Christendom en Staatkunde.
ZWANENBERG
EERSTE BLAD
Stembus-cijfers.
DINSDAG 15 JUNI 1937
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 214
Buitenland.
De Kabinetsformatie.
Belangrijkste Nieuws
Binnenland
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Tolcfoonnummer 11.
Postchèque en Girorekening 44455.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingcn f0.20. Losse nummers 5 cont,
Advcrtcntiën 30 cent per regel. Ingezonden
medcdeelingcn 00 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Voor een gezonde ontwikkeling van ons
politieke leven en het zuiver stellen van
de politieke verhoudingen, zal het, zoo
schreven wijl de vorige week, aanbeveling
verdienen dat de Vrijheidsbond zich dui
delijk uitspreekt, wat hij bedoelt, wanneer
hij zegt de Christelijke grondslagen van
ons volksleven te willen eerbiedigen en
gehoorzamen.
Van liberale zijde stelt men, dat Dr Co^
lijn aan zichzelf verplicht is, te pogen een
kabinet op z.g. breede basis te vOTmen.
Men beroept zich daarbij! o.m. op wat
Minister Colijn op 13 November van het
vorige jaar in de Tweede Kamer uit
sprak:
„Daarom herhaal ik, wat ik gezegd
heb: men mag de grenzen niet te eng
trekken. Bij de hopelooze versplintering,
ook onder het positief-Ghristelijke volks
deel in ons land, zou dit leiden tot nega
tie van eiken Ghristelijken invloed op de
staatkunde. Daarom komt het mij voor,
dat men allen bij de samenwerking moet
betrekken, die de groote levenswaarheden
van het Christendom bereid zijn te aan
vaarden, ook in haar toepassing op de
staatkunde. Eln dan sluit ik in dezen tijd
van grenzelooze geestelijke verwarring
in een gespleten en gebroken wereld zelfs
hen niet uit, die slechts krachtens tradi
tie aan de uiterlijke openbaring van de
levenswaarden van het Christendom
vasthouden, die gehandhaafd en gesterkt
willen zien."
En in de Eerste Kamer van 23 Fe
bruari 1937:
„Dit neemt intusschen niet weg, dat sa
menwerking van personen in een kabinet
slechts mogelijk is tusschen hen, die de
Christelijke grondslagen van onze volks
cultuur erkennen, die haar willen helpen
handhaven en den invloed van die le
vensopvatting ook op staatkundig terrein
tot gelding willen helpen brengen."
Eta verder:
„Ik zeide, dat de 'bereidwilligheid tot
erkenning en handüaving van de Chris
telijke grondslagen van ons volksleven in
ruimeren kring aanwezig schijnt dan
voorheen wel eens gebleken is. Er is toch
bij allen zichtbaren afval en ontkerste
ning, ook een groeiend besef waar te ne
men, dat alleen de zedelijke krachten van
het Christendom in staat zijn om weer
stand te bieden tegen de ontworteling van
ons volksleven. Wie bereid is mede te
werken aan de instandhouding en ver
steviging van die krachten, mag niet wor
den geweerd, maar moet bij die handha
ving worden betrokken, omdat aller sa
menwerking noodzakelijk is."
„Geestelijke vrijheid is een onver
vreemdbaar goed en die vrijheid is het,
die van twee zijden wordt belaagd. Daar
om behooren samen te werken allen, die
bereid zijn, de groote levenswaarden van
het Christendom te schragen, te handhar-
ven en te versterken."
Hoe staat het nu ten deze met de
Liberale Staatspartij?
Dat er, evenals bij' de sociaal-democra
ten ten opzichte van de nationale ge
dachte, bijl de liberalen een kentering is
gekomen wat betreft haar houding ten
opzichte van de beteekenis van het Chris
tendom voor het staatkundige leven, is
duidelijk. Er is ontegenzeggelijk meer
waardeering voor den invloed van het
Christelijk beginsel op de staatkunde.
Maar hoe ver gaat dat? Is er een prin-
c&pieele verandering ingetreden? Of is
het juist, hier van een soort Christelijk
humanisme te spreken?
Vlak voor de verkiezingen heeft een
deel van de liberale pers, bevreesd als zij
was dat vele liberale kiezers op Colijn
zouden stemmen, met veel nadruk het
oude vrijzinnige standpunt naar voren
gebracht. Van eenige toenadering bleek
toen zeer weinig. Er was toen integen
deel een krachtige waarschuwing
tegen het gevaar dat de Christelijke
beginselen in het politieke leven toepas
sing zouden vinden.
