De wereld herademt.
Het oorlogsgevaar geweken.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
EERSTE BLAD.
Overeenstemming te München bereikt
VRIJDAG 30 SEPT. 1938
52e JAARGANG - No. 307
Een protocol onderteekend.
Ontruiming vari het Sudetenland en volkstemming
onder toezicht van internationale commissie.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
iureaux „ange Vorststraat 7 0, Qoes
'ostrekening 44455 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. FANCY, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZU1DEMA
Abonnementsprijs f2.50 per kwartesl
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regel
Ingezonden mededeelingen 60 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder Ietter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
DAe wereld herademt.
Na dagen van intense spanning is nu
de ontspanning gekomen.
De loodzware druk waaronder geheele
volken gebukt gingen is weggenomen en
met groote blijdschap en dankbaarheid
mag worden geconstateerd, dat het oor
logsgevaar geweken is.
Het past ons met hart en mond God
te danken dat Hij: de gebeden heeft wil
len verhooren, dat Hij', de Koning der
koningen, de harten van de heerschers
der volken heeft geneigd en dat Hij
Europa voor den vreeselijken gruwel van
een nieuwen oorlog heeft willen bewaren.
Onze dankbaarheid gaat hierbij ook uit
tot de menschen, die als middelen in
Gods hand den vrede hebben willen die
nen.
Wiji denken hierben in de eerste plaats
aan den Britschen premier, minister
Chamberlain, die geen middel onbe
proefd heeft gelaten om Hitier tot rede te
brengen en hem van zijn daverenden
overmoed terug te houden.
Welk een zelfverloochening aldus
terecht de „Nederlander" heeft hij
moeten betrachten, om tot tweemaal toe
te gaan overleggen met een man, waar
mede blijkbaar schier geen overleg meer
mogelijk was. Een Britsche premier,
staatsman uit de school van lieden, die
zoozeer eerbied hebben voor het redelijk
overleg, moest èn te Berchtesgaden èn te
Godesberg toch in wezen naar dictaten
gaan luisteren. Chamberlain heeft ech
ter alles wat hem persoonlijk met wrevel
moest vervullen, terzijde gesteld, omdat
hij1 aan zijn vaderland en aan de geheele
menschheid dacht: zoolang eer en zelf
respect der volken dit toelieten, moest hij
pogen dezen man terug te brengen van
de dwaling zijns wegs.
Ten diepste bekommerd heeft heel de
wereld toegekeken, maar op het aller
laatste oogenblik is zijn onvermoeide
streven met succes gezegend.
E'n ook mag hierbij worden gedacht aan
een Mussolini, die blijkbaar weinig voor
een militair conflict in midden-Europa
gevoelde, en aan wiens invloed het ten
slotte schijnt te danken dat Hitler, die
trappelde van ongeduld om er op los te
slaan, er toe gebracht werd, de voorge
nomen mobilisatie van het Duitsche le
ger uit te stellen.
De wereld herademt.
Ook het Nederlandsche volk, dat in
deze spannende dagen met dankbaarheid
zal hebben geconstateerd, dat het kabi-
net-Colijn op zoo krachtige wijze de ver
sterking van onze weermacht heeft ter
hand genomen, zoodat wij op alles waren
voorbereid.
De spanning is nu voorloopig gewe
ken.
'En wie weet of ook uit dit dreigende
kwaad nog niet iets goeds geboren wordt
en ook op economisch gebied het in zijn
gevolgen zoo noodlottige egoïsme plaats
gaat maken voor een geest van samen
werking.
Aan de schier ondragelijke spanning
is dan nu, Gode zij dank, een einde ge
komen. De hoopvolle verwachting, die gis
teren werd gekoesterd, is niet beschaamd.
God heeft de gebeden, die voor behoud
van den vrede zijn opgezonden, willen
verhooren en in Zijn genade het zóó ge
leid, dat de viermogendheden-conferentie
te München tot overeenstemming is geko
men.
Het verloop der besprekingen.
Voor de ochtendzitting der eigenlijke
conferentie een aanvang nemen kon, had
Hitier reeds twee gesprekken gevoerd met
Mussolini, het eerste in den trein tu's-
schen Kufstein en München, dat ander
half uur heeft geduurd en het tweede na
aankomst te München, waar de Führer
tegen elf uur een bezoek bracht in het
Prins Karei paleis, waar Mussolini zijn
intrek heeft genomen.
