a#nQUD VAD 18 Moreele en geestelijke herbewapening. Dagblad voor de Provincie Zeeland EERSTE BLAD. Weensche Roomsch Katholieken in verzet tegen het nationaal-socialisme. Buitenland. Een persoonlijk woord van Hare Majesteit de Koningin* Nazi-razernij breekt los te Weenen. MAANDAG 10 OCT. 1938 53e JAARGANG - No. 8 Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes Postrekening 44455 Telefoon 11 Uljlvatk,uUf llii.uCibkit u. lliXikUu i*. J, J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28 Directeur - Hoofdredacteur: R. ZU1DEMA Tkïeeuw Abonnementsprijs #2,89 pe? kws-iaaJ Weekabonnementen voor MtdoeSbïifg Goes en Vlissingen f 0.20 Losse nummers 5 cent Advertentiïn 30 cent per regel ingezonden mededeelingen 60 cent per regel Kleine Advertentlën Dinsdags en Vrijdags #0.75 bij vooruitbetaling Advertentlën onder letter of motto 10 cent extra BI] contract belangrijke korting Dit nummer bestaat uit 2 bladen VEEL DONKERHEID EN ZWARE LASTEN. Heden werd in de Diergaarde te Rot terdam onder presidium van den heer A. Borst Pzn. de jaarlijksche algemeene vergadering gehouden van het Verhond van Prot. Ghr. Werkgevers in Neder land. De voorzitter wees er in zijn openings rede op, dat de economische toestand nog steeds zeer verward is. Zoo ooit men- schelijlke zwakheid en menschelijk onver mogen aan het licht treedt, blijkt dat in de onmogelijkheid om internationaal in de economische toestanden van vandaag verandering ten goede te brengen. Dit maakt zacht en gematigd in het oordeel over anderen, ook over de regeering en het parlement. Dat wil niet zeggen, al dus spr., dat wijl zwijgen moeten als wij fouten zien en dat wij onze stem niet moeten verheffen voor het recht waar naar onze meening onrecht dreigt, maar dan doen wij dit gematigd en kalm, zon der luidruchtige protesten, maar daarom niet minder gedocumenteerd, opdat uit ons optreden blijke, dat wijl niet willen afbreken, maar mede willen helpen bou wen. Bij de perspectieven, die er gelukkig voor het N e- derlandsche bedrijfsleven nog zijn, is er veel don kerheid en gaan w.ij ge hukt onder zeer zware las ten, waarvan vele door de Overheid ons zijn opge legd. Sprekende over de verhouding van Overheid en bedrijfsleven, wees spr. er op, dat de roeping der Overheid nimmer is om de taak der maatschappij over te nemen, maar wel om in bepaalde geval len de maatschappij! op haar roeping te wijzen, en daartoe kan leiding, ja zelfs dwang van de zijde der Overheid noo- dig zijn. Bijl dit alles blijve men de noodige wer kelijkheidszin bezitten. Wat de orde ning betreft, een voorzichtige toepas sing door de Overheid van vestigingswet ten, bedrijfsvergunningswet en de wet op het verbindend en onverbindendverkla- ren van ondernemersovereenkomsten is gewenscht, noodzakelijk en dus gerecht vaardigd. Er zijn bepaalde bedrijfstak ken (niet ondernemingen, maar geheele bedrijfstakken) welke groote diensten vervullen voor onze volksgemeenschap, die zonder hun schuld in moeilijkheden kwamen en alleen door een doeltreffen de ordening hun nuttige functie voor onze volksgemeenschap kunnen blijven vervullen. Alleen maar, deze ordening kan zich niet uitstrekken tot het onein dige toe, zoodat zoo langzamerhand het geheele bedrijfsleven in ordeningskete nen zou worden gebonden. Dat zou al leen mogelijk zijn, wanneer de ordening internationaal kon worden toegepast, en dat kan niet. De mogelijkheid dient open te blijven, en spr. bepleitte die met klem, om zoodra de verhoudingen nationaal en internationaal zich gunstig wijzigen, aan de maatschappelijke organisatie zoo veel -mogelijk zelf weer over te laten de getroffen regelingen weer te wijzigen en zelfstandig regelingen te treffen. Hoog stens kan de keur van de Overheid hier, als handhaafster der rechtsorde, ge wenscht zijn. Want er zijn gevaren voor ongewenschte ambtelijke bemoeiing, in welk verband spr. wees op het wetsont werp inzake ordening (men noemt dit