BERTELS
Steeds minder kinderen
Steeds meer echtscheidingen.
EERSTE BLAD
ZATEBDAG 10 JULI 1937
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No, 230
Buitenland.
De non-interventis-commissie te
Londen in een impasse.
Binnenland
Het gras wordt minder!
Houdt de melkgift op peil
met suiker,
Bertels' Ratiokoekjes A of
Bertels' Zuivel koek jes.
Belangrijkste Nieuws
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emorgo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw"
Buroaux Lange Vorststraat 70, Goos,
Tololoonnummor 11.
Postchècjuo on Glrorokonlng 44455.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingon f 0.20. Losse nummors 5 cont.
AdvortontKin 30 eont por rogo!, Ingozontlon
mcdcdeollngon 00 eont por rogo!, Kloino
Advertcntiën Dinsdags en Vrijdags 10.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
Blijkens gegevens van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek is het aantal leer
lingen büj het gewoon lager onderwijs van
1932 tot 1935 gedaald van 1.202.758
tot 1.141.976.
Een daling alzoo van ruim 60.000 leer
lingen of met 5 pot.
Als oorzaken worden genoemd: a. de
achteruitgang van de geboortecijfers en b.
de opschuiving van dien leeftijd waarop
de leerlingen tot de school mogen worden
toegelaten van 544 tot 6 jaar.
(De „School met den Bijbel" wijst er
op, dat die opschuiving in twee etappes
is ingevoerd, n.l. 16 Juli 1932 en een jaar
later. Deze oor'zaak is dus niet verder van
invloed.
De openbare scholen hebben onder de
daling van het aantal leerlingen 't sterkst
geleden. Z.ij liepen in het genoemde tijd
perk terug met 50.000 leerlingen. De Prot.
Christelijke scholen liepen terug met 12
duizend leerlingen. Alleen de B. K. scho
len gingen met een kleine duizend vooruit.
Dit zijn geen gunstige verschijnselen.
D'e kunstmatige geboortebeperking
neemt in alle kringen der bevolking
steeds meer toe.
De gevolgen biervan worden in de eer
ste plaats gevoeld door de onderwijzers
wereld. De „School met den Bijbel" wijst
er terecht op, dat deze daling ruim bere
kend, ongeveer 1750 onder wijizers uit
schakelt.
Het u.l.o. staat er gunstiger voor.
Hier is een stijging van 75.290 tot
90.333 leerlingen, of met 15.000.
Hiervoor zijn verschillende oorzaken
aan te geven.
De geboortecijfers waren een 12 a 15
jaar geleden hooger dan in latere jaren.
D'an is er de toenemende vraag naar
voortgezet onderwijs, misschien mede
tengevolge van de crisisomstandigheden.
Voorts is er in tal van plaatsen ook
een streven om de kinderen van het ze
vende leerjaar der lagere school over te
hevelen naar de eerste klasse van de u.l.o.-
school, tot schade van de lagere school
en nog meer van de betrokken kinderen.
De cijfers voor de leerlingen bij het l.o.
zijn dus niet zóó ongunstig als ze schij
nen.
Maar bedenkelijk zijn ze toch wel.
Het aantal kinderen gaat langzaam
maar zeker minderen..
Met de echtscheidingen bewegen we ons
ook in ons1 land in de „opgaande" lijn,
dank zij mede de wijze, waarop bier
met de bepalingen van de wet de hand
wordt gelicht.
Opmerkelijk is, dat in de groote steden
het aantal 'echtscheidingen naar verhou
ding veel grooter is dan op het platte
land.
In 1936 was het percentage in de ste
den met meer dan 100.000 inwoners 0.83.
En dan gaat het, naarmate het aantal
inwoners kleiner wordt in dalende lijn.
Voor gemeenten met 5000 en minder in
woners was dit percentage 0.11.
Vanwaar dit belangrijke verschil?
