Keizer en Hofprediker.
„PUROL
De reis van het Prinselijk Pear.
EERSTE BLAD
Stofzuiger-
fabriek
Herziening van de Grondwet.
ZATERDAG 30 JANUARI 1937
DAGBLAD VOOR OE PROVINCIE ZEELAND
51 e JAARGANG No. 102
Staten-Generaal
De Scholen-concentratie.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws
Ijsvermaak
Binnenland
Uitg,: N.V., Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emcrgo" ter exploitatie van het blad ,„De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postcheque en Girorekening 44405.
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Ahonnemer-tsDrüs f2.50 per kwartaal,
woekabonncmentop voor Middelburg, Goer sa
Vlissingcn 10.20. Lnsee nummers 5 cent.
Advertentiiin 30 cent per regel. Ingezonden
mcdcdeclingcn 60 cent por regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags 10.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Pit nummer bestaat uit 2 bladen
uur:
Or
In de afgeloopen week heeft ex-Kei
zer Wilhelm in stille afzondering zijn
7östen vei jaardag gevierd.
Vroeger was de verjaardag van den
Keizer een nationale feestdag die met
groot vreugdebetoon gepaard ging.
Maar sinds 19l8 is dat veranderd.
Door de politieke omstandigheden ge
noodzaakt heeft de Keizer een toevlucht
gezocht in Nederland. En nu leeft lig
daar als een balling in het stille Doorn,
waar zijn verjaardag mede in verhand
met den gezondheidstoestand van den
ex-monarch schier onopgemerkt pas
seerde.
Er is in het leven van dezen vroege-
ren Keizer een sterke tragiek. Eens een
vorst die mee de wereld beheersehte
leeft hij nu sinds jaren als een verge
ten burger, die op de politiek van zijn
vioeger vaderland niet de minste in
vloed heeft.
Wanneer we trachten de oorzaken van
dvzen diepen val na te gaan, dan den
ken we als vanzelf aan den vroegeren
hofprediker van Keizer Wilhelm, Adolf
S t c k e r.
Wat in Duitschland en wat met ex-
keizer Wilhelm gebeurde is toch nie'
toevallig. Er is tusschen 't vroegere optre
den van den gewezen keizer en wat ziel:
de laatste jaren afspeelde een aanwijs
baar verband.
Adolf Stöcker (18351909) nam
in de ontwikkeling van de Christelijk so
ciale beweging in Duitschland een voor
name plaats in. Met groote volharding
beeft hij gepoogd, de gedachte ingang te
doen vinden dat uit de prediking van
Jezus ook voor het leven van dezen
tijd, bepaalde tot daden dringende
eischen voortvloeien.
In 1878 lichtte hij de Christelijk So
ciale Arbeiderspartij op, welke partij hij
later heeft uitgebreid tot een meer alge-
meene Christelijk Sociale partij, welker
beginselen hij tot 1896 heeft ver-
d digd binnen den kring van de Con
servatieve Staatspartij. Jarenlang heelt
hij deel uitgemaakt van den Duitschen
Rijksdag.
Elen van zij;n medewerkers, de Ber-
lijmsche Stadszendeling, Dr Jaque-
mar, heeft hem als volgt geteekend:
„Met volkomen en warmvoelend begrijb
:pen nam Stöcker kennis van de recht
matige oeconomische en politieke verlan
gens der arbeiderskringen; de sociaal-
democratische partij! echter meende hij,
wegens het atheïsme en de onverschillig
heid voor het eigen vaderland, die haar
in zoo sterke mate kenmerken, in het
belang der arbeiders zelve ten sterkste te
moeten bestrijden. Dit bracht hem ar toe
om een ohristelijk-sociaal program op te
stellen.
Met de hem eigen kracht en onver
schrokkenheid was hij een man uit één
stuk en destijds wellicht de eenige in
Duitschland, die het durfde wagen om
eenerzijds den rooden stier bij de horens
te vatten, en anderzijds een positief-op-
bouwende sociale en politieke actie te
voeren. De groote politieke vergaderin
gen, die hijl eiken Vrijdag te Berlijh hield,
waren de kampplaats eener geduchte
geestesworsteling, waarin twee wereldbe
schouwingen de eene, der religie gram,
de andere, de christelij'k-sociale met
elkander streden om de ziel van het
Duitsche volk.
