Wegenaanleg en -verbetering in Zeeland,
eerste blad
iê voorheen en thans.
Sjanghai gisteren gevallen.
Dagblad voor de Provincie Zeeland
MrAalberse neemt afscheid
als Kamer-president.
Belangrijkste Nieuws
WOENSDAG 10 NOV. 1937
52c JAARGANG - No. 35
HET STOFFENHUIS
Uitgave: N. V. Uitgevers - Maatschappij
„Luctor et Emergo" ter exploitatie van
het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 7 0, Qoes
Postrekening 44455 Telefoon 11
Bijkantoor Middelburg: Fa. Boekhandel
J. J. F A N O Y, Lange Burg 40. Telefoon 28
Directeur - HoofdredacteurR. ZUIDEMA
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal
Weekabonnementen voor Middelburg
Qoes en VlSsslngen f 0.20
Losse nummers B cent
WVO
Advertentiën 30 cent per rege!
Ingezonden mededeellngen 60 cent per regel
Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags
10.75 bij vooruitbetaling
Advertentiën onder letter of motto
10 cent extra
Bij contract belangrijke korting
Hit nummer bestaat uit 2 bladen
In hot hij Kok te Kampen verschenen
Gedenkboek Dt Knyper, teekent Dr A. A.
L. Rutgers de indirecte vruchten van
Dr Kuypers levensarbeid voor Indië.
Na eerst met een enkel woord gewezen
te hebben op den omkeer, die in N e d e r-
1 a n d onder invloed van Kuypers baan-
brekenden arbeid heeft plaats gehad, ver
volgt hij:
„Die omkeer heeft langs allerlei wegen
en op allerlei wijzen obk voor Indië
groote gevolgen gehad.
Gevolgen van zeer ver gaande strek
king, maar zelve opgebouwd en samen
gesteld uit tallooze kleinigheden, uit her
haalde kleine verschuivingen in de pu
blieke opinie, in het staatkundig beleid,
in het gedrag van ambtenaren en parti
culieren, in de verdere ontplooiing van
de Christelijke actie op het terrein van
Kerk en zending, van onderwijs en pers,
van politieke en sociale actie."
Ook hier is een vergelijking met de toe
standen van voorheen leerzaam.
„Hoe stond het met het christelijk ka
rakter van de Indische samenleving in de
zeventiger en tachtiger jaren der vorige
eeuw?"
Onbeschrijflijk treurig!
„Toen Idenburg in 1882 in Indië
kwam, telde de Indische Kerk op één uit
zondering na uitsluitend moderne predi
kanten. Daarnaast hadden Batavia en
Soerabaja ieder een zwakke christelijk-
gereformeerde kerk, die echter door de
regeering niet als kerk, als rechtspersoon
suo jure, erkend konden worden, maar
zich gedwongen zagen erkenning als
„vereeniging" aan te vragen. En nog tien
jaar later was de toestand zoo, dat naar
het verhaal gaat, in een garnizoensplaats
te Midden-Java twee officieren „Stan-
daard"-lezers, toen de post bij vergissing
hun exemplaren verwisseld had, zóó ver
heugd waren door deze gelukkige vergis
sing een geloofsgenoot ontdekt te'hebben,
dat zij beiden onmiddellijk erop uit gin
gen om dezen te ontmoeten en elkander
op straat tegen kwamen! Heel Indië was
van Christelijk standpunt gezien in die
dagen één groote geestelij-
ke wildernis.
Het was de tijd, waarin men zich van
Overheidswege inspande, om het zen-
dingsonderwijs door concurreerend neu
traal onderwijs dood te drukken. De tijd,
waarin, bij de voorgenomen oprichting
van een zendingsseminarie te Depok een
landhuurder op Java kon schrijven: „Het
seminarie op Java zal een bron van on
lusten worden in de toekomst en een
„machine de guerre" tegen ons, bijl even
tueels volksopstanden in dezen Archipell"
„Zal nu de Regeering, bij een zoo ingrij
pende „manoeuvre" van de geestelijkheid
passief blijven? Zal zij niet al haar in
vloed aanwenden om deze zaak, waarbij
onze Indische belangen opnieuw in de
waagschaal worden gesteld, te verhin
deren? Wiji bidden haar dat zij het doen
moge voor dat het te laat is."
