BERTELS
EERSTE BLAD
De strijd in China.
ZATERDAG 18 SEPTEMBER 1937
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 298
De Kerkvervolging in
Duitschland.
Buitenland.
Groote Brand te Weenen,
Ons Zondagsblad.
Binnenland
Belangrijkste Nieuws
Doet Uw jonge hennen
uitgroeien tot krachtige
en goede legsters door
Bertels' Kunstkorrel
Volledig dagrantsoen.
Uit de Provincie.
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Tclofoonnummor 11.
Postchèque en Girorokening 44455.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
2)e Zeeuw
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingen f0.20. Losse nummers 5 cent.
Advortcntiiin 30 cent per regel. Ingezonden
mcdcdcclingon 00 cent per regel. Kleine
Advertcntiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
De kerkstrijd, die thans in Duitschland
gestreden wordt, verdient onze volle aan
dacht.
Met alleen omdat hij ons den waren
aard van het nationaal-socialisme leert
kennen. Daarom óók wel. Want we zien
hier in de practijk, hoe het nationaal-so
cialisme, krachtens zijn beginsel, hoven
't Woord van God stelt de bevelen van de
leiders, hoe het zich rechtstreeks keert
tegen het Koningschap van Christus,
Wiens heerschappij het verwerpt.
Met het gevolg, dat diegenen die de
eischen van Gods Woord begeeren te
handhaven, die niet kunnen zwijgen als
dat Woord hen gebied te spreken en die
krachtens den inhoud van dat Woord
opkomen voor het eigen recht van het
gezin en de kerk, in moeilijkheden komen,
vervolgd worden en in de gevangenis in
gesloten worden.
De nadruk moet hierbij vallen op het
feit, dat deze vervolging rechtstreeks ver
band houdt met de beginselen van het
nationaal-socialisme, zooals die ook in
ons land worden beleden. Telkens weer
heeft men getracht het ware karakter van
deze beginselen te verdoezelen en blijkens
de ervaring zijn ©r nog altijd menschen,
die zich hierdoor in slaap laten wiegen.
Dezulken ontvangen door wat nu in
Duitschland plaats vindt, aanschouwelijk
onderwijs. Zij hebben hier de proef op de
som en zij weten het nu uit de ervaring
dat er tusschen Christendom en natio
naal-socialisme een niet te overbruggen
klove is.
Maar ook om andere redenen verdient
de kerkstrijd in Duitschland onze volle
opmerkzaamheid.
Wij zien ook hier weer, dat de kerken
inplaats van onder den druk te bezwijken,
hoewel gehavend, innerlijk sterker
worden.
Een verschijnsel, dat zich in de geschie
denis telkens weer herhaalt.
Juist toch in tijden van druk en ver
volging hebben de kerken op het heerlijkst
'hun geloof beleden. Het vuur der vervol
ging heeft steeds louterend en bevruch
tend gewerkt.
Iets daarvan zien we in Duitschland.
Het conflict tusschen kerk en staat - een
conflict tusschen geloof en ongeloof
heeft er toe geleid, dat de kerken zich
meer hun eigen plaats en roeping bewust
zijn geworden.
Wij denken hierbij aan de proclamatie
die enkele weken geleden in alle Evange
lische kerken in Duitschland is voorgele
zen en waarin de geloovigen werden op
gewekt om te blijven strijden voor de vrij
heid om het Woord Gods in zijn vollen
omvang te blijven prediken.
Deze proclamatie is niet in de eerste
plaats een aanval op den staat.
De Overheid wordt erkend als te regee-
ren bij de gratie Gods en op den voor
grond wordt gesteld dat men bereid is
haar allen eerbied te bewijzen die men
schuldig is, zoolang zij zich niet stelt te
genover het Woord van God. Is dat het
geval, dan is gehoorzaamheid niet meer
mogelijk. Want men moet Gode meer ge
hoorzamen dan de menschen hoe mach
tig die dan ook mogen zijn.
