EERSTE BLAP D5M80AQ 15 DECEMBER 1938 DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND 51e JAARGANG No. 85 Leerzame herinnering. Onderwijs-bezuiniging. Buitenland. Nationaal Fonds voor bijzondere nooden. Belangrijkste Nieuws Binnenland Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw". Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes. Telefoonnummer 11. Postcheque en Girorekening 44455. Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL J. J. FANOY, Lange Burg B 16, Tel, 28. Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA. Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal, weekabonnementen voor Middelburg, Goes en Viissingen i Ü.2Ü. Losse nummers b cent. Advertenuën 30 cent per regei. ingezonden medeaeelingen 80 cent per regel. Kleine Advertentiën Dinsdags en Vrijdags fö.Tö, mj vooruitbetaling, Onder letter of motto fö.85. Bij contract belangrijke korting. Dit nummer bestaat uit 2 bladen In het jubileum-nummer van „S t e m- m e n des T ij d s" schreef Prof. Diepen horst een artikel over „Een kwart-eeuw politieke strijd". „Een herinnering aan de groote politieke strijdvragen welke toen nu 25 jaar ge leden de geesten beroerden, schijnt ons zegt hij een geschikt hulpmiddel tol het verkrijgen van een inzicht in de ge wichtige veranderingen, die zich op poli tiek terrein voltrokken." D'aar was in die dagen de schoolkwes tie. „Geen stap kon minister Heemskerk doen tot meerdere vrijmaking van het bij zonder onderwijs of uit den vrijzinnigen en sociaal-democratischen hoek rees ver zet tegen de aanranding van het monopo lie der openbare school." Het begon met de M.U.L.O.-wet van 14 Juli 1910 welke meer ruimte schiep voor, bet bijzonder meer uitgebreid lager on derwijs. Alle vrijzinnigen (met uitzonde ring van den heer Verhey) en sociaal democraten stelden zich daartegen te weer. Hetzelfde onverkwikkelijke tooneel speelde zich af bij het Bouwwetje, dat een verhooging doorvoerde van de bij- drage ter tegemoetkoming in de kosten van voorziening in de behoefte aan schoollokalen. Hier ging het zuiver rechts tegen links. Niet één liberaal, niet één sociaal-democraat in de Tweede of Eerste Kamer wilde door zijn stem deze vermindering van druk voor bet bijzonder onderwijs mogelijk maken. Dit alles is echter slechts kinderspel in vergelijking met hetgeen loskwam toen vlak na de oprichting van Stemmen des Tijds begin 1912 verscheen het rapport der 24 Maart 1910 ingestelde Staatscommissie „tot onderzoek van de vraag, welke wijzigingen in de Grondwet behooren te worden aangebracht." Volgens de toen geldende opvatting was de openbare school de normale, de volksschool bij uitnemendheid, terwijl het bijzonder onderwijs als een exen- trieke liefhebberij werd beschouwd. Met die opvatting brak de Grondwets commissie, wier voorstel door de Regee ring met een kleine wijziging werd over genomen, radicaal. Volgens dit voorstel was de openbare school niet meer de eerstgeborene en de meestgeliefde. Het openbaar onderwijs zou een aanvullend karakter krij gen. Dit voorstel bracht geweldige beroering in het vrijzinnige kamp. „Mr J. A. Levy aldus verder Prof. Diepenhorst vertolkte de grondtoon der oppositie, toen hij' aan de Grondwets commissie verweet, dat zij „door aan de kinderziel den overvulden schotel van theologisch krakeel voor te zetten, zich vergrijpt aan de majesteit en de onschuld van het kind." Wie de verkiezingscampagne van 1913 hebben meegemaakt herinneren zich nog de ongekende felheid waarmede de „sub sidie-vreters" en „struikroovers" werden gelaakt. Voor wie het niet meer weten is leerzaam wat de Bond van Neder land s c h e Onderwijzers in zijn in dui zendtallen verspreid vlugschrift van de Christelijke school getuigde: „D'e christe lijke school randt aan op de meest bru