ZWANENBERGS
EERSTE BLAD
Bevordering Zondagsrust.
Een paradepaardje?
Verheugend verschijnsel.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws
De Begrooting van het
Staatsbedrijf der P. T. T.
DINSDAG 3 NOVEMBER 1936
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51e JAARGANG No. 29
VLEESCH- EN
GR0ENTEC0NSERVEN
(Jitg.: N.V. Uitgevers Maatschappij „Luctor et
Kinergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Itureaiix Lange Vorntslraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
J'o;i|ehè(|iii! en Girorrlirping MrM
Bijkantoor Middelburg: Ka BOEKHANDEL
J. J. KANOY, Lange Burg n 10, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2,50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingen f0.20. Losso nummers 5 cent
Advertcntlën 30 cent por regel, Ingezonden
mcdedcclingcn 00 cent per rego!. Kleltio
Advcrtentiën Dinsdags en Vi'ijdags f 0.75, hij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f 0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
De Vereeniging van Christelijke Werk
gevers en 'Groothandelaren heeft zich ge
noodzaakt gezien een bezwaarschrift in te
dienen bij het bestuur van de Vereeniging
Nederlandsch Fabrikaat, 'hetwelk besloot
zijn tentoonstelling ook op Zondag open
te houden.
„Het is niet de eerste maal, dat beide
lichamen op dit punt een fundamenteel
verschil van inzicht toonen: toen kort
geleden een dergelijke tentoonstelling in
het Oosten des lands werd gehouden en
die tentoonstelling eveneens op Zondag
toegankelijk was, lieten de georganiseerde
Christelijke werkgevers ook van 'hun be
zwaren blijken.
Zelfs werd te kennen gegeven, dat,
wanneer men van de zijde van Neder
landsch Fabrikaat bij haar meening zou
volharden en Zondagssluiting zou weige
ren, hierin zou moeten worden gezien een
zoo weinig rekenen met de principieele
inzichten van anderen, dat de Christelijke
werkgevers zouden hebben te overwegen
of zij: zich niet behooren te onthouden
van inzending naar dergelijke tentoon
stellingen."
Hieraan wordt dan nog toegevoegd de
opmerking, dat het vraagstuk van de ont
wrichting van den Zondag in toenemende
mate onze aandacht vordert.
Een opmerking die wij- gaarne onder
schrijven.
Er vallen, wat dit betreft, bedenkelijke
symptomen waar te nemen.
Nog kort geleden hebben wij er de aan
dacht op gevestigd, dat de nieuwe krui
ser „De Ruyter" uitsluitend op Zondag
ter bezichtiging werd gesteld. Later is,
om aan de bezwaren tegemoet te komen,
ook des Maandags nog enkele uren ge
legenheid gegeven dit sc'hip te bezichti
gen, maar dat was een gebaar dat al
zeer weinig beteekende. De Zondag was
de officieele dag.
En nu werden we de vorige week on
aangenaam verrast door het 'bericht, dat
de Minister van Waterstaat aandrang zou
hebben uitgeoefend om het aantal boot
diensten VlissingenHreskens des Zon
dags althans gedurende de zomermaan
den te vermeerderen.
Onze verwachting, dat dit bericht zou
worden tegengesproken, is jammer genoeg
niet bewaarheid.
Als zoo Regeeringspersonen en offi
cieele instellingen meewerken den Zondag
te ontwrichten, dan wordt het zeker tijd
dat daartegen ten ernstigste wordt ge
protesteerd.
Het huidige kabinet heeft bij zijn op
treden verklaard, dat het toespitsen van
principieele tegenstellingen zou worden
vermeden. Dit houdt o.i. in, dat tegen
verdere vermindering van de Zondagsrust
zal worden gewaakt.
Maar ook afgezien hiervan mag van de
Overheid worden verwacht, dat zij naar
vermogen de rust op den Dag des Hee-
ren zal 'helpen bevorderen.
Bij de Tweede Kamer is thans in be
handeling een wetsontwerp van den heer
K. ter Laan en andere sociaal-democra
tische Kamerleden, tot wijziging van de
Leerplichtwet. In hoofdzaak bedoelt dit
ontwerp de verlenging van den leerplicht
met één jaar, afschaffing van het z.g.
landhouwverlof en verplicntstelling van de
gelegenheid voor voeding en 'kleeding
voor alle leerplichtige kinderen die
daaraan behoefte hebben.
