Een waarschuwing van Groen. EERSTE BLAD DINSDAG 22 JUNI 1937 DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND 51e JAARGANG No. 22q De politieke toestand. Buitenland. Verjaardag Dr H. Coiijn. Belangrijkste Nieuws Gedwongen winkelnering. Binnenland Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw" Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes. Telefoonnummer 11. Postchèque en Girorekening 44455. Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28. Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA. Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal, weekabonnementen voor Middelburg, Goes en Vlissingen f 0.20. Losse nummers 5 cent. Advcrtontiön 30 cent per regel, Ingezonden mededcolingon 00 cent per regel. Kleine Advertcntiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85. Bij contract belangrijke korting. Dit nummer bestaat uit 2 bladen. Groen van Prinsterer was de man van de strakke lijn. De man van het isole ment, die er niet voor terugdeinsde ter- wille van het beginsel bij de verkiezin gen in 1871, vertrouwde vrienden los te laten. Hij besefte, dat het ook in den politie- ken strijd noodig is te leven, uit het eigen beginsel. Hij wilde niet, dat de be lijders van den Christus eenvoudig hand langers zouden zijn van het conserva tisme, maar hij verlangde voor de Anti revolutionaire richting in den staat kundigen strijd een eigen plaats op den vasten grondslag van het eigen principe. Vandaar zijn vaak misbruikt woord: In ons isolement, in het vasthouden aan de eigen beginselen, ligt onze kracht. Als het ging om de handhaving van de Antirevolutionaire beginselen, dan was Groen onverbiddelijk. Maar tegelijkertijd was hij ook, zooals dat een leidend staatsman past, de man van den breeden blik. Hij zocht niet zijn kracht in afbreken, maar in bouwen. Van de R.-Katholieke beginselen was hij een verklaard tegenstander. Maar hij staarde zich daarop niet blind. Hij was er niet op uit, om zijne volgelingen tegen hunne R.-K. medeburgers op te zetten, maar hij was daarentegen op toenade ring bedacht. Als eerst de eigen grenzen over en weer behoorlijk waren afgebakend, dan was hij van politieke samenwerking niet afkeerig. Geheel anders dan velen in onze dagen speculeerde hij niet op de anti-papisti- sche hartstochten, maar hij had voor alles het belang van het Vaderland op het oog. Vandaar, dat hij samenwerking bleef bepleiten, ook al wist hij, dat hij evenals thans de A.-R. partij als d- '•-+ een-verkapte Roomsche zou worden ge hoond. Het was in December 1849 dat Groen in de Kamer de Roomschen waarschuw de om zich niet terwille van het ver meend onmiddellijk eigenbelang, te voe gen bij de ultra-vrijzinnigen. „Het groote onderscheid, zoo waar schuwde hij, is niet Roomsch en On- roomsch, maar geloof en ongeloof." Er waren ook in die dagen de ijveraars, als nu de mannen van de S.G.P., die in de bladen en in de Kamer altijd maar weer tegen Rome ageeren en zooals het dan smalend heet, tegen de A(ndere) R(oomschen). Groen wist er van mee te praten. „De een zoo zeide hij beweert, dat ik de gereformeerde belijdenis tot heer- schende kerk wil maken; de ander ver moedt weldra mijn overgang tot de Room sche Kerk te zullen vernemen." Tegen beide beschuldigingen verweerde zich Groen. En hij voegde er aan toe, deze oproep tot samenwerking: „Laat ons gezamenlijk de theorieën van verwoesting, waardoor alle Staten en alle Kerken bedreigd worden, bestrijden; vooral niet te heftig tegen elkaar op staan; voorzichtig zijn en de gesteld heid der tij den in het oog houden. Laat ons bedenken, dat er omstandig heden en tijden zijn, waarin men ook met een vonk, eene vlam kan ontsteken, die, o ja! de tegenpartij benadeelt, maar waardoor wij ook zelf worden verteerd." Een waarschuwing, die zoowel Ds Ker sten en zijn anti-papistische vrienden als de leiders van de R.