coördinatie) van het vervoer. Inzake de belastingdruk zal men in de naaste toekomst eerder op lastenverlaging dan op lastenverhooging van het bedrijfsleven moeten aansturen. Die druk is reeds zeer zwaar en zoodanig, dater ondernemingen zijn met 1 millioen kapitaal en b.v. 4 millioen omzet per jaar, welke b ij een nett o-w i n s t waarop 3 °/o dividen d-u i t- keering mogelijk is, meer dan vijfmaal het netto bedrag betalen aan direc te belastingen en sociale lasten. Van de indirecte belastingen is het cijfer vaak zoo hoog, dat men er van schrikt. Er zijn levensmid- delenbedrijven met 5 mil lioen omzet, die meer dan H van hun omzetbedrag aan indirecte belastingen opbrengen. De nu in de laatste mil- lioenennota aangekondigde belastingen zullen het cijfer der directe belastingen nog meer verhoogen. Laat ons hopen, dat anderzijds de toezegging der regeering, dat 40 millioen zullen worden aange wend om de lasten te verminderen, het bewijs zal leveren van den ernstigen wil tot behoud van het particuliere bedrijfs leven. Dit moge ook gelden ten opzichte van op zichzelf in normale tijden wen- schelijke, maar niet altijd mogelijke nieu we sociale maatregelen. Een kinderbij slagverzekering, die spr.'s sympathie heeft, maar die in den bepleiten vorm practisch de loonen met 1 pet. verhoogd, en een werkloosheidsverzekering, waar aan het bedrijfsleven heeft mede te be talen (wie kan zeggen hoeveel?) zonder dat men ook maar eenigermate kan be palen hoe groot nu eigenlijk het percen tage der „normale" werkloosheid is, waarvoor het bedrijf dan mede heeft op te komen, zulk een sociale last kan op het oogenblik niet meer op de schouders van het bedrijfsleven worden gelegd. Dat zou absurd zijn. Bescheidenlijk zou spr. willen opmer ken: laat de regeering nu eens even sterk de bezui niging ter band nemen als wij dat in hetbedrijfs- leven hebben gdaan, ener niet voor schromen de ambtelijke personen of organen, die blijkbaar niet bezuinigen kunnen, aan den dij1 k te zetten en door anderente vervangen, die het wel kunnen. Dat hebben wij, aldus spr., in ons bedrijfsleven ook moeten doen, en wij doen bet nog steeds. Afgedacht van het levenspeil van som mige arbeidersgroepen in de groote ste den in zeer enkele bedrijlven, dat inder daad zeer hoog is, kan men toch niet zeggen, dat het levenspeil van de door snee-arbeiders in onze industrie in ver gelijking met omliggende landen abnor maal hoog is. De loonsverlagingen der laatste jaren en de depreciatie van onze munt hebben in dat opzicht veel bereikt. Alleen door het levenspeil van den Ned arbeider nog meer naar beneden te drukken, komt men er niet. 'Spr. riep tenslotte op tot principieele bezinning en praotischen arbeid. Moge de arbeid van de Christen-werkgevers in Nederland niet verslappen en ga aller gebed op tot Hem, die alleen volkomen uitkomst uit de maatschappelijke moei lijkheden geven kan en wil. Want: Een vaste burg is onze God, Een toevlucht voor de Zijnen (Applaus.) Hierna kwam aan de orde het onder werp: „Economische samenwerking tus- schen Nederland en Nederlandsch-In- dië". KARDINAAL INNITZER INi „BESCHERM IN GS-HECHTEN IS". Voor den St. Stefanusdom te Weenen is het Vrijdagavond, na afloop van een druk bezochte godsdienstoefening, tijl- dens welke kardinaal Innitzer persoon lijk de predikatie had gehouden, bijna tot ernstige gevechten gekomen tusschen de R.K. jeugd en een aantal nationaal- socialisten, hetgeen door het ingrijpen der politie nog op het laatste oogenblik voorkomen kon worden. Biji het handgemeen, dat niettemin ontstond, voordat de agenten er in slaagden de menigte te verspreiden, wer den eenige personen gewond. Na afloop van de godsdienstoefening voor de jeugd verzamelde zich een reus achtige menschenmenigte volgens sommige schattingen ongeveer tiendui zend personen op het plein vóór den dom en welda weerklonk machtig een spreekkoor: „wijl gelooven aan onzen God, Christus Heil", terwijl