De internationale toestand
nog steeds dreigend.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
ima.
De rede van Hitler. - 1 October de uiterste termijn.
Als Duitschland Tsjecho-Slowakije aanvalt, zal Frankrijk
ingrijpen. - Londen en Moscou zullen Parijs steunen.
Verdere militaire maatregelen.
Londen en Moskou zullen
Parijs steunen.
EERSTE BLA
Belangrijkste Nieuws
Overal militaire maatregelen.
DINSDAG 27 SEPT. 1938
52e JAARGANG - No. 304
ouwer, 65 j.,
ij Katharina
wed. v. Dirk
s Albert van
na Vermeule,
(I. G.)
iber.
>uwd: D. van
L Suurmond,
Dieleman, d.
(M. G.)
5, Jan, z. v.
riana Wester-
rinus Koole
(N.-B.)
Justus.
Izabella He-
n I. H. Hage;
H. Moer-
ser en J. Ver-
ilia Steendijk,
(T. G.)
18, Martinus
31 j. jm. en
d.; 24, Pieter
Leeuwarden),
de Ruiter, 27
,n (van Over-
nna Elizabeth
rten Carlebur
jm. en Elisa-
12 j. jd.; Cor-
en (Cornelia
11, Jacobus
ïanna Pieter-
Gustave Ma-
m Krina van
yertus Engels,
laria de Mul
r. Louis Jan-
Dieleman; 12,
Lourens San-
Cornelia Le-
Jacob, z. v.
leeltje Lensen;
leendert, z. v.
at en Cornelia
20, Jan, z. v.
a Levina Kos-
acobus van de
Brakman; 31,
de Bruijne en
Overdulve, 67
man; 25, Ma
tt Cornelis Ja-
(Ax. (Grt.)
1938.
AVRO-Uitzen-
(er. 10.00 Mor-
ïet Omroepor-
11.30 Yerv.
it AVRO-Amu-
Ensemble Bert
i Het Omroep-
Disco-Variété.
0 Kinderkoor-
ir. 5.30 Het
1 Gram. 6.45
rsdagen". 7.00
7.30 Boeken-
Meded. 8.15
:est. 8.45 Zang
>1. 9.45 De Twi-
am. 11.00 Ber.
ïzi's Zigeuner-
5 en 415.5 M.
a. 11.30 Godsd.
URO-Melod. en
LO-orkest. 2.00
4.00 KRO-Ka-
KRO-Melod. en
.tiebezoek. 6.10
7.15 Causerie
rtpr. 8.00 Ber.
)rk. van Maas-
nsemble. 9.20
Unica-ensemble
3 er ban en zijn
!er. ANP. 10.40
12.00 Gram.
RBERICHT.
i van 27 Sept.:
Ld uit Z. rich-
zwaar bewolkt,
olkt, weinig of
verandering in
m 10 u.: 763.
Uitgave: N. V. Uitgevers-Maatschappij
I.uctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Uirenux l.ange Vorststraat 7 0, Goes
ostrekening 44455 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J PAN O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f 2.50 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Yiissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advcrtcntlt'n 30 cent per rcge!
ingezonden mcdcdcelingen 60 cent per regel
Kleine Advcrtcntiün Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advcrtentiën onder Ietter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
itsers:
Hitler heeft gisteravond In zijn her
haaldelijk door1 Sleg Heli-geroep onder
broken rede verklaard:
„Dultschlands geduld Is ten einde. Ik
neem niets meer terugi van de in het aan
Praag overhandigde memorandum gestel
de elschen. Als Tsjechoslowakije, deze
elschen vóór 1 October niet inwilligt, mar
cheert op 1 October het Dultsche leger
binnen en bevrijdt Duitschland de Sude-
tendultschers zelf."
Hitler noemt dit zijn laatsten territorla-
len eisch in Europa doch een eisch, waar
van hij niet zal afzien.
Hij aanvaardt bij het plebisciet dat in
enkele gebieden zal worden gehouden, in
ternationale controle op dezelfde basis als
bij de volksstemming in het Saargebied
en is bereid hierbij Britsch toezicht te
accepteeren.
Te half negen besteeg Hitier het spreek
gestoelte voor het houden van zijn rede.
„Op het oogenblik", aldus Hitier,
„spreekt geen leider of een man, doch
het geheele Duitsche volk. Ik weet, dat
het geheele volk woord voor woord met
mij instemt. De andere staatslieden mo
gen met zichzelf te rade gaan, of dit ook
bij hen het geval is. (Ook Hitier mag
dit wel doen. Het is wel hoogst twijfel
achtig of het Duitsche volk den oorlog
en de oorlogsellende in wil voor de Su-
deten-Duitschers, die het ook krijgen kan
zonder oorlog. Red.)