-K. Staatspartij, die misschien geneigd zijn wat al te veel op het getal te letten, in het oog mogen houden. Naar een coalitie-kabinet? Nog steeds nieuwe conferenties. Uit het Roomsoh-Kat'holieke politieke kamp verneemt de N. R. G. van meer dan één zijde, dat de leden van het nieuwe Kabinet reeds heden of morgen ter be noeming aan H. M. de Koningin zullen kunnen worden voorgedragen. Het karakter van dit Kabinet zou dan rechts kerkelijk zijn, een coalitie-kabinet derhalve, al is na de invoering van de evenredige vertegenwoordiging het 'bin dend aceoord vóór de verkiezing tusschen de drie groote kerkelijke partijen verval len en heeft men om die reden van die zijde wel een bezwaar formeel bezwaar te"wi de benaming coalitie-kabinet. Dr Coiijn schijnt weliswaar in de mee ning te verkeeren, aldus het blad, dat 'hij door opneming van één of twee politiek kleurlooize ministers toch nog zoo iets als 'n kabinet op breede basis zal formeeren afgescheiden van de politieke samenstel ling van het overige gedeelte van het nieuwe kabinet en afgescheiden van de formuleering van zijn beginsel-program- ma. Als één van die toekomstige kleur- looze vakministers wordt Mr Dr Ir Van Buuren genoemd, die gisteren door den formateur is ontvangen, terwijl het niet onmogelijk is, dat Dr Golijn de portefeuille van Buitenlandsche Zaken voorloopig zelf ad interim zal beheeren. De hoop op een latere aanvaarding van deze porte feuille door Mr J. A. N. Patijn schijnt overigens nog niet geheel te zijn opgege ven. Van dit Kabinet zou derhalve Dr Coiijn toch de formateur zijn. Door besprekingen van D'r Coiijn met minister D'e Graeff en van laatstgenoem de met Minister Van Lid'th de Jeude was aan het einde van de vorige week aan den dag getreden, dat de formateur, na de weigeringen van de heeren Blackstone en Patijn, opnieuw streefde naar een Kabi net op breede basis, zij het van politiek eenigszins andere samenstelling dan het tegenwoordige, d.w.z. met een liberalen minister en twee vrijzinnig-partijloozen, doch zonder „vrijz. dem. minister(si)'\ Deze poging (de „nieuwe" phase, die Zaterdag was ingetreden) heet gestrand te zijn op verzet, thans ook van Ghr. Hist, zijde, tegen wijziging van de „positief" christelijke, formuleering van 't ontwerp programma, een wijziging die van liberale zijde medeals voorwaarde voor toetre ding was gesteld. Tot zoover 'het bericht in de N. R. Grt. Wij hebben de laatste woorden gespa tieerd. Ook in een vroegere 'beschouwing werd er reeds op gewezen, dat van liberale zijde tegen een positief-Christelijke politiek be zwaar werd gemaakt. Nader wordt nog gemeld, dat Dr H. Coiijn gisteravond te zijnen 'huize, weder om, in verband met de kabinetsformatie, een onderhoud heeft gehad met Mr Dr Ir J. A. M. van Buuren, directeur van het departement van Verkeer en Wa terstaat in Ned.-Indië, die sedert eenigen tijd in verband met een bijzondere op dracht hier te lande vertoeft. Verder 'zou Dr Coiijn nog 'hebben ge confereerd met Mr Goseling, Dr R u t g e r s, lid van den Raad van State en den heer W e 11 e r. Aan Het Volk is nog het volgende ont leend: De directeur van het departement van Verkeer en Waterstaat in Nederlands- Indië, ir mr dr J. A. M. van Buuren, die door dr Golijn ontvangen is, vertoeft met verlof hier te lande. Het was ons bekend, dat -hij het voornemen koesterde, aan het einde dezer maand naar Indië terug te keeren. Wij' hebben den heer Van Buu ren, nadat dr Coiijn met hem had gecon fereerd, verzocht, ons te willen mededee- len, of het vast stond, dat hij! aan dit voornemen uitvoering zou geven. De heer Van Buuren antwoordde ons: „Nou.dat vertrek is nog niet heelemaal zeke r." Uit dit antwoord mag worden afgeleid, dat dr Coiijn aan ir. mr dr Van Buuren een portefeuille in het door hem te vor men kabinet heeft aangeboden en dat deze, indien hij' het aanbod al niet aan stonds heeft aangenomen, het in beraad beeft gehouden. DUITSCHE EN ITALIAANSCHE VLIEGMACHINES BOVEN BILBAO. In het Lagerhuis heeft minister Eden verklaard, goede reden te hebben aan te nemen, dat door de Spaansche rebellen