Erkend wordt, dat de staat het recht
heeft verstrekkende eischen te stellen aan
de loyaliteit en aan de samenhang van de
geheele volksgemeenschap indien zij er in
wil slagen d^ kracht te herstellen van
een natie, welke bijna op de grens van
nationale vernieling heeft gestaan. Maar
hooger dan de eischen van de 'Overheid
staat het gebod van den levenden God.
Met ernst wordt verder gewaarschuwd,
dat niet het geloof aan Duitschland, het
geloof aan bloed en ras, maar alleen het
geloof in den levenden God, uitkomst
kan brengen.
En ontroerend klinkt dan de klacht:
Men predikt in het nieuwe Duitschland
geloof en vertrouwen in God, een zelf-
gemaakten God, maar Jezus wordt
van dit volk vervreemd.
Waaraan vrijmoedig deze belijdenis
wordt toegevoegd:
„Zonder Jezus Christus bestaat geen
vrijheid en geen verlossing. Daarom ge
biedt ons de liefde en trouw jegens ons
volk, voort te gaan, het deze blijde bood
schap te verkondigen: Jezus Christus is
onze Heiland, Heere en Koning."
En inplaats, dat de belijders worden
opgewekt om onder den druk der be
dreiging en vervolging te voldoen aan de
eischen der Overheid, heet het:
„Wij weten, dat de kerk het volk al
leen kan dienen als waarachtige en vol
ledige kerk, als zij de leer van den leven
den God predikt, indien zij werkelijk
predikt, dat Jezus Christus de Redder
en de Heer van ons volk is. Indien de
kerk deze leer zou afzweren, of zich zou
onderwerpen aan een aardsche macht,
dan zou zij zijn waarvan men haar
oppervlakkig beschuldigt: zij zou haar
volk verraden."
Met dankbaarheid hebben wij van dit
kloek getuigenis kennis genomen. Welk
een zegen voor het Duitsche volk, dat
er een kerk is, die tegen den totalen
staat en zijn machthebbers zóó durft
optreden.
Duitschland doorleeft op geestelijk ge
bied zware tijden. Maar wie weet of niet
juist daardoor de innerlijke afval wordt
gestuit, de ware kerk-idee meer ingang
vindt, en het Koningschap van Jezus
Christus, meer en beter wordt beleden.
Aan den anderen kant moge wat zich
thans bij onze Oostelijke buren afspeelt
ons prikkelen tot dankbaarheid voor de
voorrechten, die wij in ons land be
zitten.
Hier, erkenning van de vrijheid van
de kerk. Hier, in breede kringen oog
voor de eigen plaats en de eigen taak
van de kerk. Hier, bij een groot deel
van ons volk ook de belijdenis van het
Koningschap van Jezus Christus. Hier,
bij velen instemming met en propagee
ring tevens van wat Dr Kuyper eenmaal
aldus formuleerde: Geen duimbreed is
er op heel 'terf van ons menschelijk
leven, waarvan de Christus, die aller
Souverein is, niet roept: „Mijn!"
Regen belemmert operaties te Sjanghai.
In verhand met den ziwaren regenval
was de activiteit aan de fronten van
Sjanghai gister gering. Het gebruik van
tanks en van het zware Japansche ge
schut, dat thans aan land is gebracht, is
in het doorweekte gebied vrijwel onmo
gelijk.
Japansche vliegers hebben Poetoeng
gebombardeerd.
Een buitenlandsche militaire deskun
dige beeft tegenover een vertegenwoordi
ger van Havas een verklaring afgelegd,
waarin hij o.m. zeide: „De veldslag rond
om Sjanghai bevestigt de superioriteit
van het Japansche oorlogstuig, maar het
heeft ook de opmerkelijke waarde van de
Chineesche soldaten in het licht gesteld.