Daladier had in den Führerbau zijn
eerste onderhoud met Hitier en Goering.
Dat gesprek was bijzonder hartelijk.
D'a'ladier heeft vervolgens met Cham
berlain van gedachten gewisseld en dat
onderhoud verliep in den zelfden geest
van vriendschap en solidariteit, welke de
jongste bijeenkomst te Londen kenmerkte.
Ten slotte heeft Daladier met Musso
lini eenige vriendelijke en hoffelijke ge
sprekken gevoerd.
Vóór den aanvang der besprekingen
gebruikten de leiders der regeeringen met
de 'hoeren van hun gevolg staande een
hapje, waarbij wederom gelegenheid was
tot ongedwongen besprekingen der staats
lieden en diplomaten onderling.
Na afloop van dit ongedwongen twaalf
uurtje noodigde de Führer de regeerings-
chefs naar zijn werkkamer.
Hitier sprak de meening uit, dat snel
een oplossing tot stand moest komen en
dat het van belang was, dat de gedane
beloften zonder langer dralen door de
regeering te Praag zouden worden ten
uitvoer gelegd.
Achtereenvolgens hebben Chamberlain,
Daladier en Mussolini daarop hun opvat
tingen ten aanzien van het geheele aan
de orde zijnde probleem uiteen gezet.
Deze eerste bespreking, welke om kwart
voor één was begonnen, duurde voort tot
drie uur. Toen gingen de heeren lunchen.
'Omstreeks half vijf begaven de ver
schillende delegaties zich wederom naar
het Fü'hrerhaus, waar even later de be
sprekingen werden hervat.
aankamst per vliegtuig te München begaf minister-president Cïhamberlain zich
in gezelschap van minister Von Bibbentrop per auto op weg naar zijn hotel.
Deze tweede conferentie heeft bijna
vier uur geduurd. Zij eindigde eerst om
half negen.
Op uitnoodiging van Hitier namen, na
de onderhandeling, Mussolini, Chamber
lain en Daladier deel aan een gemeen-
schappelijken maaltijd.
Om ongeveer tien uur begon de derde
conferentie. Deze duurde tot diep in den
nacht.
NIEUWE CONCESSIES VAN PRAAG.
Reuter verneemt, dat voor het begin
van de conferentie te München de Tsje-
cho-Slowaaksche regeering nieuwe con
cessies heeft gedaan.
In de desbetreffende officieele verkla
ring wordt gezegd, dat de regeering be
reid is, Duitschland de gebieden af te
staan, waar het Duitsche bevolkingsper
centage meer dan vijftig procent be
draagt. Zij vraagt voor de rest van Tsje-
cho-Slowakije slechts grenzen, die het den
nieuwen staat mogelijk maken te bestaan
en zich te verdedigen.
De Tsj echo-SlowaakSche regeering kan
zich echter niet vereenigen met een volks
stemming in gebieden met een groote
meerderheid van Tsjechen, of in die,
welke geheel door Tsjechen worden be
woond, zooals Duitschland om militaire
redenen vraagt.
De Tsj ec'h o-Slowaaksche regeering aan
vaardt een tijdslimiet voor de uiteinde
lijke regeling. Alle maatregelen moeten
uitgevoerd worden tegen 15 December
a.s., doch een regeling is mogelijk tegen
31 October a.s.
De Tsjecho-Slowaaiksche regeering ver-
eenigt zich ook met controle door een in
ternationale commissie en 'door 't Brit-
isehe legioen, alsmede met bezetting door
Britsche troepen, alvorens het gebied aan
Duitschland wordt overgegeven.
In het belang van haar eigen verdedi
ging en dat van de Tsjechische en demo
cratische Duitsche minderheid en ook in
het belang van de Joden in het gebied,
kan zij niet tot ontruiming overgaan,
demobiliseeren of de forten opgeven, al
vorens de grenzen zijn vastgesteld, de uit
wisseling der bevolking is gewaarborgd
en een begin is gemaakt met het stelsel
van internationale waarborgen.
Op dit kritieke oogenblik plaatst de
Tlsjecho-S'lowaaksche regeering de belan
gen der beschaving en van den wereld
vrede boven den nood van haar eigen
volk, en zij' 'heeft besloten offers te bren
gen, die nooit te voren in de geschiedenis
met zulke geconcentreerde pogingen van
een niet-verslagen staat werden geëischt.
