Chamberlain keert heden
naar Londen terug.
elen.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
INHOUW-
EER 51 k BLAD
Vorstin en volk.
Over eenige dagen heeft een nieuwe bespreking plaats.
De verwarde toestand in
Tsjecho-Slowakije.
VRIJDAG 16 SEPT. 1938
52e JAARGANG - No. 295
Belangrijkste Nieuws
landbouw
zeer op
den onderge-
ir'haling geble-
igenwoordigera
Ibouworganisa-
edachten werd
zijn gebleken,
jen aanleiding
■vragensteller
ing te zoeken.
jadio.
sede Kamerlid
de wijze van
igsmaatregelen
ikeriji, heeft de
naken het vol-
[kende niet be-
igheid, dat het
dagblad zou
de dupe zou-
it feit, dat de
den tot steun
jder ter kennis
e boeren kwa-
jal of niet juist
ieerendeel der
iad leest, moge
■ijzen, dat de
1st op 11 Juli
|n mededeeling
ii 1938 tegeliji-
|een zeer groot
verschijnende
[chriften, gelijk
met overeen-
|den landbouw
van de eerste
Idat do onder-
!te bevorderen,
jdoeld, reeds te
.N.P. worden
in de bladen
iTe minder is
leenszins vast-
raatregel aan
|n den steller
loet gekomen,
ide niet aan-
ïdbouwers, die
word over-
rgenen, die in
lioberichten te
fhten dagelijks
amen.
Sr 1938.
8.00 VARA.
12.00 AVRO',
i VARA. 10.40
|r. 10.00 Mor-
e. 10.40 Gram.
la. 12.00 Gram.
Imusementsor-
|g met piano,
progr. 4.00
rinderen. 5.30
causerie. 6.50
id en platte-
130 Ber. 7.35
|een tuinbouw-
Causerie „De
[is nat. land-
leralda m.m.v.
|30 Ber. ANP.
Gram. 11.30
1.2.00 Gram.
415.5 M. Al
door de KRO.
1.15 Ber. 10.00
userie. 12.00
1 en solist. 1.00
km. 3.00 Gram.
|45 Gram. 5.15
and- en tuin-
blod. en solist.
Jet verloop der
Ir". 7.35 Musi-
P. 8.15 KROu
„Hofstads
9.00 Verv. or-
irconcert. 9.35
lKRO-Melodis-
|P. 10.40 John
1—12.00 Gram.
{BERICHT.
van 16 Sept.:
IN. of N.-W.
reinig of geen
verandering
ig 3 uur:
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
Lurtor et Emergo" ter exploitatie van
liet blad „De Zeeuw"
iturcnii\ Lange V or si straat 7 0, (iocs
os(rebelling 44455 - Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Pa. Boekhandel
I .1 1 A N Y, Lange Burg 40. Telefoon 2X
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f 2.50 per Kwartatn
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlissingen f 0.20
Losse nummers 5 cent
AdvcrtciillL'ii .10 cent per regel
Ingezonden iiicdedcelliigeit 00 cent per regel
Kleine Advertentlën Dinsdags en Vrijdag'
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
Een van de propagandisten der N.S.B.,
de Amsterdamsche predikant Dr L. G.
W, Ekering, beeft zich dezer dagen in
verband met het regeeringsjubileum van
H. M, de Koningin o.m. als volgt uitge
laten;
„40 jaren volksverwording liggen ach
ter ons; de Koningin is in vernedering en
gebondenheid. Oranje staat niet boven,
maar onder de partijleiders. Maar in die
4-0 jaren ligt ook de opkomst van de N.
S. B., het ontwaken van het Volk, en de
idealen van het nationaal-socialisme."
Wij' zouden er op kunnen wijzen, dat
deze, in strijd met de waarheid gegeven
voorstelling afkomstig is van een propa
gandist van een beweging, die als ideaal
heeft de Koningin te plaatsen in de
schaduw van den leider.
Wij doen echter beter door nog even
te luisteren naar de woorden dezer dagen
door H. M. de Koningin per radio tot het
Nederlandsche volk gericht.