Mr G. T. J. de Jongh, die hierover een
beschouwing gaf in de „Telegr.", schrijft
het toe aan het feit, dat de echtgenooten
op het platteland meer eensgezind 'zijn en
dat ze, als het mis loopt, niet zoo snel tot
een echtscheidingsprocedure overgaan
„Neem een boerengezin vergeleken met
een stadsggzin. In de stad hangt de wel
stand van de menschen af van omstan
digheden, welke volgens hun inzicht van
een medeburger afhankelijk zijn. De werk
man weet, dat zijn loon en zijn lot in han
den is van den werkgever, de winkelier
wijt den achteruitgang aan den cocur-
rent of het grootwinkelbedrijf. Dat alles
moet hem prikkelbaar en gevoelig voor
kleine invloeden maken.
D'e landman daarentegen erkent, dat de
natuur zijn welvaart beheerscht. Regen
en zon doen het koren en het gras groei
en, hagel en vorst doen den oogst misluk
ken. Ziekte van het vee berokkent hem
schade. Hij staat er machteloos bij en on
derwerpt zich kalm en gelaten aan de
geweldige natuurkrachten, waartegen elk
verzet noodeloos is. De kleine schokken
in het huiselijk leven beroeren hem dan
ook niet in die mate als den stedeling.
Daarbij komt nóg een element. In de
boerderij, maar ook in den kleinen win
kelstand zien wij, dat man en vrouw naast
elkaar arbeiden om hetzefde doel te be
reiken. Zij hebben dezelfde belangen. Zij
behalen te zamen dezelfde overwinning
of zij lijden met elkaar dezelfde neder
laag of tegenslag. Zij leven gelijk op, hun
geest ondervindt dezelfde invloeden. Zij
wisselen gestadig van gedachten, die op
hetzelfde doel gericht zijn. Zoo moet er in
hun levensbeschouwing éénzelfde lijn en
richting komen en het zou vreemd zijn,
indien hun opvattingen en hun gemoeds
toestand ver uiteen liepen.
Vergelijk dit eens met het leven van
den stedeling, die in den vroegen ochtend
van huis gaat om elders onder geheel an
dere omstandigheden, dan waarin de
vrouw leeft on werkt, den kost te ver
dienen. Andere omgeving, andere men
schen, andere belangen, andere toestan
den.
Is het vreemd, dat hun levensvisie zich
van elkaar verwijdert, dat het gesprek
hokt, dat hun smaken gaan verschillen,
dat hun liefhebberijen uit elkaar loopen
en dat zij hoe langer hoe meer twee men
schen worden die naast elkaar leven.
Wat weten vele vaders, die een foren
senleven leiden, van hun kinderen en hoe
zullen zij deze te zamen opvoeden?"
Mr de Jongh wijst er dan verder op,
dat de stadsbewoner zich minder inspant
zich een eigen moraal te scheppen. Hij
ondergaat den invloed van krantenlectuur,
radio, bioscoop en van het verkeerde voor
beeld.
Hierin ligt zeker een element van waar
heid.
Maar één ding wordt over het hoofd
gezien, n.l. de invloed van den godsdienst
die op het platteland veel grooter is dan
in de groote steden.
Wij behoeven het platteland niet te ide-
aliseeren.
Het moge te sterk zijn uitgedrukt, dat
men om de geest van het volk te leeren
kennen in de groote steden moet zijn, om
dat men zich daar vrijer en meer open uit
leeft dan op het platteland, waar het le
ven veel meer beheerscht wordt door de
traditie, een kern van waarheid zit hier
in toch wel.
Aan den anderen kant is het echter
ook een feit, dat de godsdienst op het
platteland als regel meer beslag beeft op
de bevolking dan in de groote steden, en
dat de Christelijke moraal daar meer in
eere is. Niet ten onrechte is dan ook ge
zegd, dat de kracht van een volk schuilt
in het platteland.
De Regeering zal verstandig doen hier
mee te rekenen, door aan de plattelands'-
belangen volle aandacht te schenken en
alles te doen wat mogelijk is om de ont
volking van het platteland tegen te gaan.
