Jhr. A. F. DE SAVORNIN LOHMAN.
ZATERDAG 29 MEI 1937
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 2QÜ
Dit nummer bestaat uit 2 bladen EERSTE BLAD
De afgevaardigde van Goes.
Buitenland.
STERKER KUIKENS, IDEALE LEGSTERS
BERTELS'
opfokvoeder c.o.
BERTELS'
kunstkorre B"
N RPPTPI C' oliefabrieken A'DAM
v, DtK I tli afd. kunstkorrel A u AM
Belangrijkste Nieuws
V
Uitg.: N.V, Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes,
Telefoonnummer 11.
Postchóque en Girorekening 44455.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg 40, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingon 0.20. Losse nummers 5 cent.
Advertontiün 30 cent per regel. Ingezonden
modedeelingon 00 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f 0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Het is vandaag honderd jaar ge
leden, dat Jhr Mr A. F. de Savornin
Lohman werd geboren.
Alleen reeds zijn uiterlij'ke staat
van dienst rechtvaardigt een herden
king van zijn persoon. Raadsheer, lid
der Tweede Kamer, Minister, Hoog-
eeraar, Minister van Staat, voorwaar
een rij van functies die ieder afzon
derlijk reeds voldoende zijn om de
aandacht te trekken.
Maar als ons Calvinistisch volk de
naam Lohman hoort, dan denkt 'het
allereerst aan den grooten voor
trekker in den schoolstrijd,
wiens naam onafgescheidenlijk ver
bonden is aan het tijdperk liggende
tusschen het Volkspetitionnement in
1878 en de Pacificatie 1918/20.
Voor de Calvinisten uit het vroegere
Kamerdistrict Goes bestaat echter nog
een bijzondere reden om op dezen dag
aan de groote figuur, die Lo'hman
geweest is, te denken. Immers, zoo-
lang hij in de Tweede Kamer heeft
zitting gehad onder het oude distric
tenstelsel, dus tot 1918, zal hij, daar
als afgevaardigde van Goes.
Hoe is die band tusschen Lohman en de
a.-r, kiesvereeniging te Goes ontstaan?
In de oude notulenboeken van deze kies
vereeniging lezen wij' voor het eerst zijn
naam in de vergadering gehouden op 15
Mei 1879 (Voorzitter was toen de heer B.
Quist, Secretaris de heer M. de Jonge
Jz.). We lezen daar:
„Dé Voorzitter hei>nnert, dat dhr Saay-
mansi Vader voor dit district op 10' Juni
als lid der 2de Kamer onzer Staten-Gene-
raal aftreedt en dat het Bestuur in ver
band daarmede een schrijven heeft ge
richt aan Z.E G. met verzoek het Bestuur
te willen berigten of Z.E.G. zich voor een
nieuwe candidatuur bereid verklaarde.
Dé Secretaris doet voorlezing van het
daarop ontvangen antwoord, waaruit tot
leedwezen der gansche Vergadering blijkt,
dat Z.E. zich genoodzaakt ziet die betrek
king neder te leggen, onder dankbetuiging
aan de Kiesvereeniging voor het in Z.E.
gesteld vertrouwen Z.E.G. beval als zijn
opvolger aan Jhr Mr J. J. Pompe van
Meerdervoort."
Het Bestuur voelde echter niet veel
voor dezen adspirant-candidaat, naar
uit het slot der notulen blijkt o.m. op
grond van diens schrijven in de „N. G.
Courant" omtrent politieke aangelegen
heden. Men had eerst gepoogd den heer
J. van Oord, schoonzoon van den heer
Saaymans Vader, als candidaat te ver
krijgen, maar deze verklaarde in de on
mogelijkheid te verkeeren bij eventueele
benoeming het lidmaatschap der Kamer
aan te nemen D'aarna werden „van be
trouwbare zijde teü zeerste aanbevolen de
heeren Jhr Mr A. F. de Savornin Lob
man te 's Bosch; Jhr Mr W. M. C. de
Jonge te Almelo; Baron (A. Schimmelpeu-
ninck van der Oye te Arnhem Graaf van
Rechteren van Apeltern te Renkum."