Wie Stöcker in zijn optreden heeft ge
zien of gehoord, kan hem nooit meer
vergeten. Hij heeft metterdaad honderd- j
duizenden arbeiders aan den greep van
de onder Joodsolie invloeden staande so
ciaal-democratie ontrukt en voor de ge
zonde sociale gedachten van het Chris- i
tendom gewonnen.
Hij was een goed eind op weg om de
leider van de Duitsche Christelijke arbei
ders te worden, toen zijn vurig door hem
geliefde Keizer hem storend in den weg
trad met diens: „Ik wil geen sociale pre
dikanten".
Stöcker is n.l. van 1874 tot 1880
hofprediker te Berlijn geweest. In laatst
genoemd jaar werd hem door den Kei
zer den eisch gesteld te kiezen tusschen
zijn ambtelijke en zijn politieke werk
zaamheden.
Be Keizer moest van „sociale domi
nees" niets hebben.
Zeer duidelijk kwam dat uit in het
telegram dat hij in 1896 naar aanlei
ding Van Stöckers afscheiding van de
Duitsdh-conservatieve partij aan zijto
leermeester Hinzneter richtte en waarin
het o.m. heette:
„GhristeliJ.o-sociaal is dwaasheid en
voert tot zelfoverschatting en onver
draagzaamheid, beide in lijnrechten strijd
Filiaal: Middelburg, Heerengr. 46, Tel. 202
(Adv.j
met het Christendom. De heeren predi
kanten moeten zich om de zielen van hun
gemeenteleden bekommeren, maar zich
buiten de politiek houden."
Dit telegram was typeerend voor de
mentaliteit van den keizer. Hij wilde niet
weten en daarin stemt hij overeen met
de nationaal-socialis-ten van thans - van
predikanten die principieele eischen
stellen voor het politieke en sociale
leven.
Mede door den invloed van den Keizer
is de ontwikkeling van de Christelijk so
ciale actie en van de Christelijke politiek
gestuit.
Met het gevolg, dat er, toen de revo
lutie-stormen in Duitschland losbraken
geen kracht was tot tegenweer en dat
Duitsdhland eerst aan de sociaal-demo
cratie en daarna aan het nationaal-so-
cialisme ten prooi is gevallen.
Ein zoo is het leven van den balling in
Doorn als een waarschuwend teeken voor
allen, die aan hen die ook het politieke
en sociale leven willen binden aan Gods
Woord, het zwijgen pogen op te leggen.
TWEEDE KAMER.
Het kiesrechtvraagstuk. Te ver
doorgevoerde evenredige ver
tegenwoordiging. De bedoeling
is een kraentiq parlement te
krijgen.
De Kamer heeft gisteren voortgezet de
behandeling der wetsontwerpen tot het in
overweging nemen van voorstellen tot ver
andering in de Grondwet.
Aan de orde is het wetsontwerp, strek
kende tot aanvulling van de bepalingen
betreffende het kiesrecht.
De heer Lingbeek (H. G. S.) be
strijdt de opvatting, dat de aanwezigheid
van kleine partijen, schadelijk zou zijn
voor het parlementaire stelsel.
Als dit wetsontwerp wordt aangenomen
is het algemeene kiesrecht nog slechts co-
medie, want de groote partijen verdeelen
dan onderling de stemmen der kleine par
tijen.
De minister wil thans een „ruimeren
armslag voor een zuiverder toepassing
der evenredige vertegenwoordiging. Maar
de evenredigheid is thans geheel zoek.
De heer De V i s s e r (C. P.) noemt
den voorgestelden maatregel niet minder
dan de aantasting van het evenredig kies
recht, dat alle groepen van de bevolking
in de gelegenheid wil stellen, haar politie
ke vertegenwoordigers te kiezen. Door de
aanneming van het voorstel maakt men
de evenredige vertegenwoordiging tot een
politieke leugen.