tale wijze de kinderlijke onbevangenheid, sticht onder de jeugd duizende malen meer onheil, dan alle oneerbare uitstal lingen van boek- en plaatwerk, prent briefkaarten en Nieuw Malthusiaansche middelen, waartegen onze brave Christe lijke Regeering zoo fel te keer gaat." Zóó was het 1 toen Stemmen des T ij d s werd opgericht! Ja, zoo was het nu ongeveer een kwart eeuw geleden. Maar' zoo is het niet meer. Het- recht van de bijzondere school werd erkend. Volkomen v r ij h e i d werd voor de bijzondere school verkregen. De financieele gelijkstelling werd een feit. De schoolstrijd is niet vergeefs gestre den. Het optreden van de rechtsche partijen werd rijk gezegend. Zegeningen werden ontvangen, die mo- gen prikkelen tot vernieuwde actie bij de stembus in 1937. De af deeling 's-Gravenhage van „Volks onderwijs" heeft een merkwaardige ont dekking gedaan. In een circulaire aan de ouders van vijf openbare scholen, die volgens raads besluit zullen worden opgeheven, wordt Rechtbank te Middelburg. 44 eerst medegedeeld, dat dit te danken is aan de voorstanders van het bijzonder onderwijs, die in allerlei regeeringscolle- ges hunne vertegenwoordigers hebben en die met voorliefde openbare scholen op heffen om daardoor hun eigen door de malaise kwijnende scholen in stand te kunnen houden. Na deze lasterlijke aantijging volgt ech ter, naar onlangs door onze „Rotter dammer" werd gemeld, de volgende uitspraak „Denkt niet, dat bij het bizonder on derwijs niet bezuinigd moet worden. Daar zijn evenzeer groote klassen; daar sluit men evengoed scholen; maar daar wordt alles geregeld zonder dat er be kendheid aan gegeven wordt; want als zulks geschiedde, zou de schijn dat alleen het openbaar onderwijs door tall van maatregelen te lijden heeft worden weg genomen." Dat is wel een zeer merkwaardige ont dekking. Om niet den schijn weg te ne men, dat alleen op het openbaar onder wijs bezuinigd wordt, zouden de voor standers van het bijzonder onderwijs, in het geheim scholen sluiten en klassen ver- grooten. Het is niet noodig de dwaasheid van dergelijke fantastische mededeelingen in het licht te stéllen. Wel kan het goed zijn nog even te on- ■derstreepen, wat hier door een afdeeling van „Volksonderwijs" wordt erkend: Ook op het bijzonder onderwijs wordt bezui nigd, ook -daar heeft men groote klassen, ook daar worden scholen gesloten. BOODSCHAP VAN GEORGE Vt. In het Hooger- en Lagerhuis heeft Lord Cromer, opperkamerheer van deD Koning, een koninklijke Boodschap voor gelezen, luidende: „Ik -heb den troon bestegen onder om standigheden zonder precedent en op een oo'genblik van groote persoonlijke droef heid, maar ik ben vast besloten mijn plicht te doen en ik word daarbij ge steund door de wetenschap dat ik den steun en den sterken goeden wil en de sympathie van mijn onderdanen heb, hier en in de geheele wereld. Ik zal er voortdurend naar streven met de hulp van God en met den steun van mijn be minde echtgenoote, de eer van het ko ninkrijk te handhaven en het geluk van mijn volken te bevorderen." Critiek op omgeving van den ex-koning. De aartsbisschop van Canterbury, Lang, heeft een radiorede gehouden, waarin hij een scherpen aanval deed op de omgeving van den ex-koning. „L a - ten z ij, die tot deze kring gen behooren, weten al- al du s de a a r t b i s -s c h o p dat zij veroordeeld wor den door de natie, die van koning Edward 'heeft ge- houd e n.'' Ik ben er voor teruggedeinsd deze woorden uit te spreken, maar gezien den ernst van deze aangelegenheid, voel de ik mij geroepen hun de waarheid te zeggen. 