De vergadering stelde nu een drietal be
staande uit 'de heeren Schimmelpenninck,
Lohman en de Jonge om daaruit de vol
gende week een keuze te doen.
Bén Secretaris werd opgedragen deze
heeren te schrijven en hun de candidatuur
aan te bevelen.
Blijkens de notulen der vergadering van
21 Mei 1879 was toen van Jhr de Jonge
nog geen antwoord ontvangen, terwijl de
beide andere heeren hadden bedankt. De
Voorzitter deelde echter mede, dat de af
wijzing van den heer Schimmelpenninck
zoo beslissend was, dat aan dezen heer
niet te denken viel, maar dat het Bestuur
meende, dat de heer Lohman, indien
hem de candidatuur werd aangeboden wel
van zijn besluit zou terugkomen daar uit
Z.E. schrijven bleek, dat geen persoonlijke
maar slechts bijkomende bezwaren tegen
de candidatuur bestonden.
Bij de stemming werd als eerste candi
daat gekozen de heer Lohman, en als
diens plaatsvervanger Jhr de Jonge.
Den Secretaris werd opgedragen den
heer Lohman hiermede in kennis te stel
len en Z.E. ernstig te verzoeken de can
didatuur aan te nemen
Blijkens de notulen der ledenvergade
ring van 20 Juni 1879 werden de Voor
zitter en Secretaris afgevaardigd om na
afloop der verkiezing bij gunstigen uitslag
dhr Lohman namens de Vereeniging te
bezoeken. In de vergadering van 26 Juni
1879 kon de Voorzitter mededeelen, dat
Lohman met groote meerderheid was ge
kozen en bleek van medeleven uit Rilland
en Axel over deze vreugdevolle gebeurte
nis. Uit Axel had men Z.E.G. zelf ook te
legrafisch gelukgewenscht.
Gedurende den tijd, dat Lohman Minis
ter van Binnenlandsche Zaken was in
het kabinet-Mackay werd het district Goes
vertegenwoordigd door Mr L. W. C. Keu-
chenius
Blijkens de notulen der vergadering
van 29 December 1893 weid door den
Voorzitter het overlijden van Mr Keuche-
nius herdacht, terwijl een aantal nieuwe
candidaten voor de opengevallen plaats
werden genoemd, bovenaan natuurlijk
Lohman. Dé Voorzitter deelde nog' mede,
dat met hem reeds over een eventueele
candidatuur was gecorrespondeerd, Loh
man zou een candidatuur weer
willen aanvaarden. In de vergadering
werden echter door sommigen tegen de
candidatuur-Lohman bezwaren opgewor
pen wegens zijn opvatting over de kies
wet, welke bezwaren door anderen wer
den bestreden.
Het onweer van 1894 werd reeds door
gerommel aangekondigd. Het slot van de
vergadering was echter toch dat de heer
de Savornin Lohman tot candidaat werd
geproclameerd.
Toen in het voorjaar van 1894 de strijd
tusschen Kuyper en Lohman in al zijn
hevigheid ontbrandde, voelde men zich
in de A. R. kiesvereeniging niet erg op
zijn gemak. De „Groene Amsterdammer"
bracht toen de geestige teekening, waarop
beide Ih'eenen, op de Markt te Goes wer
den gewogen door een Zeeuwsohe boer,
met de opmerking: „JNeen, Lohman, ik
geloof niet, dat je het haalt".
Men achtte zich niet opgewassen tegen
de taak, om voor rechter tusisdhen deze
twee reuzen te fungeeren. Drie vergade
ringen werden kort op elkaar gehouden,
n.l. op 27 Maart, 31 Maart en 3 April.
