EERSTE BLAD
Zondagsrust en
„Nederlandsch Fabrikaat".
Het Zweedsche eldorado.
Justitie.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws
Begrooting Werkloosheids-
subsidiefonds voor 1937.
VRIJ JAG 6 NOVEMBER 1936
DAGBLAD VOOR OE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 32
jöeteN InvaltI
iNKETBAKKERIÜ
;MELLE. Qoes^
Uitg.: N.V. Uitgevers Maatschappij „Luctor et
Emorgo" tor oxplultatlo va» liet blud „Do Zeeuw",
Bureaux Lange VurnlHtruat 70, Goes,
Telefoonnummer 11.
l'nntrlièque en (llrorelieniiiK 11155
Bijkantoor Middelburg: Ku BOEKHANDEL
J. J. EANOY, Lunge Iiurg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZU1DEMA.
Abonnementsprijs i2,50 por itwartaal,
wcekabonnomonton voor Middelburg, Goes en
Vilssltigon f0.20, Losso nummers 5 cent
Advcrtontiön 30 cent por regel. Ingezonden
mcdcdcelingcn CO cent por regel. Kleine
Advcrtcntiën Dinsdags en Vrijdags 10.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
In het November-nummer van „De
Werkgever", officieel orgaan van de Ver
eeniging van Christelijke Werkgevers en
Groothandelaren in Nederland, wordt er
aan herinnerd, hoe noodig het is, dat de
Christelijke groep in Nederland steeds op
de bres staat voor de bewaking en bewa
ring van de Christelijke traditiën van ons
volksleven.
De Vereeniging „Nederlandsch Fabri
kaat" organiseert in een aantal plaatsen
tentoonstellingen.
De Vereeniging van Christelijke Werk
gevers protesteerde er tegen, dat deze ten
toonstellingen ook op den Zondag open
zouden zijn, maar izij ikreeg nul op het
request.
Te Amsterdam had men het met Zon
dagssluiting geprobeerd, maar daarbij was
aan den dag getreden, dat het nut der
tentoonstelling belangrijk 'kleiner zou
worden, wanneer aan de sluiting op Zon
dag zou worden vastgehouden''.
Op de medewerking van de Christelijke
werkgevers werd wel prijs gesteld, maar
met hun wensöhen en 'bezwaren wenschte
men geen rekening te houden.
Dat hier zelfs niet eens zakelijke be
langen in het spel waren, bleek wel te
's-Gravenhage, waar Zondagavond
om 6 uur een officieele rijsttafel werd ge
houden, en waar Zondagavond
11 uur de tentoonstelling officieel werd
gesloten.
Is het wonder, dat het bestuur van de
Vereeniging van Christelijke Werkgevers
verklaarde geen vrijmoedigheid te hebben
in het vervolg aan dergelijke tentoonstel
lingen medewerking te verleenen?
„Nederlandsch Fabrikaat" is een ver
eeniging, die een nationaal karakter wil
dragen en die de nationale belangen wil
behartigen.
Welnu, laat zij dan ook met de natio
nale, de Christelijke tradities, die ons volk
hebben gestempeld, rekening houden en
niet van zich afstooten het volksdeel, dat
gaarne 't Nederiandsehe fabrikaat steunt,
maar niet ten koste van zijn beginselen.
Terecht werd in het orgaan van „Ne
derlandsch Fabrikaat" van 1 November
opgemerkt, dat er „tegenwoordig helaas
maar al te veel dingen zijn, die ons Ne
derlanders, van elkaar kunnen verwijde
ren". Maar waarom werkt zij dan zelf
mee, onnoodige en voor 'haar doel scha
delijke verwijdering in de hand te werken?
In de sociaal-democratische pers wordt
voortdurend gewezen op „het voorbeeld
van de sociaal-democratische regeering in
Zweden, die er door een verstandige poli
tiek in geslaagd is de crisis en haar ge
volgen te overwinnen".
Natuurlijk zullen velen belangstelling
hebben voor de vraag waarin uie „ver
standige politiek" die zoo gelukkige ge
volgen heeft gehad, dan wel hes taai'
heeft.
