WRIGLEY
tfcatU t&ze**!
MAANDAG 21 JUNI 1937
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 219
ZIJ, die zich met ingang van
1 Juli 1937 op „De Zeeuw"
abonneeren, ontvangen de nog
In Juni verschijnende
nummers GRATIS.
VERKIEZINGS-CIJFERS.
DEKABINETSFORMATIE.
Buitenland.
De crisis in Frankrijk
verscherpt.
Belangrijkste Nieuws
M EIKEN MAALTIJD L
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postchèque en Girorekening 44455.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlisslngen f0.20. Losse nummers 5 cent.
Advertentiën 30 cont per regel. Ingezonden
mededeelingen 00 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Mr W. C. "Wendelaar, de door een groot
deel der liberale pers gedisqualificeerde
leider van den Vrijheidsbond, geeft in het
„Liberale Weekblad" een beschouwing
over de Kabinetsformatie.
Het verwondert hem niet, dat de rech
terzijde en in 't bijzonder de Katholieken
op een rechtsch Kabinet willen aanstu
ren.
„Uit en ter na hebben wij de kiezers,
die niet tot de geestverwanten van Dr
Colijn behooren, gewaarschuwd tegen de
gevolgen der politieke onkunde, welke
sprak uit hun voornemen hunne stem uit
te brengen op de anti-revolutionaire lijst.
Onze voorspelling kwam nog vroeger uit
dan wij verwachtten. Terstond na den
verkiezingsuitslag trachtte rechts te ope-
reeren met een rechtsche meerderheid,
welke klaarblijkelijk door een overmatig
stemmental van niet-rechtsche kiezers
was versterkt. Hadden velen niet hard
nekkig dien raad in den wind geslagen,
dan zou een veel krachtiger vrijzinnige
groep uit de stembus zijn te voorschijn
gekomen, en zou er veel minder kans ge
weest zijn, dat coalitie-moeilijkheden een
gereede kabinetsvorming op nationalen
grondslag hadden verzwaard. Men heeft
Dr Colijn, door hem een steun te geven,
dien hij niet noodig had, belemmerd in
het tot stand brengen van de oplossing,
welke men het meest achtte in 's lands
belang."
Mr. Wendelaar eindigt met als het libe
rale standpunt aan te geven:
„Maar één ding staat vast. Wij zijn
geen schip dat vaart in het kielzog deT
coalitie. Het instituut der vak-ministers,
waarheen een voor minister van Lidth de
Jeude waardeerend artikel in „De Tele
graaf" heimelijk wees, kennen wij niet.
Wij kennnen alleen ministers die de vrij
zinnige denkwijze representeeren in een
kabinet van nationaal karakter. Over den
vorm der samenwerking is te onderhan
delen, maar nimmer over het beginsel!"
Wanneer men dit leest krijgt men niet
den indruk, dat hier aan 't woord is de
leider van een partij, die nog geen 4 pet.
van het totaal aantal stemmen op zich
vereenigde. Vermoedelijk is dit uit het
oog verliezen van de werkelijke verhou
dingen bij de vrijzinnigen niet zonder in
vloed op de moeilijkheden, die Dr Colijn
ondervindt.
Wij gaan hierop nu niet verder in. Wij
hebben niet de minste behoefte en gevoe
len ons ook allerminst capabel om „mee
te formeeren".
Wèl echter willen wij onder de oogen
zien de vraag of het inderdaad juist is,
dat de rechtsche meerderheid door „een
overmatig stemmental van niet-rechtsche
kiezers" is versterkt.
Wij betwijfelen dit.
Ongetwijfeld heeft een aantal linksche
kiezers ditmaal op Dr Colijn gestemd.
Maar of hun getal zoo groot is als het
door Dr Wendelaar wordt voorgesteld,
meenen wij te mogen betwijfelen.
De rechtsche Protestantsche partijen
behaalden in:
1933 1937
16.40 pet.
