van Lijst 2.
EEN TELEGRAM VAR PRESIDENT ROOSEVELT
(AM HITLER ER MUSSOLINI.
N.V. Hendrikse C— Bank Qoes
Dagblad voor de Provincie Zeeland
EERSTE BLAD.
Blijvende tegenstelling.
Ongegronde beschuldiging.
Stemt a.s.'Woensdag
EEN DUIDELIJKE VRAAG AAN BEIDE DICTATORS.
Verzwaring dienstplicht Belangrijkste Nieuws.
De reactie in Duitschland
en Italië.
MAANDAG 17 APRIL 1939
53e JAARGANG - No. 167
verhuurt loketten in haar
brand- en Inbraakvrlje Lips' Kluis-
Inrichting vanaf f5.— per jaar.
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Yorststraat 7 0, Qoes
Postrekening 44^55 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J, J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur. Hoofdredacteur: R, ZUIDEMA
Abonnementsprijs tZM per kwsrtes!
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Viissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
AdvcrtORtlfo 22 cent per rrgol
Ingezonden mededeeiingen oö cent per regel
Kleine Advertentlën Dinsdags en Vrijdags
f 0.78 bij vooruitbetaling
Advertentlën onder letter of motte
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
"Wij hebben er de vorige week op gewe
zen, dat de levenshouding van
vele vrijzinnigen, in verhand met den
godsdienst, een andere ia geworden.
En wij' hebben dat met blijdschap ge
daan.
Maar daarbij kon niet worden verzwe
gen, dat er in den grond der zaak toch
niet zooveel veranderd is, omdat de
levensbeschouwing dezelfde is
gebleven.
Dat blijkt ook nu weer duidelijk in de
thans bijna geëindigde verkiezingscam
pagne, waarbij vooral de „smalle basis"
van het Kabinet-Golijn, de positief chris
telijke basis, het moet ontgelden.
Nog altijd vindt bij de vrijzinnige par
tijen instemming een ultspraaik van
Fruin:
„Voor de geloovigen is de Bij
bel een kracht tot zaligheid, maar voor
den wetende geen gezag, en evenmin
een leeraar van staatsrecht als van na
tuurkunde. Alleen omdat de historische
wetenschappen tot nog toe zulke zuivere
uitkomsten niet hebben opgeleverd als de
natuurkundige, sohijlnt het minder
vreemd, dat men haar onder curateele
van Bijbelteksten plaatsen wil."
Hier is duidelijk aangegeven de groote
tegenstelling, die ook het staatkundige
leven beheerscht, en die ook baar invloed
laat gelden bij de Woensdag te houden
Statenverkiezingen.
De heer G. Hoos, een der leiders van
de Liberale Staatspartij, die niet ophoudt
de kiezers op te roepen zich door middel
van hun stembiljet uit te spreken tegen
het Kabinet-Galijn, heeft tegen dit ka
binet nogeens een tweetal bezwaren ge
formuleerd.
De eerste luidt aldus:
„De regeering is thans ook gekomen
van de breede basis op de smalle van het
positief christelijke, waanmiee aan bepaal
de partijlen het etiket van negatief chris
telijk is opgelegd, wat door de liberalen
niet kan' worden getolereerd en wat
voorts de tegenstellingen in ons volk
gevaarlijk verscherpt."
De zaak staat natuurlijk een weinig
anders.
De heer Golijn heeft getracht een Ka
binet te formeeren op positief-Christelij-
ken grondslag,.
De liberalen wenschten op grond van
hun levensbeschouwing daaraan niet mee
te werken.
Juat was hun zaak.
Maar het geeft hun toch niet het recht
om te zeggen dat de regeering, bedoeld
zal zijn het Kabinet, daarmee bepaalde
partijen het etiket „negatief-Christelijk"1
heeft opgelegd.
En evenmin is er grond voor de uit
spraak dat het Kabinet door deze basis
te kiezen en de liberalen door deze basis
af te wijzen, de tegenstellingen hebben
verscherpt.
Juist is, als gezegd wordt,, dat bijl deze
Kabinetsformatie de bestaande prin-
cipieele tegenstelling weer voor ieder
duidelijk is gebleken.
De tweede beschuldiging is deze:
,,,D'e thans door de regeering gevolgde
weg ligt in dezelfde lijn als die van de
totalitaire staten, welke zich wel moeten
mengen in het geestelijk leven."
Het is niet heelemaal duidelijk, wat
met deze uitspraak ontleend aan een
verslag in het liberale „Vaderland", be
doeld wordt.