Aan de uitvoering van groote werken
kan het niet liggen. Want op dat gebied
is er in ons land veel meer gedaan da»
in Zweden.
Op twee factoren die momenteel voor
Zweden gunstig zijn, zagen wij de aan
dacht gevestigd.
In „Het Volk" werd eenigen tijd ge
leden geschreven, dat Zweden in deze»
crisistijd veel 'heeft te danken „aan het
kleine gezin, dat daar regel is geworden".
Dank zij natuurlijk allerlei zondige prac-
tijken.
En in de Januari-aflevering van het
Instituut für Weltwirtsohaft werd,
naar „Patrimonium" meldde herinnerd
aan het feit, dat twee van de voornaam
ste producten van het land, hout en erts,
door de internationale bewapenings- en
werk verschaf fingscon junctuur in hun ex
port werden begunstigd.
Zooals men ziet heeft dit met een „ver
standige politiek" van de regeering wei
nig uit te staan. Het is toch niet aan de
roode regeering te danken dat Zweden
veel hout en ertsen bezit.
De mogelijkheid bestaat, dat zij de uit
voer van grondstoffen voor bewapenings
doeleinden naar fascistisch bestuurde
landen in bijzondere mate heeft bevor
derd. Maar dan is het toch weer vreemd,
dat zulks in een socialistisch orgaan als
een verstandige politiek wordt toege
juicht.
In het af deelings verslag van de Tweede
Kamer over de Justitiebegrooting worden
tal van opmerkingen gemaakt waarmede
wij gaarne onze hartelijke instemming
betuigen.
Zoo b.v. ten opzichte van de handha
ving van de Zondagswet waarbij o.a. ge
wezen werd op den in Zeeuwsch-Vlaan-
deren veelvuldig voorkomenden Zondags-
arbeid op het land.
Te betreuren valt echter dat niet op
nieuw de aandacht van den minister is
gevestigd op de verkeerde en onwettige
practijken inzake de echtscheiding.
Reeds in 1929 werd in het Program
van Actie der Antirevolutionaire partij
gevraagd: Beteugeling van de leugenach
tige praktijk om, met behulp eener niet-
weersproken beschuldiging van een der
beide echtgenooten, te geraken tot huwe
lijksontbinding met wederzijdsch goed
vinden".
Nog altijd woekert dit kwaad ongehin
derd voort.
Eh al is het nu waar, dat van dit Ka
binet op het gebied van de wetgeving niet
veel meer gevraagd kan worden, toch zou
het o.i. aanbeveling hebben verdiend als
ook bij de behandeling van deze begroe
ting op het niet toelaatbare van dergelijke
leugenachtige huwelijkspractijken de aan
dacht was gevestigd.
Hier zijn de grondslagen van ons volks
leven in het geding.
DE OORLOG IN SPANJE.
Kanongebulder te Madrid duidelijk
hoorbaar.
Gister zijn de opstandelingen nog dich
ter naar het centrum van Madrid opge
rukt.
Hun cavallerie drong verder door
in de Madrilleensche voorstad Garaban-
chel. Ook ten Zuid-Oosten van de hoofd
stad werden hevige gevechten geleverd.
De bewoners van de plaatsjes Argando
aan de rivier de Manzanares en van Bajo
vluchtten naar Madrid.
Bijzonder fel wordt er gevochten om
het douane-station aan de Manzanares,
dat slechts twee kilometer van het cen
trum ligt verwijderd.
Naar uit Madrid vernomen wordt, kan
men duidelijk het kanongebulder hooren.
Er heeft zich daar gisteren ook weer een
luchtgevecht afgespeeld, dat door duizen
den menschen met zorgvolle belangstel
ling werd gevolgd.
Drie bommenwerpers der opstandelin
gen verschenen gistermorgen om tien uur
boven de stad voor een nieuwen bomaan
val. Zij werden echter terstond door twee
lichte jagers van de volksfrontregeering
aangevallen, die tenslotte er in slaagden,
een bombardementsvliegtuig te treffen.
