DE ZEEUW
tweede blad
Het eeuwfeest van den
Groeten Trek in Zuid-Afrika.
De rechts- en staatsop
vattingen van de Zuid-
Afrikaans he Voortrekkers.
Uit de Provincie.
ZUID-BEVELAND,
WALCHEREN
Souburg. Gisteravond hield alhier de
afd. van den Chr. Metaalbewerkersbond
een filmavond. Als eerste film werd ver
toond „Als de zee roept", waarna neg 2
natuurfilms volgden. Als spreker trad op
Dhr Markering, hoofdbestuurder. Deze
besprak de noodzakelijkheid van den uit
bouw en gToei der organisatie.
Gunstige
verwachtingen voor het
bedrijfsleven?
VAN
DINSDAG 13 DEC. 1938, Nr 63.
Vierduizend ruiters In de veldkleedlj
leggen kransen op graven van
voortrekkers.
De voorbereidingen ter viering van bet
eeuwfeest van den grooten trek zijn tbans
gereed. De feestelijkheden zullen haar
hoogtepunt hereiken op Vrijdag 16 De
cember, d.w.z. precies honderd jaar na
den slag biji de Bloedrivier, waar een
kleine boorenmacht de Zoeloes versloeg
en daarmede het Noorden des lands open
legde voor de blanke kolonisten. Dien
dag zal de eerste steen gelegd worden
voor een gedenkteeken, waarvoor een
fonds ten bedrage van 130.000 pond bij>-
eengebracht is. De steenlegging zal wor
den verricht door de vrouwelijke af
stammelingen van de oorspronkelijke
voortrekkers. De plechtigheid zal voorts
worden bijgewoond door ruim 100.000
Zuid-Afrikanen, gekleed in historische
costuums.
Het officieele program begint Dinsdag
met een godsdienstoefening en een film
voor kinderen. Dien dag zullen de „Osse-
wa", die vier maanden geleden hun her
denkingstrek in Kaapstad en andere ste
den aanvingen, aankomen en op groot-
sche en feestelijke wijze worden ontvan
gen. Des avonds zullen fakkeldragers uit
Kaapstad en Dingaansstad aankomen.
Van de verdere schouwspelen, die de
eeuwfeesten zullen bieden, kan nog ge
noemd worden de colonne gewapende
burgers te paard, die bestaat uit 4000
man, gekozen uit alle burgertroepen der
Unie, en die de grootste concentratie dier
troepen in vredestijd in Zuid-Afrika zal
vormen. De colonne zal kransen leggen
op de graven der voortrekkers Andries
Pretorius en Hendrik Potgieter, op het
oude kerkhof van Pretoria, in den mid
dag van Dingaansdag. De deelnemers
aan deze colonne zullen in veldkleedij: ge
huld zijn, gelijk de boerentroep-en droe
gen in de dagen der republiek.
Zwijgend zullen de ruiters zich op en
om het kerkhof scharen, terwijl de
kransen op de gTaven worden gelegd. De
stilte zal verbroken worden door een
salvo van honderd schoten, gelost na het
leggen der kransen.
Denzelfden dag zal eveneens een in
drukwekkende plechtigheid gehouden
worden te Natal, op de plaats waar de
slag aan de Bloedrivier geleverd werd.
Een colonne ossewa, die tegelijk met de
reeds genoemde uit Kaapstad is vertrok
ken, zal dien dag hier aankomen. Bij de
plechtigheid zal de gelofte, die door de
voortrekkers werd afgelegd vóór den slag,
herhaald worden.
De gelofte behelsde, dat wanneer God
den boeren de overwinning schonk, de
zestiende December altijd een dag van
nationaal dankbetoon zou blijven.
Ter herinnering aan „die Groot Trek
en die smarte en heldedade en die barens
wee wat daarmee in verband staan", ver
scheen van het maandblad „Zuid-
Afrika" een speciaal Voortrekkers
nummer.