De Chineesche troepen hebben zeer zwa
re verliezen geleden tengevolge van de
bombardementen. De tegenstand der Ghi-
neesche infanteristen heeft echter den op-
marsch der Japanneezen, die eveneens
zware verliezen hebben geleden, zeer
moeilijk gemaakt.
De Chineesche troepen hebben de vol
gende tactiek gekozen: om het intensieve
geschutvuur der Japansche oorlogssche
pen te ontwijken, welk vuur de aanvallen
voorbereidt, verlaat de Chineesche infan
terie haar eerste stellingen en gaat tot
den tegenaanval over, wanneer de Japan
sche troepen het nog niet georganiseerde
terrein hezetten. Er ontstaan dan gevech
ten van man tegen man, waarbij de Chi-
neezen zich bedienen van bajonetten en
groote sabels en waarbij de opofferings
geest van de Chineesche soldaten hun een
overwicht geeft.
De genoemde buitenlandsche militaire
deskundige is van meening, dat de Chi
neesche strijdkrachten langen tijd zullen
stand houden.
De Japanners hebben gisteren nieuwe
versterkingen ontvangen.
Zij geven toe, dat zij op steeds sterker
wordenden tegenstand stuiten, welke veel
grooter is dan zij hadden verwacht.
Op het ruim 100 km lange front tus
schen de spoorlijnen Peiping-Hankau en
Peiping-Tientsin is het herhaalde malen
vooral op de flanken, tot Ohineesche te
genaanvallen gekomen.
Hoewel de Japansche vliegers talrijke
Ohineesche stellingen hevig hebben ge
bombardeerd, zijn de Japanners er tot
nog toe niet in geslaagd, de Chineesche
linies te doorbreken.
Chineesch protest te Washington
De Chineesche ambassadeur, Wang,
heeft een bezoek gebracht aan den Ame-
rikaanschen staatssecretaris van buiten
landsche zaken, Huil, bij dien hij formeel
protesteerde tegen Roosevelt's verorde
ning, welke bet transporteeren van oor
logsmateriaal naar het Verre Oosten met
regeeringsschepen verbiedt.
Het was Wang aan te zien, dat hij zeer
ontroerd was, toen hij na een onderhoud
van een half uur met Hall het staatsde-
partement weer verliet.
DE MIDDELLANDSCHE ZEE
CONFERENTIE.
Uitbreiding van het accoord.
Tijdens een zitting gistermorgen van
de conferentie van Nyon te Genève, is
overeenstemming bereikt over een annex
van het accoord van Nyon, waarin
de beginselen over de duikbooten worden
uitgebreid tot schep'en en luchtmacht.
Het aanvullend accoord verzekert „hulp
en jbbsoherming" aan de koopvaardij
schepen, welke aangevallen worden door
vliegtuigen en aan de oppervlakte varende
schepen, die zich niet houden aan de be
ginselen yan het internationale recht,
welke bijt het verdrag van Londen alge
meen zdj'n erkend. Koopvaardijschepen,
die onder Spaansche vlag varen, vallen
buiten deze maatregelen. Indien de aan
val wordt gedaan door een boven
water-schip waarvan de tonnage en de
sterkte grooter zijtn. dan die van de pa
trouillerende vaartuigen, zullen deze
een beroep doen op de andere leden van
de patrouille.
WAAROM ENGELAND EN
FRANKRIJK DE CONTROLE LANGS
DE SPAANSCHE KUSTEN
AFSCHAFFEN.
De regeeringen van Frankrijk en Groot-
Britannië zijn tot hun besluit de controle
langs de Spaansche kusten af te schaf
fen, gekomen, omdat men gevoelt, dat de
schepen, welke in dienst der niet-inmen-
ging zijn gesteld, beter gebruikt kunnen
worden voor de 'dringender en belang
rijker taak op te treden tegen de zee-
rooiverij op 'de Middellandsche Zee.