Boven de stadswijk Dona Carlota raak
te de machine aan het wankelen en stort
te daarop plotseling loodrecht neer. Ten
gevolge van den hevigen schok werd het
vliegtuig geheel verbrijzeld.
Een inzittende werd gedood, de ander
gewond. De laatste was eenItaliaan.
Nog een tweede nationalistisch vlieg
tuig werd neergeschoten boven Arganda, I
een twintigtal kilometers van Madrid.
Beide vliegtuigen zijn van Duitsch fabri
kaat, terwijl de parachutes een Ita-
liaansch merk dragen.
Aan de overige fronten in S -an,je
schijnt het vrij kalm te zijn. Alleen in het
Noorden zou een groote militaire bedrij
vigheid heerschen. Volgens te ITenlaye
van Spaansche regeerings-zijde binnenge
komen berichten zou de roode regeering
op het geheele Noordelijk front toebereid
selen treffen voor een grootscheepsch of
fensief, met het doel de door de natio
nalisten veroverde gebieden, met name de
steden San Sebastian en Irun te herove
ren en den blokkade-ring, die de geheele
Noordkust practisch van iederen toevoe^
afsluit en 'Bilbao voor militaire operaties
onbruikbaar maaJkt, te verbreken.
Uit Tenerisse wordt gemeld De radio
club deelde gister mee, dat de troepen
onder commando van kolonel Yague thans
Carahanchel hebben bezet en op 1 K.M.
afstand van het vliegveld Quatro Vientos
staan. In den sector Chapineria verliezen
de Regeeringstroepen hun stellingen zon
der strijd.
Steunt Catalonië Madrid
Volgens berichten uit Catalonië hebben
de autonome regeeringen van Catalonië
en de Baskische provincies besloten, de
centrale roode regeering in den strijd te
gen de opstandelingen definitief te steu
nen en troepen en oorlogsmateriaal naar
het 'Madrilleensche front te zenden. Een
zelfde besluit zouden eveneens de Iberi-
sche anarchisten en de nationale arbei-
dersvakvereeniging hebben genomen.
Volgens de meening van wel
ingelichte waarnemers zou
hierdoor mogelijkerwijze een
wending kunnen ontstaan in
den burgeroorlog.
GROOTE REDE VAN EDEN.
De Internationale toestand ernstig, doch
niet hopeloos.
In het Engelsche Lagerhuis heeft de
minister van buitenlandsche zaken, Eden,
de debatten over de buitenlandsche poli
tiek geopend met een uitvoerige rede.
Eden zeide o.a.:
„Wij moeten ons allen levendig bewust
zijn van de spanning in den huidigen in
ternationalen toestand."
Het is in zekere kringen mode, aldus
vervolgde Eden, te spotten met den Vol
kenbond, maar wij hopen en zijn voor
nemens te bewijzen, dat deze spot onge
rechtvaardigd is. De principes, waarop
de Volkenbond berust zijn de beste begin
selen, die tot dusverre gevonden zijn voor
de regeling der internationale aangelegen
heden. Enkele landen deelen deze opvat
ting niet, en zoolang zij dit niet zullen
doen, kan de autoriteit van den Volken
hond niet volledig zijn, hoewel zij wel
volledig gemaakt zou kunnen worden. Het
isonze plicht den Bond zoo belangrijk
mogelijk te maken.
De Britsche voorstellen tot hervorming
van den Volkenhond raken niet de aan
den Bond ten grondslag liggende struc
tuur. Het eerste doel is den Bond in staat
te stellen zoo snel mogelijk maatregelen
■te nemen en het tweede doel de critiek
te beantwoorden, volgens welke de Vol
kenbond uitsluitend gewijd is aan de
handhaving van den status quo.
Eden behandelde nu de betrekkingen
met Frankrijk. Hij vertelaarde dat deze
betrekkingen steeds nauw en hartelijk zijn
geweest. 'Misschien is het natuurlijk, dat
in een verwarde wereld de twee groote
democratische landen van West-Europa
tot elkander worden aangetrokken. Er is
echter niets exclusiefs in deze vriend
schap.