Stel daartegenover den toestand, zooals
deze thans is, en het diepgaand verschil
is duidelijk. En die verandering in Indië
hangt rechtstreeks samen met den om
keer in Nederland. De activeering van
het Christelijk volksdeel in Nederland
door Kuypers stuwende kracht, de door
werking der christelijke beginselen in
alle richtingen in Nederland onder Kuy
pers bezielende leiding, zij hebben ook
voor Indië, zij1 het langs indirecten weg,
rijke vruchten gedragen.
Heden ten dage wordt van de kansels
der Indische kerk een enkele uitzon
dering daargelaten weder de Christus
der Schriften verkondigd, terwijl de eer
ste schrede op den weg der vrijmaking
dier kerk uit de knellende banden van de
Staatsadministratie reeds is gezet. De elf
geïnstitueerde gereformeerde kerken
thans in hun kwaliteit van Kerk als
rechtspersoon erkend verzorgd door
een gelijk aantal predikanten, zagen hun
ledental tot ruim 5000 toenemen. De zen
ding ontplooide een veelzijdige en geze
gende activiteit. Het aantal Christenen
in Indië bereikte bij-na de twee millioen.
Het christelijk onderwijs, de zendings
hospitalen, de christelijke peis, de jeugd
organisaties, de Chr. Staatkundige partij,
dit alles heeft een. omvang verkregen,
waarvan men 50 jaar geleden niet zou
hebben durven droomen.
Daarbij' is de houding van de overheid
en haar ambtenaren, van de pers en de
publieke opinie een geheel andere dan
voorheen.
Zeker, ook nu nog komen incidenteel
en plaatselijk gevallen voor, waaruit
blijkt, dat niet ieder in Indië sympathiek
staat tegenover de doorwerking van het
Evangelie in den Archipel, maar in het
algemeen gesproken mag met dankbaar
heid geconstateerd, dat ook in Indië de
kentering der geesten gezien werd.
Eta die kentering is een gevolg van den
omkeer in Nederland, indirect een gevolg
vooral ook van Kuypers onvermoeiden
strijd."
Chique Handschoenen koopt U in
op modegebied altijd toonaangevend
Hartelijke toespraken van de heeren
Duymaer van Twist en Dr H. Colijn.
De Tweede Kamer is gistermiddag bij
eengekomen voor het houden van alge-
meene beschouwingen over de Rijksbe-
g'rooting voor 1938. D'aaxaan vooraf ging
het afscheid van den voorzitter prof, mr
P. J. M. Aalberse, die na de opening van
de vergadering mededeeling deed van
zijn benoeming tot lid van den Raad van
State en van zijn aftreden deswege als
voorzitter en lid. van de Kamer.
Prof. Aalberse sprak daarna, terwijl de
Kamer en de ministers welke laatsten
allen aanwezig waren, hem staande aan
boorden, een afscheidsrede uit, waaraan
wij bet volgende ontleenen:
Spr. begon met te zeggen, dat het hem
groote moeite had gekost een benoeming
tot lid van den Raad van State te aan
vaarden en het parlement vaarwel te zeg
gen.
Met hart en ziel verknocht aan de
constitutioneele monarchie met bet par
lementaire stelsel, zei zijn gevoel hem
te blijven op de plaats waar hij' zoo lange
jaren met vreugde beeft gearbeid.
Maar zijn verstand raadde hem an
ders, in verband met zijn leeftijd en de
groote inspanning die bet leiden van de
Kamerdebatten vraagt.
E'n zoo is hiji na rijp beraad en niet zon
der inwendigen strijd tot het besluit ge
komen een benoeming tot lid van den
Raad van State te aanvaarden.
Maar ik kon niet beengaan, aldus Spr.,
zonder n nog eenmaal te hebben toege
sproken, zonder u en allen, die hier mijn
medewerkers zijn geweest, mijn dank te
hebben betuigd.
U, geachte medeleden, dank ik voor al
les, wat giji mij hier hebt gegeven, uw
waardeering, uw vriendschap, uw steun.
Ik dank u allen, uit den grond mijns har
ten.
Mocht ik ooit, hetzij1 voor hetzij tijdens
mijn presidium, iets hebben gezegd, wat
iemand persoonlijk onaangenaam he.eft
getroffen, ik vraag er vergeving voor.
Eerlijk kan ik verklaren: bet lag nimmer
in mijn bedoeling.
Na vervolgens in hartelijke bewoordin
gen dank gebracht te hebben aan z,ijD
trouwe medewerkers, het personeel van
de griffie en de stenografen, vervolgde de
heer Aalberse:
Ten slotte ook mijn dank aan hen, die
wel niet tot onze directe medewerkers ge
teld worden, maar toch tot ons behoor en;
die niet in ons midden zetelen, maar uit
de hoogte op ons neerzien, steeds in den
letterlijken zin, voor een enkele maal mis
schien ook wel eens in figuurlijken zin.