Op 31 Augustus j.l. sprak Hare Majes
teit o.m.:
„Be grondslagen, waarop ons staatsbe
stel rust en de hoogste en heiligste goe
deren, die door de eeuwen heen het onver
vreemdbaar eigendom van ons volk ge
weest zijn, vormen een hechten bodem, om
die (door Haar geschetste) toekomst te
doen verrijzen."
En op 3 September richtte Hare Majes
teit zich met deze woorden tot de door de
N.S.B. zoozeer gesmade Volksvertegen
woordiging:
Met voldoening en waardeering zie ik
terug op de thans achter ons liggende 40
jaren, als een tijdperk van ononderbro
ken goede en vruchtbare
samenwerking tusschen
Volksvertegenwoordiging
en Kroon, die een niet te
overschatten beteekenis
heeft gehad voor ons volks
bestaan en allen, die 's Rijks gebieden
bewonen.
I In alles één met mijn volk in denken en
voelen, in liefde voor zijhe vrijheid en
rechten en voor zijne onafhankelijkheid,
behoud ik aan de afgeloopen jaren een
blijde herinnering."
Dat is andere, waardiger taal en meer
in overeenstemming met de waarheid dan
de holle frazen van de N.S.B.die er op
berekend zijn volk en vaderland onbere
kenbare schade te berokkenen.
Men begrijpt trouwens niet, waar de
N.S.B. den moed vandaan haalt in deze
dagen van haar Oranjeliefde te spreken.
Terwijl het toch het ideaal is van Ko
ningin Wilhelmina te regeeren getrouw
aan de Grondwet en zooals het een con-
stitutioneele Vorstin uit het Huis van
Oranje betaamt te waken voor de rechten
en de vrijheden van Haar volk, is 't stre
ven van de N.S.B. er op gericht de con-
stitutioneele monarchie te vervangen door
de dictatuur van den leider.
3 uur: 769.
>ers:
Even over vieren gistermiddag is de
Britsche minister-president Neville Cham
berlain in gezelschap van den Duitschen
minister van buitenlandsche zaken Von
Ribbentrop, met den specialen trein van
Hitier uit München te Berchtesgaden
aangekomen. De bevolking van Berchtes
gaden bereidde den Britschen staatsman
een hartelijk welkom.
Na een kort oponthoud in het Grand
Hotel begaf Chamberlain zich naar Hit
ler's buitenverblijf, Berghof, op den Ober-
salzberg, waar men om vijf minuten voor
vijven arriveerde.
Hitier begroette Chamberlain, ter eere
van wien een eerecompagnie van Hitler's
lijfstandaard stond opgesteld, op het bor
des van zijn huis.
Na de verwelkoming gebruikte het ge
zelschap de thee in de hal van het huis.
Na de thee hebben Hitler en Chamber
lain zich teruggetrokken. Men kon niet
duidelijk te weten komen, of zij alleen
waren of dat ook Von Ribbentrop en
Henderson het onderhoud bijwoonden.
Chamberlain heeft tegen 8 uur den Ober-
salzberg verlaten en zich naar Berchtes
gaden begeven, waar hij zijn intrek heeft
genomen in het Grand Hotel.
Na een kort verblijf in de hal, begaf
hij zich naar zijn vertrekken, waar hij
onmiddellijk een telefoongesprek met
Londen aanvroeg.
Chamberlain zag er bij zijn terugkeer
naar zijn hotel uiterst vermoeid uit, en
toen hij' de menigte, die zich bij bet hotel
had verzameld, groette, scheen hij diep in
gedachten verzonken.
De zeer optimistische gevoelens, die men
in het begin, van den dag in perskringen
te Berchtesgaden koesterde, maakten la
ter op den avond plaats voor pessimisme,
doch 't communiqué, waarin gezegd wordt,
dat nieuwe besprekingen zullen wor
den gevoerd, heeft de hoop in alle krin
gen eenigszins doen herleven.
t?aar v°lgens een verklaring van semi-
officieele zijde vernomen wordt, zijn de
besprekingen tusschen den Britschen pre
bier en den Duitschen Führer in een al
leszins vriendschappelijken geest ge
voerd. Het onderhoud' heeft 2 34 uur ge
duurd.