BRITSCHE VOORSTELLEN.
Uit betrouwbare bron wordt medege
deeld, dat Chamberlain te München de
volgende voorstellen 'heeft gedaan
Ten eerste bezetting van een smalle
strook van het Sudeten-gebied met inbe
grip van Eger en Asc'h buiten de linie der
Tsjechische fortificaties.
Ten tweede bezetting door een inter
nationale politiemacht van het overi
ge gebied, dat later aan het Reich zou
worden overgemaakt.
Ten derde onmiddellijke instelling van
een internationale commissie
voor het afbakenen der grenzen en voor
de uitwisseling der bevolking.
Ten vierde zou aan Hitier te kennen
worden gegeven, dat na de besprekingen
van München directe Engels ch-Duitsche
besprekingen zouden kunnen volgen,
waarin de kwestie der koloniën
zou kunnen worden besproken, terwijl
verdere besprekingen, waaraan geïnte
resseerde staten deel zouden kunnen ne
men, zouden kunnen worden, gevoerd over
alle verdere vraagstukken, die nog den
vrede van Europa zouden kunnen bedrei
gen.
Eischen van Hitier.
De eischen van Hitier zijn voldoende
bekend uit de schreeuwerige redevoerin
gen, die een en andermaal zijn gehouden
en uit de rede van Chamberlain. Ook het
voorstel-Berchtesgaden en het ultimatum
van Godesberg zijn publiek geworden. Het
zal hem niet gemakkelijk gevallen zijn om
een veer te laten en 'het zal zijn vriend
Mussolini heel wat moeite gekost 'hebben
om hem zoover te krijgen. Wie zoo hoog
van den toren heeft geblazen, kan heel
moeilijk terug.
Volgens een mededeeling van ingelichte
Duitsche zijde moet Hitler in de eerste
zitting hebben verklaard, dat Duitschland
nog steeds vasthoudt aan den 1 October,
als dag van zijn opmanseh in het Sude-
ten-land. Hitier zou echter tevens gezegd
hebben, dat hij er zich mede tevreden
zou stellen, indien op dien dag de Tsje
chen alleen het Eg er-gebied
ontruimden, zoodat de Duitsche troepen
tenminste daar konden binnen rukken. De
volgende dagen zou dan het bezettings-
gebied successievelijk kunnen worden uit
gebreid.
Een 'hooge Duitsche officieele persoon
lijkheid 'heeft verklaard: Wij willen vóór
alles den Sudeten-Duitsc'hers het gevoel
geven, dat ze weer vrij zijn en dat gevoel
zullen de Sudeten-DUitschen hebben, in
dien de Duitsche troepen den eersten Oc
tober een deel van dat Duitsche gebied
bezetten.
Ook wordt in Duitsche kringen verno
men, dat het voor Duitschland een be
vredigende oplossing zou zijn, indien in
het niet door Duitsche troepen bezette
plebisciet-gebied door internatio
nale troepen politie-eontrole zou wor
den uitgeoefend.
Hitier zal, zoo wordt verder gemeld,
zeker den eisch stellen, dat tegelijk met
de stemming in het Sudeten-gebied, ook
in de landstreken, waar de P o o 1 s c h e
en Hongaarsche minderheden wo
nen, een volksstemming zal worden ge
houden.
WAT OVEREENGEKOMEN WERD.
Als men nu hieronder leest, wat over
eengekomen is, is het niet moeilijk na te
gaan, welk standpunt van de hiervoren-
genoemde het meest lijkt op het compro
mis.
Hedennacht werd het verheugende be
richt gemeld:
De vier staatslieden hebben het Mün-
chen-pretocal onderteekend met bijvoeg
sel giebiedsafstand en Duitsche bezetting
tusschem 1 en 10 October. Geleidelijke
zöne-volksstemming ander internationale
commissie in die gebieden, waar een in
ternationale troepenmacht is. De kwestie
Poolsch-Hongaarsche minderheden wordt
onderling geregeld. Anders is er over vier
maanden wederom een Viermogendheden-
conferentie.
Engeland en Frankrijk waarborgen
nieuwe garanties.
Na regeling Poolsche en Hongaarsche
minderheden volgt ook Duitsch-ltaliaan-
sche garantie.