Wat ik van Frankrijk gezegd heb, geldt
evenzeer voor België.
Wat de betrekkingen met D u i ts c h -
land betreft, zeide spr., dat er in
Duitschland talrijke verklaringen zijn af
gelegd over den wensch tot nauwere
vriendschap met Engeland. Deze wensch
wordt door Engeland oprecht gedeeld. Fr
zijn echter twee voorwaarden onvermijde
lijk verbonden aan iedere vriendschap,
welke Groot-Brittannië zou kunnen aan
bieden aan ieder land, of het nu Duitsch
land is of een ander land en dat is, dat
een zoodanige vriendschap
niet exclusief kan zijn en niet
gericht kan zijn tegen een
derde (toejuichingen)
Aangaande Italië bracht Eden in her
innering, dat het slechter worden der be
trekkingen te wijten is aan de poging van
Engeland zijn verplichtingen krachtens
het Volkenbondshandvest na te komen.
Van een veete ten opzichte
van Italië is nooit sprake ge
weest. Zoolang dit feit niet door Ialië
erkend wordt, zullen de betrekkingen tus-
schen beide landen onder een misverstand
lijden.
Spr. bestrijdt niet, dat voor Italië de
M'iddellandsche Zee het leven zelf is,
maar 'beweert wel, dat de vrijheid van
scheepvaart in deze wateren eveneens een
vitaal belang is voor de landen van het
Britsche gemeenebest.
Engeland juicht de verzekering van
Mussolini toe, dat Italië niet voornemens
is dezen zeeweg te bedreigen of te ver
breken. Ook Engeland heeft dergelijke
voornemens niet.
„Wij. hebben geen enkelen wensch aan
vallen te doen op welk Italiaansch belang
in de Middellandsche Zee ook.
Slechts kort sprak Eden over den toe
stand in het Verre Oosten. In dit ver
band zeide hij, dat het hem verheugde te
(kunnen constateeren, dat laatstelijk aan-
wijzigingen zijn verkregen voor een dui
delijke verbetering in de Chineesch-Ja-
pansche spanning.
Het beeld, dat ik geschilderd heb, aldus
zeide Eden tenslotte, toont, dat de in
ternationale toestand vrij
ernstig is.
Persoonlijk geloof ik echter
niet, dat een catastrophe on
vermijdelijk is. Ik geloof, dat de toe
komstige vrede van Europa voor een groot
deel afhankelijk zal zijn van de rol, die
wij zullen spelen.
De drie voornaamste punten van het
Britsche program zijn
Ten eerste versterking van het gezag
van den Volkenbond;
ten tweede, onderhandelingen over een
Europeesche regeling en
ten derde: versterking der Britsche
strijdkrachten.
Op Eden's uiteenzettingen volgde debat.
A.-R. PARTIJCONFERENTIE.
Het centraal comité van A.-R. kiesver-
eenigingen beeft gisteren een aanvang ge
maakt met een tweedaagsche conferentie,
welke in een der zalen van den Dieren
tuin te 'aGravenhage wordt gehouden,
ter bespreking van enkele actueele vraag
stukken op politiek gebied.
In de ochtendbijeenkomst heeft prof.
mr A. Anema, lid van de Eerste Kamer,
het onderwerp: „Rechtsbeginselen in bet
internationale volkerenleven" ingeleid.
In de middagbijeenkomst behandelde
de heer C. Smeenk, lid van de Tweede
Kamer, het onderwerp „Arbeid tot econo
misch herstel".
Gisteravond ia de conferentie voortge
zet.
Aan het slot dezer vergadering heeft Mi
nister Colijn een korte toespraak gehou
den, waarin hij den nadruk legde op de
groote heteekenis van de komende verkie
zingen, waarbij niet de economische
vragen op den voorgrond dienen te staan,
maar waarbij het voor alles gaat om den
strijd tegen twee staatsabsolutistische be
wegingen, welke in den grond van de
zaak een zijn en welke strijd mogelijke
grieven of griefjes over economische za
ken op den achtergrond zal dringen.
