isems
RADIO-REDE VAN Dr H. COLIJM.
li»
Eenige ontspanning in
den toestand.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
JRG
>S TRACTOR
TIE
De toestand is ernstig maar niet hopeloos.
Wi] willen onder alle omstandigheden onze
onzijdigheid handhaven. Ernstige waarschu
wing tegen het hamsteren.
EERSTE BLAD.
Dankbetuiging van H.M. de
■AND.
EPTEMBER a. s.,
de hofstede van
Noord-Beveland),
mlng N.V., GOES
a a r t s d ij K.
verschuuse,
Hitler, Chamberlain, Daladier en EVSussoüni
confereeren heden te München. - Rede
van Chamberlain in het Lagerhuis.
w-'.-
dbouwers, Loon-
bijwoning dezer
'O.'S
irste algemeene
teersinspectie in
rij wel alle open-
te water en in
tnmisbaren gids,
«khandel en bij
nt, doch wij zijn
inze abonné's te
angeboden door
inden bon, voor
onderstaanden
ent.
tie „De Zeeuw".
e Zeeuw", Goes.
intvangen 1 ex.
o per post 8
at).
J. C. BLAUPOT TEN
Idelburg zal
7 OCTOBER 1938,
s te twee uur, in het
café „Tramzicht" te
krachtens art. 1223
openbaar verknopen:
vaarin café, genaamd
met bergplaats en
kapelle, wijk E num-
adastraal bekend in
mmer 3465, groot 5 A.
len 1 Novembber 1938.
Donderdag 6 Octo-
en van 24 uur, en
;ober van 1012 uur.
:n en Advertentiën
enomen door
A 314.
S OS-B er. 8.15 Het
en gram. 9.00 Gau-
van den ouderdom".
10.00—10.05 Ber.
-.tiekles. 11.00 Verv.
1.5012.00 Scbriftl.
WEERBERICHT.
avond van 29 Sept-
Z.O. tot Z.W. wind,
1st, overigens meest
.ig of geen regen en
nmiddag 3 u.:
DONDERDAG 29 SEPT. 1938
52e JAARGANG - N o. 306
iigavc: N. V. Uitgevers - Maatschappij
,ir(or <-t Rmergo" ter exploitatie van
et bind „De Zeeuw"
■urcnux l.ange Vor si «trant 70, (iocs
o'slrekenii"1 44155 - Telefoon 11
Biikanloor M iddelburg: Fa. Boekhandel
1 I F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regel
Ingezonden mcdcdcclingen 00 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Minister Golijin heeft gisteravond voor
de radio de volgende rede uitgesproken:
iddag 3 u.: 765.
r fietsers:
Dr. H. Colijn
Wat tot voor kort door zeer velen in
den lande en daarbuiten in de wereld
niet meer denkbaar werd geacht, hangt
ons thans dreigend boven het hoofd.
Weer pakken de oorlogswolken in
Europa zich saam; weer moet de vrees
worden gekoesterd, dat de bloem van
Europa's jeugd en van mannen van mid
delbaren leeftijd op groote schaal aan
vernietiging zal worden prijs gegeven,
om maar niet te gewagen van het ge
vaar, dat ook vrouwen en kinderen uit
de lucht bedreigen kan.
Aangezien wij buiten het geschil staan,
dat tot dezen toestand aanleiding heeft
gegeven, en wij er ook buiten willen
b 1 ij v e n, ligt het niet op mijn weg, u
bezig te houden met beschouwingen over
de vraag, op wien de verantwoordelijk
heid rust voor het ontstaan van. den ge
spannen toestand, waarin wij thans ver-
keeren. Dit standpunt sluit tevens in, dat
wij! onzerzijds zoo bitter weinig kunnen
doen om invloed ten goede uit te oefenen.
Wel mag ook onzerzijds dit worden
gezegd, dat het haast ongelooflijk moet
worden geacht, dat de nog bestaan
de verschillen gedurende de dagen, die
ons nog van den fatalen dag van 1 Oc
tober scheiden, niet te overbruggen zou
den zijn.