De meest voor de band liggende ver
klaring is, dat er bij bet Kabinet een po
gen zopl 'zijln, om de vrijheid van gods
dienst en geweten aan te tasten. Gelukkig
is het niet noodig de onjuistheid van deze
beschuldiging aan te toonen.
De heer Roos besloot met de kiezers
op te roepen zich over het optreden van
het Kabinet-Golijn uit te spreken.
D'eaen oproep willen wij ondersteunen.
Het gaat bij deze verkiezingen in de
eerste plaats om de Provinciale Staten.
Miaar dat behoeft geen bezwaar te zijn
voor de kiezers om tevens uit te spreken
hun vertrouwen m en hun waardeering
voor het Rahinet-Colijn.
President Roosevelt heeft Zaterdag
avond het volgende telegram verzouden
aan den Duitschen Rijkskanselier en den
chef deT Italiaansche regeering:
„Ge beseft, daar ben ik
zeker van, dat in de gehee-
le wereld millioenen men-
schelijke wezens leven ln
een constante vrees voor
een nieuwen oorlog, ofzelfa
voor een reeks van oorlo
gen.
Allen weten, dat een groote oorlog, zelfs
indien hij tot andere continenten blijft
beperkt, zoolang hij- duurt, zwaar op1 hen
zou wegen, en ook op de komende ge
slachten van invloed zou zijn. Na de he
vige spanning, waarin de wereld de laat
ste weken verkeerd heeft, is dit oogen-
blik wellicht geschikt om deze boodschap
tot U te richten.
Indien die bedreiging aanhoudt, schijnt
het onvermijdelijk, dat een groot deel der
wereld gemeenschappelijk zijn ondergang
tegemoet gaat. De geheele wereld zal daar
onder te lijden hebben: de overwinnende
landen, de verliezende landen en de neu
trale landen.
Ik weiger te gelooven, dat de wereld
noodzakelijkerwijze tot zulk een lot be
stemd is. Integendeel, het is duidelijk, dat
de leiders der groote landen de macht
hebben hun volkeren te verlossen van de
dreigende ramp. Ook is het duidelijk, dat
de volkeren zelf wenscihen, dat aan hun
vrees een einde komt.
Men moet zich echter rekenschap ge
ven van de jongste feiten. Drie landen in
Europa, en een in Afrika, zagen hun on
afhankelijkheid verdwijnen; een uitgebreid
gebied in een ander onafhankelijk land in
het Verre Oosten werd door een naburig
land bezet. Volgens 'hardnek
kige geruchten, welke wij
ongegrond h o pen tez ij n, zou
den andere daden van
agressie overwogen wor
den tegen andere onafhan-
kelijke landen. Het oogen-
blik nadert, waarop die
toestand moet eindigen in
een catastrofe, tenzij een meer
rationeel middel gevonden wordt om de
gebeurtenissen in goede banen te leiden.
Gij hebt herbaalde malen betoogd, dat
Gij, noch het Italiaansche ('Duitsche) volk,
den oorlog wenscht. Indien dat
waar is behoeft er geen
oorlog te z ij1 n.
Ik ben er nog steeds van
overtuigd, dat de interna
tionale problemen rond
een tafel kunnen worden
opgelost.
Ik ben er van overtuigd, dat de zaak
van den wereldvrede een groeten stap zou
vooruit gaan, indien alle naties een open
hartige verklaring zouden krijgen van de
tegenwoordige en toekomstige politiek der
regeeringen.
Omdat de Vereenigde Staten een der
naties van 'het Westelijk halfrond zijn,
zijn zij niet 'gewikkeld in de tegenwoor
dige geschillen, welke zich in Europa
voordoen. Ik denk, dat het voor U gepast
kan zijn mij' deze verklaring te doen in
mijn hoedanigheid van hoofd van een ver
van Europa liggende natie, opdat ik,
slechts optredende met de verantwoorde
lijkheid en verplichtingen van een vriend
schappelijk bemiddelaar, deze verklaring
kan mededeelen aan andere naties, welke
thans ongerust zijn over den loop, welken
de politiek van uw regeering kan volgen.
Zïjf gij bereid de verzekering te geven,
dat Uw gewapende strijdkrachten: het ge
bied of de bezittingen van een der volgen-
di onafhankelijke naties niet zullen aan
vallen of overweldigen:
Finland, Estland, Letland, Litauen,
Zweden, Noorwegen, Denemarken, N e-
d e r I a n d, België, Groot Brittannië, Eire,
Frankrijk, Portugal, Zwitserland, Lich
te nstein, Luxemburg, Polen, Hongarije^
Roemenië, Zuid-Slavië, Rusland, Bulga
rije, Griekenland, Turkije, de Arabische
staten, Syrië, Egypte en Iran?
