Hoogst ernstige
internationale toestand
Fl. 00 75
S. WIENER S Co.
Minister Colijn
spreekt voor de radio.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
MANTELS
SWAGGERS
BONTMANTELS
WOENSDAG 28 SEPT. 1938
52e JAARGANG - No. 305
De rede van Chamberlain - Engeland
mobiliseert zijn vloot - Vandaag alge-
meene mobilisatie in Duitschland ver
wacht.
CHIQUE MANTEL
MIDDELBURG
Engeland mobiliseert zijn
vloot
Algemeene mobilisatie in
Duitschland
Indien heden Praag niet toegeeft.
Hedenavond om half
negen zal de Minister-
President Dr. H. Colijn
voor de radio een rede
uitspreken, welke over
alle drie de zenders zal
worden uitgezonden.
Mobilisatie in verschillende
landen.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes
'ostrekening 44455 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J, J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Viissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentil'n 30 cent per regel
Ingezonden mcdcdcclingen 00 cent per regel
Kleine Advertcntlcn Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertenttën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Als Hitler of een van de heeren in
het Derde 'Rijk behoefte gevoelen om zich
door middel van de radio tot hun volk
en tot de wereld te richten, dan doen ze
dat voor een massa-bijeenkomst, waarin
het moet daveren van heilgeroep. Er
moet dan heel wat in scene worden ge
zet, om het buitenland toch maar den
indruk te geven, dat dit geloei dat uit de
zaal opklinkt, de stem des volks is.
'Minister-presidenten in andere landen
doen dat gewoonlijk andeils. Minister Co-
lijn spreekt zijn radio-redevoeringen tot
het Nederlandsche volk meestal uit in
zijn kamer. Zoo deed ook gisteren de En-
gelsche premier Chamberlain.
Ernstige taal van Chamberlain.
„Het was niet mogelijk, aldus Cham
berlain, eerder een verklaring af te leg
gen, toen ik heen en terug over Europa
tvloog en de toestand zich ieder uur wiji-
zigde. Doch vandaag is er een kalmte in
getreden en ik wensch een paar woorden
te zeggen tot de jonge mannen en vrou
wen van Engeland en het Britsohe Rijk,
en misschien ook wel tot anderen.
Eerst moet ik iets zeggen tot hen, die
mij of mijn vrouw 'hebben geschreven in
deze weken, om onls te zeggen, dat zij
dankbaar waren voor mijn pogingen en
ons hun hoop op mijn succes verzekerden.
D'e meesten van deze brieven waren af
komstig van vrouwen, moeders en zus
ters ivan onze eigen landgenooten. Doch
er waren ook ontelbare brieven van an
deren; behalve nit Frankrijk, België en
Italië, zelfs uit Duitschland. Het was
hartverscheurend de groeiende belang
stelling, welke hieruit bleek te lezen en
de groote opluchting, wanneer zij te vroeg
dachten, dat het gevaar voor oorlog ge
weken was."
Met merkbare ontroering vervolgde de
minister-president
„Hoe verschrikkelijk, hoe ongelooflijk
fantastisch is het, dat wij loopgraven gra
ven en gasmaskers beproeven, omdat vol
ken in een afgelegen land twisten, volken
van wie wij niets weten. Het schijnt bijna
onmogelijk, dat een twist, welke in be
ginsel reeds is bijgelegd, een reden tot
een oorlog zou worden. In kan begrijpen,
waarom de Tsjechische regeering zich
niet in staat achtte de voorwaarden aan
te nemen, welke haar zijn voorgelegd in
het Duitsche memorandum. Ik voel even
wel, na mijn besprekingen met Hitier, dat
indien slechts tijd werd gelaten, het mo
gelijk zou zijn een regeling te treffen.