»Ik had een zeer vriendschap-
Pel ij k gesprek met Hitler", ver
klaarde Neville Chamberlain bij1 zijn te
rugkeer in zijn hotel aan de journalist-
ton. Morgenochtend keer ik
naar Londen t er u g o v er eeni
ge dagen zal ik Hitier op
nieuw ontmoeten", zoo besloot de
Premier, die er kalm uitzag en glim
lachend zijn hotel te Berchtesgaden bin
nenging.
Het officiëele Duitsche communiqué
luidt: De Fuehrer en rijkskanselier heeft
■ttet den Britschen minister-president
een bespreking gehad, in het verloop
waarvan men gelegenheid vond voor een
omvattende en openhartige gedachten-
wisseling over den toestand.
De Britsche minister
president keert heden
naar Engeland terug, om
met het Britsche kabinet
te overleggen. Over enke
le dagen wordt een nieu
we bespreking gehouden.
Naar vernomen wordt, zal de volgende
ontmoeting tusschen Chamberlain en Hit
ler n i e t te Berchtesgaden plaats hebben.
Te Berchtesgaden is een groot aantal
journalisten aangekomen. Alle hotels zijn
overvol.
Chamberlain is te München hartelijk
ontvangen. De talrijke menigte, welke
rond het vliegveld geschaard stond, bracht
den premier een ovatie.
Toen Chamberlain uit München op het
station Berchtesgaden aankwam, werd hij
door een ongewoon groote menigte toe
gejuicht.
De menschen wierpen hun hoeden in
de hoogte en men hoorde zelfs hoera
geroep.
De weg naar het buitenverblijf van Hit-
Ier was zooals altijd bewaakt en voor het
gewone verkeer gesloten.
Naar een verbreede conferentie?
Van het langdurig onderhoud tusschen
Hitler en Chamberlain te Berchtesgaden
is op het oogenblik publiek niet meer
bekend, dan het communiqué. Maar het
feit, dat deze langdurige conferentie voor
den Engelschen minister-president een
reden is geweest, om reeds heden naar
Londen terug te keeren, teneinde te over
leggen met de verdere leden der regee
ring, met het vooruitzicht over eenige
dagen de besprekingen met rijkskanse
lier Hitier te hervatten, heeft een zeer
gunstigen indruk gemaakt.
Ook in officiëele Fransche kringen
schijnt men met dit verloop zeer tevre
den te zijn en de opinie is daar
dat men naar een verbreede
conferentie toegaat, waaraan
ook Daladier zal deelnemen
en waarschijnlijk ook Musso
lini.
Dat gerucht wordt in de diplomatieke
en politieke kringen niet meer voor on
waarschijnlijk gehouden.
In elk geval is men van meening, dat
de toestand zich aanvankelijk in gun
stige richting ontwikkelt.
Chamberlain zou positieve
concessies willen doen.
Zoowel de Amerikaansche pers als de
diplomaten zijn meer en meer overtuigd
geworden, dat Hitier degene is,
die uit de plotselinge ontwik
keling, tengevolge waarvan
Chamberlain naar Berchtesga
den vertrokken is, de gunstig
ste resultaten verwerven zal.
Vermoedelijk, zoo meenen de
diplomaten, zijn deze bespre
kingen tusschen den Engel
schen premier en het Duitsche
staatshoofd de inleiding tot
verregaande concessies aan
het Derde Rijk.
Men is overtuigd, dat Chamberlain naar
Berchtesgaden gegaan is met plannen
voor positieve concessies.
Deze overtuiging is nog versterkt door
het bericht, dat Frankrijk besloten heeft,
het gebruik van wapenen af te wijzen.
Dultschland voelt zich sterker.
Het Hbld. meldt uit Berlijn:
De reis van Chamberlain heeft alvast
dit resultaat gehad, dat men zich
aan Duitsche zijde nu nog veel
sterker voelt en overtuigd is,
de overwinning in dezen twee
den Anschluss-strijd in den
zak te hebben.