'Gedurende de laatste tien dagen heb ben wij vreemde gebeurtenissen beleefd, gebeurtenissen zonder precedent in de geschiedenis van onze natie. We hebben een week doorgemaakt van angst en on lust. Koning Edward VIII heeft na zijn laatste woorden tot zijn volk gericht te hebben Windsor Castle verlaten en hij is in ballingschap gegaan. In het duister van den nacht heeft hij onze kusten ver laten. Zelden of nooit is een Britsche souve- rein op den troon gekomen begiftigd met meer eigenschappen, die hem geschikt maiken voor het Koningschap. Zelden of nooit werd een Koning begroet met meer geestdrift en aanhankelijkheid. I God had hem een hooge en heilige taak toevertrouwd. Toch heeft hij door zijn eigen wil gealbdiiceerd hij heeft zijn taak prijsgegeven. Met karakteristie ke openhartigheid heeft hij ons zijn mo tief meegedeeld. Het was een hunkeren naar particulier geluk. Vreemd en treurig moet het zijn dat hij voor zulk een motief, 'hoe sterk het ook op zijn hart drukte, zulke hooge ver wachtingen teleurstelde en zulk een groote taak liet varen. Nog vreemder en treuriger is het dat hij zijn geluk heeft gezocht op een wijze, onvereenigbaar met de christelijke be ginselen van het huwelijk en binnen een maatschappelijfcen kring, welks levens normen en levenswijze vreemd zijn aan al de beste instincten en tradities van zijn volk. Laten zij die tot dezen kring behooren weten, dat zij thans de verwijten op zich hebben geladen en het oordeel der natie die koning Edward had lief gehad. DE OORLOG IN SPANJE. Aan de fronten in Spanje blijft een op vallende stilstand in de krijgsverrichtin gen heerschen, waaraan de strenge kou de en hevige sneeuwval niet vreemd schijnen te zijn. Er hadden slechts eenige onheteekenende gevechten plaats. Uit Malaga wordt vernomen, dat de duikboot van de regeering „G 3" tien mijl huiten Malaga door een oorlogsschip van de opstandelingen tot zinken is ge bracht. Een officier en twee matrozen konden ■zich nog tijdig in veiligheid brengen. Do rest van de bemanning verdronk. Volgens te Gibraltar uit goede bron ontvangen berichten zou een Sovjet-Rus sische duikboot-flo'tille zijn opgemerkt, toen het 'ter reede van Pakna de Mallora kruiste. De bemiddelingspogingen. Zooals men weet hebben de Fransche en Britsche regeering gezamenlijk een nota gericht aan D'uitschland, Italië en Portugal, waarin bemiddelingspogingen in den Spaanschen burgeroorlog door middel van een volksstemming werden voorgesteld en volkomen niet-inmenging werd bepleit. D'uitschland en Italië heb- ben hierop geantwoord, tot medewerking bereid te zijn, hoewel niet wordt verheeld dat er weinig resultaat van wordt ver wacht. Van Italiaansche zijde wordt er op ge wezen, dat Rome reeds in Augustus soortgelijk© voorstellen heeft gedaan, doch doch dat men er toen niet van wilde we ten. Gevreesd wordt, dat het thans te laat zal zijn voor bemiddelingspogingen. DE TOESTAND IN CHINA. D'e toestand in China is op het oogen- blik zeer verward. Zijn de berichten juist, dan zou Tsjiang Kai-sjek, de ge vangen opperbevelhebber der centrale troepen, in vrijheid zijn gesteld. D'och dit niet alleen. De opstandige, communis tisch gezinde generaal Tsjang Sjoe-liang zou op zijn beurt gevangen zijn genomen. Deze sensationeele wending zou zich als volgt hebben toegedragen: een der onder geschikten van Tsjang Sjoe-liang zou op eigen houtje een muiterij zijn begonnen tegen zijn commandant. Hij nam Tsjang Sjoe-lilang gevangen en stelde Tsjiang Kai-sjek in vrijheid. Maarschalk Tsjang Kai Sjek is reeds per vliegtuig onderweg naar Nanking. In de huurt van Sienjang, 15 km ten Noord-Westen van Sianfoe .hebben he vige gevechten plaats tusschen de regee- ringstroepen en de muiters. Volgens een uit Peking ontvangen be richt zou te Sian een groote brand zijn uitgebroken, welke brand in verband zou staan met een nieuwe muiterij. Radiotoespraak van Prinses Juliana. Gisteravond heeft H. K. H. Prinses Juliana voor den propaganda-avond van het Nationaal