En in de beginselverklaring van de
Liberale Staatspartij „De Vrijheidsbond"
wordt wel veel aandacht geschonken aan
de scheppende kracht der persoonlijk
heid, de erkenning van de waarde der in
dividueels persoonlijkheid en daarnaast
de bevordering van het algemeen belang,
maar over de geestelijke waarden laat
zij zich zeer vaag uit.
Verklaard wordt, dat het ethische en
■het godsdienstige gemoedsleven voor de
vorming van geest en karakter onver
vangbare waarden bevatten en dat de ze
delijke normen van het Christendom als
vasten grondslag der Europeesche sa
menleving worden aanvaard.
Maar alsof men bevreesd was dat met
deze vage uitdrukkingen toch nog te veel
is gezegd, wordt er onmiddellijk aan toe
gevoegd: Dit tenvolle erkennende
komt zijl ook op dit gebied voor eerbie
diging der persoonlijke vrijheid op. Zij
keert zich dus tegen alle dwangziek cle
ricalism® en tegen ieder stelsel dat het
gebouw van den staat op kerkelijk dog-
jnatischen grondslag meent te kunnen
optrekken. In haar gelederen is plaats
voor ieder, die met haar politiek streven
instemt, onverschillig welke de bron zij
waaruit hij de elementen zijner geeste
lijke, zedelijke of godsdienstige wereld- en
levensbeschouwing put.
Vager kan het dus al niet.
En dit alles krijgt nog bijzondere be
teekenis in verband met wat onlangs over
de burgemeestersbenoeming te Dordrecht
is geschreven.
Door de liberale pers werd de benoe
ming van een vrijzinnigen burgemeester
gevraagd, omdat, zoo heette het, Dor
drecht in meerderheid links is.
Nu was de uitslag van de verkiezing
daar als volgt:
A. R. partij 7330 stemmen
C. H. Unie 1969
R. K. Staatspartij 2739
S. G. P765
12798 stemmen
Vrijheidsbond 2420 stemmen
V. D'. Bond 1522
3942 stemmen
Verder behaalden nog de S. D. A. P.
10056, de Rev. Sac. ipartij 1056 en de
N. S. B. 1026 stemmen.
Men kan, dat is duidelijk, alleen van
een linksche meerderheid spreken als bij
de Liberalen en de Vrijz. Dem. ook de
Soc.-Democraten gerekend worden.
Dat doet men dan ook.
Maar daarmee is dan ook bewezen,
dat de Liberale Staatspartij1 zich geeste
lijk nog altijd meer verwant gevoeld aan
de S.D.A.P. dan aan de rechtsche partijen.
De N. R. Crt., die uit den aard der
zaak van een z.g. Coalitie-Kabinet niets
moet hebben en een Kabinet op „breede
basis" wenschelijk acht, beroept zich
daarbij ook op het resultaat van de stem
bus.
Zij geeft toe, dat de kerkelijke partijen
(bedoeld is blijkbaar de rechtsche par
tijen) hun aantal zetels van 52 op 56
zagen stijgen, maar
„betreffende de innerlijke waarde
van dezen voortuitgang van 4 zetels
zijn eenige kantteekeningen te ma
ken, die niet alleen voor het heden,
maar ook en vooral voor de toekomst be
lang hebben. Die netto-winst van 4 zetels
hébben de kerkelijke partijen uitsluitend
te danken aan de wijziging van de Kies
wet (waarvan 3 aan de r.k. en 1 aan
de a.r. zijn toegevallen). Bovendien ech
ter zijn er evenals in 1933, niet-kerke-
lijke kiezers geweest, die Dr Colijn als
a.r. lijstaanvoerder thans 2 zetels extra
als winst hebben bezorgd en die in de
A.R. Partij zelf wel eens als „stuifzand"
worden betiteld. Hoeveel er dit geweest
zijn, ontsnapt aan de berekening. Maar
ook al zouden 'het er niet meer zijn dan
belichaamd is in het voor een enkelen
zetel benoodigde aantal, dan nog kan
men zeggen, dat de drie kerkelijke par
tijen in hun geheel genomen, zonder de
wijziging van de Kieswet en zonder de
extra-stemmen van niet politiek-kerke-
lijk gezinden op Dr Colijn, zich niet heb
ben gehandhaafd en er dus feitelijk se
dert 1933 (toen er ook reeds „stuifzand"
was) geen winst, doch verlies is."
Wie zich nog den uitslag van de stem
ming herinnert, zal toegeven dat de N.
R. Crt. er hier geheel naast is.
In 1933 behaalden niet de kerkelijke
maar de drie rechtsche partijen in
totaal 50.48 pet. van de uitgebrachte gel
dige stemmen. In 1937 was dit gestegen
tot 52.51 pet.