tijdens de laatste aanvallen op Bilbao van de drie voornaamste soorten van mili taire land-vliegtuigen gebruik was ge maakt, namelijk bombardementsvliegtui gen, verkenningsvliegtuigen en ge vechtstoestellen. Volgens de inlichtin gen, die Eden had ontvangen, wa ren deze vliegtuigen van Duitsch en Ita- liaansch fabricaat in alle drie genoemde categorieën. Minister Eden voegde hieraan toe, dat van Britsche zijde was voorgesteld, een onderzoek in te stellen naar de gevech ten bij Bilbao en de vliegtuigen, in dezen strijd gebruikt. De Fransche regeering had met dit onderzoek ingestemd, de Ita'liaansche had zich er tegen verzet en de Duitsche regeering had niet geant woord op het voorstel 1 VON NEURATH NIET NAAR LONDEN. Engeland geprikkeld. Den Britschen ambassa deur te Berlijn is medege deeld, dat het voorgeno men bezoek van den Du i t- schen Minister Von Neu ral! aan Londen uitgesteld moet worden. Als reden hiervoor werd opgegeven, dat de toestand, die door de herhaalde lijke aanvallen van linksche Spaansche strijdkrachten op Duitsche oorlogsschepen is ontstaan, niet toelaat, dat de minister van buitenlandsche zaken niet te Berlijn aanwezig is. Deze beslissing heeft te Londen groote teleurstelling gewekt. De Britsche uitnoo- diging werd gedaan op een oogenblik, dat, naar men meende, de atmosfeer uiterst gunstig was. De snelle regeling van het Deutschland-incident en de terugkeer van Duitschland en Italië in de non-interven- tie commissie, zelfs nog vóór er verzeke ringen van Spaansche zijde waren ont vangen, werden als zoovele teekenen van wederzijdsohen groeienden goeden wil be schouwd.. Men meent te Londen, dat, juist omdat Spanje één der belangrijkste kwesties op de agenda der non-interventie-commissie uitmaakt, Von Neurath des te verlangen der had kunnen zijn, om na het incident met de Leipzig persoonlijk zijn inzichten aan Eden bloot te leggen. De vraag, of Von Neurath opnieuw een uitnoodiging gestuurd moet worden, is thans tevens opgeschort, want het is mo gelijk, dat eenige tijd verloopen zal, voor zich opnieuw een gunstige gelegenheid voordoet, om de Spaansche oorlog of de methoden ter bereiking van een Europee- sehe regeling opnieuw te bespreken. Derhalve moet Von Neu rath sbezoek als voor on bepaald en tijd uitgesteld beschouwd worden. Ook Havas maakt gewag van Londens pijnlijke verbazing over het uitstel van Van Neuraths reis en zegt, dat men al daar de daarover gegeven uitleg weinig overtuigend acht. De Britsche regeering zal niet noodzakelijkerwijze de termen aanwezig achten, op een eenvoudig be richt van uitstel van Berlijn, te antwoor den met een hernieuwde bereidheid zijn minister van Buitenlandsche Zaken te ontvangen. Uit de Diplomatische Korrespondenz is ongeveer op te maken, welke maatregelen Duitschland van de mogendheden als re actie op de bestoking van de Leipzig door duikbooten had' verwacht. Blijkbaar meent Duitschland dat een gemeenschap pelijke blokkade van de roede Spaansche havens of althans een gezamenlijke de monstratie van de internationale vloten tegen de roede vloot het minste was, wat het als genoegdoening voor het incident van de Leipzig in de omstandigheden, zooals die door de jongste 'besprekingen waren geworden, kon verwachten. Nu er niets substantieelers' dan een gemeen schappelijk protest uit komt, is nauwe lijks aan te nemen, dat Duitschland daar mee genoegen zal nemen en daaro'm vermoedt men, dat de Ber- lijnsoheregeeringberaad- slaagt over de maatrege len, welke 'zij voor eigen rekening zal treffen. LONDEN EISCHT STRENGE DOOR VOERING DER NI ET-INMENGING. In de ondercommissie voor de niet-in- menging heeft Lord Plymouth een ver klaring afgelegd, waarin hij uiteenzette, dat de regeering van Groot- B'rittanje diep teleurgesteld is over de resultaten, die tot dusverre in Spanje bereikt zijn en den huidig en staat van zaken als volstrekt teleur- st e 11 e n d beschouwt. De Britsche regeering is in zeer hooge mate teleurgesteld, dat, ondanks