Voorts moge door een ieder, die het
aangaat aandacht worden geschonken
aan de door Mr de Jongh genoemde ge
varen: de b i o s c o o p en de p e r s, die
door hun voorstellingen, advertenties en
artikelen vaak een funesten invloed op
ons volksleven uitoefenen.
NEDERLAND VRAAGT ENGELAND
EEN OPLOSSING TE ZOEKEN.
De verschillende delegaties 'hebben in
de vergadering van de non-interventie-
commissie gistermorgen de standpunten
van haar regeeringen uiteengezet.
Men kwam evenwel geen stap verder.
Later kwam de N e d e r 1 a n d s c h e
vertegenwoordiger, Jhr de Marees
van S w i n d e r e n, met het voorstel,
dat de commissie de Engelsche regeering
'zou uitnoodigen om te beproeven een op
lossing te vinden en de beide partijen tot
elkaar te brengen. De Engelsche woord
voerder, Plymouth, antwoordde hierop,
dat, indien niet een meer verzoenende
geest zich zou openbaren, er geen oplos
sing 'kon worden gevonden. Wanneer de
Engelsche regeering bereid zou zijn een
zoodanige taak te aanvaarden, dan is
snelheid een eerste eisch.
Het Nederlandsche voorstel werd ge
steund door verschillende vertegenwoor
digers. Het werd eenstemmig aan
genomen.
Plymouth verklaarde, dat de Engelsche
regeering zich rekenschap geeft van den
ernst der situatie; aangezien de geheele
commissie haar de taak heeft toever
trouwd om een oplossing in deze impasse
te vinden, is zij. bereid die taak op zich
te nemen. De Engelsche regeering zal zoo
snel mogelijk handelen en wil een nieuwe
vergadering van de commissie in het be
gin van de volgende week bijeen roepen.
Men moet van deze „oplossing" echter
niet te optimistische gedachten hebben.
De kans op een compromis, waarbij Lon
den en Parijs belangrijke concessies zou
den doen, is zeer gering. Eveneens is er
goede reden te gelooven, dat Londen ook
voor het idee van de toekenning van oor
logvoerende rechten geen ooren zal heb
ben, zoolang de Duitsche en Italiaansche
„vrijwilligers" in Spanje blijven. Men
veronderstelt, dat Engeland de opdracht
tot het zoeken van een compromis heeft
aanvaard niet alleen of zelfs niet zoo
zeer omdat het de kans ziet een voor
allen bevredigende oplossing te vinden,
maar omdat het daardoor in een betere
diplomatieke positie komt, omdat het nu
de oorspronkelijke Engelsch-Fransche
voorstellen in lichtelijk veranderden vorm
nogmaals aan de commissie kan voorleg
gen en zoodoende Rome en Berlijn kan
forceeren ze te aanvaarden of de verant
woordelijkheid voor het uiteenvallen van
de niet-inmenging op zich te nemen.
HOTELSTAKING TE PARIJS.
Hedennacht seinde Havas uit Parijs,
dat aldaar om 11 uur 's avonds een alge
meens staking van het hotel- en café
restaurant-personeel voor de stad Parijis
is afgekondigd.
De oproep tot staking luidt aldus: Daar
de werkgevers in het hotelbedrijf weige
ren de 40-urige werkweek van vij'f dagen
van acht uur toe te passen, is tot a 1-
gemeene staking besloten.
De bedrijven, die de wet wel hebben
toegepast, zullen geopend blijven en door
de zorg van het centrale stakingscomité
zal een affiche op hun voorpui worden
aangebracht.
Na negenen gisteravond heeft het per
soneel van een aantal etablissementen het
werk neergelegd.
Intusschen blijven een aantal bedrijn-
ven, ook nu ze van hun personeel beroofd
zijn, geopend; zijl bedienen bun klanten
door middel van eigen menschen. Ander
zijds zitten die etablissementen, die een
accoord met bun personeel sloten, thans
stampvol.
HEVIGE ONTPLOFFING.