Reeds de oude Burke was van meening,
dat in het Engel-scbe parlement van zijn
tijd niet drie, maar vier standen waren.
D'e vierde stand zetelde op de perstribune.
Burke was geneigd te gelooven, dat deze
zelfs verreweg de belangrijkste was. In
zooverre is dit juist, dat een parlement
zonder een vrije en onafhankelijke pers
eigenlijk niet go-d functioneeren kan. Het
parlementaire stelsel is nu eenmaal het
regeeringssysteem, dat berust op de pu
blieke opinie. Is die er niet, of kan zij zich
niet vrijelijk uiten, dan valt heel de
grondslag' voor een goede werking1 van
het parlementaire stelsel weg. En daar
om dank ik ook de vertegenwoordigers
van de pers, over wie ik mij, althans
sinds er geluidversterkers in deze zaal
zijn aangebracht, nimmer te beklagen
heb gehad, en zij, vertrouw ik, sindsdien
ook nimmer over mij.
En zoo is dan voor mij het oogenblik
van scheiden aangebroken. Ik beken bet
in alle o-prechtbeid: Het valt mij zwaar.
Van u allen, medeleden en medewer
kers, omlaag en omhoog, van u allen
moge ik afscheid nemen met dezen ouden
Nederlandschen wensch, waarin alle
goeds besloten ligt: Zi/t Gode bevolen.
De scheidende voorzitter werd daarna
in zeer waardeerende bewoordingen toe
gesproken door den heer Duymaer van
Twist namens de Kamer en den heer D¥
H, Golijn namens de Regeering.
Naar de K.N.A.C. meldt, is op de verkeersfondsbegrooting 1938 voor verbete
ring, aanleg en onderhoud van Rijkswegen in de Provincie Zeeland op den
Gewonen Dienst ƒ310.000 en op den Kapitaaldienst ƒ690.000, alzoo in totaal
1.000.000 uitgetrokken.
Een specificatie der verschillende posten is de navolgende:
1. 10.000 voor verbetering wegvak op den Slaakdam van den weg Oud-Gastel—
St.-Philipsland Zierikzee.
2a. ƒ100.000 voor verbetering wegvak op den Scheldedam.
2b. ƒ8000 voor verbetering wegvak Kloetinge Goes.
2c. ƒ27.000 voor aanleg van vrij liggende rijwielpaden wegvak Goes Sloe-
dam.
2d. 10.000 voor verbetering wegvak Sloedam Nieuwland, alle behoo-
rende tot den weg Bergen op Zoom—Goes—Vllsslngen.
3. 20,000 voor verbetering van den weg Nieuwland Middelburg.
4. 45.000 voor verbetering wegvak Kruisweg—Tivoll van den weg Walsoor
den—Hulst.
5. ƒ54.000 voor aanleg van een nieuwen weg op St.-Philipsland behoo-
rende tot den onder 1 genoemden weg.
0. ƒ39.000 voor aanleg nieuw wegvak Kruiningen Kloetinge in den
ander 2 genoemden weg.
7. 507.000 voor aanleg veerhavens in den Perkpolder en nabij Kruiningen.
8. ƒ90.000 voor aanleg van een nieuwen weg van den Veerhaven in den Perk
polder tot den weg Walsoorden Hulst, welke werken verband hou
den met verbetering van den onder 4 genoemden weg.
linies kunnen bezetten, waardoor de ver
dere opmarsch der Japanners naar bet
Zuiden in gevaar zou worden gebracht.
Spoorlijn en bruggen zijn door de Ghinee-
zen vernield, waardoor bet aanvoeren
van versterkingen wordt bemoeilijkt.
Reeds zouden de Japansche voorhoe
den, die tot bet Noorden van de provincie
'Eflq|nan waren doorgedrongen, genood
zaakt zijn zich terug te trekken.
SLACHTING OP HAITI.
4000 dooden.
Naar schatting zijn 4000 personen, al
len Haitianen, gedood tijdens een slach
ting aan de grens tusscben Santo Do
mingo en Haiti. Er is een gemengde com
missie benoemd, die een onderzoek zal
instellen naar de oorzaken van bet ge
beurde en die de verantwoordelijkbeden
zal vaststellen.
