Waar schuilt het verschil?
Dagblad voor de Provincie Zeeland
EERSTE BLAD
Buitenland.
Nieuw iapansch offensief
verwacht.
Een ware bommenregen
op Woe-Hangebied.
Nieuw grensincident in het
verre Oosten.
italiaansche versterkingen
naar Spanje.
ZATERDAG 13 AUG. 1938
52e JAARGANG - No. 266
De nieuwe snelverkeersweg
Moerdijk-Roosendaal.
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Goes
Postrekening 44455 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Goes en Vlisslngen f 0.20
Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regel
Ingezonden mededcelingen 00 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
f 0.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder Ietter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Sinds eenigen tijd wij' wezen daarop
reeds in enkele korte artikeltjes trekt
weer in bijzondere mate de aandacht de
vraag wat nu eigenlijk het essentieele ver
schil is tusschen Chr. Historischen en
Antirevolutionairen.
Een discussie over dit punt kan nut
tig zijn en vruchtbaar. Kanl Maar dan
is het nóódig, dat alle onnoodige scherpte
wordt vermeden en dat er is over en weer
een ernstig zoeken naar de waarheid.
Het is zeer goed mogelijk, dat een ern
stig onderzoek naar wat beide partijen
scheidt aan het licht brengt, dat de af
stand in werkelijkheid grooter is dan het
oppervlakkig schijnt, maar dat is geen
bezwaar. Het zal, inplaats van een vrucht
bare samenwerking in het belang van land
en volk te schaden of zelfs onmogelijk te
maken, deze juist bevorderen.
Intussohen blijkt bet ook nu nog, evenals
vroeger, ver van gemakkelijk om nu eens
precies en concreet aan te geven, wat nu
het eigenlijke punt is waarop beide par
tijen uiteengaan.
„De Nederlander" is van oordeel, dat
het aan D'r Sohokking gelukt is in
een onlangs verschenen brochure het ver
schilpunt aan te geven.
„Het kardinale punt, het „voorname
punt van verschil" wordt volgens den
schrijver niet zoozeer gevormd door de ge
schillen, die de scheiding tusschen Lob
man en Kuyper teweeg brachten, maar
is veeleer samen te vatten in de namen
Kuyper en Hoedemaker.
Wat immers scheidde vooral Kuyper en
Lobman? Dr Schokking noemt drie pun
ten:
1. De leidersgedachte, die onder het re
gime Kuyper sterk naar voren kwam
en door Lobman werd verworpen. y
2. Het stemmen van leden van dezelfde
partij in de Kamer, volgens tevoren opge
stelde richtlijnen. Kuyper achtte eenstem
migheid bij het zich in het publiek uit
spreken noodzakelijk, Lobman wenschte
zijn vrijheid als volksvertegenwoordiger te
behouden.
3. Het aocoord bij' de verkiezingen.
Kuyper wenschte een vast aceoord tus
schen hen die zouden samenwerken, Lob
man wenschte een zoodanig treden in het
werk der regeering niet.
Deze 'drie tegenstellingen zijn, zegt „De
Nederlander", verzwakt, of verdwenen.
Anders is het echter met de door Dr
Schokking aangegeven tegenstelling Kuy-
per-Hoedemaker.
Het verschil kwam, zooals Dr Schok
king uiteenzet, hierop neer, dat Kuyper
door isolatie van de Christus-gezinden en
hun scherpe organisatie er naar streef
de, dat Christus weer een breedere plaats
kreeg onder 'het volk; terwijl de andere
weg i die van Hoedemaker was, om
in het volksleven alles aan te grijpen, wat
daarvoor maar eenigszins gelegenheid
bood, alzoo ook de openbare instellingen,
opdat 'Christus daar een plaats zou heb
ben of weer krijgen.
„De Standaard" had, in verband met
van andere Christelijk Historische zijde
gemaakte opmerkingen betoogd, dat men
voorzichtig moet zijn met de bewering, als
zou wijlen De 'Savornin Lobman aan de
zijde van Hoedemaker hebben gestaan.
„Lobman heeft, aldus dit blad, voor zoo
ver wij konden nagaan, nooit zijn instem
ming betuigd met -de leuze: „Heel de Kerk
en heel het volk".
Hij heeft in verband met de omstandig
heid, dat die leuze in 1905 de politieke
gedragingen van de Friesoh Christelijk-
Historischen geheel had beheerscht, daar
over wel een artikel in „De Nederlander"
geschreven. 'Daarin oefende hij echter
scherpe oritiek op het aanheffen van die
leuze uit.