Aan die hoop houd ik dan ook nog
vast, tegen allen schijn van het tegendeel
in. Immers, de volken begeeren den
oorlog niet, zij willen vrede. Dan kan
het niet volstrekt onmogelijk zijn,
dat de leiders der volken, zij het te elf
der ure, den uitweg vinden, die ons den
vrede bewaart.
Intusschen eischt het verstand van
het Nederlandsche volk en de Neder-
landsche regeering heide, dat er reke
ning worde gehouden met het tegendeel;
dat we ons dus indenken in den toestand,
dat er in Centraal Europa tot wapen
geweld zal worden overgegaan en dat de
groote mogendheden in het Westen bij
het conflict betrokken kunnen worden.
De toestand is dan niet dezelfde als
in 1914. Toen richtte het aanvallende
leger zich naar het Westen en ontstond
er dus voor Nederland een direct ge
vaar, in den oorlog betrokken te worden
en wel reeds in het begin er van.
Thans is dat gevaar naar mijn mee
ning niet aanwezig. De gewapende ac
tie, als men er toe overgaat, richt zich
thans in Oostelijke richting, en dit ver
mindert voor ons althans het o n m i d -
d el 1 ij k gevaar.
Dit verschil neemt echter de noodzaak
van voorzorgsmaatregelen niet weg, al
dragen ze een ietwat ander karakter dan
in 1914. We behoeven, naar mijn vaste
overtuiging, thans in eerste instantie
geen schending van ons grondgebied te
duchten, maar wat wij wèl hebben te
doen is, een practisohe onder
streping te geven van het standpunt
der Nederlandsche regeering, zooals dit
o.a. laatstelijk te Genève door minister
Patijh is uiteengezet. Dit komt in het
kort hierop neer, dat we het voornemen
hebben, onder alle omstandigheden on
ze onzijdigheid te handhaven en dus ook
aan geen enkel leger doortocht door ons
land zullen verleenen, terwijl, gelijk van
zelf spreekt, elke aanval op ons grond
gebied zal worden geweerd.
Van dit standpunt uit moeten de maat
regelen, door de Nederlandsche regee-
nng reeds genomen of nog te nemen,
worden beoordeeld.
De militaire maatregelen.
Heeds een paar weken geleden werden
de eerste maatregelen tot verhoogde
waakzaamheid aan de landgrenzen, zoo
wel oost- als zuidwaarts, getroffen. De
verscherping van de politieke verhou
dingen heeft er vervolgens toe geleid, de
grensbeveiliging te versterken, door in
den afgeloopen nacht de dienstplichtigen
op te roepen, die ingedeeld zijn bij de 16
j afzonderlijke grens-bataljons, welke een
paar jaar geleden in bet leven werden
geroepen.
Verder is hedenmorgen aan de burge-
i meesters toegezonden het telegram, dat
de w a a r s c u w i n g tot de oproe
ping van die dienstplichtigen bevat, die
bij voor-mobilisatie in werkelijken dienst
moeten komen. Tenzij tusschen
nu en morgen een ont
spanning in den politie-
ken toestand zou intre
den, ligt bet in bet voor
nemen, morgen het tele
gram voor de z.g. vooT-mo-
bilisatie te doen uitgaan.
Die voor-mobilisatie heeft betrekking op
enkele tienduizenden dienstplichtigen,
die dan onder de wapens komen om in
de mobilisatiecentra de overige dienst
plichtigen wanneer die opgeroepen
zouden moeten worden te ontvangen,
ter uitreiking van de wapens en verdere
uitrusting. Of en wanneer die
laatste oproeping, d. w. z.
volledige mobilisatie, zal
plaats vinden, hangt ge
heel af van de verdere
ontwikkeling van den po-
litieken toestand. De voor
mobilisatie is evenwel noodig om de
vo 11 e d i g e mobilisatie, indien zijl noo
dig wordt, ongeveer even snel te kunnen
doen verloopen als in 1914 het geval is
geweest.
De toestand van oorlogsgevaar
geproclameerd.