Het vraagstuk, dat op het oogenblik de
wereld bezig houdt, aldus Hitler, is niet
Tsjechoslowakije, doch „de heer Benesj".
Het Duitsche volk wil geen andere vol
ken onderdrukken, het wil geen andere
volken onder zich zien, het wil op zijn
eigen wijze zalig worden, de anderen moe
ten het op hunne wijze doen.
Spreker herinnerde vervolgens aan het
verdrag van Versailles en zeide, dat
Duitschland thans weer groot en sterk is
en dat het dit alleen dankt aan zijn eigen
kracht.
De buitenwereld heeft gepoogd
Duitschland zoo lang mogelijk te onder
drukken. Het Duitsche volk koestert even
wel geen haat tegen andere landen. Zij
zijn niet verantwoordelijk. De verant
woordelijkheid draagt slechts een kleine
groep internationale gelukzoekers.
In groote bescheidenheid heette het
verder: Wij hebben thans een bewape
ning tot stand gebracht, als de wereld
nog niet heeft aanschouwd.
Ik heb in deze 5 jaren inderdaad be
wapend ik heb daaraan milliarden be
steed, het Duitsche volk moet dit thans
weten. Ik heb er voor gezorgd dat een
nieuw leger is opgericht met de meest mo
derne wapens, welke bestaan.
Wij hebben een weermacht opgebouwd,
waarop het Duitsche volk trotsch kan
zijn en dat de wereld zal respecteeren, ais
zij ooit op den voorgrond treedt.
Wij hebben de beste luchtafweer tot
stand gebracht en de beste tankafweer,
die ter wereld bestaat.
In deze vijf jaren is dag en nacht ge
werkt.
Niettemin heb ik gedurende dien tijd
een practische vredespolitiek gevoerd.
Ik ben zelf frontsoldaat en weet hoe
zwaar de oorlog valt. Ik wilde het Duit
sche volk dit besparen.
Het moeilijkste probleem was de ver
houding tot Polen. Maar daarmee is een
overeenkomst gesloten, welke voorloopig
voor den duur van tien jaar in beginsel
het gevaar voor een botsing uit den weg
heeft geruimd.
Ik heb getracht ook met de andere
landen geleidelijk goede en duurzame be
trekkingen tot stand te brengen.
Ik heb Engeland de hand geboden, ik
heb er vrijwillig van afgezien ooit weder
een vlootwedloop te beginnen, uitsluitend
om beider volken den vrede te verzeke
ren.
Eén ding is hier voorwaarde.
Het gaat niet aan, dat de eene partij
zegt: ik wil nooit meer oorlog en tot dit
doel bied ik u aan, vrijwillig mijn be
wapening tot 35 te beperken, terwijl
de andere partij verklaart: van tijd tot
tijd zal ik toch weer oorlog voeren, wan
neer het mij schikt.
Ik heb Frankrijk direct na de terug
gave van het Saargebied aan Duitsch
land verklaard, dat er thans in het ge
heel geen geschillen tusschen Frankrijk
en ons bestaan. Ik heb gezegd, dat Elzas-
Lotharingen voor ons niet meer bestaat.
Ik heb mij daarna op een nieuw pro
bleem 'geworpen, gemakkelijker op te los
sen dan de andere, daar de gemeenschap
pelijke wereldbeschouwing een toenade
ring vergemakkelijkte, n.l. de verhouding
tot Italië.
Het laatste probleem dat opgelost moet
en opgelost zal worden, is het Tsjecho-
slowaaksche probleem. Dit is de laatste
territoriale eisch in Europa, maar waar
van ik geen afstand doe.
In 1918 hebben waanzinnige staatslie
den in Midden-Europa een Tsjechoslo-
waakschen staat geschapen, die een leu
gen is. De vader van dezen leugen heet
Benesj. (Foei-geroep.) Om het gebied van
zijn volksgenooten grooter omvang te
geven, verklaarde hij, dat er een Tsjecho-
slowaaksche staat was. Er zijn Tsjechen
en er zijn Slowaken, maar de Slowaken
moeten van de Tsjechen niets hebben.
Daar deze staat nog niet levensvatbaar
was, nam hij er 3% millioen Duitschers
bij en voorts Hongaren, Karpathen-Rus-
sen en Polen, in strijd met het zelfbe
schikkingsrecht.