Zijn conclusie was: „Die woorden: „Heel
de Kerk en heel het volk", ze klinken heel
mooi, heel ruim, heel liefderijk zelfs. Al
leen weet niemand, wat er eigenlijk onder
verstaan zij: Wij hebben mooie woorden
genoeg. Maar daarmee komt ons christe-
t rJ0^' k0™' 'rï® toepassing onzer chris-
lelijke 'beginselen niet verder. Men zij
Klaar en duidelijk. Eerst dan kunnen wij
men, of, en in hoeverre wij kunnen samen
gaan".
Deze conclusie is toch waarlijk niet van
een strekking, welke het rechtvaardigt de
Christelijk Historische Unie te vereenzel
vigen met die leuze, en Lobman als mede-
s ander van Hoedemaker te beschouwen".
Naar aanleiding hiervan werd in „De
1 ederlander" opgemerkt, dat de weerleg-
Smg van „De Standaard" geen steek houdt
wS, er om gaat wat *n 1^38 het
orname punt van verschil is.
Dit klinkt niet erg historisch. Wij
laten dit echter rusten.
Wel echter interesseert ons de vraag,
of het dan juist is, dat er i n 1 9 38 bij
de Chr. Historischen meer afkeer is van
„de isolatie van de Christusgezinden en
hun scherpere organisatie" dan in 1908.
En dan komt het ons voor, dat eer het
tegendeel het geval is.
In Christelijk Historische kringen stond
men aanvankelijk wel niet afwijzend te
genover de Chr. vakorganisatie, maar er
werd toch meer gevoeld voor wat door Frof
Slotemaker de Bruine als zuurdeesem-
gedachte werd aangeduid. Om dezelfde
reden vond de Chr. patroons-organisatie
in die kringen dan ook betrekkelijk weinig
instemming.
Dat is nu anders geworden. Niet alleen
onze Chr. vakorganisaties, maar ook de
Chr. Werkgeversvereniging, de Chr. Boe
ren- en Tuindersbond, de Chr. Midden
standsbond, kunnen op den warmen steun
van de meeste voormannen der Chr. Hist.
Unie rekenen.
In Chr. Historischen kring interesseert
men zich véél meer dan vroeger voor het
Ghr. Lager- en Middelbaar onderwijs.
De noodzakelijkheid van de eigen pers
wordt in Chr. Hist, kring almeer gevoeld.
De 'Chr. Radiovereniging telt gezag
hebbende Ghr. Historische figuren onder
zijn leiders en aan het hoofd van den Bond
van Ghr. Oranjeverenigingen staat een
man, wiens naam in de Chr. Hist. Unie
een goeden klank heeft.
Uit dit alles blijkt toch, naar het ons
voorkomt, dat men ook in 'Cihr. Histori
sche kringen steeds meer overhelt naar de
meening, dat het algemeen volksbelang
het best kan worden gediend en de door
werking van de Chr. beginselen het best
kan worden bevorderd, door eerst in isola
tie naar eigen beginsel kracht te zoeken.
Het betoog van „De Nederlander" schijnt
ons dan ook niet geslaagd.
De verdediging van Hankau.
Nu het hooge water aan den Noorde
lijken oever van den Jangtse terugtrekt,
verwacht men, dat het Japansche offen
sief ook binnenkort aan deze zijde van
de rivier hervat zal worden. Een officier,
die het bevel voert over Chineesche troe
pen, die de stellingen in de nabijheid
van Koeling verdedigen, heeft tegenover
een correspondent van Reuter verklaard:
tenzij de Japanners veel grootere troepen-
afdeelingen hierheen zenden en dan nog
troepen van betere kwaliteit, dan zij op
het oogenblik gebruiken, kan ik ze hier
jarenlang tegenhouden, wanneer dat noo-
dig is.
Volgens een telegram uit Hankau wordt
zwaar gevochten ten Westen van Kioe-
kiang, waar de Japanners trachten op
te rukken. Tgjfiang Kai Sjek heeft van
de rust, die den laatsten tijd in den strijd
was ingetreden, gebruik gemaakt om zijn
defensieplannen te herzien. Hij beweert,
dat ruim een millioen geoefende man
schappen thans in stelling, liggen ron
dom Hankau.
Het aantal slachtoffers bedraagt ruim
duizend.
Omtrent den grooten aanval der Japan
sche luchtstrijdkrachten op Donderdag j.l.
meldt het Chineesche Telegraaf Agent
schap nog, dat in het geheel 102 Japan
sche vliegtuigen aan den raid hebben deel
genomen, waarvan slechts 72 het gebied
\an Woe-Han bereikten.