7.48
1.94
0.60
0.50
26.92 pet.
A. R.
C. H.
S. G. P.
H. G. S.
C. N. A.
13.43 pet.
9.13
2.51
0.91
25.98 pet.
De linksche partijen
1933
V. B. 6.95 pet.
V. D. 5.08
Boeren en Tuin
ders enz. 1.28
1937
3.95 pot.
5.90
0.17
13.31 pot. 10.02 pot.
Het gros der kiezers dat het liberale
vaandel in den steek liet, is blijkbaar niet
naar Colijn, maar naar de N.S.B. over-
geloopen.
Het artikel in „De Standaard" mag,
zegt de Maasbode, wel beschouwd
worden als een cri de coeur van Dr
Colijn. Duidelijk is, dat deze zich bij de
formatie gehandicapt voelt door de link
sche pers, die, zooals „De Standaard" te
recht constateert, een toon aanslaat als
of zij over 51 zetels in de Kamer beschikt.
Een feit is, dat de heer Colijn het mo
gelijke heeft gedaan om ook een paar
mannen van linkschen huize in zijn
nieuwe kabinet op te nemen. Hij heeft
dit gewild, ofschoon hij over een sterke
rechtsche meerderheid beschikte iets, dat
voor de verkiezingen niet vaststond. Hij
heeft aan de heeren het volle pond wil
len geven; twee portefeuilles. Aan meer
heeft hij nooit gedacht.
Het is bekend, dat de Vrijzinnig-Demo
craten in 1933 twee portefeuilles kregen
om de eenvoudige reden, dat de forma
teur den toenmaligen leider der Vrijzin
nig-Democratische partij niet kon pas-
seeren, terwijl hij een ander lid dier par
tij als minister naast zich wenschte. Ten
overvloede kreeg toen ook de Vrijheids
bond een portefeuille. Er waren dus drie
linkschen in het kabinet vertegenwoor
digd van twee fracties, die toen tezamen
11 leden telden. De heer de Graeff was
aangediend als Christelijk-Historisch.
Ofschoon de Vrijheidsbond geducht ge
knauwd werd, heeft de formateur toch
nog een portefeuille beschikbaar willen
stellen voor een man van liberalen huize
en ook voor anderen zeer wel aanvaard
baar.
Het is wel sterk dat de linksche pers
nu nog aan Colijn „gebrek aan rugge-
graat" verwijt. Deze heeft den meesten
last van de twee kleine fracties, die nu
tezamen 10 leden tellen en die tenmin
ste drie portefeuilles in het kabinet op
eis chen!
Het is een feit, dat de katholieken Dr
Colijn loyaal willen helpen en hem ook
niet wilden hinderen in zijn verlangen
een paar linksche heeren in het ministe
rie op te nemen. Voor zoover ons bekend
staan de Christelijke partijen op hetzelf
de standpunt.
Maar het is bij de linkerzijde, dat Dr
Colijn stuit op stelselmatige weigering
tot medewerking bij de door hem uitge-
noodigde mannen van links. Er wordt be
weerd, dat linksche leiders daarbij hun
invloed hebben doen gelden.
Vast staat, dat Dr Colijn Zaterdag ook
een weigerend antwoord heeft ontvangen
van de heeren Patijn en Blackstone. Het
schijnt de bedoeling van de linkerzijde te
zijn Dr Colijn te dwingen aan hun eischen
te voldoen. De heeren spelen daarbij hoog
spel. Het dient vastgelegd, aan wie de
eventueele mislukking van den eersten
opzet van Dr Colijn te wijten is.
Het blad voegt hieraan nog toe, dat
de geruchten, als zou Dr Colijn zijn op
dracht neerleggen, eiken grond schijnen
te missen en dat het schijnt vast te staan,
dat de formateur de hem gegeven op
dracht vervullen zal.
Dr Colijn heeft Zaterdag nog gecon
fereerd met Minister de Graeff.
BILBAO DOOR DE OPSTANDELINGEN
GENOMEN.