Dit ontwerp werd ingediend op 28
Januari 1933, dus kort voor de alge-
meene verkiezingen van dat jaar en het
werd in de sociaal-democratische pers
met veel ophef aangekondigd.
Er was haast hij, volgens de voor
stellers.
In de memorie van toelichting ver
klaarden zij van meening te zijn, dat dit
plan zoo spoedig m o g e 1 ij k dient
te worden aanvaard en uitge oerd, juist
in dezen moeilijken tijd met de heerschen-
de werkloosheid.
Het was, zoo heette het verder, niet
verantwoord dit ontwerp te laten rusten
en aan 02.500 leerlingen per jaar de ze
geningen van het achtste leerjaar te ont
houden.
Herinnerd werd voorts aan het drin
gende verzoek van het Nederlandsch Ver
bond van Vakvereenigingen om onver-
w ij 1de doortastende maatre
gelen tot verlenging en verbetering van
het lager onderwijs.
De voorstellers waren van meening, dat
nog in den loop van dit zittingsjaar
(1932-1933) de verlenging van den leer
plicht voor het normale kind 'kan wor
den verkregen.
Dat was, zooals gezegd, vlak voor de
verkiezingen.
Door de Kamer werd, gezien den be
schikbaren tijd, de gewenschte spoed be
tracht.
Het ontwerp werd op 5 en 6 October
1933 in de afdeelingen onderzocht en
reeds op 2 November verscheen het voor-
loopig verslag.
Het woord was toen weer aan de voor
stellers, die zoo zou men denken, bin
nen enkele dagen hun Memorie van Ant
woord inzonden.
Ja, zoo zou men denken. Maar zoo was
het toch niet precies.
Bedoeld antwoord verscheen pas op 14
April 1936, dus twee en een half (jaar
later.
Dat is toch wel merkwaardig.
In 19'33, vlak voor de verkiezingen,
wordt het ontwerp ingediend, met de
boodschap, dat er groote haast bij; de
zaak is.
Dan laat men het drie jaren liggen,
om het dan, als opnieuw de ver
kiezingen in zicht komen, opnieuw
aan de orde te stellen.
Is het wonder, dat bij meer dan een
de gedachte opkomt, dat we hier met
een paradepaardje te doen hebben?
D'at van de brochure van den oud-
N.S.B.-er, de heer Wessels, reeds de
vijfde druk verscheen, wekt geen verwon
dering.
Als van een of andere partij; of groep
„onthullingen" worden gedaan, ontbreekt
gewoonlijk de belangstelling niet. En voor
al niet als het een partij betreft die voor
het verspreiden van schotschriften, al of
niet in brochurevorm, haar levenswerk
maakt en wier propaganda zoo goed als
geheel door middel van dergelijke op het
wekken van sensatie berekende, ge
schriften bestaat.
Van veel meer belang is echter wan
neer van een brochure als van Prof
Schilder: „Geen duimbreed", waarin N.
S. B. en G. D. U. naar officieele uitgaven
van die partijen, streng principieel wor
den beoordeeld en getoetst aan Schrift en
belijdenis, reeds dadelijk een tweede druk
noodig blijkt.
Dit is een verheugend verschijnsel.
Intusschen mag het bij' een tweeden
druk .niet blijven.
Ieder die ook maar eenigszins meeleeft
moet dit belangrijke geschrift lezen en
bestudeeren.
DE OORLOG IN SPANJE.
De hoofdstad opnieuw gebombardeerd.
De hernieuwde aanvallen van de op
standelingen op verschillende fronten
maaikten terugtrekkende bewegingen van
de regeeringstroepen noodzakelijk, meldt
Un. Press.
Het slechts twintig kilometer van Ma
drid gelegen dorp Pinto ik door opstan
delingen ingenomen, nadat de volksfront
stellingen aldaar tevoren gebombardeerd
waren door vliegtuigen.
Verder bombardeerden de opstandelin
gen tal van dorpen nabij den spoorweg
MadridValencia en het Madrilleensche
vliegveld Barajas.