ook kerke lijke liederen werden gezongen. Nationaal-socialisten hielden een te- gendemonstratie en schreeuwden: „Wij gelooven in Duitschland", „Sieg Heil", „Naar Dachau met Innitzer". Een groep der R.K. jeugd wilde het café, waaruit dit geschreeuw weerklonk, bestormen, doch werd door de geeste lijken van dit voornemen afgebracht. De nationaal-socialisten ontvingen in- tusschen versterkingen en het kwam tot een handgemeen. Voordat echter het ge- veóht een grooten omvang had kunnen aannemen, greep de politie in en ver richtte verscheidene arrestaties. In de predikatie, welke kardinaal In nitzer had gehouden, had hij de jeugd o.a. toegeroepen: „Men heeft ons onze vaandels en organisaties ontnomen, wel ke wij met veel idealisme hebben ge sticht. Wij hebben er echter bij gewon nen, want wijl hebben de waarde van de eensgezindheid ingezien De geschillen tusschen de R.K. Kerk en de nazi-regeering in de „Ostmark" spitsen zich meer en meer toe, hetgeen Met instemming nam ik kennis ook van het vervolg van den oproep voor moreele en geestelijke herbewapening. Nu de beklemmende dagen achter ons liggen, waarin het dreigende gevaar ons zoo duidelijk voor oogen stond, nu voor het oogenblik de mogelijkheid van de algeheele vernietiging onzer beschaving is afgewend, is het een ver heffende gedachte ons allen vervuld te weten van denzelfden wensch, den zegen van den vrede te bewaren. Die begeerte naar vrede vormt een band tusschen alle volken. Toch is deze, gepaard aan de versterking der weermacht, nog niet genoeg. Zal de vrede duurzaam zijn, dan moet hij gedragen worden door de gedachte gegrondvest in den oproep. Allen, zonder onderscheid, kunnen wij persoonlijk bijdragen tot den groei en de ontplooiing van die gedachte door van harte mee te werken tot de moreele en geestelijke herbewapening, wier innerlijken drang ook uitwendige ommekeer teweeg brengt en tot gevolg heeft, dat eerlijkheid, vertrouwen en liefde richtsnoer worden tusschen personen en volken. Behoef ik u te verzekeren, dat hoe dieper onze overeenstemming is en hoe meer ons eigen leven die uitdrukt en verder geeft in eigen kring en daar buiten, des te grooter de kans wordt op het verwerven van een betere toekomst Wie de teekenen der tijden begrijpt weet, dat thans van ons wordt ge vraagd een daad van vertrouwen, van zelfopoffering en zedelijke moed en van geloof. WILHELMINA. o.a. blijkt uit het feit, dat de R.K. gees telijkheid in de „Ostmark" verplicht werd om in alle kerken het decreet van Buerckel voor te lezen, waarin wordt aangekondigd, dat het religieuse-onder- wijs in de scholen niet langer meer ver plicht is, dat Woensdag de politie de bijL eenkomst van de R.K. onderwijzers heeft verboden enz. Omstreeks half negen is het Zaterdag avond naar Un. Press meldt, tot een aan val op het paleis van kardinaal Innitzer te Weenen gekomen. Gedurende tien minuten werd toen een onafgebroken aanval op het aartsbis schoppelijk paleis gedaan, waarbij achter eenvolgens alle ruiten werden ingewor pen. Tenslotte werd de huisdeur ingera- meid. De aanvallers stieten dreigende kreten uit, zooals: „Levert ons den zwarten hond Innitzer uit". De politie en militairen bevonden zich wel in de omgeving, doch deden geen po ging, het oproer te bedwingen. Jeugdige heethoofden brachten ladders aan en klommen daarlangs tot aan de bovenste verdieping. Hier verschaften zij zich toegang door de ingeworpen ven sters, waarop zij een ware verwoesting aanrichtten. De overige ruiten werden eveneens ingeslagen, het meubilair werd naar huiten geworpen. Buiten joelde de opgewonden menigte. Kreten werden gehoord als: „Er uit met Innitzer, dood aan alle priesters". Tegen negen uur begon men uit de vensters ook electrische lampen, schilde rijen enzoavoorts naar buiten te werpen. De menigte huiten stapelde dit ales op tot een grooten brandstapel tusschen het paleis en den Stefansdom. Doch op dit oogenblik trad de politie