Nemen wij aan, dat linksche kiezers
aan de A.R.-lijst een extra-zetel hebben
bezorgd, wat gezien de teruggang van
het percentage der C. H. Unie nog zéér
de vraag is dan kan men nog zeggen,
dat de drie rechtsche partijen in hun ge
heel genomen, ook zonder de wijziging
van de Kieswet, zich niet alleen hebben
gehandhaafd, maar zelfs niet onbelang
rijke winst hebben behaald.
Waar tegenover staat dat het percen
tage der beide linksche partijen is terug-
geloopen van 12.03 in 1933 tot 9.85 in
1937.
Over de beteekenis van deze cijfers voor
de Kabinetsformatie kan verschillend
worden geoordeeld.
Maar vaststaat, dat er bij de drie
rechtsche partijen winst was tegen ver
lies bij1 de twee linksche partijen.
DE STRIJD IN SPANJE.
Bilbao omsingeld. Een voor
stad reeds bezet 7
Ook gisteren bleven de troepen van
Franco krachtig opdringen in de rich
ting van Bilbao. De vliegtuigen der op
standelingen vlogen bijna zonder ophou
den over de stad en lieten bommen val
len, waardoor aanzienlijke schade werd
veroorzaakt en slachtoffers vielen.
De Baskische regeering is permanent
in vergadering bijeen. Onjuist zijn de ge
ruchten, dat zij haar zetel naar Santan
der heeft verplaatst, en zij zal dit ook
niet doen, zoo wordt gemeld. 'Gisteravond
heeft het persbureau van de Baskische
regeering een communiqué uitgegeven,
waarin wordt gezegd, dat de regeering
unaniem heeft besloten in de Baskische
hoofdstad te blijven.
Het offensief der opstandelingen tegen
Bilbao is gisteren blijkbaar hoofdzakelijk
van het Noorden uit tegen de stad ge
richt, met het doel de streek tusschen
Bilbao en de kust te bezetten en de stad
dus ook van de zeezijde in te sluiten.
Het plan is blijkbaar de stad geheel te
omsingelen vóórdat zij ingenomen wordt.
De weg naar Santander, welke vol is
met vluchtelingen uit de stad en uit het
nog onbezette gebied van Bilbao en met
terugtrekkende troepen, wordt voortdu
rend onder het vuur der vliegtuigen ge
houden, die een groot aantal slachtoffers
maken.
De nationale zender van Durango
meldde om 21.30 uur, dat de troepen van
Franco Begona, een voorstad van Bilbao,
hebben bezet.
Van Spaansch-nationalistische zijde
werd gisteravond bericht, dat de troepen
van Davila in den loop van den middag
het bombardement van Bilbao hadden
gestaakt om den soldaten de gelegenheid
te geven de stad binnen te rukken. Vol
gens een telefonische mededeeling, die uit
San Sebastian te Hendaye werd ontvan
gen, zouden de voorposten van generaal
Davila de eerste huizen der Baskische
hoofdstad reeds hebben bereikt. De mili
ties hebben volgens deze lezing Bilbao
ontruimd en zouden zich terugtrekken
naar Santander.
Omstreeks vijf uur in den middag deel
den de Britsche oorlogsschepen, die voor
Bilbao gestationneerd liggen, mede, dat
de stad door de rechtscben volkomen was
omsingeld en dat haar positie kritiek
moest worden geacht.
Naar 'n Spaansche diplomaat aan Un.
Press mededeelde, zijn de eerste kleine
nationale patrouilles van ieder twintig
man een voorstad van Bilbao 'binnenge
drongen. De hoofdmacht van Franco's
troepen zal eerst vandaag de stad bin
nenrukken, daar men bevreesd is, dat de
vijand mijnen heeft gelegd.
De Baskische troepen zijn reeds terug
getrokken. Van de burgerbevolking heb
ben de vrouwen geweigerd, haar wonin
gen te verlaten.
Vluchtelingen uit Bilbap melden, dat
de Baskische autoriteiten de archieven
reeds in veiligheid hebben gebracht. De
bankbiljetten en de goudvoorraad van de
bijbank van Santander zijn met een En-
gelsch schip naar Frankrijk getranspor
teerd.
Alle strijdbare mannen zijn gemobili
seerd, om het centrum der stad te ver
dedigen, dat als laatste 'bolwerk tegen den
aanval der nationalisten zal dienen,
FRANKRIJKS
FINANCIEELE MOEILIJKHEDEN.