Duidelijk genoeg blijkt dit uit de vol
ledigheid en de snelheid (die op goede
voorbereiding wijst) waarmee Duitsch-
land en de Sudetenduitsche partij het
overgangsstadium der onderhandelingen
hebben geliquideerd door zonder eenige
tusschenpauze de acht eischen van Karls
bad naar de prullemand te verwijzen, de
Sudetenduitsche onderhandelingscommis
sie van haar opdracht te ontheffen en
nu nog in de proclamatie van Henlein
te laten verklaren: „Wir wollen hehn ins
Reich!"
Feitelijk heeft men daarbij ook nog van
Lord Runciman afscheid genomen, zon
der dat Hitier het Maandagavond noodig
had gevonden den bejaarden Britschen
staatsman voor al zijn moeite te be
danken.
Duitsche pers verwacht spoedig
militaire maatregelen.
De spanning in Berlijn is gisteravond,
volgens het Hbld., zeer toegenomen. De
bladen verschijnen van uur tot uur met
extra edities. Het is wel kenmerkend voor
de aldaar heerschende stemming, d a t
reeds de verwachting van een
binnen korten term ij n door te
voeren Duitschen opmarsch,
wellicht verder dan het Sude
tenduitsche gebied, wordt uit
gesproken. Anderen, die niet zoo ver
gaan rekenen toch vast op instemming
van Chamberlain en Daladier met een
Duitsche bezetting van de zuiver Sudeten
duitsche gebieden, en een volgens Oos-
tenrijksch voorbeeld daarop volgende
volksstemming „met terugwerkende
kracht".
Ware het initiatief voor de
reis van Chamberlain naar
Berchtesgaden niet gekomen,
dan zou Hitier, naar het blad
uit goede bron meent te weten,
reeds gisteravond bevel tot
binnenmarcheeren en bezet
ten van de Sudetenduitsche
districten hebben gegeven. Er
mag nauwelijks aan worden ge
twijfeld, dat dit bevel heden
of morgen zal volgen en dan
naar men hoopt met toestem
ming van de Engelsche en de
Fransche regeering, die dan
van Hitier de toezegging zul
len hebben, dat Duitschland
zich tot deze districten zal be
perken om de eigen stamgenoo-
ten te beschermen.
Het is niet onwaarschijnlijk,
dat Chamberlain met deze
Duitsche verzekering als voor-
loopig resultaat naar Londen
terugkeert.
Engelsche Lagerhuis binnen
24 uur bijeen.
Het Engelsche parlement zal, naar ver
wacht wordt, binnen 24 uur na den terug
keer van den minister-president uit Berch
tesgaden bijeenkomen.
Men kan verwachten, dat Chamberlain
na zijn terugkeer een audiëntie zal aan
vragen bij den Koning vóór of na een
door hem belegden kabinetsraad en dat
daarna in het Lagerhuis de leider der
oppositie hem de vraag zal stellen of hij
een verklaring kan afleggen over zijn
besprekingen met Hitier. Hierop zal
Chamberlain dan verslag uitbrengen van
het gebeurde, voorzoover die besprekin
gen geen vertrouwelijk karakter droegen.
De raad van politieke ministers is te
Praag onder voorzitterschap van Hodza
bijeengekomen.
Na een uur te hebben beraadslaagd be
gaven de ministers zien naar het slot te
Praag 'om de bespreking voort te zetten
onder leiding van president Benesj.
De raad 'bestudeert den nieuwen toe
stand, ontstaan door de proclamaties der
Sudetem-Duftsche partii en de maatrege
len, die eventueel noodig zullen blijken.
Arrestatie-bevel tegen Henlein?
Het Tsjechische blad „A-Zet" meldt
dat, tegen K'onrad Henlein en de eheel
leiding der Sudeten-Duitsehe partij be-
Runciman, die Engelsche bemiddelaar in
de Sudeten-Duitsehe kwestie.
velen tot arrestatie zouden zijn uitge
vaardigd.
Van officieele zijde wordt dit bericht
nog niet bevestigd.
Men. verwacht een aanklacht wegens
hoogverraad tengevolge van de procla
matie aan de Sudeten-Duitsehe bevolking
over den Duitschen zender.