Men wilde niet tusschen bedden kiezen
en in de eerste vergadering meende men
het ei van Columbus te hebben gevonden
toen met drie stemmen tegen een motie
werd aangenomen, waarbij de wensche-
lijkheid werd uitgesproken, „dat op de
volgende wijze de kwestie worde opgelost,
dat Dr Kuyper met goedvinden van den
heer Lohman voor drie maanden zitting
neme voor Goes, om na afloop der zitting
zijtn zetel aan den heer Lohman weer af
te staan, op dat op deze wijze het district
voor den heer Lohman en de heer Loh
man voor het district behouden worde"
Het zou e|en eenigszins eigenaardigen
gang van zaken geworden zijn bij uitvoe
ring van deze motie, maar spreekt hier
uit niet de liefde voor de eenheid, die men
vanuit de kleine plaatsen in het land onze
voormannen toewenschte? Het was toen
juist het omgekeerde van deze dagen, nu
onze voormannen zoo gaarne nog grooter
eenheid wenschen, maar de plaatselijke
tegenstellingen vaak de grootste hinder
paal vormen.
In dezelfde vergadering echter, waarin
de motie werd aangenomen, werd ook de
afgevaardigde voor de a.s. Deputatenver-
vergadering gekozen, terwijl de vergade
ring zich uitsprak: voor finale kiesrecht-
uitbreiding. Het stemmen van Lohman
voor het amendement De Meyier, waar
door deze uitbreiding werd tegengehou
den, was 'zijn kiezers niet naar den zin
geweest.
De volgende vergadering werd door het
eenig overgebleven bestuurslid belegd en
geleid, de anderen hadden allen bedankt.
Zij waren niet aanwezig, maar werden
toch weer zooveel mogelijk herkozen. Er
moest door de Kamerontbinding weer
een candidaat gesteld worden; een nomi
natie van vier personen werd opgemaakt,
echter zonder Lohman; diens vurigste
aanhangers ontbraken blijkbaar ter ver
gadering. Blijkens de notulen van de vol
gende vergadering was de candidaten-
lijst nog niet gesloten.
In de laatste der drie vergaderingen
werd eerst verslag uitgebracht van de
Deputatenvergadering, waar het conflict
KuyperLohman in zijn volle felheid was
ontbrand. Daarna werd lang gesproken
over de vraag of Lohman weer onze can
didaat kon zijn. Gewezen werd op een
uitlating van Dr Kuyper: „In elk geval
steunen we Lohman''. Bij de stemming
haalde Lohman 33 van de 64 stemmen,
en zoo werd hij weer onze candidaat.
In het land werkte de splijtzwam echter
door, en op vele plaatsen werden vrij-
antirevolutionaire kiesvereenigingen op
gericht, die zich achter Lohman stelden.
Ook te Goes werd een kiesvereeniging
„Groen van Prinsterer" opgericht. De
toestand was echter vrij verward; in de
vegadering van 16 November 1896 werd
lang gepraat over de vraag of leden van
„Groen van Prinsterer" als lid toegang
hadden tot de vergadering van „Voor Ne
derland en Oranje". En dat, terwijl in de
voorafgaande vergadering het reglement
was aangevuld met de bepaling, dat het
lidmaatschap verloren ging door lid te
worden of te zijn van een andere poli
tieke kiesvereeniging.
Nu stond men echter voor de vraag,
welke kiesvereeniging Lohman voor de
Kamerverkiezingen van 1897 zou candi-
deeren, de oude „Voor Nederland en
Oranje" of de jonge „Groen van Prinste
rer''. In de vergadering van 11 Mei 1897
werd met 15 van de 27 stemmen besloten
Lohman weer candidaat te stellen, na een
breede discussie over de vraag of geen
voorwaarde moest worden gesteld, dat in
andere districten de officieele A. R. can
didaat ook door de aanhangers van Loh
man zou worden gesteund.