Het systeem der waarneming, dat ove
rigens 'het gebruik van havens, de con
trole en ontscheping van internationale
waarnemers omvat, zal worden gehand
haafd. Dit besluit beteekent, dat de
Fransch-Spaansc'he grens de eenige
grens is, welke nog wordt gecontroleerd.
De indruk in Duitschland.
Door de opheffing van den patrouille-
dienst in de Spaansche wateren komen
16 Britsche torpedojagers vrij voor de
bewaking in de Middellandsche Zee.
Voor de tenuitvoerlegging van de over-
eenkomist van Nyon zullen dan 52 Brit
sche jagers beschikbaar zijn.
In tegenstelling tot de meening, wel
ke in verschillende kringen te Genève
te beluisteren valt, volgens welke de op
heffing van de controle in de wateren
rond Spanje door Engeland en Frankrijk
practisch zal neerkomen op een bevoor
deeling van Franco, wordt er in p'olitieke
kringen te Londen op gewezen, dat het
Fransch-Britsche besluit een nieuw be
wijs iS' van de vastberadenheid, waar
mede Ehgeland en Frankrijk, de hun ter
conferentie van Nyon opgelegde taak zul
len ten uitvoer brengen.
Men wijst er verder op, dat het gering
ste nieuwe bewijs, dat Franco van buiten
Spanje nog militaire hulp ontvangt, voor
Frankrijk aanleiding kan zijn, ook het
laatste overblijfsel van het niet-inmen-
gingsschema op te ruimen en zijn gren
zen naar Spanje open te zetten.
Het besluit van Frankrijk en Engeland
om de maritieme controle aan de Spaan
sche kusten stop te zetten, heeft op de
publieke opinie in Duitschland een zeer
slechten indruk gemaakt.
In politieke kringen wendt men welis
waar onverschilligheid voor en zegt men,
dat Duitschland nooit eenig effect heeft
verwacht van de zee-controle, maar de
bladen geven openlijk van hun misnoe
gen blijk. Zij verklaren, dat Frankrijk en
Engeland er op uit zijn, zich de hegemo
nie ter zee te verzekeren, zonder reke
ning te houden met de belangen en het
prestige der andere groote mogendheden,
met name van Italië.
GEVECHTEN TEGEN NAZIS TE
BOEDAPEST.
Bij gelegenheid van nationaal-socialis-
tische betoogingen is het te Boedapest tot
twee botsingen gekomen, waarbij van de
vuurwapenen werd gebruik gemaakt.
Van ernstigen aard was vooral een bot
sing in een volksbuurt, waar verschei
dene tegenstanders van het nationaal-
socialisme een door een afgevaardigde
der uiterste rechterzijde belegde bijeen
komst wilden verhinderen.
Er werd eerst met stokken en stoel-
pooten geslagen, doch later werden ook
schoten gewisseld.
Kwaadwilligheid de oorzaak?
De Weensche rotonde, een kolossaal
bouwwerk, dat einde der vorige eeuw bij
gelegenheid van de toen te Weenen ge
houden wereldtentoonstelling werd opge
richt en welks machtige koepel een der
merkwaardigheden is van de Oostenrijlk-
sche hoofdstad, is gisteren in brand ge
raakt.
Reeds is de 'groote koepel imet donde
rend geraas ingestort.
Voor zoover bekend, zijn er geen men-
sóhenlevens te betreuren.
Sinds jaren werd in bet rotonde-ge-
bouw de Weensche jaarbeurs gehouden.
In een tijd van nauwelijks vijftien
Te beginnen met den nieuwen
jaargang, die 1 October aan
vangt, zal weer geregeld een
Zondagsblad verschijnen.
Zij, die zich thans abonneeren,
ontvangen de nog voor October
verschijnende nummers gratis.
Vraagt proefnummers 1
minuten brandde bet geweldige bouw
werk aan alle vier de boeken en reeds
na 25 minuten stond het vast, dat bet
gebouw niet meer te redden was.