Een bericht van hedenmorgen meldt:
De conferentie is vannacht om 1.50 uur
(Ned. tijd.) geëindigd, nadat een protocol
werd onderteekend, bestaande uit 8 arti
kelen en 3 bijvoegsels.
De genomen besluiten zijn terstond aan
de Tsjecho-Slowaaksche regeering toege
zonden.
In de tusschen Engeland, Frankrijk,
Duitschland en Italië tot stand gekomen
overeenkomst wordt bepaald, dat de ont
ruiming van het Sudeten Duitsche gebied
onder toezicht van Groot Brittannië,
Frankrijk en Italië 1 October zal begin
nen en 10 October voltooid moet zijn.
De modaliteiten der ont
ruiming worden vastge
steld door een internatio
nale commissie bestaande uit de
Duitsche onderstaatssecretaris van Bui-
tenlandsche Zaken, en de ambassadeurs
van Frankrijk, Engeland en Italië te Ber
lijn en een Tsjeeho-Slowaaksch vertegen
woordiger.
De bezetting van het overwegend Duit
sche gebied zal geschieden in vier etappes
De internationale commissie zal d& ga-
bieden bepalen waarin een volksstemming
moet werden gehouden. Deze gebieden
zullen vóór dien tijd reads door interna
tionale troepen worden bezet. De commis
sie zal ook den dag bepalsn waarop de
volksstemming plaats vindt,
De vaststelling der grenzen geschiedt
ook door de internationale commissie.
D'e Tsjecho Slowaaksche regeering zal
binnen 4 weken alle Sudeten Duitschers,
die zulks wenschen, uit militaire en poli
tieke organisaties ontslaan en Sudeten
Duitsche gevangenen, die wegens politieke
delicten vrijheidsstraffen ondergaan, op
vrije voeten stellen.
In een aanvullend protocol is nog be
paald, dat het probleem der Poolsche en
Hongaarsche minderheden, voor zoover
het niet bij onderling overleg der betrok
ken regeeringen binnen drie maanden ge
regeld wordt, het onderwerp zal vormen
ivan een nieuwe conferentie der Vier Mo
gendheden.
Frankrijk en Engeland zullen onmid
dellijk de nieuwe grenzen van Tsjech o-
Slowakije garandeeren en zoodra de
kwestie der Hongaarsche en Poolsche
minderheden is geregeld, zullen Duitsch
land en Italië van hun kant eveneens Tsje
cho Slowakije garantie geven.
In een speciale editie kondigt de „Tri-
buna" met enorme koppen aan, dat de
viermogendhedenconferentie tot overeen
stemming is gekomen.
Het zal aan hulde betuigingen aan het
adres van Mussolini niet ontbreken. Hij
zal in fascistische kringen wel worden
voorgesteld als de man, die den vrede ge
red heeft.
De geschiedenis zal wel oordeelen over
dien anderen man, die de wereld op het
randje van den oorlog heeft gebracht. Het
was Woensdag slechte een kwestie van
een paar uur meer.
Hij heeft nu ondervonden, dat hij niet
langer heeft te dicteeren, zooals hij bij do
bezetting van Oostenrijk deed. Voor de
eigen volksgenooten zal hij wel de pose
aannemen van verlosser der Sudeten
Duitschers, voor wiens wil anderen moes
ten zwichten. Het Duitsche volk kan het
slikken, omdat het de waarheid niet weet.
In andere landen weet men beter.
Groote hulde verdient Chamberlain, die
tweemaal in persoonlijk gesprek met Hit-
Ier trachtte den oorlog te voorkomen en
die er Woensdag in slaagde Mussolini te
bewegen deel te nemen aan een viermo
gendheden-conferentie.
Opmerkelijk is wel, dat in de laatste
weken in Italië zoo weinig scherpe woor
den over Engeland en Frankrijk werden
gebezigd en dat niet positief en officieel
werd gezegd, dat men in den oorlog zou
gaan om Duitschland te steunen.
Havas meent te weten, dat Mussolini
ook het vraagstuk van den burgeroorlog
in Spanje heeft ter sprake gebracht. Men
verzekert zelfs, dat hij de terugtrekking
der vrijwilligers zou hebben voorgesteld.
Wat Tsjecho Slowakije er van zegt.
Het is nu maar de vraag, wat do re
geering te Praag van de te München ge
vallen beslissing zegt.
j lili I
Mussolini, Adolf Hitler en graaf Ciano (v.r,n.l.) bij het verlaten van het station
te München.