Door de verschillende bombardementen
welke door deze vliegtuigen ondernomen
werden, zijn ruim 1(00 slachtoffers ge
vallen.
Han-Jang werd om 13 uur bestookt
met bommen van 50 tot 100 kilogram.
MÜnstens 200 bommen werden neergewor
pen, waardoor zeshonderd burgers wer
den getroffen en minstens vierhonderd
huizen werden vernield. Vele personen,
die aan den kant der rivier woonden,
sprongen in paniek in het water en ver
dronken. Ruim dertig jonken op de rivier
Han sloegen om, waardoor nog een hon
derdtal personen verdronken. De rivier
vormt een vreeselijk schouwspel. Tallooze
lijken, soms gruwelijk verminkt, drijven
rond.
Ook in Woe-Tsjang was de uitwerking
van den luchtaanval verschrikkelijk. Drie
maal keerden de Japansche toestellen
terug. De meeste bommen vielen neer in
dichtbevolkte wijken met een arme bevol
king, waarvan honderden gedood werden.
De universiteit, die Amerikaansch bezit
is, leed ook zware schade, doordat drie 1
zware bommen op het gebouw neerkwa
men, waar velen een toevlucht hadden ge
zocht. Verschillende leden van het buiten-
landsche leerarencorps werden gewond.
Men vreest, dat nog slachtoffers onder de
puinen bedolven liggen. Een Ame
rikaansch zendingsgebouw nabij 't spoor
wegstation in Woe-Tsjang werd even
eens getroffen. Ook hier hadden honder
den een toevlucht gezocht. Het gebouw
werd vernield en omstreeks honderd non-
combattanten werden gedood. Voorts is
een middelbare zendingsschool voor meis
jes vernield, waar, eveneens vele slachtof
fers vielen.
Het totaal aantal slachtoffers staat nog
niet vast, doch een ruwe schatting
■brengt het aantal op ruim duizend.
Omtrent de luchtaanvallen van gisteren
wordt door 't Chineesche Telegraafagent-
sphap gemeld, dat vijftig Japansche vlieg
tuigen de steden van Woe-Han hebben be
stookt. In Woe-Tsjang en in Hankau
wierpon zij telkens tweehonderd bommen
neer. Woe-Tsjang leed het ergst. Honder
den gebouwen zijn vernield. Een Texaco-
gebouw nabij' Ta-Tsji-Men, een spoorweg
station, werd verwoest.
EEN BOODSCHAP VAN TSJANG-KAI-
SJEK.
De generalissimus nog steeds vol
optimisme.
In een boodschap aan de Chineesche
burgerbevolking is de door de Japanners
bezette gebieden, aldus meldt het Chinee
sche Telegraafagentschap, geeft Tsjang-
Kai Sjek de verzekering, dat China den
oorlog winnen zal.
De generalissimus spreekt zijn diepe be
zorgdheid uit over het welzijn van de be
volking in die gebieden, zeggende dat de
door de Japanners gepleegde wreedheden
de barbaarschheden te boven gaan van
Mongolen en Mandsjoes aan het einde der
Soeng-dynastie. Door een politiek van be
dwelmende middelen en slavernij' wil Ja
pan niet alleen China veroveren, maar te
gelijk het Chineesche ras uitroeien. In
Mandsjoerijle en overal, waar hun invloed
zioh uitbreidt, bevorderen de Japanners
den verkoop van opium, heroine, morfine
en andere giftige narcotica.
Nooit, aldus de boodschap, is er een
meer opzettelijke poging gedaan door een
land, om de gezondheid van de bevolking
van een ander land te ondermijlnen.
Er zijn talrijke redenen, zoo gaat de
boodschap verder, waarom China over
winnend uit den strijd te voorschijn zal
treden. Japan kan in staat zijin, steden te
bezetten, doch het ©enige wat het ontvangt
is verschroeide grond en de vervloeking
van een vredelievend volk.
De Japanners zijn er niet in geslaagd,
een snelle, beslissende overwinning te be
halen. Ze hebben gefaald in hun pogin
gen om de eene groep C'hineezen van de
andere te vervreemden. Zij hebben gefaald
in hun streven, om de Ghineezen te de-
moraliseeren en China's positie onder de
volkeren te ondermijnen.