Men neet te Praag niet zeker, waar
Henlein zich bevindt; men vermoedt ech
ter in Duitschland
Het bestuur der Sudeten-Duitsehe
partij heeft alten partij-functionarissen
en allen leden van den veiligheidsdienst
order gegeven, zich onder alle omstandig
heden en met alle mi'ddelen aan arres
tatie te onttrekken.
Intussc'hen staan de Duitsche bladen
vol met berichten over botsingen in de
Sudeten-Duitsehe districten en. veront
waardigde commentaren op de Tsjechi
sche n edcdeelingen ian den zen er
van Praa welke naar Duitsche overtui
ging 'de wereld schromelijk misle'dt, door
van Sudeten-Duitsehe pro.ocaties en op
roerige bewegingen, van ta'rijke Tsjechi
sche 'dooden en gewonctar.. en slechts ge
ringe Duitsche .verliezen te spreken, ter
wijl volgens Duitsche 'berichtgeving in het
Sudetenland integendeel reeds honderd
Dui't-schers zijn neergeschoten, Tsjechi
sche troe.en in Eger het hoofdkwartier
■der Sudeten-Duitsehe partij urenlang ge
bombardeerd en daarna bestormd hebban.
Reeds meer dan honderd
dooden in Eger
Over de ernstige incidenten te Eger
(Cheb) worden van Duitsche zijde de vol
gende bijzonderheden bekend
Des avonds tegen half zeven verzamel
de zich een groote menigte gewapende en
in uniform gëkleede mannen van de Rote
Wehr in de nabijheid van het station.
Plotseling vielen snel op elkaar 'geweer
schoten. Tegelijkertijd rukten drie tanks
naar het hoofdbureau ivan de Sudeten-
Duitsehe partij op. Het schieten werd
steeds heviger, de ingangen van het
hoofdbureau werden met handgranaten
geforceerd', machinegeweren en tan'kge-
schut kwamen in actie. De marxisten en
Tsjechen vuurden zonder pardon op alles
wat zich voor hen vertoonde. Vluchtelin
gen werden meedoogenl'oos neergescho
ten.
Tegelijkertijd ondernamen zwaar be
wapende benden een overval op het 'dis
trictsbureau van de Sudeten-Duitsehe
partij, waarbij de dilstrictsleider, Haus-
mann, werd neergeschoten. De schietpar
tijen duurden tot half 11 in 'den avond
voort.
Gewapende benden drongen zelfs de
huizen binnen, om arrestaties te 'verrich
ten en haar slachtoffers "kortweg af te
mak'en.
Een ooggetuige meldt, dat er reeds
ruim honderd dooden en een grtoot aan
tal zwaar gewonden waren.
Uit tal van plaatsen wordt gemeld, dat
pantserwagens voor de huizen van func
tionarissen voorrijden en in stelling gaan.
Militairen arresteeren de partijleiders.
In Franszen'sbad bij Eger wordt syste
matisch jacht gemaakt op functionaris
sen en leden der Sudeten-Duitsehe bewe
ging.
De telefonische verbindingen met Eger
zijn van rijks-Dhitsch gebied uit reed® se
dert gisteren volledig verbroken. Eger is
bovendien nog immer door een sterke
troepenmacht bezet.
De zetels van het hoofdbureau der Su
deten-Duitsehe partij' zijn Woensdagavond
onder geschutsvuur genomen en bieden
en troosteloozen aanblik. De muren zijn
oorzeefd met 'Tojectielian. De ruiten zijn
gesprongen, de deuren door handgrana-
Binnenland,
Nieuwe transfer- en olearingregeling met
Duitschland.
Buitenland.
Gharnberlain keert vandaag weer terug
naar Londen. Over enkele dagen een
nieuwe bespreking.
Spoedig militaire maatregelen van
Duitschland verwacht.
ten uit de kozijnen gerukt. De vertrekken
zien er uit, alsof er roevers hébben huis
gehouden. Er is geen lade, die niet leeg
geplunderd werd. De meubels werden
vernield.
Op rijks-Dui'tsc'h gebied zijn tal van
vluchtelingen uit Eger aangekomen, die
dramatische beschrijvingen geven van de
ongelooflijke voorvallen van Woensdag.