de ge sloten overeenkomst en ondanks de uit gebreide organisatie, wapenen en oorlogs materiaal aan beide kanten Spanje blij ven bereiken. De Britsche regeering rekent op alle andere regeeringen, die in het comité vertegenwoordigd zijn om al het moge lijke te doen, ten einde zonder verwijl den tegenwoordigen toestand te verbe teren. Derhalve: le. zou iedere regeering haar streven op eigen gebied moeten intensifiëeren, teneinde zeker te zijn, dat de door haar aangegane verplichtingen strikt nageko men worden; 2e. zouden alle regeeringen duidelijk moeten toonen, dat zij bereid zijn tot medewerking, teneinde zonder verwijl het oorspronkelijke doel, waarvoor het comi té ingesteld is, tot zijn recht te doen komen, te weten een isoleering van het conflict in Spanje. Wanneer binnen korten tijd niet duidelijk blijkt, dat een zoodanige medewerking ge geven zal worden, zal de Brit sche regeering zich gedwon gen zien met dit feit rekening Dr. H. Coiijn Vandaag viert onze minister-president Dr H. Coiijn zijn 68sten verjaardag. Voor verreweg de meeste menschen is op dien leeftijd de tijd van rust aange broken. Na een vierjarige ministers-periode, die naar hij zelf verklaarde, meermalen bijna bovenmenschelijke inspanning eischte, heeft Dr Coiijn echter opnieuw gehoor gegeven aan het verzoek van H. M. de Koningin om zich met de vorming van een Kabinet te belasten. Dat is op zichzelf, blijkens wat hier omtrent werd medegedeeld, al een ver van gemakkelijke taak. En als de formateur, zooals wij1 hopen, er in slaagt zijn opdracht te vervullen en een nieuw Kabinet samen te stellen, dan zal opnieuw veel van zijn krachten wor den gevergd. Moge God daarom onzen jarigen mi nister-president bij' den voortduur ster ken, hem zegenen en ook voor land en volk tot een rijken zegen stellen. tehouden, wanneerzij opnieuw den toestand zal overwegen. De Britsche regeering is van meening, dat de aanwezigheid van een groot aan tal buitenlandsche onderdanen in Span je een der hoogst onbevredigende fac toren van den tegenwoordigen toestand vormt. DE STRIJD TUSSCHEN DUITSCHE STAAT EN KERK. Lijst van arrestanten gepubliceerd. D'e oppositioneele Evangelische Kerk beeft een lijst gepubliceerd met de na men harer predikanten en functionaris sen, die gearresteerd of uit hun parochies velbannen zijn of tegen wie een spreek verbod is uitgevaardigd. Dëze lijst is naar alle parochies verzonden. Op 19' en 20 dezer zijn 28 predikanten of leden van de kerk gearresteerd; de laatste 10 dagen 13, 4 bevinden zich in preventieve hechtenis of in concentra tiekampen. Sommigen reeds sedert De cember 1936. Hoewel ten aanzien van de kerkelijke verkiezingen niets definitiefs bekend is, gelooft men in kerkelijke kringen, dat zij 27 dezer zullen worden gehouden. Men verklaart, dat den kiezers waarschijnlijk alleen vragen zullen worden gesteld als: „Wenscht gij de unificatie van de Duit sche Evangelische Kerk onder de regee ring en de beëindiging' van den kerk strijd?" DE KABINETSCRISIS IN FRANKRIJK Chautemps heeft gisteren heel den dag geconfereerd met verschillende poli tieke personen om zich rekenschap te geven van de mogelijkheid een kabinet te vormen. In het algemeen worden zijn pogingen goed ontvangen en acht men de vorming van een kabinet Chautemps normaal. Het „ja" van 60.000 fascistische vrouwen. Van het halcon van het Palazzo Vene- zia heeft Mussolini 60.000 fascistische vrouwen toegesproken. Een ontzaglijk „ja" weerklonk, toen de duce hun vroeg of de opvoeding, die zij haar kinderen zouden geven, Romeinsch en fascistisch zou zijn, evenals op de vraag „of het bewind voor de werken in de toekomst, die wij' ons vredelievend wenschen op u zal kunnen rekenen, op uw edelmoedigheid, op uw discipline en op uw geloof". „Dian" zoo besloot Mussulini ,zeg ik u, dat er geen hinderpaal meer zal zijai in den zegevierenden opmarsch van net Italiaansche volk". Een ontploffing met rampspoedige gevolgen. Reuter verneemt uit Gibraltar, dat de