'Ge weet reeds, dat ik alles heb gedaan,
wat een man kan doen om dit geschil
hij te leggen. Na mijn bezoeken aan
Duitschland besef ik zeer goed hoe Hitier
zich gevoelt. Hij moet de voorvechter zijn
van de zaak der Duitschers.Hij heeft mij
persoonlijk gezegd, en gisteravond heeft
hij 'het herhaald, dat wanneer het vraag
stuk der Sudeten geregeld zal zijn, de
territoriale eischen van Duitschland in
Europa vervuld zullen zijn. Na mijn
eerste bezoek aan Bechtesgaden begreep
ik de draagwijdte der voorstellen van de
Tsjechische regeering, waarin werd ge
geven wat hij verlangde en ik was zeer
verrast, bij mijn terugkeer In Duitsch
land te vernemen, dat hij verlangde, dat
het gebied onmiddellijk aan hem zou
worden overhandigd en onmiddellijk door
de Duitsche troepen zou worden bezet. Ik
moet zeggen, dat ik deze houding onrede
lijk vindt.
Indien de reden hiervan is, dat Hitier
twijfelt aan de bedoelingen van de Tsje
chische regeering in het uitvoeren van
de belofte en het overgeven van het ge
bied, dan heb ik aangeboden om uit
naam van de Britsche regeering de woor
den ivan de Tsjechische regeering te ga
randeeren en ik ben er zeker van, dat
de waarde van onze belofte nergens
wordt onderschat. Ik zal de hoop op een
vreedzame regeling niet opgeven, noch
zal ik mijn pogingen voor den vrede op
geven zoolang hoop bestaat.
Ik zou niet aarzelen een derde bezoek
te brengen aan Hitier, indien ik zoui mee-
nen, dat het iets zou helpen, doch op het
oogenblik zie ik niet, wat ik verder voor
nuttigs zou kunnen doen op den weg van
bemiddeling. Toch zijn er enkele dingen,
welke wij' kunnen en moeten doen, thuis.
Nog steeds worden vrijwilligers gevraagd
voor de verdediging tegen aanvallen uit
de lucht, voor brandweer en politie en
de territoriale eenheden.
Weest niet bevreelsd, wanneer ge hoort
van mannen, die onder de wapenen zijn
geroepen voor de verdediging tegen lucht
aanvallen of om de schepen te bemannen.
Dit zijn slechts voorzorgsmaatregelen,
welke de regeering in tijden als thans
moet nemen. Zij beteekenen geenszins,
dat wij; besloten zijn oorlog te gaan voe
ren of dat de oorlog ivoor de deur staat.
Hoe zeer wij ook sympathie moeten ge
voelen voor een klein land, dat door een
groeten. krachtigen buurstaat wordt be
dreigd, kunnen wij evenwel niet in alle
omstandigheden het geheele Britsche Im
perium in een oorlog storten alleen ter
wille van dit land. Als wij zouden moe
ten strijden, dan zou dit om belangrijker
redenen moeten zijn.
Ik ben zelf een man des vredes in het
diepst van mijn ziel. Een conflict tus-
schen volkeren is voor mij een nacht
merrie, doch wanneer ik overtuigd was,
dat eeniig volk voornemens was om de
geheele wereld te regeeren door de vrees
voor zijn kracht, dan ben ik van meeningi,
dat tegenstand moet worden geboden. In
een dergelijke overheersching zou het
leven van volken, die in de vrijheid ge-
Icoven, het leven niet waard zijn.
'Oorlog is evenwel een schrikkelijk ding
en we moeten wel hij: onszelf te rade
gaan, ivoor wij' er toe overgaan en wij
moeten er volkomen zeker van zijn dat
waarlijk groote belangen op het spel
staan en de drang om alles te wagen voor
de verdediging dezer belangen als on
weerstaanbaar beschouwd moet worden,
nadat alle gevolgen overwogen zijn.
Op het oogenblik vraag ik u zoo kalm
mogelijk de gebeurtenisen der komende
dagen af te wachten. Zoo lang als de
oorlog nog niet begonnen is, is er altijd
hoop dat hij' voorkomen kan worden en
ge weet dat ik voor den vrede zal wer
ken tot 'het laatste oogenblik."
De rede van Chamberlain werd ook
in het Duitseh en het Italiaansch ver
taald1 en uitgezonden.
Wie ooren heeft, om te hooren, die
hoorei
Diepe ontroering na de rede
van Chamberlain.
Parijs heeft met diepe ontroering de
rede van Chamberlain aangehoord.