Benesj heeft er in toegestemd, dat
Sudeten-Duitsche gebieden aan Duitsch
land moesten worden afgestaan, nadat
Engeland en in aansluiting daarop
Frankrijk dezen eisch had gesteld. Maar
wat doet Benesj? Hij verdrijft de Duit
schers met granaten en gas. Thans zijn
het er reeds 214.000, die hij heeft ver
dreven.
Benesj redeneert: Mij kan niets gebeu
ren. Tenslotte staan Frankrijk en Enge
land achter mij.
Sprekende over zijn memorandum, ver
klaarde Hitier; „Dit is m ij n laatste
en definitieve voorstel. Het is
slechts de verwezenlijking van
wat Benesj heeft beloofd".
„Het Duitsche gebied komt
thans aan Duitschland. „Jetzt
und sofort", en niet als Benesj
eerst nog een of twee millioen
Duitschers heeft verdreven.
Bij de voorgestelde regeling
heb ik het Saar-statuut als
grondslag genomen en een in
ternationale controle aan
vaard. Juist heb ik besloten
Britsch toezicht te aanvaar
den.
Den heer Chamberlain verklaarde ik
dankbaar te zijn voor zijn bemoeiingen.
Ik heb hem verzekerd, dat het Duitsche
volk den vrede wil.
Mijn geduld is thans ten einde. Ik heb
Benesj een aanbod gedaan. Hij heeft te
beslissen over vrede of oorlog. Of hij geeft
den Duitschers hun vrijheid, óf wij zul
len deze vrijheid halen. Een ding mag
de wereld weten: in de 4 jaar oorlog en
de lange moeilijke jaren na den oorlog,
heeft niemand mij kunnen verwijten dat
ik ooit laf ben geweest. Ik ga mijn volk
voor als zijn eerste soldaat. Achter mij
marcheert een heel ander volk dan in
1918. In deze uren verbindt ons de ge
meenschappelijke wil, die sterker zal blij
ken dan nood en gevaar. Wij hebben onze
beslissing genomen, thans is de beslissing
aan Benesj.
(Begrijpen wij deze rede goed, dan is
het Hitiers bedoeling, dat het gebied,
waar de Sudeten-Duitschers de overwe
gende meerderheid uitmaken, direct door
Duitsche troepen wordt bezet. Meer
malen heeft hij verzekerd, dat hij dezen
eisch onverzwakt handhaaft. Deze bezet
ting kan niet wachten op commissies en
rapporten. Voor het gemengde gebied,
waar een volksstemming zal plaats heb
ben, heeft 'hij geen bezwaar tegen inter
nationale controle en Britsch toezicht.
Red. Z.)
De Indruk.
De eerste indruk in Duitschland is,
naar De Telegr. meldt, dat Hitler met
zijn redevoering de deur op een wijder
kier opengelaten heeft dan men algemeen
had durven verwachten.
Vrijwel onmiddellijk na het einde van
Hitiers rede, gaf de zender uit Praag
een kort overzicht van den inhoud, het
welk besloten werd met de woorden:
„Onze eerste indruk is, dat de heer Hit-
Ier thans niet één, maar twee doelstel
lingen nastreeft. De eerste is de afstand
van het Sudetonduitsche gebied zonder
eenigen vorm van proces, de tweede is de
volkomen vernietiging van den Tsjecho-
Slowaakschen staat."
De rede van Hitler is in "Washington
met aandacht aangehoord. De heftige
taal werd vrij ernstig geacht. De meening
is in afwachting van commentaar uit ge
zaghebbende kringen, dat de rede geen
wijziging in de grondgegevens van de
crisis in de besprekingen brengt.
(Opmerkelijk is, dat Hitier nu niet rept
van de Hongaarsche en Poolsche minder
heden. Heeft hij dezen eisch laten schie
ten? Ook van het ongeschonden over
geven van vestingen, fabrieken, centrales,
enz. wordt niet gesproken. Zou daaruit
mogen worden geconcludeerd, dat Hitier'
hierover nog wel wil praten? Red. Z.)
In de Tsjechische stellingen aan de gren
zen van het Sudetenland. Het aanleggen
van een loopgraaf.
EEN HERNIEUWDE BRITSCH-
FRANSteHE WAARSCHUWING.
In officieele kringen te Londen wordt
erop gewezen, dat gedurende de afgeloo-
pen week Chamberlain getracht heeft
met den Duitschen rijkskanselier te ko
men tot een vreedzame oplossing van de
Tsjecho-Slowaaksche kwestie. Het is nog
steeds mogelijk dit te doen door middel
van onderhandelingen. De Duitschers
eisohen, dat hun het Sudetenduitsche ge
bied, dat hun reeds is toe
gezegd, door de Fransche,
Britse he en Tsjechoslo-
waaksche regeering, zal wor
den overgedragen.