Talrijke 'brandweermannen bekwamen
rookvergiftigingen.
Volgens berichten in de bladen zouden
reeds verscheidene verdachte personen in
arrest zijn gesteld.
De president van de Wiener Messe A'.
G., de vroegere minister 'van handel
Heinl, beeft medegedeeld, dat den laat-
sten tijd reeds driemaal in de Rotonde
brand is uitgebroken. Steeds echter had
'het personeel van bet buis de vlammen
kunnen blusschen.
Nader wordt gemeld:
Omtrent de oorzaak tast men nog in
het duister. Men wacht op de publicatie
van den commandant der Weensche
brandweer.
SOVJETS DE PIRATEN?
Van welingelichte zijde wordt beves
tigd, dat de regeering van Franco de
niet-inmengingscommissie in kennis zal
stellen van bet resultaat van baar onder
zoek in verband met de torpedo-aanval
len in de Middellandsche Zee. De recht-
sóhe Spaansche regeering beeft bewijzen
in banden, dat minstens twee der pira-
tenonderzeeërs tot de marine van Sovjet-
Rusland behooren.
De omgeving van Grenoble overstroomd.
Do zware regenval, die dagen lang
beeft aangehouden, heeft ernstige schade
aangericht in de nabijheid van Grenoble
en aan weerlszijden van de Rhone.
'Op versdhilende plaatsen is het trein
verkeer onmogelijk geworden. Te Tain is
gisteravond een goederentrein ontspoord,
terwijl de sneltrein ParijsMarseile bij
Beauchatel gederailleerd is; persoonlijke
ongelukken hebben zich 'daarbij niet voor
gedaan. De telefoonverbindingen zijn op
vele plaatsen verbroken. Beken zijn bui
ten haar oevers getreden, waardoor brug
gen zijn weggesleurd en wegen versperd.
Korta Berichten.
i Efen zeer heftig onweder, gepaard
gaande met een hevigen regenval, heeft
zich gistermorgen ontlast boven destreek
van Londen en de aangrenzende graaf
schappen. Vier kabelballons werden op de
militaire terreinen van Cardington door
den bliksem vernield.
Ter hoogte van Conway, in Noord-
Wales, is een bombardementsvliegtuig in
zee gevallen. De drie inzittenden zijn om
het leven gekomen. Hun lijken zijn terug
gevonden.
HL M. DE KONINGIN.
In verband met de opening van de Sta-
ten-Generaal, ligt het in het voornemen
van de Koningin om Maandag van 't
Loo naar Den Haag te vertrekken en tot
Dinsdag op den Ruigenhoek te vertoeven.
Na de Komeropening zal Hare Majes
teit, onmiddellijk na den rijtoer, welke als
gewoonlijk des middags plaats heeft, per
trein naar Het Loo terug reizen.
DE KONINGIN, DE PRINSES EN DE
BEIDE PRINSEN BIJ DE
MANOEUVRES.
H. M. de Koningin is gisterochtend
per auto van Het Loo vertrokken om op
nieuw een bezoek te brengen aan het ter
rein, waar gister en vandaag een onaf
gebroken oefening van de lichte brigade
wordt gehouden.
Zij was vergezeld Ivan haar eerste hof
dame, jkVr. Van Tets1, Haar adjudant,
kolonel' 'jhr De Jonge van EHemeet en
Haar ordonnans-officier 'jhr Van Lawick
van Pahst. De Koninklijke auto werd met
de pont te Brommen overgezet. Hijr
voegde Prinses Juliana zich bij de Ko
ningin. Zij' had den nacht doorgebracht
aan 'boord van de Piet Hein.
'Gezamenlijk werd naar Zelhean gere
den, waar was gevestigd het bureau van
den hoof'dhulpleider, luit.-kolonel Thoden J
van Velzen. Deze stelde H. M. op de
Binnenland.