De generalissimus verklaart, dat hij
vertrouwt, dat de Japanners bij hun op-
marsch langs de Jangste naar Woe-Han
tenslotte in de val zullen loopen. De Chi
neesche soldaten zullen alles in het werk
stellen (om Woe-Han te verdedigen en zij
vertrouwen in staat te zullen zijn, de Ja
pansche pogingen om dit gebied te ver
overen, te verijdelen.
Russen schieten op lid van het Japansche
lagerhuis.
Volgens een uit Sjtsjika op Zuid-Sa-
chalin ontvangen bericht hebben Russi
sche grenswachten Vrijdagmiddag om 15
uur schoten gelost op Kyikitsji Tasjiotsji,
lid van het Japansche lagerhuis, en ver
scheidene andere personen, die een reis
maakten in het gebied van Handazawa,
een district gelegen aan de grens van het
Sovjet-gebied. Een der reizigers werd ge
wond. Japansche gendarmes stellen ter
plaatse een onderzoek in.
Britsche waarschuwing aan Italië.
De diplomatieke medewerker van de
„Daily Herald", die vaak bijzonder goed
voorgelicht wordt van Fransche zijde, ver
neemt dat sir Noel Charles, de Britsohe
zaakgelastigde te Rome, graaf Giano, den
Italiaanschen minister van buitenland-
sche zaken, gewaarschuwd heeft, dat
„herhaalde berichten omtrent het zenden
van versterkingen en munitie van Italië
naar Spanje het zeer moeilijk voor de
Fransche regeering maken de Fransch-
Spaansche grens gesloten te houden.
Zonder eenige meening uit te drukken
betreffende de juistheid der berichten
wees sir Noel op hun hardnekkig karak
ter en op het feit, dat zij in ruime kringen
geloof vinden.
Een vacantie-foto van Prinses Beatrix.
De Fransche regeering was reeds aan
veel critiek blootgesteld, omdat zijl de
grens gesloten hield.
Werd de indruk versterkt dat Italië de
niet-inmengingovereenkomst' schond, dan
zou de toestand uiterst moeilijk worden,
en premier Daladier zou zich gedwongen
kunnen achten de grens weder open te
stellen.
Strenge onthouding van eiken vorm
van inmenging of van al wat als inmen
ging kan worden opgevat, scheen noodza
kelijk, opdat het plan tot terugroeping van
vrijwilligers niet bemoeilijkt werd.
En de zaakgelastigde wees graaf Giano
erop, dat de uitvoering van het vrijwil-
ligersplan een noodzakelijke voorwaarde
is voor de inwerkingtreding der Engelsch-
Italiaansche overeenkomst.
Men krijigt den indruk, dat sir Noel fei
telijk in het krijt trad voor Frankrijk; in
dien de „Daily Herald" juist ingelicht is,
moeten wijl in dezen stap dus een bewijs
zien van de realiteit der „entente cor-
diale"-
DE GERUCHTEN OVER DE MILITAIRE
MAATREGELEN VAN DUITSCHLAND,
Parijs controleer!
De verschillende berichten, die in de
Fransche en Britsohe pers gepubliceerd
zijn over militaire maatregelen, die op het
oogenblik in Dhitsohland worden genomen
worden in diplomatieke kringen met de
grootste aandacht gevolgd.
Tot dusver schijnen deze kringen even
wel niet zulke nauwkeurige inlichtingen
te bezitten als die, welke door de Maden
gepubliceerd zijn. Die door de bladen ge
noemde cijfers, o.a. wat de effectieven van
Duitschland betreft, schijnen overdreven
te zijn. In eik geval is echter aan de Fran
sche ambassadeurs en gezanten in het 'bui
tenland instructies gegeven, alle aanwij
zingen, die in omloop zijn, na te gaan en
alle gegevens, die zij hieromtrent kunnen
verkrijgen, aan Parijs over te brengen.
DE TERREUR IN PALESTINA.
In de afgeloopen 24 uur zijn militairen
tot viermaal toe slaags geraakt met terro
risten. Acht bandieten werden hierbij ge
dood en verscheidene gewond.
TSJECHOSLOWAAKSCH PROTEST TE
BERLIJN.
De Tsjechoslowaaksche legatie te Berlijn
heeft Donderdag bij' het D'uitsche ministe
rie van buitenlandsche zaken geprotes
teerd tegen het feit, dat twee D'uitsche
vliegtuigen over Tsjechoslowaaksch
grondgebied zijn gevlogen.