Maar indien in spijt van alle pogingen
van den Britschen eersten minister een
Duitsche aanval wordt gedaan op Tsjecho
slowakije, dan moet het onmiddellijk re
sultaat daarvan zijn dat Frankrijk gehou
den is Tsjechoslowakije te hulp te komen
en Groot-Brittannië en Rusland zullen
stellig Frankrijk bijstaan.
Het is niet te laat een einde te maken
aan deze groote tragedie en voor de vol
ken van alle naties blijft de mogelijkheid
open aan te dringen op een bijlegging
van het geschil door vrijle onderhande
lingen.
De boodschap van Chamberlain
aan Hitier.
Gisteren is te Berlijn de eene beraad
slaging na de andere gehouden.
Goering, Goebbels, Hess, von Ribben-
trop alsmede de generaals Keitel en von
Brauchitsch beraadslaagden met Hitier
over de jongste ontwikkeling van den
toestand. Het ging hierbij klaarblijkelijk
vooral over de vraag of een eventueel
conflict met Tsjecho-Slowakije al dan
niet gelocaliseerd zou kunnen worden.
In kringen van de nationaal-socialisti-
sche partij heerscht de meening, dat En
geland en Frankrijk niet aan een even-
tueelen strijd zullen deelnemen, terwijl
hooge militairen en ook conservatieve
partij kringen een tegenovergestelde mee
ning zouden zijn toegedaan.
De namlddagbesprekingen stonden In
het teeken van de bijzondere boodschap,
welke Sir Horace Wilson om vijf uur
namens Chamberlain tijdens een onder
houd, dat veertig minuten duurde, aan
Hitier overhandigde.
Vandaag zal hij per vliegtuig naar
Londen terugkeeren met het antwoord
van Hitier.
Reuters parlementaire medewerker ver
neemt, dat de boodschap van Chamber
lain aan Hitier o.m. de verklaring in
hield, dat het Duitsche plan to
taal onaanvaardbaar ls.
Er werd een beroep op Hitier gedaan
te toonen, dat hij een vredelievende op
lossing wenschte door er In toe te stem
men de kwestie van den gebiedsover
dracht rechtstreeks met de Tsjechen te
bespreken.
De Engelsch-Fransche besprekingen.
De Fransche ministers hebben zich gis
termiddag om kwart over drie per vlieg
tuig naar Parijs begeven.
Daladier weigerde iedere inlichting zoo
wel te Londen als na aankomst te Parijs.
Om 17 uur 45 begaf Daladier zich naar
het Elysée, om den president der republiek
verslag uit te brengen over de Londen-
sche besprekingen. Het onderhoud met
Lebrun duurde ongeveer een uur.
Vanmorgen om 10 uur zal een Fransche
ministerraad worden gehouden.
Generaal Gamelin, de chef van den
Franschen generalen staf, is gisteravond
om 6 uur per vliegtuig van Croydon naar
Parijs teruggekeerd, na besprekingen te
hebben gevoerd met den Franschen mili
tairen attaché te Londen, en generaal
Gort, den chef van den Britschen gene
ralen staf.
Generaal Gamelin heeft te Londen
technische regelingen besproken voor
een eventueele samenwerking
van Engeland en Frankrijk in
geval van oorlog.
Deze maatregelen zouden da
delijk genomen worden, als
Duitschland Tsjecho-SJowa-
k ij e aanvalt. Van zeer bevoegde zijde
wordt aan „Un Press" uit diplomatieken
kring verzekerd, dat o.a. de volgende
kwesties besproken zijn:
1. Het totaal aan Britsche troepen, dat
beschikbaar is voor transport naar Frank
rijk.
2. De verdeeling der troepen, als zij in
Frankrijk zijn aangekomen.
3. Het totaal aan Britsche troepen, als
de mobilisatie wordt afgekondigd.
DE OPROEP VAN ROOSEVELT.
De Fransche regeering heeft aan
President Roosevelt het volgende ant
woord gezonden:
„Uw oproep heb ik te Londen ontvan
gen op het oogenblik, dat Frankrijk in
nauwe samenwerking met de Britsche
regeering bovenmenscheliike pogingen
in het werk stelt, om het conflict, dat den
vrede bedreigt, op vreedzame wijze op te
lossen.
Wijl zullen ons door geen moeilijkheid
laten ontmoedigen, om te zoeken naar
een formule voor een ontspanning, welke
in overeenstemming is met de waardig
heid en de belangen van de betrokken
partijen. Wijl vertrouwen, tot het einde
het ideaal van rechtvaardigheid en vrede
te kunnen nastreven, dat onze beide vol
ken vereenigt."