Een dergelijke verzekering moet klaar
blijkelijk niet alleen gelden voor den te-
genwoordigen tijd, doch voor een genoeg-
zaam langdurige toekomst om alle mo
gelijkheden te verzekeren, dat met vreed
zame methoden gewerkt kan worden aan
een vrede van een meer duurzamen aard.
Ik stel dus voor, dat Gijl
het woord „toekomst" zult
beschouwen ale van toe
passing van een periode
van gegarandeerde non
agressie van ten minste
tien jaar, een kwart eeuw,
indien wij den moed heb
ben zoo'n langen tijd voor
uit te zien.
Indien een dergelijke verzekering door
Uw regeering wordt gegeven, zal ik haar
onmiddellijk ter kennis 'brengen van de
regeeringen der naties, welke ik heb ge
noemd en zal ik tezelfdertijd viagen of,
hetgeen redelijkerwijze zeker is, elk der
bovengenoemde naties op haar beurt er
in toestemt eenzelfde verzekering te ge
ven, opdat ik U deze kan overbrengen.
Wederzijdsohe verzekeringen, zooals ik
deze heb aangegeven, zullen de geheele
wereld een directe opluchting geven.
Een ontwapening»- en grond-
stoffenconferentie.
Ik stel voor, indien er in wordt toe
gestemd, dat twee essentieele vraagstuk
ken prompt in de vreedzame atmosfeer
welke er het gevolg van zal zijn, in dis
cussie zullen worden gebracht en de re
geering der Vereenigde Staten zal gaar
ne deel nemen aan de beraadslagingen.
De gedachten wisselingen, welke ik op het
oog heb, hebben betrekking op een doel
matiger en sneller wijze, waardoor de vol
ken 'der wereld een geleidelijke verlichting
kunnen verkrijgen van den verpletteren
den last der bewapening, welke hun da
gelijks nader 'brengt tot een economische
ramp.
Tegelijkertijd zou de regeering der Ver.
Staten bereid zijn deel te nemen aan be
raadslagingen, die er toe zouden strekken
een practischer wijze te vinden om den
weg te openen voor den internationalen
handel, opdat alle naties in staat zullen
zijn op de wereldmarkt op voet van ge
lijkheid te 'koopen en te verkoopen en de
verzekering te hebben grondstoffen en
producten te verkrijgen, welke noodig zijn
voor een vreedzaam economisch leven.
Terzelfder tijd zouden de regeeringen,
die er direct bij geïnteresseerd zijn, zooda-
nige politieke besprekingen kunnen be
ginnen, welke zij noodig op wenschelijk
zouden oordeelen.
Ik denk, dat Gij U niet zult vergissen
in den geest van openhartigheid, waarin
ik U deze boodschap zend. De leiders der
groote regeeringen 'zijn in dit uur letter
lijk verantwoordelijk voor het lot der
mensebheid in de volgende jaren; zij kun
nen niet doof zijn voor de verzoeken van
hun volken, die vragen beschermd te wor
den tegen een chaos. De geschiedenis zal
hen verantwoordelijk stellen voor het le
ven en het geluk van allen.
Ik hoop, dat Uw antwoord voor de
menschheid de verwachting zal inhouden,
dat haar vrees zal eindigen en dat zij zich
voor lange jaren veilig zal gevoelen.
Dte prijs spreekt ook een woordje mee.
U koopt bij ons beslist véél voordeeliger.
Nergens zult u beter slagen dan in
Het Stoffenhuis, Goes.
Opril MarktMagdalenastraat.
(Adv.)
FELLE ARTIKELEN VAN DE
DUITSCHE PERS.
„De Deutsche Dienst" schrijft:
„Eerst ophitsen en dan den vredesapos
tel spelen, dat is een politiek, die wij 'bij
den president der Vereenigde Staten niet
voor 'hot eerst ontmoeten.
Roosevelt speelt de rol van den nieu
wen Wilson oonsekwent verder.
Met een domme afleidingsmanoeuvre
poogt Roosevelt zijn omsingelingspolitiek
en die van de democratieën to vermom
men en te verdoezelen.
Wiji moeten het als een geraffineerde
manoeuvre beschouwen als men van ons
verlangt, in een niet door ons, doch door
de anderen tot oorlog opgehitste wereld,
den oer-vrede te zweren op een oogen-
blik, waarop de staatslieden der groote
democratieën verklaren, dat zij, geen ideo
logisch© tegenstellingen tussoben zichzelf
en het de volkeren vernietigende bolsje
wisme zien. Dat zou beteekenen het bols
jewisme voor zijn misdadige plannen en
acDes de deur te openen.