Op het tot de Finfache vesting Sveaborg
bthoorende eiland Vallisaari heeft zich
een ernstige ontploffing voorgedaan. Eén
militair-technisch laboratorium is door
onbekende oorzaak in de lucht gevlogen.
D;e opgaven omtrent het aantal slacht
offers loopen nogal uiteen.
Een der opgaven spreekt van minstens
8 dooden.
Volgens een mededeeling van het Fin-
sche ministerie van landsverdediging
echter werd er slechts één persoon ge
dood; drie werden levensgevaarlijk, tien
ernstig en nog tien licht gewond.
DE HITTEGOLF IN AMERIKA.
Ten vervolge op het bericht in ons vo
rig nummer over een hittegolf in ver
schillende deelen van Amerika, wordt
thans nog gemeld, dat in het Oosten der
Ver. Staten weer tal van menschen aan
zonnesteek zijn overleden.
Het aantal sterfgevallen in de Vereen-
Staten is tot 100 gestegen.
In de binnenstad van New-York
heerscht de zeei hoog'e temperatuur van
104 gr. Fahrenheit in de schaduw. Voor
al voor de in nauwe straten opgepropte
arbeidersbevolking is het leven alleron
aangenaamst. Duizenden vluchten uit
den oven der stad en brengen de nach
ten door in de parken.
FRANKRIJKS FINANCIEEL
HERSTEL.
Wat er gaat gebeuren.
Gisteravond is de Fransche minister
raad bijeengekomen.
Na de vergadering van den minister
raad heeft de minister van financiën,
Bonnet, de pers ontvangen. Hij' zeide o.a.:
„De regeering heeft een geheel van
maatregelen aangenomen tot herstel van
den financieelen toestand. Acht milliard
inkomsten komen op de gewone begroo
ting en twee en een half milliard voor de
spoorwegen.
Op de eerste plaats zullen wij strijden
tegen de speculatie. Alle Overtredingen
zullen overeenkomstig de wet worden ge
straft, terwijl de staat het rechtvaardig
oordeelt, dat de voordeelen van hen, 'die
tegen den staat hebben gespeculeerd, door
den staat in beslag worden genomen.
Op de tweede plaats zullen wij', alvo
rens het land nieuwe offers te vragen, de
belasting-ontduiking tegengaan. Het sy
steem, dat wij' hiertoe zullen volgen is vol
ledig doeltreffend. Ook zullen de belastin
gen op het inkomen, op tantièmes, op
verhandeling van fondsen en overdracht
van onroerende goederen worden ver
hoogd.
Verder zal de regeering een verhooging
van de productie-belasting vragen, als
mede een regeling van de douane-rech
ten, teneinde de bescherming te geven,
welke noo'dig is geworden door de ver
hooging van de prijzen in Frankrijk.
De staat zal verder het tekort van de
spoorwegen moeten verminderen. Geen
belasting zal worden geheven op de eer
ste behoeften en ook de rechten op ben
zine zullen niet worden verhoogd, in ver
band met het toerisme.
De minister verklaarde verder nog, dat
de sociale maatregelen, waaraan het volk
zooveel waarde hecht, behouden zullen
blijven, doch ieder moet hegrijpen, dat
we samen moeten werken en dat men al
zijn krachten moet inspannen.
Het in evenwicht brengen van de be
grooting en het gezondmaken van de
schatkist zijn het tegengif tegen inflatie,
verklaarde de minister tenslotte.
De omvang der verhoogingen van de
reizigers- en vrachtgoederentarieven op
de Fransche spoorwegen is thans vast
gesteld.
Voor de reizigers der derde klas be
draagt de verhooging centimes per kilo
meter, voor de tweede klas 6 en voor de
eerste klas 7 centimes. Deze verhoogingen
treden op 29 Juli in werking.
Voor de vrachtgoederen bedragen de
verhoogingen omstreeks 18 pet.