In verband met al deze maatregelen
is ook een andere voorziening noodig ge
bleken. Om n.l. in den bijzonderen toe
stand, waarin wij verkeeren, de noodige
wettelijke maatregelen te kunnen toepas
sen, is bijt Kon. besluit „de toestand van
oorlogsgevaar" geproclameerd. Dit be-
teekent dus niet dat een werkelijk ge
vaar voor oorlog reeds aanwezig is,
maar bewerkt slechts, dat b.v. mogelijk
wordt gemaakt de inkwartieringswet toe
te passen, zekere vorderingen mogelijk te
maken en soortgelijke andere handelin
gen te verrichten.
Dit voor zoover betreft de maatrege
len van militairen aard, door de regee
ring genomen.
Tegen hamsteren en runs op de
spaarbanken.
Echter zijn ook op ander terrein voor
zieningen noodig gebleken. Sommige in
1914 voorgekomen verschijnselen bij de
bevolking doen zich ook nu weer voor.
Met name heb ik het oog op het z.g. ham
steren van levensmiddelen en het opvra
gen van gelden bij spaarbanken. Ik laat
nu rusten de bezwaren van zedelijken
aard tegen deze handelingen, want ik
heb een argument, dat weliswaar van
zuiver practischen aard is, maar tevens
veel sterker uitwerking kan hebben.
Deze handelingen, waarop ik het oog
heb, zijn volstrekt onnoodig en boven
dien helpen ze niet. Naast eenige andere
ontwerpen zal de regeering morgen bij
de Tweede Kamer twee wetsontwerpen
indienen, die betrekking hebben op de
distributie van levensmiddelen en de
prijsregeling er van.
De voorraad levensmiddelen in het
land is ruim voldoende en dus is ham
steren oanoodig. Maar het helpt ook
niet, want de regeering zal niet aarzelen,
de gehamsterde voorraden weer in be
slag te nemen. Bovendien zal de regee-
ring aan de Staten-Generaal bevoegdheid
vragen om prijsopdrijving tegen te gaan.
Laten nu allen, die neiging tot deze
afkeurenswaardige, onnoodige en nutte-
looze maatregelen mochten hebben, van
mij eens een goeden raad aannemen.
Maakt u aan dit volstrekt onnoodige
hamsteren niet schuldig. Het zal u aan
het noodige in niets ontbreken en ge
spaart uzelf en de regeering vele moei
lijkheden, terwijl gij uw geld ook rustig
op de spaarbank kunt laten.
De tucht in een volk is van even groote
waarde als de voorzorgen, die de regee-
ring neemt. Herinnert u, zoo vraag ik u,
het Koninklijke wooTd, dat ook een klein
volk groot kan zijn door zijn houding in
moeilijke tijden, en toont die grootheid
door met de regeering mee te werken, in
stede van haar een stok tusschen de bee-
nen te steken.
Een bemoedigend woord.
Andere mededeelingen heb ik thans
niet te doen. Ik zou u nog hebben kun
nen aanraden, vooral de noodige kalm
te niet te verliezen, die juist in span
nende dagen zoo noodig is. Maar ik laat
dit na uit vrees, uw goeden naam te na
te komen. De toestand in de wereld is
ongetwijfeld niet zonder ernstige geva
ren, maar de pogingen om tot een vreed
zame oplossing te komen worden voort
gezet en de laatste uitnoodiging van pre
sident Roosevelt, zoomede de laatste
stap van Hitier, inhoudende de uitnoo
diging aan Chamberlain, Daladier en
Mussolini om te Müncben een onderbond
met hem te hebben, kan stellig leiden tot
opklaring van den toestand en behoud
van den vrede. Daarom kan er, ook zon
der aansporing mijnerzijds, bij u een rus
tig vertrouwen aanwezig zijn.
En laat voorts ons gebed uitgaan tot
der Koning der Koningen, dat Hij de
harten van de leidslieden der volken nei-
ge tot het behoud van den vrede, die ons
allen, de regeering en u, zoo zeer ter
harte gaat. De hoop daarop is weer ver
levendigd, waarvoor gijl met mij den eer
sten minister van Groot Britannië dank
zult weten. Hij deed den eersten stap>,
waarvan wijl allen hopen, dat deze mor
gen zijin bekroning vinden zal. Dit doet
mij dit korte woord besluiten met den
zelfden wenscb, waarmede Chamber
lain gisteravond eindigde: goeden nacht.