ontploffing aan boord van de „Jaime I" vt.el ernstiger is geweest, dan Valencia het heeft doen voorkomen. E'r zouden 176 dooden en ruim 2O0 gewonden zijn, waarvan de meesten er erg aan toe zijn. Omtrent de oorzaak wordt gemeld, dat arbeiders in de nabijheid van een gela den granaat soldeerwerk verrichtten. Binnenland. Naar een rechtsch kabinet? „D'e Specht" uit Indië terug. D'e regeering en het slagersbedrijf, D'e stand der landbouwgewassen. Buitenland. Von Neurath niet naar Londen. Engeland eischt strenge doorvoering der niet-inmenging in Spanje. Arrestaties van predikanten in Duitsch land. Korta Berichten. Uit de gegevens van het bureau voor statistiek blijkt, dat in het afgeloopen jaar de geboorten in Japan 2.101.920 bedroe gen, terwijl het' aantal sterfgevallen 1.230.397 bedroeg. D'e bevolking is dus met 871.523 zielen toegenomen D'eze toeneming bedroeg in 1935 1.028.623. i De Italiaansche ministerraad heeft met ingang van 1 Juli a.s. besloten tct verhooging van de salaiissen en loonen van alle staatsambtenaren en beambten met 8 pet. Hierdoor worden de salarissen en loo nen aangepast bij de door de aanpas sing van de lire veroorzaakte prijsstij ging. Een jarenlange en moeizame strijd is gevoerd om aan het euvel van de gedwon gen winkelnering een einde te maken. Tenslotte is het aan minister Talma gelukt om dezen misstand op te heffen. Thans echter schijnt het kwaad in .anderen vorm te herleven. Het vorige jaar vielen ernstige klach ten over wat Landbouw en Maatschappij op dit gebied dorst bestaan, toen het met name in Drenthe de middenstanders poogde te dwingen zich door de onder nemingen van deze organisatie te laten bedienen. En thans verneemt het Chr. Soc. Dag blad dat te Hallum '(Fr.) sommige boe ren hunne arbeiders verplichten om hun boter, kaas en melk te koopen van de coöperatieve fabriek, waar de boer lid van ie. Kort tevoren had hetzelfde blad reeds gemeld, dat te Ferwerd (Fr.) sommige boeren hunne arbeiders, die hun kinde ren naar de Christelijke school zonden, ontsloegen. Op die wijze zouden we terug gaan naar den „goeden ouden tijd" toen op alle punten gestreden moest worden om ■het behoud van de vrijheid. KEIZER WILHELM OP BEZOEK TE SOESTDIJK. Ex-keizer Wilhelm II heeft gistermid dag zijn eerste bezoek afgelegd op het Paleis Soestdijk een tegenheleefdheid voor het bezoek, dat onlangs prins Bern- hard aan Huize Doorn bracht, toen deze den kleinzoon van den ex-keizer bezocht. De ex-keizer, die men zijn 79 jaren niet aanziet, werd op het bordes van het paleis ontvangen door Prins Bernhard. Na de ontvangst in de hal en het voor stellen van de andere heeren van het Hof, werd de vroegere monarch door Prins Bernhard naar de groote ontvangstzaal geleid, waar Prinses Juliana met naast haar haar schoonmoeder, Prinses Arm gard, den ex-keizer tegemoet trad. Al spoedig droegen de lakeien de thee bin nen op zilveren (bladen en kort daarop was een geanimeerd gesprek in vollen gang. Om vijf minuten vóór halfzes deed de Prins den ex-keizer uitgeleide met baron Rengers. Ook nu 'bleven Prinses Juliana en Prinses Armgard binnen in het paleis, DE OFFICIERSENCADREERING VAN ONS LEGER. Voorloopig zoo weinig mogelijk dienst- verlating en meer plaatsen als cadet bij de K. M. A. Naar bet „Vaderland" verneemt heeft het legerbestuur bepaald, in ver band met het grooter aantal offi cieren, dat voor de eventueele nieu we legerorganisatie benoodigd zal zijn, dat de dienstverlating van officieren zooveel mogelijk zal worden stopge zet. Naar aanleiding hiervan zullen o.a. de opperofficieren, die anders 1 November a.s. in aanmerking zouden komen den dienst met pensioen te verlaten, nog eeni gen tijd in dienst blijven. Een tweede maatregel, die zal worden genomen om het officierskader bij ons leger geleidelijk op te voeren, zal hierin bestaan, dat het aantal plaatsen voor toelating tot de Koninklijke Militaire Academie als cadet

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1937 | | pagina 1