Men heeft in de rede een zeer pessi-
mistischen toon meenen te verstaan. Het
pessimisme is plotseling over
wegend geworden.
Vooral de schrille tegenstelling tus-
schen het menschelijke geluid van Cham
berlain en den brallenden toon van Hit-
Ier heeft de aandacht getrokken.
Parijs is van meening, dat Hitier het
conflict niet wil ontgaan.
BELGIë LAAT GEEN TROEPEN DOOR.
Rede van Minister Spaak.
Minister-president Spaak heeft gister
avond voor de radio een toespraak tot
het Belgische volk gehouden.
Na een korte inleiding, waarin hij hul
de bracht eenerzajds aan president Roo
sevelt wegensi zijn vredesboodschap wees
spreker er op, dat België bij de hangende
internationale geschillen niet recht
streeks betrokken is. België heeft zijn po
litiek van zelfstandigheid voortgezet en
bevestigd. De dankbaarheid van bet ge
heele volk gaat in deze dagen uit naar
Koning Leopold, die twee jaar geleden
de buitenlandsche politiek van het land
op deze nieuwe banen heeft geleid. Het
hoofddoel van deze politiek was te voor
komen dat het Belgische grondgebied e ns
te meer het slagveld van Europa zou
worden. België staat thans vol- j
komen onafhankelijk.
met Indisch Lamgarneerlng
Zeer mooie en uitgebreide sorteering
Nieuwe modellen en voordeellge prijzen.
Frankrijk en Engeland hebben ons
hun hulp beloofd ingeval van een niet
Uitgelokten aanval. Daarna heeft
Duitschland de onaantastbaarheid van
ons grondgebied gewaarborgd.
Zijnerzijds is België vast
besloten ziioh tegen iede-
ren aanval te verdedigen en
'geen doortocht van vreemde
troepen te dulden.
De volgende aankondiging is gepubli
ceerd:
„Zijne Majesteit, gehoord den Raad
van State, verklaart hierbij, dat de nood
toestand bestaat, en draagt Sir Kingsley
Wood, een van Zijner Majesteits voor
naamste ministers op, alle aanwijzingen
te geven, en zoo noodig te herroepen of
te wijzigen, welke noodzakelijk of ge-
eigend zijn voor het onder de wapenen
roepen op de Britsohe eilanden van alle
officieren en manschappen der reserve
luchtmacht, die krachtens de wet onder
de wapenen kunnen worden geroepen
ter verdediging van de Britsche eilan
den tegen een reeds ingetreden of ge-
vreesden aanval.
De Britsche Admiraliteit kondigt de
mobilisatie van de Britsche vloot aan,
bij wijze van voorzorgsmaatregel.
E'en nieuwe ontwikkeling heeft zficli
gistermorgen te Londen en elders in En
geland voorgedaan. Honderdduizenden
personen over geheel Engeland hebben
gasmaskers aangepast en de uitreiking
des gasmaskers te Londen en in tal van
provincieplaatsen heeft een aanvang ge
nomen.
Heel den nacht door is in de Londen-
sche parken gewerkt aan het aanleggen
van overdekte loopgraven.
Heden zullen boekjes, waarin mede
gedeeld wordt, wat gedaan moet worden
in geval van luchtaanvallen, aan elk
huis in Engeland afgeleverd worden.
Er zijn veertig millioen van deze boek
jes gedrukt.
Ondanks de volmaakte uiterlijke
kalmte der bevolking, begint over heel
het land een oorlogsatmosfeer te heer-
schen. Engeland kan thans ieder oogen
blik volkomen op voet van oorlog ge
bracht worden. Bijzondere maatregelen
zijn genomen, om de kinderen van Lon
den naar de provincies over te bren
gen.
Het ministerie van oorlog heeft mede
gedeeld, dat besloten is een organisatie
voor vrouwen op te richten, die in
tijd van nood zekere 'hulpdiensten zal
verrichten, in samenwerking met het ge
regelde leger.
In vredestijd zal de organisatie voor
verschillende hulpdiensten worden ge
bruikt. Voor de organisatie zijn noodig
2-5.000 personen, hierbij' inbegrepen 2000
officieren.