Het Raadhuis bezet. De opmarsch
naar Santander wordt voortgezet.
De troepen van Franco zijn Zaterdag
middag half twee Bilbao binnengetrokken.
Die opmarsch werd Zaterdag nog voortge
zet in de richting van den weg van Bil
bao naar Santander.
Donderdagavond reeds was de stad van
het Zuiden en Zuid-Westen volkomen in
gesloten.
Op de omliggende heuveltoppen bevond
zich geen enkele Bask meer. De opstan
delingen wisten hun opmarsch volgens
het opgestelde plan te voltooien.
Sinds vier dagen was de stad zondei
water en sinds Vrijdag was zij ook ver
stoken van electriciteit.
Omtrent den val van de stad wordt na
der vernomen, dat de troepen van Franco
de stad bestormden van de Oostelijke en
Zuidelijke hoogten, welke eerst Vrijdag
j.l. bezet waren. D'e troepen bezetten de
voorsteden in het Noorden, Oosten en
Zuiden der stad en maakten zich meester
van de hier gevestigde groote fabrieken.
Het stadhuis was het eerste der open
bare gebouwen welke door de opstande
lingen werden bezet.
In den nacht van Vrijdag op Zaterdag
heeft de directeur van de gevangenis van
Bilbao 1500 gevangenen, aanhangers van
Franco vrijgelaten. Zij trokken naar Der-
rio. Hier verschafte men hen kleeren en
levensmiddelen; zij hadden in de gevan
genis veel geleden.
Bilbao, de Baskische hoofdstad en als
het ware het zwaartepunt van het republi-
keinsche „eiland", dat in het Noorden
van Spanje, zijn geïsoleerden tegenstand
tegen de nationalen handhaaft, is duo
thans in handen van Franco gevallen.
De stad, die 150.000 inwoners telt is,
door haar Baskische universiteit een cul
tureel en door de belangrijke ijzer- en erts-
lagen aan de linkeroever van de Nervion
een industrieel en commercieel centrum
van Spanje. In het bijzonder als haven
stad voor de verscheping van ijzererts
naar Rotterdam en hot Ruhrgebied heeft
zij groote beteekenis verworven, vooral
sinds in 1876 de haven ook voor meer
dan 4000 ton metende zeeschepen toe
gankelijk werd gemaakt.
Madrid over den val van
Bilbao.
In Madrid heeft men den val van Bil
bao kalm opgenomen. Het officiëele be
richt is Zondagmorgen uit Valencia ont
vangen. In militaire kringen toont men
zich vastbesloten den strijd heviger te
voeren.
Men toont zich vastbesloten de 'krijgs
verrichtingen te versnellen en te ant
woorden met een aanval, teneinde de uit
werking van het verlies van Bilbao te
verminderen.
Volgens de laatste berichten uit Bil
bao zal de strijd worden voortgezet in het
mijngebied, dat de bron voor den rijkdom
van Bilbao vormt. Men verwacht dat de
spoorlijn, die van Triana in het zuid-oos
ten naar San Julian Musquets loopt, de
linie der 'krijgsverrichtingen zal vormen.
De activiteit aan het front bij Madrid
wordt inmiddels sterker. De regeerings-
troepen zijn opgerukt langs den weg naar
Goruna en den weg naar Estremadura.
Aan 'het front van Carabanchel hebben
de regeeringstroepen een gebouw van zes
verdiepingen door middel van dynamiet
laten springen. Uit dit gebouw beheersch-
ten de opstandelingen een groot deel van
het land achter het front van de regee
ringstroepen.
TORPEDO-AANVALLEN OP DE
„LEIPZIG".
Hitler in allerijl naar Berlijn.
'0p den Duitschen kruiser „Leipzig"
welke deelneemt aan de internationale
controle rond Spanje, is tot viermaal toe
een duikboot-aanval gedaan.