De heer Roosevelt heeft zijn boodschap
aan het verkeerde adres gericht.
OEFENINGSDUUR VAN EEN OP
TWEE JAAR.
Het (Maandagochtendblad" meldt, dat
binnenkort een wetsontwerp zal worden
ingediend tot wijziging van de dienst
plichtwet, waarbij de eerste cefeningsduur
tot twee jaren zal worden verlengd. Op
deze wijze zed voor de toekomst de per
manente voorziening verkregen worden,
welke de regeering reeds in het vooruit
zicht heeft gesteld, toen zij de grenstroe
pen opriep.
Een fel artikel.
De „Berliner Morgenpost" stelt presi
dent Roosevelt de volgende vragen:
1. Wilt Gij door uw ophitsende redevoe
ringen en openlijke inmenging in Euro-
peesche aangelegenheden een oorlog te
gen 'de volken van Duitschland en Italië
met alle geweld ontketenen?
2. Wilt gij het argelooze Amerikaan-
sohe volk over den Oceaan ophitsen om
de sterkste pijlers der Europeesche orde
ning, Duitschland en Italië, te vernieti
gen?
3. Wilt gij door uw agitatie Europee
sche staten ophitsen tot een oorlog tegen
de volken der orde met de bedoeling, dat
gij door leveringen van wapenen en gif
gassen zaken kunt doen en daarmede uw
binnenlandscb-politieke mislukkingen ver
doezelen?
4. Wanneer gij dat niet wilt, waarom
hitst gij dan sedert 1933 op de meest
schaamtelooze wijze tegen het Duitsche
volk en vernietigt gij daardoor geweten
loos de vreedzame betrekkingen tusschen
Duitschland en Amerika?
5. Waarom hebt gij sinds 1933 door
passieve en tenslotte' actieve steunverlee-
ning aan den Joodsc'hen boycott den het
gemeenschappelijk welzijn bevorderenden
handel tusschen onze beide volken onder
mijnd?
6. Waarom hebt gij door uw weigering
den uitvoer van helium voor Duitsche
luchtschepen een bestaande brug van
overeenstemming tot bevordering der
vreedzame betrekkingen tusschen onze
beide naties bewust vernietigd?
7. Waarom hebt gij door uw weigering
van landingsterreinen ten behoeve van het
Duitsche luchtverkeer onze 'bemoeiingen
tot de vorming van een verdere brug tus
sohen onze beide volken moedwillig weer
streefd?
8. Wanneer gij, mijnbeer Roosevelt, ve r
wacht, dat uw opschepperig beroep als
ernst wordt genomen en niet als plompe
propaganda-zwendel moet gelden, dan
moet U allereerst het bewijs van uw goe
den wil leveren.
'Dit bewijs kunt gij leveren, door in Uw
eigen land de geheele hysterisch© oorlogs-
op'hitsing tegen het Duitsche volk te sta
ken en in pers, radio en film den weg van
den vrede en eerlijke overeenstemming in
te slaan.
Pas wanneer gij ons dit bewijs van uw
geloofwaardigheid hebt gebracht, kunnen
wij verder met u spreken.
Hier volgen nog enkele fraaie beschou
wingen uit de Duitsche pers:
„Schandelijke misleidings-manoeuvre
in den stijl van Wilson; onbeschaamd
verlangen van den oorlogsophitser aan
Hitler en Mussolini; doorzichtige achter
grond: Roosevelt behartigt de zaken van de
Wallstreet-Joden; oorlogsdrijver en vre-
deshuichelaar in één persoon; de markt
schreeuwer van de democratie" (Völki-
sohe Beobaohter).
„Reclame-trick van Roosevelt; huichel
achtig spel; volslagen onbenullige inmen
ging in vreemde politiek; Londen huichelt
verrassing; ge zijt doorzien, mijnheer Roo
sevelt". (Lokal-Anzeiger).
„Roosevelt doet Wilson na; handlangersi-
dienst voor de omsingelingspolitiek; poli
tiek of naieveteit?" (Deutsche Allgemeine
Zeitung).
„Plompe afleidingsmanoeuvre van Roo
sevelt; 'de Amerikaansohe president als
wolf in schaapsvacht; een merkwaardige
boodschap aan den Fü'hrer; politiek in
het voetspoor van Wilson; aan het ver
keerde adres". (Morgenpost).
Deze titels doen duidelijk zien', dat de
pers een wenk heeft gekregen om de bood
schap zoo scherp mogelijk van de hand
te wijzen1.