Fonds voor bijzondere noo den de volgende toespraak door de radio gehouden „Gaarne wil ik op dezen propaganda- avond voor het Nationaal Fonds voor bij zondere nooden een enkel woord van warme aanbeveling spreken voor deze noodzakelijke actie, die een voortzetting is van een zoo belangrijk onderdeel van het werk, dat tot voor kort door het Na tionaal Crisis Comité werd verricht. Moge het steeds uw warme belangstelling heb ben en mogen de steun en de sympathie, die ge ook het Nationaal Crisis Comité hebt geschonken, thans op het Fonds overgaan. Het Fonds biedt U de gelegen heid om bij voortduring uw landgenooten, die door de zware omstandigheden van onzen tijd getroffen zijn, metterdaad te helpen." Alvorens de Prinses sprak, voerde de voorzitter, Baron van Heemstra, het woord. Deze gaf een uiteenzetting van het streven van het Fonds. Na de toespraak van de Prinses heeft de Minister-President Dr H. Colijn een opwekkend woord gesproken. „Nu hoofd en hart van blijdschap vervuld zijn, aldus zeide o.m. de heer Colijn, moeten we den ken aan onze medeburgers, die door nij pende zorgen gekweld worden. Gelukkig is hij, die niet behoeft te vragen, nog ge lukkiger hij die kan geven." Voorts spraken nog door de radio de Ministers Slotemaker de Bruine en Oud, alsmede Prof. Aalberse en de heeren Jan van Zutphen, voorzitter van „Zonne straal" en Bouwe Vlas van het Leger des Heils. BLUM EN EDEN OVER DE VERHOU DING TOT DU1TSCHLAND. Tegenover een corr. van de News Chro nicle heeft Blum gesproken over de m o- gelijkheid van een verzoening met D'uitschland. „Frankrijk (aldus Blum) is bereid en zelfs vurig verlangend, D'uitschland te helpen naar een normaal economisch le- j ven terug te keeren, wanneer Duitschland door toe te stemmen in een algemeene vermindering der bewapening. Eüropa wil helpen terugkeeren naar een normaal politiek leven". Als D'uitschland grondstoffen noodig heeft, dan zou het die moeten koopen; maar wanneer 'het daarvoor geen geld bezit, dient er een andere oplossing ge vonden te worden. Wanneer D'uitschland daarover wil beraadslagen met de andere landen van Europa, zal Frankrijk, naar Blum verklaarde, voor geen poging terug deinzen om een algeheele verzoening te bewerkstelligen. Ook de Engglsche minister van Bui tenlandsche Zaken, Eden, heeft gisteren een redevoering uitgesproken, waarin hij de voornaamste richtsnoeren der E'ngel- sche buitenlandsche politiek aangaf. Wij wenschen een hartelijke samenwerking met Duitsch- 1 a n d. De gedachte aan een omsingeling van Duitschland is zoo verre van ons, dat wij samenwerking van dat land met an dere naties op prijs stellen; samenwer king op economisch, financieel en poli tiek gebied. Wij wenschen geen bloes en geen barrières in Europa. STORMSCHADE IN ENGELAND. D© storm, die gisteren in Engeland is opgestoken, heeft veel schade berok kend en eenige menschenlevens gekost. Aan de kust van Suffolk sloeg een roei boot om met vier inzittenden, die naar hun schip trachtten te roeien. Een va der, zoon en oudste dochter zijn ver dronken. Alleen een 14-jarig meisje kon gered worden. D'e treilers Godamas, die te Fleet wood thuishoort en 3 D'ec. vertrokken was, is 4 dagen over tijd en wordt als verloren beschouwd met haar geheele bemanning van 12 koppen. D'e te Lovestoft thuis 'hoorende vis- schersboot Silver Hening is met verlies van een der opvarenden de haven bin nengekropen. Een ander is met vrij zwa re kneuzingen naar het ziekenhuis ge bracht. In Schotland is een spoordijk over een afstand van 100 yard weggespoeld. Het aantal omgewaaide telegraafpa len, hoornen en afgewaaide dakpannen is legio. Hier en daar zijn een paar men- schen door losgeraakte voorwerpen ge troffen. Frankfurter veroordeeld tot achttien jaar gevangenisstraf. Het kantonnale