Op den morgen van den 15den Juni
werd driemaal achtereen een torpedo op
het schip afgevuurd, terwijl Vrijdag voor
de vierde maal een torpedo op de „Leip
zig", werd afgeschoten.
Het Duitsche oorlogsschip werd echter
door geen van de afgevuurde torpedo's
getroffen.
Te Berlijn wordt hieromtrent officieel
het volgende medegedeeld
„Op den 15den Juni werd in zekere
buitenlandsche kringen het gerucht ver
spreid, dat de „Leipzig" getorpedeerd en
gezonken zou zijn.
In feite meldde de commandant van
het schip op 15 Juni, dat de „Leipzig"
Noordelijk van Oran des morgens om
9.35, 9.46 en 9.58 uur door een torpedo
werd bedreigd. De loop der projectielen
werd met behulp van luisterinstrumen
ten gevolgd. Daar het schip echter niet
getroffen werd, leek het voor het doen
van verdere stappen doelmatig, eerst een
onderzoek in te stellen naar de geruch
ten, die reeds van een torpedeering spra
ken, ofschoon van Duitsche zijde over
het voorval gezwegen was.
Het vermoeden, dat ontstaan was uil
de overeenstemming dezer geruchten met
de mededeeling van den commandant,
werd versterkt door een nieuw voorval
op 18 Juni.
Op dezen dag namelijk werd op de
„Leipzig" wederom duidelijk waargeno
men, dat voor de vierde maal een duik-
bootaanval op het schip werd gedaan.
Verscheidene personen hebben de torpe-
dobaan gezien en door het luistertoestel
kon men waarnemen, hoe een der tor
pedo's langs den boeg ging. Ook deze
vierde aanval mislukte dus.
Het zal de taak. der vier controle-mo-
gendheden te Londen zijn, thans de
maatregelen te nemen, die noodig en in
overeenstemming met de gesloten over
eenkomsten zijn. De Duitsche regeering
is in ieder geval niet bereid, zoolang
werkeloos toe te zien bij de pogingen der
Spaanseh-Bolsjewistische duikboot-pka-
ten, tot tenslotte wellicht een treffer ge
lost wordt.
Rijkskanselier Hitler is
Vrijdagnacht om 12 uur in al
lerijl per vliegtuig van Godes-
berg aan den Rijn naar Berlijn
teruggekeerd.
Op verzoek van den Duitschen ambas
sadeur te Londen, von Ri'bbentrop, zijn
de vertegenwoordigers van de vier mo
gendheden, welke de internationale con
trole rond Spanje uitoefenen, 'bijeenge
komen, om de kwestie met de „Leipzig"
te bespreken.
Aangezien de kruiser geen schade heeft
opgeloopen, schijnt de te ondernemen stap
niet verder behoeven te gaan dan een
protest bij de schuldige partij.
Duitschland zal zeker geen represailles
verzoeken zooals bij Almeria het geval
was, doch in welingelichte kringen wordt
vernomen, dat garanties zullen worden
gevraagd tegen een herhaling van een
dergeliiken aanval.
Felle verontwaardiging
In Duitschland.
Alle Duitsche bladen wijzen op het
zonderlinge feit, dat de eerste poging tot
het plegen van een torpedo-aanval op de
„Leipzig" op hetzelfde moment bekend
was, waarop zij plaats vond en dat de on
dergang van de „Leipzig" reeds den
15 den Juni in zekere Europeesche 'krin
gen bij geruchte gemeld werd.
De „Berliner Lokalanzeiger" schrijft
naar aanleiding hiervan: „Wij stellen
vast, dat er dus lieden zijn in Europa,
die reeds tevoren van de daad wisten
en dus van het plan op de hoogte waren,
dat het derhalve hier gaat om een voor
bereide, bewuste onderneming."
De Leipzig niet aangevallen?