Een Londensch 'blad schreef gister
avond:
„Blijf kalm en graaf". Dit is het beeld,
dat Londen gisteren bood. In de tuinen
der huizen en in -de parken worden loop
graven gegraven om te schuilen bij' lucht
aanvallen. 'Op pleinen en op sommige
daken wordt luchtdoelgeschut opgesteld.
Gisteravond werd de toestand te Ber
lijn ernstig ingezien. Vele Engelschen en
Fransc'hen, ook journalisten, hebben de
Duitsche hoofdstad reeds verlaten.
Men meent te weten, dat, indien de
Duitsche regeering van middag om twee
uur nog geen gunstig bericht van Praag
heeft ontvangen, de algemeene mobilisatie
zal worden afgekondigd en dat Hitlers
troepen morgenochtend tegen Tsjecho-
Slowakije zuilen oprukken.
In Berlijn, alduis de Times, heerscht
een 'diepe depressie en kennelijke zenuw
achtigheid. D'e Duitsche bladen hebben
nog niet gemeld, dat de Tsjechische re
geering het ultimatum reeds heeft afge
wezen.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt uit
BerlijnHet bericht, dat hedenmiddag
om 2 uur de algemeene mobilisatie zal
worden afgekondigd, indien Praag niet
vóór dien tijd het Duitsche memorandum
heeft aanvaard, wordt in welingelichte
kringen alhier als onjuist gekenmerkt.
Goebbels spreekt vanavond.
Goehbels zal Woensdagavond om 6 uur
(M.E.T.) bij gelegenheid van een open
luchtmeeting in de Lustgarten te Berlijn
een rede houden over den poli tieten toe
stand.
HEEFT MUSSOLINI ALLE HOOP
OPGEGEVEN
Naar Un. Press verneemt heeft Musso
lini alle hoop op het redden van den
Europeeschen vrede laten varen. Hij ver
wacht, dat de gebeurtenissen binnen
twee, hoogstens drie dagen zich snel zul
len ontwikkelen.
Mussolini zon een lange conferentie
met de commandeerende generaals gehad
hebben van zestien legercorpsen. Hierin
zou hij! te verstaan hebben gegeven, dat
er geen hoop meer bestaat, dat de vrede
gehandhaafd blijft en dat Italië met
Duitschland zal vechten.
Mussolini heeft den generaals de mili
taire maatregelen, die onmiddellijk geno
men moeten wórden, medegedeeld.
D'e luchtafweerbatterijen, batterijen en
kustbatterijen zullen bemand zijn, terwijl
de officieren en manschappen van de
luöhtmaCht, leger en marine, henevens
andere belangrijke diensten, in staat van
alarm zullen gehouden worden. Andere
bronnen sluiten de mogelijkheid niet uit,
dat verschillende lichtingen binnen kor
ten tijd onder de wapenen geroepen zul
len worden.
Ofschoon officieel nog geen maatrege
len van militairen aard in Italië genomen
zijn, werden toch reeds individueel tal
rijke officieren en specialisten opgeroe
pen.
WAAROM TSJ EC HO-SLOWAKIJE
HET MEMORANDUM VAN HITLER
AFWIJST.
Radio Praag heeft bekend gemaakt,
dat „indien Tsjecho-<Slowakij'e weigert
het memorandum te aanvaarden, het dit
doet omdat het 't Engelsch-Fransche
plan van 19 September ver te huiten
gaat.
De door Hitier aan dit memorandum
gegeven vorm is voldoende om te bewij
zen, dat hij er niet naar streeft, een
overeenkomst toe te staan en den vrede
te handhaven.
Men gevoelt er het bru
tale verlangen in, Tsjech o-
Slowakije te vernietigen
als vi-ijen staat.
Op het gebied van het verkeer zouden
groote wegennetten en spoorwegen wor
den ontwricht. Voorts zo-u' Tsjecho-Slo
wakije zijn laadplaatsen aan de Elbe en
den toegang tot Bratislava (Pressburg)
verliezen.
Ook militair zou de Tepubliek worden
verlamd. Het geheele westelijk deel van
den staat zou op genade en ongenade
worden uitgeleverd aan bet Duitsche rijk,
zoowel in Bohemen als in Moravië.