In 1901 stond men weer voor de vraag
of men Lohman candidaat zou stellen of
zijn eventueele candidatuur door „Groen
van Prinsterer" zou steunen.
In de bestuursvergaderingen en ook in
de ledenvergadering van 29 Mei 1901
werd hierover heftig gestreden; tenslotte
werd in bet bestuur met 5 tegen 2 stem
men en in de ledenvergadering met 12
tegen 8 stemmen besloten Lobman niet
te candideeren, maar aan te bevelen.
De band tussbhen. de A. R. kiesvereeni
ging te Goes en Lohman was dus wel los
ser geworden, maar niet geheel verbro
ken. Men gevoelde nog een heimwee naar
hereeniging met allen die heengingen uit
de oude ongedeelde A. R. of G. H. partij
Ook Lohman schreef hierover in zijn
laatste levensjaren nog een brochure.
Mocht het daartoe eens komen, is dan
de scheuring van 1894 tevergeefs ge
weest? Prof. Mr B. G. de Savornin Loh
man gaf hierop bij het jubileum der C.
H. Unie het antwoord, toen hij opmerkte,
dat de C. H. Unie heeft bereikt (wat aan
een A. R. partij onder Dr Kuyper men-
schelijkerwijze nimmer gelukt zou zijn)
de ontliberaliseering van de groote Her
vormde kiezersimassa. Deze was vroeger
steeds onder 't lokmiddel „Protestantsch"
gebruikt, of liever misbruikt, voor vrij
zinnige doeleinden.
Dr Colijtn zeide in Dien Haag, dat de
deze week gehouden verkiezingen er op
wijzen, dat ons volk genoeg krijgt van
nutelooze splitsing en daarom onder de
vertegenwoordigers der kleine partijen
een opruiming heeft gehouden. De> A. R.
en G. H. partijen konden nog vijf zetels
m'éér hebben als het Protestantsche volk
deize'lfde saamihoorigiheid kende als het
Roomsche. Daarom wekte hij op te bid
den om meer eenheid en verantwoorde
lijkheid.
En zij zoo onze liefde, onze ijver en ons
gebed onverflauwd voor de partij, die
eens door hereeniging met de C. H. Unie
moge uitgroeien tot de groote ongedeelde
Calvinistische partij, voor de beginselen
en voor het volk, dat wil voortgaan in
de voetstappen van Groen van Prinsterer
Kuyper, Colijn en van onze Lohman. K.
DE STRIJD IN SPANJE.
Orduna in vlammen.
In de omgeving van Orduna hebben
zich gisteren verbitterde gevechten af
gespeeld.
De Baskische regeering had vijf batal
jons naar Orduna gezonden met bevel,
den opmarsch der opstandelingen tot
stilstand te brengen.
Gistermorgen ondernamen de Baskische
verdedigers een vinnigen aanval op de
gisteren door de opstandelingen verover
de posities.
Niettegenstaande het vernietigend vuur
der opstandelingen, slaagden eenige groe
pen aanvallers er in, door de versperrin
gen der eerste loopgraven heen te breken,
waar zich een hevige strijd ontwikkelde.
volledig voeder voor kippen-, kal
koenen- en eendenkuikens van 2-30
dagen oud, gevolgd door de voeding
met uitsluitend:
Alle foutief voederen wordt hierdoor
opgeheven. Eenvoudiger, voordeeli-
ger en betere voeding! Betere be
vruchting; lagere productiekosten van
het ei.
Indien niet ter plaatse verkrijgbaar,
geschiedt de levering door de fabriek
ongefrankeerd onder rembours of
na bestelling per postwissel.
5 KG 10 KG 50 KG
Beriels' Opfokvoeder C.O. f. 1.05 1.80 7.45
Bertels' Kunstkorrel B
(vastzittende kippen) f.0.90 1.50 5.75
Ratio Superstandaard
Kunstkorrel
(losloopende kippen)f. 5.20
Orduna staat op het oogenblik geheel
in vlammen en kon tot dusver nog niet
I door de opstandelingen worden bezet.