Chamberlain heeft gisteren tijdens zijn
In het Lagerhuis uitgesproken redevoe
ring medegedeeld, dat Hitier er In heeft
toegestemd, de mobilisatie 24 uur op te
schorten.
De diplomatieke redacteur van bet offi-
cieele Italiaanscbe persagentschap Ste-
fani schreef gisteren:
„Gezien de 'hardnekkige weigering van
Praag, was tegen vandaag 14 uur de
algemeene mobilisatie in Duitschland
voorzien. De crisis sclheen zich in de rich
ting van onvermijdelijke complicaties te
verhaasten."
En uit de mededeeling van Chamber
lain èn nit het Stefani-bericht kan men
weer opmaken, welke waarde men aan
Duitsche tegenspraken kan toekennen.
Immers gistermorgen sprak men van
Duitsche zijde in krasse bewoordingen
bet bericht tegen als zou om 2 uur ge
mobiliseerd worden.
Het was gisteren wel een buitengewoon
bewogen en spannenden dag. Het oor
logsgevaar kwam steeds dichterbij. Elk
uur scheen de ontploffing verwacht te
kunnen worden. Omstreeks den middag
bereikte de spanning baar hoogtepunt.
Maar even na den middag werd be
kend, dat Mussolini zich per
soonlijk in telefonische ver
binding 'had gesteld met Hit-
Ier, nadat Chamberlain door
den ambassadeur van Groot-
Brittannië te Rome, den Duce
het verzoek bad laten over
brengen zijn invloed te Ber-
lijn aan te wenden en bij Hitier
aan te dringen op het doen
houden van een conferentie
ala laatste middel tot het
voorkomen van een oorlog.
Even later 'kwam het bericht binnen,
dat Hitier aan Mussolini's verzoek had
gevolg gegeven en tot Chamberlain, Da
ladier en Mussolini de uitnoodiging had
gericht Donderdagmiddag te München
bijeen te komen. D'eze uitnoodiging is
door allien aanvaard. De conferentie zal
te 3 uur beginnen.
Toen kwam er eenige opluchting en
ontspanning. Weer een vredeskans.
Chamberlain vertrekt 'heden om half
ac'ht naar München, terwijl ook Daladier
zich hedenochtend daarheen zal begeven.
Mussolini is om zes uur gistermiddag
per specialen trein vertrokken, vergezeld
van den minister van buitenlandsche za
ken, Ciano.
De Britsche, Fransche en Italiaanscbe
ambassadeurs te Berlijn zullen zich even
eens naar München begeven.
In tegenstelling met bet bericht dat de
besprekingen eerst in den middag zullen
aanvangen, is het volgens een bericht van
het ANP niet uitgesloten, dat zij' reeds
om elf uur vanmorgen kunnen beginnen,
aangezien de staatslieden waarschijnlijk
per vliegtuig in München zullen aanko
men.
Termijn voor overgave van
Sudetenland verlengd?
Het was de bedoeling, dat de Duitsche
Minister 'Göbbels gisteravond nog een
„daverende" rede voor 'de radio zou hou
den. Deze rede is wel uitgeisproken voor
een 'half millioen mensdhen in den Ber-
lijnsohen Lustgarten, maar is niet door
de radio uitgezonden. Waarom niet? Om
te c b n i s c h e redenen 1 Ieder denke
hiervan het zijne.
De rede 'droeg, evenals alle Nazi-rede
voeringen een schreeuwerig, ophitsend
karakter en de bekende lieflijkheden aan
't adres van Praag, Londen en Parijs,
bolsjewieken en Joden, ontbraken niet.
Men wordt daar beu van.
'Opmerkelijk is echter '(men moet soms
in dit soort redevoeringen op kleinig
heden letten) 'dat Göbbels den termijn van
1 October niet meer heeft genoemd, maar
verklaarde „W ij" wachten nog
eenigen tijd".
Bewogen Lagerhuis-zitting.
In het Lagerhuis 'hebben zich gisteren
tooneelen, afgespeeld, die bun weerga niet
kennen in de annalen van het Britsohe
parlement. De afgevaardigden renden op
Chamberlain toe en verdrongen elkander
om bem de hand te kunnen drukken.