gerecht van Graubün- den heeft uitspraak gedaan in de zaak tegen David Frankfurter, verdacht van Binnenland. Memorie van Antwoord inzake de voor stellen tot herziening der grondwet. De oonsumptiemelkregeiing wordt per 1 April a.s. ingetrokken. Radio rede van Prinses Juliana. Een dij'kval te Biezelinge. Buitenland. Redevoeringen van Eden en Blum over de verhouding tot Duitschland. Stilstand op het Spaansohe front. Verwarde toestand in China. Storm in Engeland. i moord op Wilhelm Gustloff, den leider van de groep-Zwitserland der Duitscke Nationaal-Socialistische partij. Frankfurter is veroordeeld tot 18 jaar gevangenisstraf met aftrek van acht maanden preventieve hechtenis; 'hij ver liest de burgerlijke eererechten voor het geheele leven, het verblijf in Zwitserland wordt 'hem voor zijn leven ontzegd, hij is in beginsel veroordeeld tot vergoeding van alle door zijn misdaad veroorzaakte schade en tot betaling van de proceskos ten. De Joodsche immigratie in Palestina blijft voortduren. De immigratie van Joden in Palestina die reeds in de jaren 1933 en 1934 zulk een grooten omvang had aangenomen, is volgens de laatste officiëele mededeelin gen ook dit jaar niet verminderd. In de eerste zes maanden van het loo- pende jaar steeg de Joodsche bevolking met meer dan 15.000 personen, voor hel grootste gedeelte immigranten. Weliswaar steeg de Arabische bevol king met 12.000 zielen, maar dit is het gevolg van het hooge geboorte-overschot. In het eerste halfjaar van 1936 werden 310 nieuwe handelsmaatschappijen opge richt, waarvan er zich slechts 18 in Ara bische handen bevinden, terwijl 278 van deze nieuwe maatschappijen in handen van Joden zijn. Bijna de helft van deze ondernemingen gaat uit van groote maatschappijen van Tel-Aviv. Bovendien werden in de eerste zes maanden van dit jaar 76 genootschappeu opgericht, om den handel van inheem- sche producten te bevorderen; slechts een enkele van deze ondernemingen is van Arabischen oorsprong. Roosevelt officieel als president gekozen. Gisteren heeft de grondwettelijke ver kiezing plaats gehad van den president der Vereenigde Staten. D'e 580 kiesman nen, die 3 November met imperatief mandaat gekozen werden, zijn in de hoofdsteden der 48 staten bijeengekomen en hebben officieel den president der re publiek gekozen. Op Roosevelt werden 528 stemmen uitgebracht en op Landon 8. Korte Berichten. Het bezoek van den Duilschen mi nister van buitenlandsche zaken, baron Von Neurath aan Weenen, zal waar schijnlijk plaats hebben tusschen 15 en 20 Januari. D'e Bondsraad heeft Motta tot president van Zwitserland gekozen. In verhand met den storm is gister avond de veerdienst Boulogne-Folkeolone stopgezet. DUITSCH-NEDERLANDSCHE BESPREKINGEN. De regeling der wederzijdsche werknemers. D'e onderhandelingen over hst arbeiden van Nederlandschu werknemers in D'uitschland en van Duitsche in Neder land, zijn op 12 D'ecember te 's Graven- hage ten einde gebracht. Het resultaat van de onderhandelingen, dat een in hoofdzaak ongewijzigde verlenging van de bestaande regeling tot en met 30 Sep tember 1937 behelst, zal aan beide regee ringen ter goedkeuring worden voorge legd. DE DISTRIBUTIE VAN VARKENS GEHAKT. De Minister van Sociale Zaken heeft aan de gemeentebesturen een ciculaire ge richt betreffende de distributie van var kensgehakt in blik aan ondersteunden volgens de Armenwet. Voorloopig zullen tot en met 16 Januari 1937 deze onder steunden op denzelfden voet als de ge- steunden of teweikgestelde werkloozen behandeld worden. In aanmerking komen gezinnen tot en met 4 personen voor één bus per week; aan grootere gezinnen zullen twee bussen per week worden ver strekt. De verkoopprijs bedraagt 32Vs ct. per blik.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1936 | | pagina 1