De Spaansche minister van defensie,
Prieto, ontkent ten stelligste, dat het
Duitsche oorlogsschip „Leipzig" in Juni
twee keer door onderzeebooten der re
geering van Valencia is aangevallen. Op
15 en 18 Juni waren alle duikbooten der
regeering binnen, hetgeen, naar hij ver
klaarde, gemakkelijk bewezen kan wor
den.
Het kabinet afgtreden.
De Fransche senaat stemt tegen de
regeering.
De Fransche Senaat heeft het reeds
door de Kamer aangenomen wetsontwerp
inzake de financiëele volmachten voor
de regeering besproken.
De fin. commissie verklaarde, dat de
senaat de controle niet mag prijsgeven.
Daarom heeft de commissie den tekst
van het ontwerp gewijzigd.
De minister van financiën, Vincent
Aurdol, zette uiteen, dat de regeering het
land weer financiëel en economisch ge
zond wil maken, waartoe een veelomvat
tend plan moest worden opgesteld, het
kwaad is diep geworteld en ver vertakt.
De tekst, welke door de commissie is
opgesteld, geeft de regeering een gebon
den vrijheid en de minister vraagt, waar
toe het dienstig is een strijd aan te gaan,
welken men van te voren verloren weet,
aangezien de vrijheid van handelen ver
boden is.
De voorzitter van de financiëele com
missie Caillaux zeide, dat hij het in vele
gevallen met den minister-president in
theorie eens is. De commissie wilde de
regeering ook volgen, doch zij stippelde
een programma uit. Het is niet mogelijk,
het land steeds weer offers te vragen,
nadat het door den oorlog is verarmd.
De schuld is gestegen van 347 milliard
tot 369 milliard en Caillaux vroeg, of dit
zoo voort moest gaan. De uitgaven moe
ten verminderen.
Na de rede van Caillaux ging de se
naat over tot stemming.
De tekst, welke door de Kamer was
goedgekeurd en door de regeering was
aangenomen, is door den senaat in open
bare stemming verworpen met 188
tegen 72 stemmen.
Vervolgens nam de senaat met 238
tegen 52 stemmen den tekst aan, zooals
door de financiëele commissie is opge
steld.
Alle pogingen tot een compromis zijn
dus afgestuit.
De kans van de regeering om een vol
macht van beteekenis te krijgen is vol
komen verdwenen.
Ook in tweede lezing leed de regeering
de nederlaag.
De Minister van Financiën zei o.a. met
ontroering
„Ik heb mijn plicht gedaan. Ik heb er
naar gestreefd een beroep te doen op in
ternationale medewerking. Ik heb er de
laatste dagen naar gestreefd een plan
voor de toekomst op te stellen tegenover
het gevaar. Ik kan noch wantrouwen,
noch een beperkend vertrouwen aanvaar
den. Ik ben in den steek gelaten in deze
dagen onder netelige omstandigheden
door mannen, die misschien hadden kun
nen aarzelen."
Caillaux hield ook nog een rede en
zei o.a.:
„Wij; willen, dat ons een financieel
program wordt gegeven, dat geen enkele
geheimzinnigheid laat ten aanzien van
bedoelingen der regeering en dat zij het
land de waarheid zegt."
Na deze rede van Caillaux ging de Se
naat over tot stemming. Met 168 tegen
96 stemmen werd het amendement-Périer
verworpen en met 198 tegen 82 stemmen
werd de tekst van de commissie voor de
financiën aangenomen.
Na deze nederlaag kwam het Kabinet
bijeen. Het slot was, dat Blum
besloot het ontslag van de re
geering aan den president der
republiek aan te bieden.
DE KERKSTRIJD IN DUITSCHLAND.
Ds Niemöller in actie.
Den laatsten tijd is in Duitschland een
krachtige actie waar te nemen tegen de
Belijdende Kerk. Eén aantal predikanten
Binnenland.
De kabinetsformatie.
Buitenland.
Bilba door de troepen van Franco bezet.
Het Fransche kabinet afgetreden.
Van Zeeland te New-York aangekomen.
Torpedo-aanvallen op de Leipzig?