Gistermiddag is het Fransohe kabinet
bijeengekomen om financieel© wetsont
werpen te toespreken. De maatregelen
welke de minister van financien wil dooj -
zetten, hetolben ten doel de schatkist in
staat t/a stellen het hoofd te bieden aan
de buitengewoon groote uitgaven, welke
in het tweede trimester moeten worden
gedaan. Zij hebben betrekking op ver
schillende rechten en op 'directe en indi
recte 'belastingen. Gistermiddag nam men
aan, dart de directe belastingen alleen ver
hoogd zullen worden voor de inkomens,
grooter dan 60.000 francs. De totale op
brengst van de nieuwe maatregelen werd
op 45 milliard geraamd.
SPLITSING VAN PALESTINA IN
ARABISCH EN JOODSCH DEEL?
D© verdeeling van Palestina in twee af
zonderlijke staten, een Joodsche en een
Arabische, zal volgens den correspondent
van de „Daily Herald" te Jeruzalem zoo
goed als zeker tot stand komen. Men ge
looft te Jeruzalem, dat de Eingelsche re
geering dit voorstel van de staatscommis
sie zal aanvaarden.
D'e uitvoering van bet plan zal echter
niet aanstonds kunnen beginnen. Eb zal
een termijn van vijf jaren worden gesteld,
gedurende welke Joden zoowel als Ara
bieren een laatste kans zullen krijgen een
andere oplossing te vinden. Komen zij
Drie Ministers bij de Koningin.
Gisterenmorgen heeft de Koningin de
ministers Jhr ir O. G. A. van Lidth de
Jeude, Mr P. J. Oud en Jhr Mr A. C. D.
de Graeff in het paleis op den Dam ont
vangen.
De heer Ch. J. J, M. Welter, die minis
ter van koloniën is geweest in het mi-
nisterie-Colijn, dat van 1925 tot 1926 het
bewind heeft gevoerd, heeft gisteren een
bezoek aan minister Colijn gebracht. Ge
lijk men weet, is de heer Weiter een der
nieuw gekozen R.K. Kamerleden.
Gistermiddag heeft Dr Colijn in zijn
kabinet aan het departement van Kolo
niën een langdurig gesprek gehad met
Mr M. P. L. Steenberghe, oud-minister
van Economische Zaken, eveneens pas
gekozen R.K. Tweede-Kamerlid.
niet tot overeenstemming, dan kan deze
periode worden gebruikt voor uitwisse
ling van bevolking en eigendommen naai
de Joodscbe en Arabische gebiedsdeelen.
Men verwacht, dat de meerderheid der
Arabieren met een verdeeling zal instem
men, hoewel extremistische leiders wel
licht zullen trachten weer ongeregeldhe
den te verwekken. Van Joodsche zijde is
tegen de verdeeling van Palestina scherp
protest te verwachten.
DE KERKVERVOLGING IN
DUITSCHLAND.
Een kloek woord.
De aaitsbisschop van München, kardi
naal Faulhaber, heeft den rijksminister
van eeredienst een krachtig protest doen
toekomen tegen de arrestatie van Pater
Rupert Mayer, die sedert 5 Juni door de
geheime politie in hechtenis wordt ge
houden naar aanleiding van een piedica-
tie in de St. Michaelskerk te München.
Zondagochtend is dit protest in de ker
ken van Münohen voorgelezen.
Met klem protesteert de kardinaal te
gen de arrestatie van pater Mayer en
eischt hij waarborgen, dat een dergelijk
ingrijpen van geheime politie-agenten
voortaan achterwege blijve.
Naar de „Times" meldt is pater Mayer
in bet Wittelbach-paleis, het hoofdkwar
tier van de geheime politie in München,
opgesloten. In dat gebouw bevinden zich
n.l. sinds geruimen tijd ook gevangenis
cellen.
De opwinding onder de katholieken in
München is nog steeds zeer groot en kar
dinaal Faulhaber heeft reeds de geloovi-
gen moeten vermanen, zich van alle de
monstraties te onthouden.
Voor 5000 ouders van Münchensehe
schoolkinderen voerde de kardinaal ver
der het woord. Bij die gelegenheid zei hij
o.a.
Er wordt gezegd, dat de kin
deren in de eerste plaats den
staat toe behooren. Neen, dal
is niet waar, de kinderen be
hooren in de eerste plaats aan
de ouders.
De schoolkwestie is een kwestie van
het geweten der ouders en óók van Duit-
sche trouw.
'In het bisdom Berlijn is een vermaning
van den Bisschop van Berlijn voorgele
zen, waarin andermaal gewezen wordt
op de vervolgingen, waaraan de kerk in
Düitsohland bloot staat.