Wanneer zal Hitier antwoorden?
Naar in officieele Duitsche kringen
wordt medegedeeld, zal het Dditsche ant
woord op de nota van president Roo
sevelt niet voor een dag of twee worden
verzonden en mogelijk zelfs niet voor Hit
ler's verjaardag op 20 April.
Het Duitsche ministerie van buitenland-
sche zaken is nog niet gereed gekomen
Binnenland.
De 'dienstplichtigen en de Statenverkie
zingen.
Een zichtbaar belaatingplaatjo voor
auto's?
Een eerste oefeningsduur van twee jaar?
Buitenland.
Persoonlijk telegram ivan Roosevelt tot
'Hitier en Mussolini. Felle critiek te
'Berlijn en Rome.
De Duitsche Rijksdag bijeengeroepen.
met de bestudeering van de boodschap.
Overigens deden officieele woordvoer
ders moeite den indruk te wekken, dat
Roosevelt's nota in Duitschland als een
kwestie van weinig belang werd be
schouwd. Algemeen doet men opmerken,
dat Roosevelt niets minder vraagt dan
dat Duitschland afstand zal doen van de
eenige wapenen, wel'ke doeltreffend zijn
gebleken tot herziening van het verdrag
van Versailles.
Eén communiqué zal pas uitgegeven
worden, nadat tusschen Hitler en Musso
lini algeheels overeenstemming is bereikt.
Hitier heeft gistermiddag een bespre
king van bijna 2 uur met von Ribbentrop
gehad. Hitier staat in nauw contact met
Mussolini en heeft langdurig met Göring
getelefoneerd.
DE INDRUK TE ROME.
Ook daar weinig hoop op resultaat
Zelfs in gematigde politieke
kringen te Rome, die Zaterdag
geneigd waren Roosevelts tele
gram met ingenomenheid te
ontvangen, bestaat thans wei
nig hoop, dat het hei door den
president gewenschte resul
taat zal opleveren. Het document
wordt gequalificeerd als plomp plomp
van argumenteering, plomp van ontwerp
en plomp in de manier, waarop het de
wereld is voorgelegd.
In sommige buitenlandsche kringen te
Rome gelooft men, dat het Italiaansche
standpunt in zooverre van het Duitsche
zal afwijken, dat niet de bruggen met
Amerika worden afgebroken, doch in
tegendeel de mogelijkheid tot latere be
sprekingen blijft bestaan.
De boodschap van Roosevelt heeft op
het Italiaansche ministerie van buiten
landsche zaken verrassing gewekt. De
eerste indruk was, dat dit het werk is
van Engeland en Frankrijk tegen de to
talitaire staten met behulp van Ame
rika. In betrouwbare kringen vertelt men,
dat Mussolini met Hitier confereert over
het antwoord.
In politieke kringen is men niet zeer
te spreken over Roosevelt's boodschap,
waarvan men den toon niet diplomatiek
acht: Mussolini en Hitier hebben „een
standje gekregen als twee ondeugende
schooljongens".
Ingenomenheid In Engeland
en Frankrijk.
Hoe warm het initiatief van Roosevelt
in Engeland wordt toegejuicht, blijkt uit
den spoed, waarmede Chamberlain en
Halifax hun oprechten steun hebben toe
gezegd en uit de aandacht, welke de
pers aan den oproep wijdt.
De hoop, die aanvankelijk gewekt was,
is wat getemperd door de koele ontvangst
in de Duitsche pers. Niettemin blijft men
hopen, dat de Duitsche en Italiaansche
leiders niet de verantwoordelijkheid op
zich zullen willen nemen voor een negee-
ren of een verwerpen van den oproep
tot vrede. Reuters diplomatieke redacteur
zegt, dat de oproep in Engeland een goede
uitwerking heeft, omdat hij, zooals men
zegt, een frissche, gezondheidbrengende
wind in den koortsachtigen internatio
nalen toestand beteekent.
Chamberlain zoowel als Halifax hebben
namens de Engelsche regeering hun
warme belangstelling betuigd met de
actie van den Amerikaanschen president
en hebben machtiging gegeven tot de
publicatie van de volgende verklaring;
„De regeering van Zijne Majesteit heeft
met hartelijke instemming kennis geno
men van de boodschap, welke den afge-
loopen nacht door den president der Ver
eenigde Staten is gezonden aan den kan
selier van het Duitsche rijk en aan het
hoofd van de Italiaansche regeering en
welke thans aan de pers is gegeven.
De regeering van Zijne Majesteit onder
schrijft volkomen de meening van den