De heer Van H o u t e n (C. D. U.)
constateert, dat het de bedoeling is de ex
cessieve versnippering der volksvertegen
woordiging door kleine partijen te doen
eindigen. Dit gaat in tegen diepe rechts
beginselen. Terecht heeft de heer De Vis
ser daartegen gewaarschuwd.
Spr. vreest, dat hiermee de weg wordt
geopend voor machtsmisbruik der groote
partijen en dat de oude coalitiepolitiek er
in versterke mate door zal herleven. Dit
voorstel is belangenpolitiek in den slecht-
sten zin van het woord.
De heer G o o p s (Lib.) constateert, dat
het doel van het ontwerp duidelijk is, n.l.
het de kleine partijen moeilijk te maken,
in het parlement vertegenwoordigd te zijn.
Men heeft beweerd, dat de te ver door
gevoerde evenredige vertegenwoordiging
het vormen van parlementaire kabinetten
onmogelijk maken Dit is echter onjuist,
want nog nooit hebben de kleine partijen
de vorming van een parlementaire regee
ring in den weg gestaan.
Het zou een arm parlement zijn, waar
uit de kleine partijen waren verdwenen.
Haar vertegenwoordigers zeggen dikwijls
dingen, die de vertegenwoordigers der
groote partijen niet kunnen zeggen.
De beer Vliegen (S. D.) constateert
dat in de Staatscommissie over deze zaak
een unanieme beslissing is genomen, hoe
wel daarin ook liberalen vertegenwoor
digd waren. Daarom verbaast hem hef
standpunt van den heer Coops.
Men heeft de sociaal-democraten aan
hun verleden herinnerd. Maar juist dit
bewijst, dat een kleine partij de evenre
digheid niet noodig heeft om groot te
worden. D'e S. D. A. P. is onder een ge
heel ander stelsel gegroeid.
Het aanhangige voorstel richt zich niet
tegen de kleine partijen en wil deze niet
uitsluiten. Ware dit wel zoo. dan zou men
op den steun der S. D. A. P. niet behoeven
te rekenen. Het voorstel richt zich echter
slechts tegen een te groote versnippering
en dat is noodzakelijk.
De heer Van den Heuvel (A. R.)
betoogt, dat de voorgestelde wijziging
slechts ten doel heeft, de regeering te
machtigen, de evenredigheid zoo dicht
mogelijk te benaderen en daartoe de mid
delen te ontwerpen. Het richt zich geens
zins tegen de kleine partijen.
Het is geenszins onredelijk, aan de
evenredigheid grenzen te stellen. De ver
snippering wordt thans te sterk bevor
derd. Terecht heeft de heer Vliegen er op
gewezen, dat de evenredigheid nergens
zoo ver gaat als hier te lande.
De kleine partijen kunnen, omdat zij
geen verantwoordelijkheid dragen, een
mateloos felle critiek op het regeerings-
beleid oefenen en den kiezers de onmoge
lijkste beloften doen. Het is onjuist, dat
de kleine partijen het geweten der groote
partijen zijn of hun onbetaalde rekenin
gen. Ook is het onjuist, wat de heer
Coops zei, dat een afgevaardigde in het
verband eener groote partij, niet zou kun
nen zeggen wat hij op het hart had.
Inderdaad zijn alle partijen eens klein
geweest, maar zij zijn groot geworden
onder een heel ander en veel moeilijker
stelsel dan dat van thans. En de kleine
partijen kunnen immers ook buiten het
parlement, onder het volk zelf propa
ganda maken.
De heer Westerman (ex. nat. her
stel) constateert, dat hij geen enkel nieuw
argument heeft gehoord. Men heeft hier
met een simpelen machtsgreep te doen
van een meerderheid, die zich niet vol
doende zedelijk en geestelijk sterk weet
om zich te handhaven.