Aan een daarin voorkomend artikel van
Dr A. Wypkema, met bovenstaand
onderwerp, is het volgende ontleend:
„Evenals in de Kaapkolonie was ook in
de Voortrekkersrepublieken de Bijbel een
belangrijke richtsnoer op rechts- en staats-
gebied. De Calvinistiese inslag van Zuid-
Afrika was de oorzaak daarvan. Daarom
hebben de Voortrekkers er altijd voor
gezorgd, dat hun Gereformeerde gods
dienstleer op traditionele grondslag be
waard bleef. Anna Steenkamp schrijft in
haar gedenkschrift van 1843, dat de Trek
kers hun geboorteland verlieten, „om des
te beter hun geloof en de leer in zuiver
heid te behouden". De eedsformule van
Piet Retief gaf dan ook voldoende waar
borg, dat de verhouding tussen kerk en
staat zou berusten op Christelike grond
slag en gefundeerd zijn in het verleden,
namelik zoals deze in Art. 36 van de
Nederl. Gereformeerde geloofsbelijdenis
was uitgedrukt.
Voor de Voortrekkersleiders was de
oude Dordtse Bijbel de leidraad zowel bij
de rechtsuitoefening als in regerings
zaken. Wat een krachtige bron de Hei
lige Schrift voor de Boeren geweest is,
blijkt duidelik uit hun herhaalde aan
zoeken, om de Bijbel of de Mozaïese wet
ten als richtsnoer voor hun wetgeving
te gebruiken. Toen de wetsontwerpers
volgens de mening van Paul Kruger geen
voldoende rekening met de Christelike
grondslag van wet en recht gehouden
hadden, wees hij hen op Gods Woord om
daarnaar te handelen. De godsdienstover
tuiging van de rechter zou zich weer
spiegelen in zijn rechtspraak. Daarom
koos het volk dan ook zijn rechters uit
„mannen, die niet alleen in Mozes' wet
ten geoefend zijn, maar die deze wetten
en het Evangelie met een kostelike aan
dacht beproeven en dageliks onderzoe-
Den volgenden dag, Woensdag, zullen
nabij de plaats van het gedenkteeken
vijftig jonge paren door predikanten van
de Hervormde Kerk in den echt worden
verbonden. Alle bruidsparen zullen ge
kleed zijn in voortrekkerscostuum. De
bruiden zullen geen schoonheidsmiddelen
mogen gebruiken en lang haar moeten
dragen onder hun „kappies".
De bruidegoms moeten een baard dra
gen, en overigens geheel in voortrek
kerscostuum, met „veldslkoene" en groote
hoeden gekleed zijn.
Een prachtige familiebijbel, gedrukt in
Dordrecht in 1750, zal door den burge
meester van Johannesburg aan J. H,
Klopper, den leider van de voortrekkers,
die met de ossewagens den grooten trek
nadoet, worden aangeboden. De burge
meester ontving den bijbel van een Ein-
gelsch soldaat, die hem tijdens den Boe
renoorlog in handen had gekregen. Al
zijn nasporingen naar den eigenaar ble
ven zonder resultaat. Wanneer vóór Din
gaansdag de eigenaar niet opdaagt, zal
het kostbare stuk dus weggeschonken
worden,
Rllland-Bath. Tot volontair ter ge
meente-secretarie te Huibergen is be
noemd de heer L. J. J. Steur, thans als
zoodanig werkzaam alhier.
Biezelinge. De vergadering van bet
Streekverband „Zuid-Beveland" van de
ARJA-clubs werd gehouden in de Ghr.
Geref. Kerk alhier.
De voorzitter Ds A. M. Eranssen heette
de aanwezigen hartelijlk welkom, inzon
derheid den voorzitter van het Prov.
Comité, dhr J. A. Dominicus, de hoof
den der Ghr. Scholen, dhrn F. P. de
Graaf van Kapelle-Biezelinge en dhr
Fraanje te Lewedorp en dhr Slabbekoorn,
voorz. van de A.R. Kiesvereen. Spr.
spoorde aan tot geestdriftig voortgaan
vol geloofsvertrouwen.
Dhr G. Maas van Oostdijk bracht ver
slag uit van den Toogdag der AHJA te
Zwolle.
Meegedeeld werd dat de propaganda
krachtig zal worden gevoerd. Een bro
chure daartoe is opgesteld.
In de pauze werden in de vacature's
ontstaan door het bedanken van den
vice-voorzitter dhr C. Haverhoek en den
secretaris dhr W. Boogaards, gekozen de
heeren Ghr. Maas als secretaris en P.
Smallegange als vice-voorz. Dhr Maas
meende hiervoor te moeten bedanken.