Uit Bilbao wordt nader vernomen, dat
de Baskische troepen, middels een tegen
aanval, hun stellingen bij Orduna weder
zouden hebben bezet.
Het bombardement van Valencia door
de luchtmacht der opstandelingen was
heviger dan dat der vorige week.
I Behalve de luchttorpedo's welke ver
scheiden groote gebouwen vernielden,
vielen tal van bommen op de haven en
de voorsteden.
Men telt 30 dooden en meer dan hon
derd gewonden.
DE STRIJD VAN DE KERK IN
DUITSCHLAND.
De arrestaties van predikanten.
Wij hebben reeds gemeld, dat verschei
dene leden van de belijdenisbeweging door
de Gestapo zijn gearresteerd. De politie
beschuldigde hen ervan 'verboden propa-
ganda-materiaal te hebben verspreid. O p
het o ogenblik zitten, volgens
een bericht in Der Bund negen
leden van d belijdenisbewe-
ging in hechtenis. Dertien
predikanten is het preeken
verboden en twintig zijn op
bevel van de politie uit hun ge
meenten gewezen.
Volgens een correspondent v^n de
Neue Zürcher Ztg. zijn de bevelen tot in
hechtenisneming tegen Niemöller en te
gen Dr Dibelius ingetrokken. Dit zou zijn
te danken aan een advies, dat het open
baar ministerie gekregen heeft van een
instantie van het rijksministerie van jus-
titie, welke er 'voor waarschuwde op
uiterst zwakke grondslagen een strafpro
ces te beginnen.
Den leden van de Duitsche belijdenis
beweging, die waren gekozen om deel te
nemen aan de wereldconferentie der ker
ken te Oxford, is hun pas ontnomen. Men
moet dus rekening houden met de moge
lijkheid, dat het Duitsche protestantisme
aan de wereldconferentie der kerken geen
deel neemt.
SCHACHT'S BEZOEK AAN PARIJS.
Wat Duitschland vraagt en biedt.
Het comité „FranceAllemagne" heeft
ter eere van den Duitschen rijksminister
van economische zaken, dr Schacht, een
dejeuner gegeven.
Schacht zeide o.a. dat het voornaamste
doel van zijn reis naar Parijs is de oude
vrienden weer te zien en nieuwe vrienden
te maken.
Er moet een betere verstandhouding
ontstaan tusschen Duitschland en Frank
rijk.
De Fransche pers beweert steeds, dat
Duitschland steeds maar vraagt en nieu
we eischen stélt. Schacht zou hierop 'kun
nen antwoorden, dat alleen armen al-
tij'd vragen. Echter Duitschland boou „ok
iets aan en wel den vrede, d.w.z. ue ga
rantie voor den vrede in Europa. Het
bood zijn terugkeer tot den volkenbond
aan. Vervolgens heeft Duitschland aan
geboden te spreken over de bewapening.
Kan Duitschland nog meer aanbieden?
Duitschland vraagt thans nog koloniale
activiteit. Over den vorm, den graad en
de mate van activiteit zou onderhandeld
kunnen worden.
Nader wordt gemeld:
Als gevolg van de besprekingen, die de
laatste dagen tusschen den rijksbank pre
sident 'dr Schacht en den Franschen mi
nister van handel, Bastid, zijn gevoerd,
Binnenland.
De nieuwe conventie van de Oslo-staten.
De Eerste Kamer en de Pachtwet.
Wijziging van de wegenverkeerswet.
De evenredige vrachtverdeeling en
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Buitenland.
Het nieuwe Engelsche kabinet.
De strijd in Spanje laait weer op.
Schacht te Parijs.
konden de belangrijkste moeilijkheden,
die het sluiten van een handelsverdrag
tusschen Frankrijk en Duitschland nog
in den weg stonden, op bevredigende
wijbe worden opgelost.