DE ZEELIEDENSTAKING IN
AMERIKA.
Uitbreiding tot alle giroote havens.
D'e staking der zeelieden heeft zich
thans uitgebreid tot alle gTOote havens
van de Vereenigde Staten.
De posterijen deelen mede, dat de sta
king groote moeilijkheden oplevert voor
de verzending van de buitenlandsche
mail.
De zeeliedenstaking is intusschen oor
zaak geworden van een conflict in den
internationalen zeeliedenhond. De leiders
van den bond hebben de staking namelijk
onwettig verklaard en gedreigd, alle zee
lieden, die weigeren naar hun schepen
terug te keeren, te royeeren, terwijl de
stakers hebben verklaard, hun leiders te
zullen afzetten.
Spionnage in Frankrijk.
D'e gendarmerie te Tour de Carol heeft
een Dhitscher, Schumann genaamd, ge
arresteerd. De man werd betrapt op hst
maken van foto's van den spoorweg en
de strategische punten aan de Fransche
en Spaansche grens.
De arrestant werd overgebracht naar
Montpellier, waar 'hij werd ondervraagd
door officieren. Het geval scheen ernstig
genoeg, om den man over te brengen
naar Marseille voor verder' onderzoek.
De toestand in Palestina.
Aan de hand van officieele publicaties
kan men thans langzamerhand een dui
delijk overzicht krijgen over de groote on
kosten, die de onlusten in Palestina voor
het mandaatsbestuur hebben meege
bracht.
Afgezien van de reusachtige materieele
schade, veroorzaakt door vernieling van
gebouwen en wegen, moest van April lot
Augustus 272.000 pond worden uitge
trokken voor het onderhoud van de po
litie en 133.000 pond voor de gevangenis
sen.
D'aarbij komen dan nog de kosten voor
het onderhoud vau de geleidelijk naar
Palestina overgebrachte vijftien-duizend
Engelsche soldaten.
Naar uit Londen vernomen wordt,
heeft de Britsche minister van koloniën,
O'rimsby Gore, in het lagerhuis verklaard,
dat de Britsche regeering tot de conclu
sie is gekomen, dat geenerlei reden een
tijdelijke opschorting van de Joodsche
immigratie in Palestina zou kunnen
rechtvaardigen.
Rscruten-arme jaren.
Het „Berliner Tageblatt" geeft een 'beeld
van den teruggang in het aantal dienst
plichtigen ten gevolge van de lagere ge
boortecijfers in den wereldoorlog.
Het bladi gaat uit van het aantal 20-
jarigen, daar de dienstplicht op het 20e
jaar aanvangt. Hef blijkt dan, dat in 1925
622.000 mannelijke 20-jarigen leefden, in
1933 c.a. 607.000 en in 1934 ongeveer
600.000.
Thans volgen de „recruten-arme" jaren
tengevolge van den wereldoorlog:
1935 465.000; 1936: 351.000; 1937:
314.000; 1988: 326.000; 1939 485.000.
In de vijf jaren van 1935 tot 1939 zijn
derhalve 1.110.000 20-jarigen minder be
schikbaar dan in de vijf jaren, welke
daaraan voorafgaan.
Korle Berichten.
Gisteren is te Ween en de begroo
ting voor 1937 aan de leden van den
Bondsraad ter hand gesteld. D'e uitgaven
bodroegen 2373 millioen schilling en Je
inkomsten 1333 millioen. Het tekort be
draagt dus 40 millioen schilling, welk de
ficit nog uit anderen hoofde met 17 mil
lioen moet worden verhoogd.
D'e electrotechnici te Parijs hebben
besloten tot een staking van 24 uur ten
Binnenland.
Huwelijlk van Prinses Juliana en Prins
Bernhard zal op 7 Januari worden ge
sloten.
Rijtijdenwet door Eerste Kamer aange
nomen.
Begroeting werkloosheidssuhsidiefonds.