Dhr Bogaards werd bereid gevonden
deze functie alsnog aan te houden.
Vervolgens sprak dhr W. Meijer van
Schore over de Chr. Democratische Unie,
waarop een drukke bespreking volgde.
Dhr Dominicus sprak een opwekkend
slotwoord en eindigde met dankgebed.
Oudelande. Maandagavond vergaderde
de afd. Oudelande van de Vereen, voor
Luchtbescherming. Voorzitter de burge
meester. De vereeniging telt 144 leden.
Een huishoudelijk reglement werd vast
gesteld. Als bestuursleden werden geko
zen: voorzitter dhr Dees, secr. dhr L.
Joosse, penningm. L. Evertse, G. Mol
en L. West veer.
lerseke. Maandagavond was de 58-ja-
rige ongehuwde schipper Jan Jumelet
ken". Wanneer de memorialisten van de
Voortrekkersrepublieken schrijven, „Idat
het Bijbelboek als een wet voor het land"
aangenomen behoort te worden, laten zij
direkt daarop volgen „om onder deze
wet rechters aan te stellen".
Op verschillende zaken in de Voor
trekkersmaatschappij gaf de Bijbel dan
ook voldoende licht. Vooral met betrek
king tot de gewone rechtszaken in het
dageliks leven, zoals die welke het huis-
houdelike, plaatselike en familieleven
raakten, was de Heilige Schrift een
vruchtbare rechtsbron. Daarenboven wor
den vele zaken in verband met het straf
recht, zoals moord, manslag, verregaan
de onzedelikheid en overspel, en op ge
bied van het burgerlik recht: huweliks-
kwesties en -transakties, in de Bijbel op
ongeveer dezelfde wijze beslist als de uit
spraken, welke door het oud-Hollandse
recht op dit punt worden gegeven.
De rol, welke Gods Woord in de uit
oefening van de rechtspraak in de Voor
trekkersrepublieken gespeeld heeft, blijkt
duidelik uit de rechtsrollen. In de rech-
terlike uitspraken wordt herhaaldelik
een beroep gedaan op de „goddelike wet
ten", met variaties als de „geboden en
de ordonnantiën Godts", de „wet Gods",
de „Heilige Bladen", en worden zelfs de
„Mozaïese Boeken en Wetten", of „Mozes
en de Profeten" aangehaald, teneinde
zuivere rechtsgronden te vinden voor de
beslissingen van de vierschaar. Hoewel
de doodstraf aan een moordenaar opge
legd, op grond van het Bijbelwoord: „die
bloed vergiet, diens bloed zal ook ver
goten worden", aan Jacobus Stuart de
vraag op de lippen legt, of de Nederlan
ders meer van zulk een Christelike rechts
pleging gehoord hebben, was zodanige
rechtspraak voor een ingewijde van vroe
gere dagen iets heel gewoons onder de
Voortrekkers. De Voortrekkerrechter
grondde zijn veroordeling wegens dief
stal, moord, onzedelikheid, overspel en
meer dergelike misdaden en overtredin
gen zeer dikwijls op Bijbel-uitspraken.
Voegen wij hieraan toe, dat in de Boe
rensamenleving rechtszaken, buiten de
bovengenoemde, sporadies voorkwamen,
dan kunnen wij goed begrijpen, welk een
vruchtbare en doelmatige rechtsbron de
Heilige Schrift voor de godsdienstige Boer t
moet geweest zijn, te meer daar dit Boek
van Bruinisse bezig op de verwaterplaats
met het lossen van mosselen uit zijn
vaartuig BRU 147, toen hij plotseling in
zijn ruim levenloos neerviel. Dr Polder
man, te hulp1 geroepen, kon niet anders
dan den dood constateeren. Een hartver
lamming had aan zijn leven een einde
gemaakt. Zijn stoffelijk overschot werd
per vaar+uig naar zijn woonplaats ver
voerd.
Koudekerke. Gemeentere ad.
Gisteren vergaderde de gemeenteraad.
Gisteren vergaderde de gemeenteraad'. De
met het overlijden van zyn vrouw.
Het voorstel van B. en W. om eenige
perceeltjes grond aan den Braamweg te
verhuren wordt goedgekeurd.