DE VERMINDERING DER WERK
LOOSHEID IN DE WERELDl
D'e begin Juli verschenen driemaande-
lijksche statistiek van het internationale
arbeidsbureau te Genève over den stand
der werkloosheid in de wereld doet na
tuurlijk zien, dat de vermindering der
werkloosheid in het afgeloopen kwartaal
in verblijdend sterke mate heeft voortge
duurd. Intusschen verdient het de aan
dacht, dat in twee staten, Denemar
ken en Zuid-Slavië, waar een
paar jaar geleden reeds een langzame
verbetering was te bespeuren geweest,
juist thans sinds een half jaar de werk
loosheid weder aan het stijgen is. Ook in
drie andere Noordelijke staten. Est
land, Finland en Letland, waren
de werkloosheidscijfers over het afgeloo
pen kwartaal iets hooger dan in hetzelfde
kwartaal van 1936. doch hier is de stij
ging wellicht slechts tijdelijk en aan
voorbijgaande omstandigheden te wijten.
Volgens de statistieken is bet aantal
personen, die arbeid verrichten, in de
meeste landen tijdens het tweede kwar
taal van 1937 reeds beter geweest dan in
het jaar 1929. Het cijfer van 1929' is ech
ter nog niet bereikt in België thans 88
in vergelijking tot 100 in 1929), Canada
(89), Frankrijk (76), Italië (95), Lu
xemburg (75), Nederland (74), Po
len (85), Tsjechoslowakije (87). de Ver-
eenigde Staten van Amerika (97) en
Zwitserland (75).
DE KONINGIN TE SOESTDIJK.
Gisteravond te kwart over negen is de
Koningin, vergezeld van een hofdame,
per auto ten paieize Soestdijk aangeko
men.
FLOTTIELJES DUITSCHE
MIJNENVEGERS.
Van Hoek van Holland Rijnopwaarts.
D'e regeeringspersdienst meldt: Heden
Zaterdagochtend zal aan den Hoek van
Holland een Duitsche mijnenvegerflot-
tielje, bestaande uit zeven mijnvegers, be
geleid door het mijnenvegergeleideschip
„Zieten", aankomen, welke de toestem
ming der Nederlandsche regeering heeft
verkregen om zich van den Hoek van
Holland over den Rijn naar het Duitsche
gebied te begeven, ten einde een bezoek
aan eenige Duitsche Rijnhavens te bren
gen, die voor deze flottielje langs de
Duitsche binnenwateren niet te bereiken
zijn. Tot de Duitsche grens zal de flot
tielje als eeregeleide geëscorteerd wor
den door Hr. Ms. torpedoboot G. 16, on
der commando van luit. ter zee le klasse
J. J. Hoogendoorn, teneinde haar alle
hulp en voorlichting te verleenen, welke
mocht noodig zijn.
Over eenige dagen zal zich op dezelfde
wijze een tweede flottielje, bestaande uit
8 torpedobooten, naar de Duitsche Rijn
havens begeven.
Dé beide flottiejes zullen zich na hun
bezoek langs dezelfde wijze terugbege-
ven.
DE LEIDING VAN „DE
VRIJHEIDSBOND".
Geen collectief aftreden van het hoofd
bestuur.
„D'e Avondpost" van Vrijdagochtend
bevat een bericht, volgens hetwelk het
hoofdbestuur van „de Vrijheidsbond"
hoogstwaarschijnlijk binnenkort collectief
zijn zetels ter beschikking van de alge-
meene vergadering zou stellen.
Na informatie ter bevoegder plaatse
kan het „Hdbl." echter mededeelen, dat
van een dergelijk collectief aftreden geen
sprake is.
"Wat verder de eveneens in de „Avond
post" vermelde nota van een bestuurslid
van „de Vrijheidsbond" betreft, waarin
op verandering in leiding, program en
propaganda wordt aangedrongen, deelde
men het volgende mede:
Direct na de verkiezingen heeft de
voorzitter zich tot alle leden van het
hoofdbestuur gewend met het verzoek,
hem schriftelijk kenbaar te maken, welke
actie volgens hunne meening in het be
lang der partij in de komende maanden
noodzakelijk zou zijn.
door bijvoedering met
Bertels' Lijnzaadkoekjes
Bestelt bij Uw leverancier
of direct aan de Fabriek.