Vernomen wordt, dat de slachting on
der de Haitiaanscbe arbeiders door Do-
minicaansehe onderdanen zich heeft
voorgedaan in de steden Dkjabon en
Monte Ghristi, op gebied van Santo Do
mingo en nabij de Haitiaanscbe grens.
Het officieele onderzoek, dat thans
gaande is, beeft nog niet het juiste aan
tal slachtoffers, noch de oorzaken der in
cidenten kunnen vaststellen.
ITALIë ZAL MOSKOU NIET
ANTWOORDEN.
Tenzij wellicht met de opzegging van het
Italiaansch-Russisch vriendschaps
verdrag.
Ingelichte fascistische kringen verzeke
ren, aldus „Un. Press", dat Italië niet
van plan is, op Ruslands protest tegen
de toetreding tot bet anti-komintern-pact
te antwoorden.
Zooals reeds werd gemeld, wees de
sovjet-ambassadeur, bij zijn protest tegen
de geste van Italië, op het Italiaansch-
Russisch non-agressie- en vriendschaps
verdrag van 2 September 1933.
Naar in fascistische kringen verluidt,
beschouwde Mussolini al sinds geruimen
tijd dit Italiaansch-Russisch verdrag als
een doode letter.
Het accoord was geteekend voor vijf
jaar. Het eindigt derhalve op 2 Septem
ber 1938. Daarna kan het met een ter
mijn van één jaar worden opgezegd.
De duce staat op het standpunt, dat
dit verdrag, ofschoon niet afgeloopen en
niet opgezegd, een doode letter is.
Het is niet uitgesloten, dat Mussolini
binnenkort bet accoord „de facto" zal op
zeggen.
Naar vernomen wordt, heeft de waar
nemende zaakgelastigde der sovjet-unie
Winogradof, onlangs stappen onderno
men bij minister Beek, om de Poolsche
regeering erop te wijzen, dat, indien zij
tot bet anti-komintern verdrag zou toe
treden, de sovjet-regeering dit als een vij
andige daad zou beschouwen.
NIEUWE OVERVAL IN PALESTINA.
Vijf Joodsche arbeiders gedood.
Bij Kiryat Anavim is een aanslag ge
pleegd, waarbij vijf Joodsche arbeiders
door onbekenden met revolverschoten ge
dood werden. Twee vliegtuigen en een af-
deeling van verscheidene honderden sol
daten zijn uitgezonden om een vijf leden
tellende Arabische bende op te sporen,
welke men verantwoordelijk houdt voor
den overval.
Een groep Arabieren is tusschen de
dorpen Betthul en Saris waargenomen.
DE STAD DOOR DE CHINEEZEN
GROOTENDEELS ONTRUIMD.
De val van Sjanghai is een voldongen
feit. Nadat de Chineezen Maandagavond
nog op enkele punten van de stad weer
stand bleven bieden, zagien zij het nutte-
looze van verder verzet tegen de Japan
sche overmacht in en. begonnen zij hun
stellingen te ontruimen.
Gisteren hebben de Chineezen de ont
ruiming van bet gebied van Sjanghai
voortgezet.
De aftocht der Ghineesche troepen heeft
een paniek veroorzaakt onder de Ghinee
sche bevolking van Nantau en de streek
ten Oosten van Sjanghai. Omstreeks tien
duizend vluchtelingen verdringen zich
aan den "West- en Zuidkant van de Eran-
sche concessie.
De Japanners staan thans tegenover
de Britsche troepen, die de westelijke
grens van de internationale nederzetting
bewaken.
Om één uur gistermiddag hebben de
Japansche troepen zoowel Hoeng-Jau-
Tsjen als Loeng-Hwa, een zuidelijke voor
stad van Sjanghai, bezet. De omsingelings
beweging tegen Sjanghai is hiermee vol
tooid en de verbinding tusscben Sjang
hai en Nanking is bierdoor definitief af
gesneden.
Japansche vliegtuigen bombardeeren
op het oogenblik de Chineesche troepen,
die in vollen aftocht zijn naar bet westen
en zuid-westen.
Het Japansche succes in bet gebied van
Sjanghai beteekent een zware slag voor
de centrale Ghineesche regeering. De re
geering van Nanking beeft thans Sjang
hai, China's financieele en industrieele
centrum verloren.
De Chineezen verklaren echter, dat de
terugtocht uit Sjanghai niet het einde
van den oorlog beteekent.
De nog in het Oostelijke deel der Ghi-
neezenwijk Nantao achtergebleven Ghi
neesche soldaten, naar schatting 2300,
hebben bevel ontvangen in samenwerking
met de politietroepen dit gebied tot het
uiterste te verdedigen. Daartoe heeft men
de brug, welke van het Zuiden uit toe
gang geeft tot Nantao, opgeblazen.