Ook zal het verdrag inzake het reizen
tusschen beide landen, waarvan de bepa
lingen twee maanden geleden in principe
werden aangenomen, 1 Juni a.s. in wer
king treden.
GROOTE MIJNRAMP IN MEXICO.
Reeds 40 lijken geborgen.
Naar gemeld wordt, zouden 500 per
sonen om het leven zijn gekomen in het
mijnwerkersdorp Tlalpujahua in den
staat Mexico.
Tengevolge 'van zware regens, was een
opslagplaats van zand, dat werd gebruikt
voor 't reinigen van metaal uit de mijn,
in beweging gekomen.
De huizen van het dorp, dat beneden
de opslagplaats lag, werden bedolven,
met 't vermelde tragische gevolg.
Het aantal lijken, dat geborgen is, be
draagt reeds veertig.
Men neemt echter aan, dat zich nog
eenige honderden lijken onder de modder
en het puin bevinden.
Op het gevaar, dat het mijnwerkers
plaatsje tengevolge van den zwaren re
genval der laatste dagen bedreigde, was
reeds den dag tevoren gewezen. Deson
danks wilde niemand zijn huis verlaten.
BALDWIN AFGETREDEN,
NEVILLE CHAMBERLAIN PREMIER.
Wij meldden reeds, dat Baldwin is af
getreden als minister-president van En
geland en dat Neville Chamberlain is
belast met de vorming van een nieuw
kabinet.
Onmiddellijk na zijn benoeming tot
kabinetsformateur, heeft Neville Cham
berlain zijn regeering samengesteld en
eenige uren later kon de nieuwe premier
zijn kabinet reeds aan den koning voor
stellen.
De portefeuilles van het nieuwe minis
terie zijn als volgt verdeeld
Neville Chamberland: minister-presi
dent; Sir John Simon: kanselier van de
schatkist; Sir Samuel Hoare: binnen
landsche zaken; Sir Anthony Eden: bui-
tenlandsc'he zaken, enz.
Het kabinet Chamberlain bevat vijftien
conservatieven, en, zooals ook het kabi
net Baldwin, vier nationaal-libsralen en
twee nationale labours.
De koning heeft Baldwin tot ridder in
de orde van den Kouseband benoemd.
Groot is de verdienste van Baldwin
voor Engeland. Wij denken o.a. aan Dec.
1936, .toen de monarchie in gevaar ver
keerde.
Mr Baldwin toonde toen de eigen
schappen van een man, die in tijd van
nood handelt, zonder bedenken en zon
der compromis.
Van Dtecember 1936 af is men het gaan
betreuren, dat Mr Baldwin de leiding
zou neerleggen. Hij had een verbazing
wekkende krachttoer verricht een
krachttoer 'van karakter en plichtsbesef.
Men zag hem van dat oogenblik af als
wat hij werkelijk is een groot man,
en een zeer groot patriot.
Gedurende de kroningsweek is hij toe
gejuicht alsof hij de koning zelf was.
Hij gaat heen, terwijl zijn prestige,
vaak diep gezonken, 'hooger staat dan
ooit. Hij heeft zijn eigen tijd gekozen.
Mr Neville Chamberlain is tot het
hoogste regeeringsambt geroepen op hoo-
geren leeftijd dan waarop één zijner voor
gangers het voor de eerste maal aan
vaardde. Hij is 68 en slechts een maand
jonger dan zijn halfbroeder, sir Austen
was, toen deze in November 1931 een
zetel in het nationale kabinet weigerde,
omdat 'hij meende, dat hij den leeftijd
had waarop men plaats moet maken voor
jongeren.
Korta Berichten.
Op een spoorwegovergang bij Bra-
siau, is een trein op een geheel met pas
sagiers bezette autobus ingereden. Geen
der 31 inzittenden bleef ongedeerd. Zes
passagiers werden gedood, zeven liggen
op sterven, en 18 werden ernstig gewond.