De heer Joekes (V.D.) zegt, dat de
meeste der hier gehouden betoogen eigen
lijk niet op hun plaats waren, omdat hier
geen wijziging voer ons kiesrecht aan de
orde is, doch slechts een herziening van
de Grondwet, die het de regeering moge
lijk moet maken, het stelsel der evenre
dige vertegenwoordiging te corrigeeren.
Spr. acht het overigens juist, dat in de
Grondwet wordt aangegeven, dat een af
wijking van de volstrekte evenredige ver
tegenwoordiging mogelijk is.
De houding van den heer Coops acht
spr. verrassend, maar nog verrassender
was de verklaring van den heer Wester
man, dat zijn rechtsgevoel beleedigd werd
door het voorgestelde. Spr. heeft nooit ge
merkt, dat het rechtsgevoel der groepen,
waarmede deze afgevaardigde zich ver
want voelt, beleedigd werd als niet elke
overtuiging met wiskundige evenredigheid
tot uiting kon komen.
De heer V a n D i s (S. G. P.) herinnert
aan het verzet zijner partij tegen het wets
voorstel om ten minste drie zetels te
eischen van de partijen, om in het Parle
ment vertegenwoordigd te kunnen zijn.
Thans wordt weder het grofst onrecht
voorbereid tegen de kleine partijen, wien
men het onmogelijk wil maken, in de Ka
mer te komen. De kleine partijen hebben
het al moeilijk genoeg tengevolge van de
geëischte hooge waarborgsom.
De regeering heeft de bedoeling het
herstel der oude christelijke coalitie door
dit wetsontwerp te bevorderen. De groote
partijen mogen gewaarschuwd zijn, dat zij
door de stem des volks te smoren, een
hoog spel spelen.
De Minister van Binnen-
landsche Zaken, de heer De
Wilde, zal niet ingaan op de verschil
lende beschuldigingen, die aan het adres
van de regeering zijn geuit. Te weinig
heeft hij gehoord, dat het er om gaat, een
zoo krachtig mogelijk parle
ment te krijgen. Voor we de even
redige vertegenwoordiging hadden, had
den we het districtenstelsel. Beide stelsels
hadden hun bezwaren. Ook nu komen de
stemmen in de verschillende deeien des
'lands niet voldoende tot hun recht.
Spr. is in het algemeen eerder geneigd,
wat klein is te beschermen dan het te
onderdrukken. Ook bij de groote partijen
ziet spr. niet het streven, de kleine par
tijen te verdringen. Het kan echter plicht
zijn, al te groote verbrokkeling te voor
komen.
Het standpunt, dat de evenredigheid
zoo zuiver mogelijk wiskundig moet wor
den toegepast, deelt spr. niet. Een kenner
van ons kiesrecht als Prof. Mr Dr van
den Bergh deelt het ook niet. In vele lan
den bestaat de evenredige vertegenwoordi
ging ook, maar niet zoover doorgevoerd
als hier.
De heer Lingbeek heeft het woord arm
slag verkeerd geïnterpreteerd. Het betee-
kent slechts, dat de regeering meer ruim
te wil hebben om de evenredige vertegen
woordiging op de juiste wijze toe te pas
sen.
Spr. wijst de beschuldiging van slink-
sche methoden tot onderdrukking der
kleine partijen af. Vele geestelijke leiders
van ons volk, die als eenling in de Kamer
zijn gekomen, zijn door hun propaganda
Wij hebben dezer dagen een overzicht
gegeven van het rapport der Staatscom
missie benoemd om het vraagstuk van
de concentratie bij het onderwijs te bestu-
deeren en zoo mogelijk, daaromtrent voor
stellen aan de Regeering te doen.
Bij het overzicht dat wij gaven is één
punt niet duidelijk in het licht gesteld.
En nog wel een zeer belangrijk punt.
Voorgesteld wordt n.l. om de regeling
van het leerlingen-aantal niet te doen
geldenvoo'rdebijzonderescho-
len, welke reeds bestonden
voor de L. O.-wet 1920 in werking
trad.