Het Walenland sterft uit.
Vele jaren geleden waarschuwde pater
Lemaire: „Wallonië sterft uit". De feiten
stélden hem in het gelijk.
Dezer dagen publiceerde bet Belgische
staatsblad de officieele geboorte- en
sterfte-cijfers over het jaar 1936. In
Vlaanderen overtreft het aantal geboor
ten de sterfgevallen met 28.127; in Wal
lonië daarentegen blijft het aantal ge
boorten met 5.449 'beneden dat der sterf
gevallen. Met andere woorden: in Vlaan
deren neemt de bevolking jaarlijks met
bijna dertigduizend zielen toe: in Wal
lonië daalt 't bevolkingstotaal per jaar
met ruim vijf duizend.
Reeds telt België bijna één millioen
Vlamingen meer dan Walen. Jaar na
jaar wordt dit Vlaamsche overwicht
grooter.
Civiele bevolking moet Madrid verlaten.
Generaal Miaja heeft bevel gegeven tot
onverwijlde evacuatie der civiele bevolking
uit Madrid. In de eerste plaats zullen zij,
die uit door den vijand bezette streken
afkomstig zijn de stad moeten verlaten.
Vervolgens de vluchtelingen uit de pro
vincie Madrid en tenslotte allen, die in de
onmiddellijke omgeving van Madrid thuis
hooren.
Hongersnood in Zuid-Marokko.
Zuid-Marokko wordt op het oogenblik
geteisterd door een verscbrikkelijken hon
gersnood. Ondanks de krachtige maatre-
maakt ival smaakt!
29
Binnenland.
De dalende werkloosheid.
De Koninklijke Familie uit Amsterdam
vertrokken.
Vanavond radio-toespraak van Prinses en
Prins.
Werkverschaffing en steun verleening in
de zomermaanden.
Buitenland.
Bilbao omsingeld en gedeeltelijk bezet.
Hongersnood in Marokko.
De financieele moeilijkheden in Frankrijk
gelen van de Fransche regeering en van
de Marokkaansohe autoriteiten leven
daardoor een half millioen inboorlingen
op den rand van het graf. Bezoekers, die
uit het betrokken onder-district terugkee-
ren, deelen mede, dat de toestand der in
boorlingen erbarmelijk is.
Zooals onvermijdelijk is bij hongersnood,
zijn ook ziekten uitgebroken. Tot zelfs bij
Casablanca zijn typhusgevallen geconsta
toerd.
Het bezoek dat de Fransche Middel-
landsche Zee-vloot in Juni aan Marokko
zou brengen, is afgelast.
Korte Berichten.
De geheime staatspolitie heeft Don
derdag het bureau van den aartsbisschop
van Keulen, Kard. Schulte, bezocht en er
den ganschen dag vertoefd voor onder
zoek. Er werden echter geen arrestaties
verricht. Ook is niet bekend of er docu
menten in beslag zijn genomen.
Rev. Anderson Jardine, die het hu
welijk van den Hertog van Windsor heeft
ingezegend, heeft gisteravond medege
deeld, dat Hij zijn functie neerlegde. Hij
voegde hieraan toe, dart dit besluit niets
heeft uit te staan met de recente gebeur
tenissen in verband met het huwelijk
van den hertog.
RADIO-TOESPRAAK VAN PRINSES
EN PRINS.
Een dankwoord voor de Amsterdamsche
huide.
Bij hun afscheid gistermiddag op iiet
Centraal-station te Amsterdam, hebben
H. K. H. Prinses Juliana en Z. K. II.
Prins Bernhard aan burgemeester D'e
Vlugt medegedeeld, dat zij' zich voor--
stellen, hedenavond per radio een woord
van dank te spreken tot het Nederland-
sche volk en in het bijzonder tot de
burgerij van Amsterdam, voor de ont
vangst, welke hun in de hoofdstad is ten
deel gevallen.
D'eze toespraak zal hedenavond om
half negen plaats hebben en over de
beide Nederlandsche zenders worden uit
gezonden. l,|,
DE WERKVERSCHAFFING EN
STEUNVERLEENING GEDURENDE
DE ZOMERMAANDEN.
Schriftelijk beantwoorde vragen.
Op vragen van den beer Drees iD
verband met een bericht, hetwelk aan een
aantal gemeenten zou gezonden zijn, om
van een bepaalden datum in Juni af tot
nader bericht aan die gemeenten geen
subsidie uit het Werkioosheidssubsidie-
fonds uit te keeren, heeft de minister
van sociale zaken geantwoord
De ondergeteekende wenscht in verband
met de gestelde vragen het navolgende