H. M. de Koningin en H. K. H. Prinses
Juliana bij "de leger-oefeningen.
De vrije inschrijvingen op de 3 Indi
sche leening ten volle toegewezen.
Mr Patijn bezoekt Gent.
Buitenland.
De controle langs de Spaansche kust be
ëindigd.
De strijd in China. Chineesch protest te
Washington.
Groote brand te Weenen.
Indien niet ter plaatse verkrijgbaar
geschiedt levering door de fabriek
ongefrankeerd onder rembours
of na bestelling per postwissel.
5 KG 10 KG 50 KG
Bertels' Kunstkorrel B (vastzittende
kippen) f. 0.90 1.50 5.75
Ratio Superstandaard Kunstkorrel
(losloopende kippen) f. 5.20
Oliefabrieken AM. Kunstkorrel, Amsterdam
hoogte van den toestand op het oorlogs
terrein. Op het marktplein van het Gel-
dersche dorp werden de Koningin en
Prinses luide toegejuicht en de muziek
speelde het Wilhelmus. Er werd druk
gevlagd.
Ook Prins Bernhard was reeds vroeg
hij de oefeningen present. Bij 'het kasteel
de 'Slangenburg, tusschen Doetinchem en
Varsseveld, verruilde de Prins zijn kepi
met witten band der neutralen voor den
helm, ten einde te paard de oefeningen
van een patrouille huzaren der roode
partiji daadwerkelijk mede te maken.
Naar de commandant van het veldleger,
luit.-generaal J. J. G. baron van Voorst
tot Voorst opmerkte, zal dit „prachtige
voorbeeld" zooals hij het uitdrukte, zon
der twijfel grooten indruk op de deelne
mers aan de oefeningen maken.
En tenslotte toonde Prins Aschwin zijn
belangstelling voor de manoeuvres door
een bezoek. Hij was vergezeld van Hr.
Mis. ordonnans-officier eerste luitenant
Egter van Wissekerke.
MINISTER COLIJN UIT GENEVE
TERUG.
De minister-president dr H. Golijn is
gisterochtend van zijn verblijf te Genève
te 's Gravenhage teruggekeerd en heeft
gistermiddag zijn werkzaamheden ten de-
partemente hervat.
Stopzetting kalksteenfabrlek.
Naar men verneemt zal de Leidsche
kalkzandsteenfabriek heden haar perso-
soneel, bestaande uit 40 man, ontslag ge
ven. Dit is in korten tijd reeds de derde
kalkzandsteenfabriek in ons land, welke
haar bedrijf stop zet.
Anti-Rev. Gemeentebestuurders.
Het Verband van Vereenigingen van
A.R. Gemeentebestuurders zal Maandag
20 September des namiddags om 2.30 u.
in het Jaarbeursgebouw te Utrecht wor
den gehouden.
In deze vergadering zal worden 'behan
deld het onderwerp „Dl e Wethou
der s v e r k i e z i n g" aan de hand van
een advies, uitgebracht door een com
missie bestaande uit de heeren: Mhr G.
van Baren, burgemeester van Delft, Mr
P. E. Briët, lid van de Eerste Kamer der
Staten-Generaal en H. Smitskamp, lid
van den Gemeenteraad te 's-Gravenhage.
Aan de bespreking van dit advies zal
Voorafgaan een inleiding van den voor
zitter van de commissie, Mr G. van Ba
ren.
Naar alle waarschijnlijkheid zal deze
vergadering ook worden bijgewoond door
dien tijdelijken voorzitter van bet Centraal
Comité, den heer J. Schouten.
MR PATIJN BEZOEKT GENT.
Boottocht door het kanaal van Terneuzen
Gistermorgen heeft onze gezant in Bel
gië mr J. A. N. Patijn, thans benoemd tot
minister van Buitenlandsche Zaken, het
aangekondigde bezoek aan de stad Gent
gebracht.