De politie te Eger beweert, dat bet
plan bestond, Eger tot een Duitsche
hoofdstad binnen het rijk te maken. Het
oproer was vtolgens haar zorgvuldig voor
bereid. Op het oogenblik, dat de politie de
beide hotel's bezette, was een tunnel van
twee kilometer lengte tusschen het Vik-
toria-Hotel en Grand-Hotel en een ander
punt ergens in de stad gegraven, welke
gebruikt werd, om versterkingen aan te
voeren en later om te vluchten.
Van de Sudeten-Duitsehe leiders uit
het district is geen spoor te vinden. De
politie verklaart, dat zij den toestand
meester 'is. Tenens geeft de politie toe,
dat (de gevechten in Habersbirk en
Scbwaderbacb nog voortduren.
Betrekkelijke rust in Sudetenland.
De correspondent van Reuter daaren
tegen heeft het Sudeten-Duibsc'he gebied
in de buurt van Leipa bezocht en alles
normaal bevonden. De menschen werkten
in het veld en in de stad was er niets
ongewoons. Wel worden uit andere Su
deten-Duitsehe districten reeksen inci
denten officieel mee eJeeld, maar het is
duidelijk, aldus de correspondent, dat er,
ofschoon er aanzienlijke onrust neirscm,
deze toch nergens een ernstig karakter
'hoeft gekregen en dat de re eer.'ng 'd.
situatie schijnt te behcerscben.
Peuter meldt ook dat het „isleren zee
rustig is geweest in de Tsjechische hoofd
stad. De bevo'.king verdrong zich wel in
lange queues voor de nog niet zeer tal
rijke magazijnen die gasmaskers verkoch
ten en die bijzonder 'goede zaken ^emaakt
hebben.
In een officieel communiqué wordt „e
zegd, dat in den afgeloopen nacht slechts
één -gendarme om het leven is gekomen.
Overal heeft de 'veiligheidsdienst de orde
hersteld en zijn de aanstichters der on
lusten over de grens gevlucht.
De Praagsche radiozender heeft Don
derdagochtend een bericht verspreid,
waarin werd medegedeeld: „De Engel
sche oorlogsschepen liggen in de havens,
gereed tot uitvaren. Duizenden Fran-
schen liggen in de Maginot-ldnde. Drie
millioen manschappen van het Roode Le
ger staan belust op daden aan de grens
der Sovjet-Unie."
Een kooppaniek?
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt:
Volgens berichten uit Midden-B-ohemen
is onder de bevolking een kooppaniek ont
staan, tien, gevolge van den algemeen-en
toestand en in het bijzonder ten gevolge
'van de talrijke militaire -maatregelen. De
Tsjechische bevolking tracht vet, meel,
geconserveerde levensmiddelen en voor
dagetij'kseh gebruik artikelen in te slaan,
zoodat in veel winkels de voorraden uit
verkocht zijn. D'e prijzen m'o-eten -in de
laatste dagen bijna verdubbeld zijn.
De banken kunnien het opgevraagde
-geld niet aan -de spaarders uitbetalen. Zij
krijgen slechts tweeduizend kronen per
hoofd.
Het D. N. B. meldt uit Praag: De run
op de Praagsche banken heeft ongeachte
afmetingen aangenomen. Welingelichte
-kringen 'doelen mee, dat een algemeen
moratorium te verwachten is.
In Aec'h is alles rustig. Practiseh ge
spro-ken is de leiding geheel in handen
der Sudeten-Duits-chers, ook de politie
staat geheel onder hun controle. Merk
waardig gen'o-eg ikan men, na de gevech
ten te Ege-r -gisteren, geen centrale orga
nisatie in functie aanwijzen en zijn de
functionarissen der partij nergens te ivin-
'diani. Men gelo-oft, -dat vele leden van de
centrale organisatie -zich werkelijk ver
borgen 'hebben en zich schuil hlijven hou
den.
Zeer -duidelijk iis de toestand -door 'dit
alles niet.
In -den nacht van Maandag op Dinsdag
zijn te Praag vele extratreinen met Tsje
chische en Duitsche vluchtelingen af
komstig uit de Sudeten-Duitsehe ebie-
den te Praag aangekomen.