Ook Chamberlain beeft, in ant
woord op Roosevelt's vredesoproep, een
telegram aan staatssecretaris Huil ge
zonden. De Britsche premier wijst op de
pogingen der Britsche regeering, om voor
de huidige moeilijkheden een oplossing
te vinden; pogingen, welke in den oproep
van den Amerikaanschen president een
nieuwe aanmoediging vinden.
Oprecht en zonder voorbehoud onder
schrijft de Britsche regeering Amerika's
vermaan tot vredesgezindheid en zij
hoopt dat de andere regeeringen, tot wie
het werd gericht dit eveneens zullen doen.
Bevoegde Duitsche kringen zeggen
naar aanleiding van het beroep op vrede,
door president Roosevelt tot verschillen
de Europeesche staatshoofden gericht,
dat dit beroep „uitsluitend gericht moest
zijn tot Praag."
„Duitschland doet bovenmenschelijke
pogingen den vrede te redden. Indien
de Tsjechen weigeren zich aan het me
morandum van Godesberg te onderwer
pen, zijn zij het die oorlog willen.
Het Duitsche nieuwsbureau heeft het
beroep van Roosevelt nog niet gepubli
ceerd. Nog geen der bladen heeft bet
tot nu toe verspreid. Het Duitsche volk
moet er onkundig van blijven!
Benesj heeft Roosevelt op diens
boodschap een antwoord gezonden,
waarin hij o.a. verklaart, dat, hoewel
TsjechoSlowakije tijdens de onderhande
lingen reeds zeer groote offers heeft ge-
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Binnenland.
Pachtwet treedt 1 Nov, in werking.
Onze tarwe-voorraden.
De Winterdienst bij de spoorwegen.
Buitenland.
De gespannen toestand. Redo van Hitler.
Tsjecho-Slowakije wijst het memoran
dum. van Hitier onvoorwaardelijk af.
Frankrijk, Engeland en Rusland zul
len Tsjecho-Slowakije bijstaan.
bracht, offers die zijn vitale belangen
raken, de regeoring de onderhandelingen
niet afbreekt daar zij! het conflict met
vreedzame middelen, door een accoord
geregeld wil zien.
„Ik geloof zelfs thans nog, aldus Be
nesj, dat het conflict in een geest van
rechtvaardigheid kan worden opgelost,
zonder wapengeweld, en het geheele
Tsjechische volk hoopt, dat het zoo zal
zijn. Indien het wordt aangevallen, zal
het Tsjechische volk zich verdedigen.
Generaal Krejci, chef van den generalen
staf van 't Tsjechische leger, is benoemd
tot opperbevelhebber van de Tsjechische
strijdikrachten.
Ter aanvulling van de algemeene mobi
lisatie 'heeft de T s j e c h o - S 1 o w a a k -
s c 'h e regeering besloten, óók de burger
lijke mobilisatie af te kondigen, waardoor
heel de burgerlijke bevolking, van 17 tot
60 jaar, wordt opgeroepen tot verschil
lende 'diensten.
Sedert de besprekingen te Berc'htesga-
den tusschen Imredy, Kanya en Hitier
heeft Hongarije het tempo van zijn
verdedigingsmaatregelen aanzienlijk ver
sneld. Drie lichtingen zijn onder de wa
penen geroepen en het meerendeel der
reservisten, die aan de laatste manoeuvres
hebben deelgenomen, is in dienst gehou
den. In het geheel zijn 160.000 man on
der de wapenen. Te Boedapest blijft het
publiek uiterst kalm.
Officieel wordt medegedeeld, dat 'de
Enge'lsche Koning, op verzoek van minis
ter-president Chamberlain, een bezoek
aan Glasgow, dat hij zou brengen, heeft
uitgesteld. Hij blijft te Londen.
De Britsche marine-autoriteiten te Gi
braltar hebben dezelfde voorzorgsmaat
regelen genomen als voor de Homefleet
zijn genomen. Officieren, onderofficieren
en manschappen mogen de basis tot na
der order niet verlaten.
Verder is aan een duizendtal vreemde
lingen verzocht, het gebied zoo spoedig
mogelijk te verlaten.
De Engelsche minister Hore Belisha
heeft de officieren en manschappen van
de eenheden der luchtverdediging en
kustverdediging onder de wapenen geroe
pen.
Hij legde er den nadruk op, dat het
hier een voorzorgsmaatregel betreft, die
geheel verschillend is van een algemeene
mobilisatie, waarbij het geheele territo
riale leger onder de wapenen zou worden
geroepen.