Oliefabrieken N.V. Amsterdam
Binnenland.
Prins Bernhard met een onderzeeër het
zeegat uit.
Dreigende instorting van de Groote Kerk
te Alkmaar.
Buitenland.
Fhgeland zal in de Spaansche controle-
moeilijkheden bemiddelen.
Hotelstaking te Parijs.
De hitte in Amerika.
Ingrijpende maatregelen in Frankrijk.
KANONNEN VAN DE RUYTER.
Hoffelijk geschenk van de Italiaansche
regeering,
D'e regeeringspersdienst meldt: Eenigen
tijd geleden zijn nabij Stromboli vier ka
nonnen, een anker en enkele andere over
blijfselen van schepen gevonden welke
voorwerpen toegeschreven worden afkom
stig te zijn van schepen van de vloot van
Admiraal D'e Ruyter bij diens laatsten
zeeslag op 22 April 1675 tusschen Strom
boli en Salino.
De Italiaansche regeering, uitgaande
van de gedachte dat in Nederland op het
bezit van deze herinneringen aan Neder-
land's meest vermaarden zeeheld prijs
zou worden gesteld, heeft deze voorwer
pen door haren gezant aan de Neder
landsche regeering ten geschenke aange
boden.
D'e minister van Staat, minister van
Buitenlandsche Zaken a.i., dr H. Coliju,
beeft den gezant, den heer Taliani, mede
gedeeld, dat deze schenking alsmede de
hoffelijke gedachte, welke daaraan ten
grondslag ligt, op hoogen prijs worden
gesteld en dat de schenking gaarna zal
worden aanvaard ten behoeve van het
Nederlandsche Legermuseum, dat, zoo
als bekend is, gehuisvest is in bet kasteel
D'oorwerth bij Arnhem.
DE GROOTE KERK TE ALKMAAR.
Instortingsramp niet denkbeeldig. Gebouw
voor diensten en bezoek gesloten.
In de groote St. Laurenskerk te Alk
maar is een ernstig begin van instorting
waargenomen in den Zuidelijken muur
van het schip.
Aan den buitenkant van 'dit gebouw
is n.l. een steunbeer van een manshoogte
losgelaten, terwijl daaronder een plat
steunstuk door een groote scheur in twee-
en is gesneden.
Het gevolg van het loslaten van dezen
steunbeer, die momenteel zoo goed als
geen verband meer heeft, is, dat de daar
boven aangebrachte beer, ter lengte van
ongeveer zes mieter van onder tot boven
eveneens, door een diepe scheur uit zijn
verband getrokken wordt. Laat het on
derstuk los, betgeen niet denkbeeldig is,
■dan zakt onvoorwaardelijk ook het bo^
vengedeelte weg, dat dan zal neerkomen
op het leien dalk van een der zijkapellen
van de kerk. Hierdoor worden dan de
gewelven boven den preekstoel getroffen,
die momenteel reeds in drie bogen diepe
scheuren vertoonen.
Ingevolge telegrammen aan helt Mi
nisterie van O., K. en W. en Monumen
tenzorg is gistermiddag de heer v. d.
Kloot Meyburg naar Alkmaar gekomen,
die in gezelschap van den president-kerk
voogd Saai en den architect Ringers den
toestand heeft opgenomen.
Naar wijj vernemen zag de vertegen
woordiger van Monumentenzorg den toe
stand zeer ernstig in, zoodat hij! heden
nog rapport zal uitbrengen aan dr Kalf,
in de stellige verwachting, dat ten spoe
digste maatregelen zullen getroffen wor
den.
De te treffen maatregelen zullen echter
van zeer ingrijpenden aard zijin. Als niet
afdoende wordt ingegrepen acht architect
Ringers een ramp niet denkbeeldig. Wan
neer de Zuidgevel inderdaad loslaat zal
ook de Westelijke gevel neerstorten;