met kracht tus- schenbeiden. Zij drong door de oproerige menigte heen en wist de hoofd- en zij- ingangen te bezetten. De weg werd af gezet en langzaam werd de menigte ver dreven. Ook de plunderaars, die in het paleis doorgedrongen waren, werden verjaagd. Van Nazi-zijde wordt gemeld, dat de preek van kardinaal Innitzer in den St. Stephanusdom, die door ongeveer 8000 personen werd bijgewoond, „uiterst agres sief" was. Men legt in nazi-kringen verhand tus schen dit feit en den aanval op het pa leis van den kardinaal. Twaalf ambulance-auto's verschenen ter plaatse om de gewonden weg te voe ren en 'brandspuiten arriveerden om in de omliggende straten de branden van den paleisinventaris te blussohen. Nog valt te melden, dat kardinaal In nitzer in zijn preek van Vrijdag tot de Katholieke jeugd o.a. zeide: „Gij hebt bijna alles in de afgeloopen maand ver loren. Gij hebt uw katholieke clubs ver loren en uw christelijke vereenigingen, maar, ondanks het feit, dat gij van dit alles beroofd zijt, zult gij voortgaan in nieuw katholiek eenheidsverhand met uw priesters". Om half tien Zaterdagavond was de politie er in geslaagd de situatie weer volkomen meester te worden. Omtrent het lot van kardinaal Innitzer tast men nog in het duister. Om 10 uur 40 telefoneerde het bureau van de „United Press" met het aartsbis schoppelijk paleis. De telefoon werd be antwoord door een mannenstem. Men iverklaarde niet te weten, waar kardinaal Innitzer of zijn secretarissen verblijf hiel den. De correspondent van de Londensche „Times", Bryan, werd plotseling gear resteerd door een man in hurgerkleeding, die zich later bekend maakte als de plaat selijke groepsleider Erwin Mueller. Bryan werd spoedig weer losgelaten: Hem werd verweten, dat hij gedurende de onlusten in een publieke tele fooncel had getelefoneerd!I Zondagavond werd medegedeeld dat de Kardinaal in „beschermings-hechte- nis" is genomen. Hij mag zijn woning niet verlaten. Te lefoongesprekken met het paleis van den Kardinaal zijn verboden. Ook in Karinthië zijn anti-R,-Katho lieke betoogingen gehouden, omdat ge weigerd was de hakenkruisvlag te hij- schen op de kerken, in verband met de inlijving van Sudetenland bij het Duit- sche rijk. In welingelichte kringen wordt ver klaard, dat de wrijving tusschen de kerk en de nationaal-socialistisehe partij in Oostenrijk van veel ernstiger aard is, dan die in het oude Duitsohe rijk. Mlen verwacht, dat deze botsingen in "Weenen slechts het voorspel zijn van een scher per conflict tusschen de' R.-Katholieke kerk en de nazi-partij in geheel Duitsch land. In O'ostenrijk zou een dergelijk con flict zeer ernstig zijn, daar het over groots deel van de bevolking R.Katho- liek is. De Duitsche lezing. Omtrent de demonstraties tegen kardi naal Innitzer, publiceert het Duitsche nieuwsbureau het volgende bericht „Zaterdagavond heeft zich een bende opgeschoten 'jongens verzameld, die een dreigende houding tegen het bisschoppe lijk paleis aannam. D'e politie greep krachtig in, zoodat spoedig de orde was hersteld. Naar vernomen wordt, zullen de da ders met alle gestrengheid gestraft wor den." De leiders van de betoogingen zullen op last van gouwleider Buerckel streng gestraft en voor een jaar naar een con centratiekamp gezonden worden. In offi- cieefle kringen te Berlijn veroordeelt men het incident, vooral in verhand met de goede betrekkingen, die tusschen den kardinaal en de Duitsche autoriteiten be stonden. Reuter meldt uit Weenen, dat kardi naal Innitzer huisarrest in zijn paleis heeft. Van dit bericht kan geen officieele bevestiging verkregen worden. Een pries ter verklaarde echter, dat de aartsbis schop het paleis niet mag verlaten. Het paleis is bezet door ambtenaren van de gestapo. 