1 PER PAKJE 5 CT. I
DE VOLMAAKTE KAUWGOM HR-24
en leden van den broederraad zijn zoo
als reeds gemeld gearresteerd.
De Berlijnsche leider der belijdende
kerk, de bekende predikant, ds Niemöl
ler heeft thans bet plan opgevat in vijf
evangelische kerken van de Duitsche
hoofdstad den toestand in deze kerkge
meente uiteen te zetten.
Reeds heeft hij in één kerk zijn aan
gekondigde rede gehouden. De avond
dienst werd echter naar men meent
op last van de overheid afgezegd.
In zijn ochtendrede verklaarde ds
Niemöller dat een politiek ministerie
zich de leiding der evangelische kerk
heeft aangematigd. Studenten der uni
versiteiten worden met uitsluiting be-
dieigd, als zij de diensten der belijdende
ktrk bijwonen, de bureaux van de Prui
sische broederraden zijn op boog bevel
gesloten; tal van collectes zijn verboden.
In kringen der belijdende kerk vreest"
men dat maatregelen genomen zullen
worden om de actie van dr Niemöller met
alle mogelijke middelen te beletten.
ENGELAND OVERWEEGT UIT
WIJZING ITALIAANSCHE
ZENDELINGEN
De Britsche regeering heeft naar aan
leiding van de weigering van de Italiaan-
sche regeering om buitenlandsche zende
lingen in Abessynië toe te laten thans in
overweging genomen Italiaansehe zende
lingen op Britsch gebied of in Britsche
protectoraten uit te wijzen.
Zooals bekend heeft Eden onlangs in
bet Lagerhuis medegedeeld, dat de Ita
liaansehe regeering den Britscben am
bassadeur te Rome had laten weten, dat
geen toestemming zou worden verleend
aan buitenlandsche zendelingen om in
Abessynië scholen te stichten.
VAN ZEELAND TE NEW YORK
AANGEKOMEN.
De Belgische minister-president en
Mevr. Van Zeeland zijn te New York aan
komen.
Van Zeeland verklaarde aan de jour
nalisten, dat hij verheugd was Roosevell
en zijn raadgevers te mogen ontmoeten.
Hij wees op het economisch herstel in de
Vereenigde Staten.
Op de vraag of de Engelsche en de
Fransche regeering hem een bepaalde
taak hadden toevertrouwd, antwoordde
Van Zeeland: de taak die Engeland en
Frankrijk mij hebben toevertrouwt! en
mijn bezoek aan dit land zijn twee op
zichzelf staande kwesties, die m,en niet
mag verwarren.
Sommige Amerikaanscbe bladen schrij
ven, dat indien de Vereenigde Staten wil
len medewerken tot den opbouw van den
Europeesehen vrede, zij eerder moeten
samenwerken met de neutrale Os'logroep
dan de zich herbewapenende Westersche
democratiën.
De „Washington Star" verklaart, dat
er ©en toenemende sympathie bestaat
voor een nauwere samenwerking met de
Oslostaten. Het be'zoek van Van Zeeland
geeft 'hiertoe de gelegenheid.
Van Moskou naar Vancouver.
De sovjet-Russische vliegers die te
Moskou zijn opgestegen voor een vlucht
via de Noordpool naar San Francisco,
hebben, tengevolge van zwaren tegen
wind, op hun tocht langs de Noordelijke
kuststrook aan den Stillen Oceaan, hun
doel niet bereikt, maar wel zijn ze er in
geslaagd het grondgebied van de Vereen.
Staten te bereiken.
Te 4.25 uur G.wich tijd zijn ze op 18
mijl van Portland bij Vancouver in den
staat Washington geland.
Nog slechts minder dan 1000 km scheid
den hen van San Francisco toen benzin e-
gebrek noopte tot dalen. Ze hadden 8700
km afgelegd en waren meer dan twee
etmalen in de lucht gebleven. Het wereld-