Verlenging van de huur der enderwig-
zerswoning voor een tg'dvak van 5 jaar
wordt aangenomen.
Aangegaan wordt een geldleening groot
f 13000 ten behoeve van den vernieuw
den straatweg KoudekerkeVlissingon.
Eveneens het voorstel tot uitbreiding
van de straatverlichting aan den Ouden
Vlisslngschen weg.
Aankoop van een loods van de N.V.
Stoomtram „Walcheren", teneinde deze
in te richten voor brandweerkazerne op
'tZand. Deze loods is te koop voor f300
Dhr Kameraad <Iringt aan om de huur
van het weiland, waar de loods op ge
plaatst moet worden, voor een aantal ja
ren aan te gaan. Dhr de Kroo meent, dat
men beter nieuw materiaal kan aan
schaffen dan deze oude loods te koopen.
De voorzitter zegt: de huur van de
thans bestaande bergplaats vervalt. De
huurkosten van het weiland waar de
Loods geplaatst moet worden, zijn gelijk
aan die van thans, zoodat geen hoogere
bosten de gemeente drukken. De bouw
meester heeft berébend, dat een nieuwe
loods f 1150 zal kosten. De bedoelde
loods is een zeer goede. Het voorstel
wordt hierna met .alg. st. aangenomen.
Tot het bijplaatsen van een brand-
fcraan in den Lagen weg wordt besloten.
Idem tot het huren van een brandput
van den hiper Chr. Flipse, liggende nabij
den idriespxong Vlissingsche straatB>e-
atrixlaan.
Voorstel om den voorzitter een blanco
orediet te verstrekken hetzij voor dit,
hetzij voor het volgend jaar, voor de
outillage van den luchtbeschermings
dienst. Dhr Kameraad is in principe te
gen een blanco crediet, doch zal er zich
in dit geval mede vereenigen. Het komt
Spr. gewenscht voor om aan hen, die bij
de Iuchtbescbermmgsoefening enz. hun
arbeidstijd hebben gegeven een kleine
vergoeding te geven.
Dhr Sanderse had gaarne gezien, dat B.
en W. meer uitvoerig mededeeling had
den gedaan. Hoe staat het nu met de
luchtbescherming? In September hebben
wij gezien, dat het in Nederland hiermee
nog allesbehalve in orde is.
Ook andere leden stellen nog enkele
vragen.
De voorzitter zegt: de algemeene ver
duisteringsproef is goed geslaagd, doch
er moet nog geleerd worden. Niet naar
bed gaan gelijk verschillenden deden,
doch gewoon het werk doen en vooral
letten op de 'kiertjes waar het licht
doorheen valt. Wat de kwestie van het
blanco crediet betreft, de bezwaren hier
tegen zijn begrijpelijk. Spr. zou een be
drag kunnen noemen van bijv. f 500, doch
het kan ook wel f 600 of f 700 zijn. We
moeten een sirene hebben. Voor het ge
bruik van gasmaskers moeten cursussen
worden georganiseerd.
Verschillende patroons hebben hnn
mensehen, die bij de luchtbescherminga-
oefening moesten helpen, doorbetaald.
De wet op de luchtbescherming houdt
in ,dat de arbeid daarvoor gratis moet
worden gedaan. Om nu enkelen te ver
goeden zou onbillijk zijn en tegen den
geest der wet.
Dhr Sanderse liet zich wel wat af
schrikken door schuilplaatsen en loop
graven. Er is beproefd om bij den bouw
van de Electriciteitsgebouwen te Middel
burg een schuilplaats aan te brengen,
doch de Minister meende, d:at het ver
keer niet voldoende is om daar een
schuilplaats aan te brengen. Mitsdien is
dit voor deze plattelandsgemeente niet
noodzakelijk. Wij zullen alles zoo goed
koop mogelijk doen.
Voorstel van B. en W. wordt hierna
met alg. st. aangenomen.
Aangenomen wordt het voorstel om
wederom ten behoeve der steuntrelckan-
den een Kerstgave beschikbaar te stel
len. Evenzoo om te besluiten, dat de in
standhouding der Openbare school wordt
gevorderd.