Zooals reeds in den Praagschen radio-
omroep werd medegedeeld, is de regee-
ringj van Tsjecho-Slowakije er van over
tuigd, dat het mogelijk Is tot een over
eenstemming] en tot behoud van den
vrede te komen, mits Frankrijk en En
geland blijven volharden bij de voorstel
len van Berchtesgaden. Maar Hitier
wilde na een week veel verder gaan!
De Belgischs kabinetsraad heeft beslo
ten, de reeds genomen militaire maatre
gelen te voltooien.
Zij heeft bepaald, dat bet leger ge
bracht zal worden op versterkten vredcs-
voet.
Dit besluit wordt slechts ingegeven
door een verlangen naar veiligheid en
vrede.
De regeering beeft ook een zeker aan
tal economische maatregelen bestudeerd,
die door den toestand noodig zijh gewor
den.
Ten? aanzien van de militaire voor
zorgsmaatregelen schrijft de „Dernière
Heure" dat zes lichtingen, ieder van on
geveer 45.000 man, dus in totaal 270.000
man, onder de wapenen zij'n geroepen.
Van deze lichtingen bevonden zich reeds
20.000 man onder de wapenen, z o o d a t
thans dus 250.000 man z iji n
opgeroepen.
Deze buitengewone militaire maatre
gelen veroorzaken uit den aard der zaak
groote drukte aan de stations en aan de
kazernes. Langs de groote verkeerswegen
trekken lange colonnes infanterie, gemo
toriseerde troepen/ geschut en militaire
transporten. Dit alles wekte levendige
herinneringen aan de benauwende at
mosfeer van 1.914.
De nieuwe maatregelen van de Bel
gische regeering, namelijk de oproeping
van zes lichtingen, d.w.z. tot en met
die van 1931, zijin met koelbloedigheid
ontvangen.
De bevolking volgt met veel interesse
maar met kalmte de troepenverplaatsin
gen, welke o.a. te Antwerpen in sterke
mate vielen waar te nemen.
Volgens een Antwerpsch blad zou bet
onder de wapenen roepen van deze lich
tingen vooral geschied zijin op aanbeve
ling van Engeland, hetwelk wenscbt, dat
België alle vereischte maatregelen treft
om de verdediging van zijn grondgebied
•te verzekeren.
In Antwerpen begint men de gevolgen
van den huidigen toestand reeds te ge
voelen. Er heerscht stagnatie in de
scheepvaart en in bet bijzonder in de
Rijnvaart.
Talrijke gemotoriseerde militaire af-
deelingen zijn gisteren door Berlijn ge
trokken. Zijl trokken langs de hoofdstra
ten.
In leidende Sovjet-kringen is men
thans van meening, dat de toestand dui
delijker is geworden, nu Frankrijk en
Engeland zich aan de zijde van Tsjecho-
Slowakije geschaard hebben. Be wereld,
zegt men, staat zeer dicht bij een oorlog,
die alleen kan worden afgewend door de
energie en de nauwe samenwerking der
groote vredelievende mogendheden.
In Rusland zijn al voorbereidende
maatregelen genomen. Tienduizenden
jonge arbeiders hebben, vereenigd in re
gimenten en divisies van alle wapenen,
manoeuvres gehouden in samenwerking
met bet geregelde leger.
TOKIO VERWONDERD OVER
BERLIJN.
Sympathie voor Tsjechoslowakije in
Japansche bladen!
De gerustheid, die in Japansche krin
gen ten aanzien van de Europeesche cri
sis beeft geheerscht, schijnt, aldus Ha-
vas, de jongste 24 uur aan bet wanke
len te zijn gebracht. De commentaren in
po-litieke kringen en in de hoofdartikelen
der bladen, alsmede de zwakke houding
van de beurs, laten een zekere ongerust
heid doorschemeren.
Japan begint er aan te twijfelen, of
een 'Europeesch conflict, zoo het thans
mocht uitbreken, wel voordeelig voor dit
land zou zijn en men vreest een sterke
vermindering van den invoer van oor
logsmateriaal, alsmede van, petroleum,
ijker en staal.