De stijging der levensmiddelenprij'zen.
Buitenland.
Groote rede van Eden.
De kanonnen bulderen voor Madrid.
De zeeliedenstaking in Amerika.
De toestand in Palestina.
bewijze van sympathie met de stakende
aibeiders en employés der automohielfa-
hiiek PanhardLevasseur. Verschillende
werkgevers hebben daaiop verklaard, dat
zij hun arbeiders in geval van staking
onmiddellijk zullen ontslaan.
Gisteravond hebben te Tanger
nieuwe ongeregeldheden plaats gehad
tusschen Italiaansche matrozen en Span
jaarden.
Verschuiving van Rijk naar Gemeente.
Aan het voorloopig verslag der Tweede
Kamer inzake de begroeting van het
Werkloosheidssuhsidiefonds voor 1937
wordt het volgende ontleend.
Verscheidene leden merkten op, dat in
de beschouwingen, 'die in de nota betref
fende den toestand van 's Rijks financiën
zijn gewijd aan de financiën van het
Werkloosheidssuhsidiefods wel wordt
meegedeeld, dat en waarom de Regeering
voornemens is de bedragen voor bizon-
dere bijdragen aan de gemeenten en voor
den onderstand aan gemeenten te beper
ken, maar niet, h o e die beperkingen zul
len geschieden.
Vele andere leden verklaarden, ernstige
bezwaren te hebben tegen de voorgeno
men verschuiving van uitgaven van het
Rijk naar de gemeenten.
Zij wezen er op, dat de in de regeling
van de gewone bijdragen gebrachte wijzi
gingen, waarhij wordt uitgegaan van 90
procent van de uitgaven voor steunver-
leening en werkverschaffing over het tijd
vak 1 Juli 193530 Juni 1936, en waar
bij bepaald wordt, dat over het bedrag,
waarmee die 90 procent worden overtrof
fen, slechts de helft van het percentage
zal worden toegekend, voor vele gemeen
ten indien de werkloosheid er niet be
langrijk mocht verminderen zeer na-
deelig zullen zijn en. te nadeeliger naar
mate de werkloosheidslasten stijgen. Bo
vendien wil de Regeering, hoewel te voor
zien valt, dat een groot aantal gemeenten
genoodzaakt zal zijn een extra bijdrage
aan te vragen, en derhalve het voor extra
bijdragen henoodigde totale bedrag aan
merkelijk zal stijgen, dit bedrag tot 7.5
millioen gulden beperken. Vele gemeen
ten zullen dus voor een ongedekt begroo-
tingstekort over het jaar 1937 komen te
staan. Zij zullen dan gebruik kunnen ma
ken en veelal feitelijk moeten maken, van
de door de Regeering geboden gelegen
heid om 3 procent rente dragende voor
schotten te ontvangen.
Terwijl tot dusver de Regeering het
standpunt innam, dat. crisisuitgaven niet
uit buitengewone bron mogen worden ge
financierd, brengt zij' thans een princi
pieels wijziging in haar standpunt en
worden nu de gemeenten, mede tengevol
ge van de verlagiDg der gewone bijdragen
gedwongen een vroeger door de Regee-
ring veroordeelde financieringspolitiek te
volgen..
Omtrent de wijze waarop de toekenning
van extra bijdragen en de verleening van
voorschotten zal geschieden, zouden deze
leden gaarne vernemen, of de gemeenten
achtereenvolgens, naar gelang vaD hel
tijdstip, dat zij zich daarvoor aanmelden,
een deel van de voor extra, bijdragen uit
getrokken f 7.5 millioen zullen ontvangen,
en, wanneer dit bedrag is uitgeput, de Re
geering met het verleenen van voorschot
ten zal beginnen, dan wel of de extra hip
drage pondspondsgewijze zal worden toe
gekend. Ook werd gevraagd, hoe admini
stratief de gang van zaken zoo kan wor
den geregeld, dat de gemeenten niet al te
laat in 1937 zullen weten, of zij een extra
bijdrage en zoo ja welke zullen ontvan
gen.