Benoeming van twee leden van het
Burg. Armbestuur, ontstaan door bet be
danken van dbr A. Tange en wegens pe
riodieke aftreding van dhr P. Verhage,
Aanbeveling voor de vac.-A. Tange. 1. S,
Moens en nr. 2 C. Huiszoon, voor de vac.-
P. Verhage nr 1 P. Verbage, nr 2 Jac.
Simonse Jz.
Dhr Sanderse had graag gezien dat
voor deze functie een arbeider was ge-
candideerd.
De voorz. zegt medewerking bij een
volgende vacature toe, doch men heeft,
gezien de moeilijkheid voor een arbeider,
daar de commissie meestal des middags
vergadert, daar niet op kunnen ingaan.
Benoemd wordt C. Huiszoon met 6 en
P. Verhage met 10 st. Dhr Moens had
5 st. en Simonse 1 st. op zich vereenigd.
De voorz. deelt mede dat de beplanting
van den Nieuwe weg wordt voortgezet.
Aan matigen prijs heeft men plantmate-
riaal verkregen.
Een cursus in koken voor de vrouwen,
die reeds veel belangstelling trekt, wordt
gegeven.
De voorzitter deelt mede dat het vroon
in de duinen en de weilanden op 't Zand
verpacht moeten worden.
Voorstel om een nieuwe schrijfmachine
aan te schaffen wordt goedgevonden.
Dhr W. Goedhard krij'gt ontslag als
ophaler van huisvuil. Zijn zoon wordt
hiervoor benoemd.
Voorstel tot intrekking van de wijzi
ging der schoolgeldverordening wordt
goedgekeurd.
Nu volgt het uitbreidings
plan. Dhr Sanderse betreurt het dat
Gedep. Staten gehoor hebben gegeven
aan de hun door deskundigen toegezon
den adviezen. De zelfstandigheid van den
Raad in eigen gemeente is hiermede ge
heel zoek. Gedep. Staten leggen nu van
bovenaf op. Spr. wil wel afzien van be-
Teekenen van een beginnend herstel.
Toeneming ook van den kleinhandel.
Uit Londen wordt gemeld:
Op een door de National Union of Ma
nufacturers aangeboden lunch beeft de
kanselier van de Britsche Schatkist, sir
John Simon, het woord gevoerd.
Sir John liet zich in optimistischen
zin uit over de vooruitzichten van het
economische leven van Engeland,
„De schaal gaat thans doorslaan naar
de zijde van het economisch herstel. Ge
zien den onzekeren internationalen toe
stand is ieder teeken van een economisch
herstel, hoe klein bet ook mag zijn, van
groote beteekenis en zeer bemoedigend
te achten. Ongetwijfeld zijn deze teeke
nen thans aanwezig."
Sir John Simon besprak vervolgens
de stijging van de metaalprijzen tusschen
Juni en October. Hij verklaarde, dat
deze stijging geenszins alleen het gevolg
was van de flauwe houding van het
pond.
De voortdurende verhooging van het
indexcijfer voor de industrieele bedrijvig
heid in de Ver. Staten beteekent meer
dan een stijging van de aandeelenkoer-
sen. Het algemeen economisch herstel
wordt bespoedigd en het kan niet an
ders, of de gebeele wereldhandel zal
hiervan de reactie ondervinden. Enge
land begint thans ook als gezegd van'bet
herstel te profiteeren. Dit blijkt uit de cij
fers der Engelscbe bedrijvigheid.
Ook is het een bemoedigend verschijn
sel, dat de kleinhandelsverkoopen tot nu
toe ongeveer 2% pet. gro-oter waren dan
in de overeenkomstige periode van ver
leden jaar.
roep op de Kroon, doch wil geenszins
in alles berusten, maar door overleg be
proeven om aan de bezwaren met name
van de Kroo, Mr Loef en dhr Aarnoutse
alsnog tegemoet te komen.
Dhr Lorier spreekt in denzelfden geest.
Nu is werkelijkheid geworden dat niet de
Raad van Koudekerke, doch dat Gedep
Staten met anderen regeeren. Iemand
die heel'emaal niet in beroep is gekomen
krijgt alles wat Hij verlangt. Dit is ons
zeer onsympathiek.
De voorzitter wil aan de bezwaren van
Gedep. Staten tegemoet komen. Ten aan
zien van dhr de Kroo, die een zeer bij
zondere positie inneemt, zal worden be
proefd de noodige wijziging te verkrij
gen. Ook dit punt wordt aangenomen met
alg. st.