De Commissie heeft gevoeld, dat het
onbillijk zou zijn en onrechtvaardig, wan
neer juist die scholen, gesticht in een
tijd toen dit met groote financieele op
offeringen gepaard ging, van de veran
derde omstandigheden de dupe zouden
worden.
Voor deze scholen blijft de
thans bestaande wettelijke
regeling gelden.
in het land vrijwel tegen hun zin in de
Kamer gedrongen, en ook thans behoeft
de grootste invloed der kleine partijen
niet te liggen in het parlement.
Er is geen sprake van, dat de regee
ring hier den eersten stap wil doen om
af te komen van het stelsel der evenredi
ge vertegenwoordiging. Juist om allen
schijn daarvan te vermijden heeft zij zich
beperkt tot dit voorstel.
Te 5 uur wordt de vergadering geslo
ten.
DE STRIJD IN SPANJE.
Modder rond Madrid.
Uit de Spaansehe hoofdstad wordt ver
nomen, dat om acht uur gisteravond op
het Madrilleensche front de strijd weder
is opgelaaid. Het kanongebulder bereikte
een onrustbarende hevigheid. De eene ex-
ploisie volgde op de andere. Ook de
mitrailleurs waren zonder onderbreking
in actie.
Gister heerschte in verscheiden Spaan
sehe oorlogszones noodweer. Meer dan 24
uur achtereen waren geweldige stortre
gens neergeslagen.
De loopgraven stonden onder water,
stroomen en rivieren waren buiten hun
oevers getreden, wegen en velden stonden
blank.
Militaire krijgsverrichtingen waren on
mogelijk.
DE POLITIEKE TOESTAND IN JAPAN
Generaal Senjuro Hayashi formateur.
Na de mislukking van Oegaki's for
matie-pogingen heeft de keizer thans
generaal Senjuro Hayashi, oud minister
van oorlog, met de vorming van een nieuw
kabinet belast.
Hayashi heeft deze opdracht inmiddels
reeds aanvaard.
Algemeen verwacht men, dat de oud
minister door de militairen zal worden
gesteund. Zijn kans van slagen is dus
zeer groot.
In financieele kringen gelooft men, dat
Hayashi een gematigden koers zal in
slaan.
In parlementaire kringen wijst men er
op, dat Hayashi zich in den landdag
steeds voor handhaving van de constitutie
heeft uitgesproken en voortdurend ge
tracht heeft, de tegenstellingen tusschen
leger en parlement te vereffenen.
DE ZEELIEDENSTAKING IN
AMERIKA ZOO GOED ALS
GEëINDIGD.
Het einde van de staking der haven
arbeiders en zeelieden in Amerika is nu
werkelijk in het zicht. De stakingsleiders
verklaarden althans, dat de arbeiders a.s.
Maandag het werk zouden hervatten.
De voorwaarden zijn vrijwel dezelfde als
vóór het uitbreken van de staking. Het
eenige verschil is, dat de werktijd nu zes
uren per dag zal zijn, terwijl de werkge
vers den achturigen werkdag wilden in
voeren.
Worden de voorwaarden algemeen goed-
g keurd, dan beteekent zulks, dat alle
stakende vakvereenigingen. met uitzonde
ring van de havenarbeiders, een loonsver-
hoo'ging hebben bereikt en dat alle vak-
vereenigingen van zeelieden erkend zijn.
Slachting' van Nederlandsch vee in
Duisburg.
De stad Duisburg heeft een speciale op
dracht gekregen voor het slachten van
groote hoeveelheden vee, die van Neder
land naar Duitschland worden ingevoerd.
Het plan beteekent een aanzienlijke ver
ruiming van arbeidsgelegenheid voor
Duisburg.
Duizend koeien en 4000 varkens zullen
wekelijks aankomen. Ongeveer 250 meer
Binnenland.
Prinses Juliana en Prins Bernhard naar
Zakopane vertrokken.
De Tweede Kamer over het kiesrecht.
Herberekening Indische pensioenen.
De bemanning van de Jonge Jacobus om
gekomen.
Kamer van Koophandel. Nieuwjaarsrede
van den voorzitter.
Steun aan de kleine landbouwbedrijven.