Donderdagmiddag is opnieuw een
Duitsch vliegtuig over Tsjechoslowaaksch
grondgebied gevlogen en wel over Glaser-
wald, waar juist de begrafenis plaats
vond van den Sudeten-Duitscher, die bij
een vechtpartij met Duitsche sociaal-de
mocraten was gedood, 's Avonds zijn
voorts twee D'uitsche vliegtuigen in Mora-
vië gedaald. De bestuurders verklaarden
tengevolge van het onweder verdwaald te
zijn. Zij' zijn naar een hotel geleid en j
staan onder bewaking van de politie. Fir
is een onderzoek ingesteld en als geen be
zwarende omstandigheden aan het licht
komen, zullen de bestuurders in vrijheid
gesteld worden.
OPROEP VAN DE TSJECHO
SLOWAAKSCHE OFFICIEREN.
Havas meldt uit Praag: De bond van
Tsjecho Slowaaksohe officieren publiceert
den volgenden oproep tot het publiek:
„In het volle besef van onze verant
woordelijkheid verheffen wij, Tsjecho Slo
waaksohe officieren, die het eerst aan
doodsgevaar 'blootgesteld zijn en die bereid
zijn het testament van Massaryk te verde
digen, onze stem om te verklaren, dat het
staatsgezag onder geen omstandigheid on
dermijnd mag worden door een woord of
een gebaar. Van dit standpunt mogen wij
niet wijken. Wij kunnen leven, werken,
strijden, sterven, maar. wij kunnen niet te
rugwijken. Geen stap, geen duim gronds".
OPSTAPELING VAN GRAAN IN
DUITSCHLAND.
Canadeesche tarwe.
Göring, aldus het D.NH. uit Berlijln,
heeft als gevolmachtigde voor het vier
jarenplan (bij, decreet bepaald, dat in 'ver
band met den bijzonder grooten oogst, ge
zorgd moet worden voor de aanwezigheid
van voldoende depots voor den opslag van
graan.
De correspondent van de NRGt. te Ber
lijn telefoneerde hierover:
Men weet, dat de graanoogst in Duitsch
land goed is uitgevallen. De rogge-oogst
is bijzonder goed, en ook de tarwe-oogst
is bevredigend. Evenwel, de verordening
van Göring over Ihet opstapelen van voor
raden (bet ter beschikking stellen van
reeds voorhanden pakhuisruimte of de
bouw van nieuwe silo's), heeft niet al
leen betrekking op den nieuwen D'uit-
schen oogst, maar tevens of meer in het
bijzonder op Canadeesche tarwe, waarvan
ongeveer een dozijn scheepsladingen is
besteld.
De inheemsche tarwe, gelijk bekend,
leent 'zicth voor 'het opslaan van voorrad-
den minder goed dan de Canadeesche. D'at
voorts ijzer enz. voor den bouw van si
lo's ter beschikking is gesteld, duidt erop
dat deze opslag-actie als van militair ge
wicht wordt beschouwd, en Duitschland
voor zoover het in zijn macht ligt, te dien
opzichte dezelfde voorzorgsmaatregelen
wil nemen als reeds verscheidene andere
landen hebben gedaan.
Zeeland nader gebracht tot het centrum.
Een medewerker van de „N. R. Crt."
schrijft:
In verband met de behoefte aan geschik
te objecten voor werkverruiming heeft de
minister, zooals gemeld is, besloten tot
vervroegde uitvoering van den geprojec-
teerden snelverkeersweg Moerdük-Roosen-
daal-Bergen op Zoom.
Deze weg (tot welks uitvoering men
reeds met de opmetingen is begonnen) zal
er een zijn zonder rijwielpaden ter weers
zijden en bestaan uit twee, door een gras1-
gazon gescheiden, wegen voor op- en af
gaand verkeer, met een 'betonnen dek. Elk
dezer beide wegen zal een breedte krijgen
van 6.25 m.
Het beginpunt is de Moerdijkbrug. Van
daar leidt de weg naar 'Zevenbergen, 'dat
700 m bewesten de kom dezer plaats ge
passeerd wordt, vervolgens 800 m ten wes
ten van Oudenbosch, en vandaar naar
Roosendaal, waar hij op den rijksweg naar
Bergen op Zoom aansluiting zal vinden
op den Rondweg, daar waar deze in den
bestaanden rijksweg uitmondt. De nieuwe
weg zal zich niet oplossen in dezen reeds
bestaanden rijksweg, gelijk aanvankelijk
in de bedoeling lag, maar dezen snijden
en met een grooten boog naar het zuiden
langs de gemeente Wouw om loopen,
waarna hij tusschen Wouw en Bergen op
Zoom eerst wederom op den rijksweg uit
komt.