R'o n d v r a a g. Dhr Sanderse zegt dat
biji den ingang van den Lage weg haast
een ongeluk is gebeurd. Het is gewenscht
om daar het houtgewas te verwijderen
Ook vraagt Spr. inlichtingen over de
verbetering van den Breeweg en over
opruiming van het vuil.
Dhr Kameraad vraagt naar de water
leidingplannen en verbetering van den
Groeneweg, een en ander in overleg met
Souburg.
Dhr de Lange dringt aan op verbete
ring van het Bokswegje.
Dhr Lorier vraagt verbetering van de
putten in den Lageweg met name die van
de gas- en waterleiding.
Er wordt aan dezen weg veel moeite
Goddelike wetten te regeren, was een
wijsheid, zooals dié van Koning Salomo
nodig. In deze geest schrijft Piet Retief
aan Stockenstrom, als hij zegt: „God wens
ik zal UEdelen, gelijk Salomo, met wijs
heid zegenen, en dat Zijn Heilig Woord
Uw raadsman zal zijn, opdat het volk aan
UEdele toevertrouwd, regvaardiglik ge
regeerd moge worden".
Eén ding spreekt sterk bij de Voortrek
kers, en dit was ook het logies gevolg
van hun vertrek uit het land van vreem
de overheersing naar het onbekende ge
bied van vrijheid, namelik dat zij zich
zeiven terug wilden vinden in dezelfde
toestand, als waarin hun Vaderen ver
keerd hadden. Dit is de reden, waarom
deze Volksschare zich voornamelik ging
oriënteren naar het Recht, de rechtsprose-
dure en naar de instellingen van de Kaap,
toen de Hollandse vlag daar nog woei.
Immers, de Voortrekkerleiders waren al
len nog onder Nederlandse vlag geboren.
Hun harten klopten nog warm voor het
Vaderland van de Mist en Janssens.
Naast de Dordtse Bijbel werden tevens
de oud-Hollandse rechthoeken meege
voerd naar het land der vrijheid. Van
der Linden was een richtsnoer bij uit
nemendheid, doch wanneer aanvulling
nodig was, werden tevens de bekende
werken van Simon van Leeuwen en Hugo
de Groot geraadpleegd. De Romeins-Hol
landse rechtsbasis, in 'n „gematigde stijl
vorm" en overeenkomstig het gebruik van
Zuid-Afrika, paste zich volkomen aan bij
de volksbehoeften en omstandigheden der
Voortrekkers. Dit buigzame rechtsstelsel,
uit het volk geboren en door het volk
opgebouwd, was op zijn plaats in een pri
mitieve maatschappij. Aangezien de rech
ter en wetgever in de Nederlanden en
ook in Zuid-Afrika dichter bij het volk
stonden, zoowel door afkomst als door
wijze van benoeming of verkiezing, kan
in het algemeen vastgesteld worden, dat
in de Hollandse Republiek zowel als in
de Voortrekkersrepublieken de volksin
vloed op de rechtsvorming door middel
van rechtspraak en wetgeving groter was
dan in andere landen. Inderdaad heeft
de volksovertuiging een voorname rol ge
speeld in de rechtsvorming van deze
vrijheidsstaten, waar de oppermacht van
de permanente volkswil de dominerende
faktor was."
op kerkelik en staatsterrein het richt
snoer bij uitnemendheid was. Daarbij
moeten wij ook niet vergeten, dat de
Bijbel, en de Bijbelverklaringen als aan
vulling, over het algemeen in die tijd
de enige lees- en studiebron van Zuid-
Afrika was, terwijl bovendien de oude
Romeins-Hollandse tekstboeken, met hun
Latijnse zinsneden en rechtstermen, moei
lik te volgen waren voor de onopgeleide
Boeren-rechters. Ook in de Bijbelverkla
ringen werden nuttige wenken aan de
hand gegeven, die bij de strafvordering
van dienst konden zijn. In een oude reis
beschrijving wordt melding gemaakt van
het feit, dat ook in Zuid-Afrika volgens
Mozaïese wet de straf van veertig geesel-
slagen toegediend werd. Aangezien echter
volgens van der Palm de Israëlieten
steeds negen-en-dertig slagen uitdeelden
uit vrees voor vergissing, werd ook onder
de Boerenbevolking dit voox'beeld ge
trouw nagevolgd.