'Ook gisteravond hebben zich inciden ten voorgedaan buiten de kathedraal. De kerkgangers werden 'bij het verlaten van het kerkgebouw begroet met gejoel en luid getrommel van honderden leder der Hitjerjeugd. Er werd uitdagend gezon- Zoodra het menschdom zich den aanwezigen overvloedigen rijk dom bewust wordt en de wereld- huishouding zich daarnaar richt, zal het met de malaise" en de „werkloosheid" gedaan zijn en een tijdperk van „ongekende welvaart" zal zijn intrede doen, 2 BL-U. 8 (IJ W.G Süfass Morgen een andere ttkot gen: „Hang de Joden op, schiet de pries ters neer." Ziedaar nu die strenge discipline, waar over in Nazi-kring zoo hoog wordt op gegeven. Men kan de kwajongens blijk baar niet onder den duim houden. REDE VAN HITLER TE SAAR- BRUCKEN. Uitbreiding van de versterkingswarken In het Westen. Op het „veld der bevrijding" tö Sstar- brücken is Zondag een groote volksboioo- ging gehouden, bij welke gelegenheid Hit- lor een rede heeft gehouden. De ervaringen der laatste acht maan den, zoo zeide Hitier, moeten Duüsohland sterken in den wil, voorzichtig te zijn en nooits iets na te laten, wat tot bescher ming van het rijk moet worden gedaan. Duitschland staat tegenover staatslieden, die eveneens den vrede willen. Alleen re- geeren zij in landen, welker innerlijke op bouw het mogelijk maakt, dat deze staats lieden te allen tijde afgelost kunnen wor den door anderen, die den vrede niet zooi zeer op het oog hebben. In Engeland zou na een Chamberlain slechts Duff Cooper, Eden of Churchill behoeven te komen, om vast te staan, dat het doel dezer mannen zou zijn, direct een wereldoorlog te be ginnen. Hierdoor wordt Duitschland ge noodzaakt, waakzaam en op verdediging bedacht te ijn. Ik heb derhalve, aldus Hitier, beslaten, de uitbreiding van onze versterkingswer- ken in het westen, zooals ik in mijn rede te Neurenberg heb aangekondigd, met ver hoogde energie voort te zetten, en ik zal thans de beide groote gebieden, die tot dusver voor onze versterkingswerken la gen, namelijk het groote gebied van Aken en het gebied van Saarbriicken, in deze versterkingen betrekken. Hitier verklaarde verder zich erover te verheugen, dat hij reeds in de komen de dagen de maatregelen kon opheffen, die in de kritieke maanden en weken wei- ren genomen, en dat honderdduizenden mannen weer naar huis konden gaan. GEDEELTE DER ITALIAANSCHE TROEPEN UIT SPANJE TERUGGETROKKEN. Men verneemt, dat de Italiaansche re geering in overleg met Franco heeft be sloten totonmiddellijke terug trekking van de Italiaan sche vrijwilligers in Span je, die 18 maanden aan het front hebben gestreden. Naar men in bevoegde kringen mede deelt, zal de uitvoering van het besluit tot het onverwijlde terugtrekken van tien duizend man leiden. Biijkens een Havasberioht uit Burgos heeft een hooggeplaatste persoonlijkheid in het kamp van Franco verklaard, dat het terug trekken der vrijwilligers thans het eerste doel is der Britsche politiek en dat van deze terugtrekking een aantal andere, zeer belangrijke kwesties afhangt Franco stelt voor 10.000 buitenland- sche vrijwilligers onverwijld naar hun land terug te zenden, op voorwaarde, dat de regeering hetzelfde doet. Maar zal zij dit doen? zoo vraagt men zich te Burgos af, daar de opstandelingen zich Donder dag j.l. van een mededeeling der regee ring hebben meester gemaakt, waarin een politieke commissaris alle vrijwilligers uitnoodigde zich tot Spanjaard te laten naturaliseeren. DE TERREUR IN PALESTINA. Engeland zal nog meer troepen zenden. Zondag zijn op drie verschillende plaat sen in Palestina drie Arabieren en twee Joden gedood. Nabij de kolonie Zirkhon Yakov zijn acht Joden min of meer ern stig gewond door de ontploffing van een mijn, juist op 't oogenblik, dat de vrach-t auto, waarin zij hadden plaatsgenomen, passeerde. Rebellen hebben te Djenin een 40-tal huizen in brand gestoken en nabij Lydda een goederentrein tot ontsporing gebracht. Voorts wordt melding gemaakt van tal rijke overvallen, o.a. op het politiebureau te Djenin en op verschillende Joodsohe.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1938 | | pagina 1