Ook in Poetoeng bevinden zich nog ver
spreide kleine groepen Chineesche solda
ten.
De Chineesche troepen laten een rossig
spoor van brandende huizen achter, wel
ke het geheele strijdtooneel aan de Sicca-
weikreek luguber verlicht.
De Japansche granaten hagelen voort
durend neer op de vluchtenden.
In >de oude Ghineesche wijk in Zuid-
Sjanghai hebben zich bij de Wangpoe
10.000 'Ghineesche soldaten verschanst,
wier commandant heeft verklaard, dat
zijn mannen zich tot den laatsten druppel
bloed zullen verdedigen.
Volgens berichten uit 'Ghineesche bron
hebben de troepen aan den Peiping-Han-
kau-spooTweg door een flankbeweging
verscheiden plaatsen achter de Japansche
Binnenland,
Dö Tweede Kamer is met de bogrootings-
debatten begonnen.
Afscheid van Mr. Aalberse als Kamer
voorzitter.
Geen opheffing van het bankgeheim.
Buitenland.
De Japansche troepen rukken Sjanghai
binnen.
Litwinoff verlaat demonstratief de Brus-
selsche conferentie.
Mac Donald overleden.
Italië zal Moscou niet antwoorden.
In verband met dezen overval zijn drie
Arabieren gearresteerd. Andere verdach
te personen, die in de bosschen zijn ge
vlucht, welke thans volkomen door politie
en soldaten omsingeld worden, kunnen
ieder oogenblik gevangen genomen wor
den.
LITWINOFF VERLAAT BRUSSEL.
Vertrek der gansche Sovjet-delegatie
niet onwaarschijnlijk?
Litwinoff keerde gisteravond uit Brus
sel naar Moekou terug.
Naar men meent te weten, is dat plot
selinge vertrek van den leider der sovjet
delegatie bedoeld als een gebaar van pro
test, om uiting te geven aan zijn gevoe-
tens ten aanzien van de pogingen, Rus
land buiten de presidentieele commissie
of de kleinere bemiddelingscommissie te
houden.
Ook schijnt de sovjetgedelegeerde be
ducht te zijn voor de mogelijkheid, dat
Italië zal worden opgenomen in een dezer
of in beide commissies.
Potemkin, de tweede sovjet-gedelegeer
de, blijft te Brussel, doch het is niet on
waarschijnlijk, dat de geheele delegatie
zal worden terug getrokken.
JAPANSCH ANTWOORD OP DE NOTA
VAN BRUSSEL UITGESTELD.
Het Japansche kabinet heeft besloten
hot nemen van een besluit ten aanzien
van de tweede uitnoodig van Brussel uit
te stellen tot de volgende kabinetszitting
op 12 November a.s.
De bijeenkomst van de Pacificatie-con
ferentie is verdaagd.
Japan maakt niet de minste haast om
op de uitnoodiging van de Brusselsche
conferentie te antwoorden. Het houdt
deze liever wat aan 't lijntje om intus-
schen met de wapenen een „oplossing" te
zoeken en de Brusselsche conferentie als
dan voor een fait accompli te stellen.
RAMSAY MAC DONALD OVERLEDEN.
D'e arts, Mackinnon, de schoonzoon van
Mac D'onald, heeft een radio-telegram
ontvangen met de aankondiging, dat de
oud-premier gisteravond te 8 u. 40 is
overleden aan boord van de mailboot,
waarmede hij zich naar Zuid-Amerika
begaf.
De dood zou het gevolg geweest zijn
van een hartverlamming.
James Ramsay Mac Donald, de Brit
sche politicus, werd op 1 October 1866
geboren en is dus 71 jaar oud geworden.
Van 1906 tot 1918 en van 1922 tot
1929 en van 19291931 heeft hij als af
gevaardigde der Labourpartij deel uitge
maakt van het Lagerhuis; sinds 1931 na
mens de nationale Labour-partij.
In 1922 werd hij leider der oppositie
en premier en minister van buitenland-
sche zaken in de eerste arbeidersregee-
ring (1924), hij1 was eveneens premier in
de tweede arbeidersregeering 1929
1925).
Ramsay Mac Donald was president van
de Londensche vlootconf eren tie (1930).
Het jaar daarop vormde hij in Augustus
de eerste nationale regeering. Hij was
minister-president en minister van Fi-