Er is echter nog een andere reden,
waarom de Bijbel zo dikwijls de plaats
van de Hollandse rechtsboeken innam,
namelik het grote verschil tussen de Bijbel
en het Romeins-Hollandse recht met be
trekking tot hun bindende kracht. Zo
heeft de Bijbel zijn bindende kracht van
binnen, n.l. in het geweten van de mens,
terwijl de normen, welke het Recht be
heersen, buiten -de mens liggen. De ge-
scheidenis leert ons, dat de godsdienstige
Boeren er niet van hielden gebonden te
zijn door machten, die hun gezag niet
aan Gods Woord ontleenden. Dit moet
vooral toegeschreven worden aan het
Calvinisme, dat in Zuid-Afrika veel meer
dan een kerkleer, ja, inderdaad een alles
omvattende levensleer was. Voor het Voor
trekkersvolk was het ganse leven, in al
zijn vertakkingen, zonder enige uitzon
dering, godsdienst. Voor hen was ten
slotte alles bestemd tot verheerliking van
God, de Schepper. Spesiaal in de 19de
eeuw, toen in Zuid-Afrika kerk en staat
nog niet zo zeer van elkaar gescheiden
waren, als tans het geval is, hebben de
godsdienstidealen grote betekenis gehad
voor de rechts- en staatsopvattingen. Te
meer geldt dit voor de gemeenschap van
de Voortrekkersbevolking, welke als een
geheel nog een betrekkelike eenheid
vormde.
Het is niet onmogelik, dat deze vaste
geloofsovertuiging nog versterkt werd
door het feit, zoals Krabbe dit in zijn
staatsteorie uitgewerkt heeft, dat voor
al in gemeenschappen van een herders-
en landbouwersbevolking, die in nauw
kontakt met de natuur leeft, het rechts
bewustzijn van de mens erkend wordt als
de enige bron van al de uitwendige
macht. Dit brengt ons nu tot de vraag,
of de Bijbel, behalve op grond van voor-
vaderlike traditie en als voornaamste
lees-, studie- en etiese bron van de ge-
isoleerde Boerenbevolking, nog om 'n an
dere reden de rechtsbron bij uitnemend
heid kon worden. Er bestaat nog een
groot onderscheid tussen het Heilige
Recht en het recht door mensen ingesteld.
De Heilige Schrift is de „Waarheid",
want hieraan ligt ten grondslag de on-
veranderlikheid als kenmerk van de
eeuwige dingen. „Jezus Christus is giste
ren, heden en tot in eeuwigheid dezelfde
en bij de Vader is er geen verandering
of schaduw van omkering". Tegenover de
Waarheid, of m.a.w. het onveranderlike
Recht, staat de wereldse rechtsbedeling
als een veranderlike, menselike instel
ling. In zoverre als de laatste niet steunt
op Gods Woord, is dit recht aan een
voortdurende verandering onderhevig.
Dit hebben de Voortrekkers blijkbaar ge
voeld. Zo treedt bij het Volksbesluit van
Andries Ohrigstad de gedachte aan de
soevereiniteit van Gods Woord, als een
vaste levensregel, naar voren, wanneer
vastgesteld wordt: „Aangaande de wetten
waarnaar wij' geregeerd moeten worden,
zalgeinformeerd worden naar de soeve
reine regel van Gods Woord, die regel van
ons leven is, en waarin wij nimmermeer
dwalen kunnen". Duidelik komt ook de te
genstelling van de Bijbel als vaste basis
tegenover de zich steeds wijzigende en
veranderende wereldse wetten uit in een
volksmemorie, waarbij aan de Regeering
het verzoek wordt gedaan, „dat het Bijbel
boek als een vaste wet voor het land be
noemd zal worden, terwijl dat toch geen
(ander) wet kan staande blijven". Voor
waar, de Christelike moraal, het ideaal
om Gods Woord tot algemene levens
regel aan te nemen, heeft wel diep wor
tel geschoten in Afrikaanse bodem. De
Bijbel was voor de Voortrekkers een vast
richtsnoer in het rechterlike en staat
kundige leven, en om het volk volgens