Op het oogenblik, waarop Chamberlain
de mededeeling deed van de conferentie
te München, kon men waarnemen hoe
Koningin Mary, die de Lagerhuiszitting
bijwoonde, In tranen uitbarstte en zich,
gesteund door een hofdame, terugtrok.
Toen Chamberlain zijn mededeeling
uitsprak, stonden alle Lagerhuisleden op
en barstten los In ovaties voor den pre
mier.
Het was een juichkreet, waarin al de
opluchting en verlichting zich uitte na
den bezorgden druk en angstige span
ning van de laatste dagen.
De leden istonden op uit hun zetels,
zwaaiden met papieren. Zij 'hielden niet
op met juichen en hun gejuich werd over-
V
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
H. M. de Koningin, zeer getroffen
door de buitengewoon groote belangstel
ling en het meeleven bij de herdenking
van haar 40-jarig regeeringsjubüeum,
wenscht aan alle instellingen, vereeni-
gingen en particulieren, zoowel hier te
lande als in Ned.-lndië, Suriname en
Curacao alsmede in het buitenland, haar
oprechten dank te betuigen voor de aan
geboden gelukwenschen, aangezien het
uitermate groote aantal het niet mogelijk
maakt voor alle gelukwenschen afzon
derlijk H. M.'s dank over te brengen.
Een overzicht in het Sportpaleis te Ber
lijn tijdens de rede van Adolf Hitler,
welke de Führer Maandagavond 'heeft
gehouden over den internationalen
toestand.
Vlaggenparade aan boord van Hr. Ms.
„Gelderland" te Den Helder bij de her
denking van bet veertigjarig jubileunj
van dezen oorlogsbodem.
genomen 'door het publiek op de tribunes.
Dit was een ongewone demonstratie. D'e
voorzitter, die kalm in zijn zetel deze on
gekende demonstratie gadesloeg, dacht er
niet aan, in te grijpen.
Zelfs verscheiden ambassadeurs, ge
zanten en journalisten konden hun ge
voelens niet bedwingen en deelden in 'de
onweerstaanbare opwinding.
Toen Chamberlain na afloop der zit
ting naar no. 10 D'owning Street terug
keerde, moest 'hij een ovatie van de daar
wachtende menigte in ontvangst nemen.
Hij wuifde de juichenden toe en riep uit:
„It's allright this time". (Ditmaal is de
zaak in orde.)
Men verwacht algepfeen, dat het be
zoek van Chamberlain op bet Duitsche
volk ©en diepen indruk zal maken, waar
mede de Duitsche leidende figuren niet
zullen kunnen nalaten rekening te hou
den. Voorts is men van oordeel, 'dat Mus
solini niet zal nalaten zooveel mogelijk
aandrang uit te oefenen ten gunste vaD
een vreedzame regeling van het geschil.
Het is te begrijpen, dat er allerwegen
blijdschap is over deze nieuwe vredefs-
kans.
Toch hopen wij, dat zij, die het weten,
dat er op menschen, ook op de voornaam
ste staatslieden, geen betrouwen gevest
moet worden, aan de vermaning van on
zen minister-president gehoor zullen ge
ven en hun gebed zullen doen uitgaan
tot den Koning der koningen, dat Hij
de harten van de leidslieden der volken
neige tot behoud van den vrede.
Niet van Mussolini of van de conferentie
van vier, maar van den Almachtigen God
2ij onze verwachting.
Chamberlains rede.
Waardig en zelf diep onder den indruk
zette Chamberlain bet verloop der crisis
uiteen. Hij schetste, hoe de Engelsche re
geering reeds in Augustus de ontwikke
ling van de Tsjecho-SIowaakscbe crisis
met steeds groeiende bezorgdheid volgde,
hoe hij den 15'den September voor de
eerste paal in een vliegtuig plaats nam,
naar Bechtesgaden; boe bij' daar tot de
conclusie kwam, dat Hitier voor de
verwezenlijking van zijn
eischen in Sudeten-Duitsch-
land een wereldoorlog zou wa
gen, liever dan te wachten.