Buitenland.
De strijd in Spanje weer hervat.
De kabinetsvorming in Japan.
Zeeliedenstaking in Amerika beëindigd.
geeft ruwe huid
verzacht - geneest
arbeiders vinden hierdoor werk. 60 pet.
van de geslachte koeien zullen over het
industriegebied verdeeld worden, terwijl
de rest naar andere streken van Duitsch
land wordt verzonden.
De uitvoering van deze opdracht zal
ruim drie maanden in beslag nemen.
Warschau verlaten dbor de griep.
De griep heeft het eens zoo vroolijke
leven in Warschau geheel gedesorgani
seerd, vooral 's avonds geeft Warschau
een doodschen aanblik.
Café's, theaters en bioscopen zijn leeg.
Degenen, die geen griep hebben, blijven
thuis uit angst voor besmetting.
De meeste scholen zijn gesloten. Ook
het stadsverkeer is aangetast daar 300
van de 1300 man personeel ziek is. Vele
kleine winkels zijn gesloten wijl de eige
naar of een of twee bedienden ziek zijn.
De autoriteiten schatten het aantal zie
ken op 80.00P tot 90.000. Per dag worden
2 a 3000 nieuwe gevallen geconstateerd.
Tot nu toe heeft de griep geen kwaad
aardig karakter en er zijn maar weinig
dooden.
Echter vertoonen sommige zieken dit
maal aanzienlijke ontstekingen aan ooren
en nieren.
Geen ontmoeiing met de Koningin te Zeil
am See. Naar Zakopane vertrokken.
Het A.N.P. meldt uit Krynica, dat
Prinses Juliana en Prins Bernhard naar
Zakopane zijn vertrokken. Na een kort
verblijf aldaar, zullen zij zich naar Kra-
kau begeven. De minister van arbeid en
sociale zaken, Koscialkowski, heeft het
Prinselijk paar te Krynica een particulier
bezoek gebracht.
Naar men meldt, zijn de berichten in
de bladen omtrent de ontmoeting van de
Koningin met het Prinselijk echtpaar te
Zeil am See uit de lucht gegrepen.
De details van het reisplan zijn nog
niet vastgesteld, terwijl ook het verblijf
van H. M. in geenerlei verband staat met
de aldaar te houden sportfeesten.
H. M. hoopt in Zeil am See dezelfde
rust te zullen vinden, welke Zij in Igls
heeft genoten.
BURGEMEESTERS.
Bij K.B. van 25 Jan. 1937, is met
ingang van 15 Februari 1937 benoemd tot
burgemeester der gemeente IJsselmuiden
de heer Jhr Mr M. L. Q u a r 1 e 3 van
Ufford te Middelburg.
De heer Quarles van Ufford is thans
volontair ter secretarie te 's-Heer Arends-
kerke.
Met ingang van 15 Februari 1937 is
benoemd tot burgemeester der gemeente
Baarderadeel: Mr W. Hoekstra te Baard.
Tot burgemeeester der gemeente Usquert
de heer L. F. Britzei te Makkum.
Tot burgemeester der gemeente Cast.ri-
cum, de heer Mr C. A. H. W. B. van den
Clooster baron Sloet tot Everlo, geëmploy
eerde bij de Amsterdamsche Bank te Am
sterdam.
Bij K.B. is aan W. Boudet van Dam
op zijn verzoek, met ingang van 25 Jan.
1937, eervol ontslag verleend als burge
meester der gemeente Oud-Alblas.
Conflict bij de „Twente" voorkomen.
Beide partijen, betrokken bij het drei
gend conflict bij de confectiefabriek
„Twente" te Enschedé, hebben het door
den rijksbemiddelaar in de Donderdag
te Apeldoorn gehouden conferentie, ge
dane voorstel aanvaard. Het ultimatum
is ingetrokken.
Notariaat.
Bij Kon. besluit van 25 Januari 1937,
is aan E. Suermondt op zijn verzoek met
ingang van 1 Februari 1937 eervol ont
slag verleend als notaris te Rotterdam.
éf