Ook de hoofdstad zelf werd andermaal
gebombardeerd. De eerste maal viel een
bom in de straat Jaime Vera, vlak bij
een groep vrouwen, die queue maakten
voor een levensmiddelenwinkel. Drie kin
deren werden gedood.
Een twëede bom ontplofte in de straat
■Sol Ortega. Hier werden zeven personen
gewond.
Radio-Sevilla bevestigde uitdrukkelijk
de mededeelingen omtrent de nederlaag
van de regeeringstroepen ten zuiden van
Madrid.
Inmiddels wordt uit Barcelona verno
men, dat het Madrilleensche kabinet zal
worden gereorganiseerd. De nieuwe re
geering zou evenals de Catalaansche, den
naam „raad van verdediging der repu
bliek" aannemen.
NA DE REDE VAN MUSSOLINI.
Hoe er op gereageerd wordt.
De Hongaarsche Minister-president
richtte aan Mussolini te Milaan een tele
gram, waarin verklaard wordt, dat de
Milaneesche rede van Mussolini in geheel
Hongarije een geestdriftigen en dankba
ren weerklank heeft gevonden.
In politieke kringen wordt
bevestigd, dat binnenkort de
Hongaarsche rijksbestuurder
Horthy een bezoek zal komen
brengen aan Italië. Men verklaart
in dit verband, dat Mussolini in zijn rede
van Zondag op dit bezoek doelde, toen hij
betreffende Hongarije zeide: „Er zal mis
schien binnenkort een plechtige gelegen
heid komen, waarbij de gevoelens van het
Italiaansche volk in het openbaar in een
klinkende manifestatie tot uiting zullen
komen.
Hoe de houding van Engeland is, blijkt
uit de volgende, klaarblijkelijk officieuze
beschouwing van Reuter over Mussolini's
opmerkingen inzake de Middellandsche
Zee:
„Voor zoover de rede van Mussolini
uitgelegd kan worden als een verklaring
dat de Britsc'he en Italiaansche belangen
in de Middellandsche Zee geen tegenstel
ling vormen, is zijn retfe natuurlijk in
Britsche kringen goed ontvangen. Aan
den anderen kant wordt de bewering als
zou er gevaar voor bestaan, dat Groot
Britannië het leven van het Italiaansche
volk in de Middellandsche Zee zou ver
stikken, uitdrukkelijk van de hand gewe
zen.
Het eenige belang van Engeland in de
Middellandsche Zee, zoo zegt men, is het
handhaven van den status quo. Dit houdt
geenerlei bedreiging in voor Italië, tenzij
Italië den status quo zou willen wijzigen,
waarvoor geen enkele aanwijzing bestaat.
„Men heeft den indruk, dat onderhan
delingen over nieuwe Middellandsche Zee
verdragen zooveel oud zeer zouden kun
nen opwekken, dat zij tenslotte den vrede
niet zouden dienen.
De woorden van Mussolini ten gunste
van het Hongaarsche revisionisme, heb
ben in politieke en journalistieke kringen
in Roemenië verontwaardiging
gewekt.
De beroering is vooral groot in recht-
sche en uiterst rechtsche kringen, welke
in het algemeen geneigd zijn de fascis
tische politiek te steunen en waar de
woorden van Mussolini een ware conster
natie hebben veroorzaakt.
De Fransche pers critiseert een
stemmig de rede van Mussolini en men is
verontrust over de wijze, waarop de duce
de collectieve veiligheid, de ontwapening
en den Volkenbond beschouwt.
De „Echo de Paris" vraagt, waarom
Mus'solini den Volkenhond niet verlaat,
als deze toch wat hem betreft kan ster
ven. De woorden van den duce over de
regeling in de Middellandsche Zee noemt
het blad bijna dreigend.
De „Petit Parisien" schrijft, dat de spil
BerlijnRome, waarom Mussolini de
overige landen zou willen verzamelen, de
groote mogendheden niet erg aanlokt. Zij
zijn van meening, zelf spil genoeg te zijn
en voelen geen lust rond een andere as te
draaien.
De „Oeuvre" schrijft, dat de wijze,
waarop Mussolini den vrede voorstelt aan
de wereld, herinnert aan die van Hitier.
Men zou deze al's volgt kunnen samen
vatten: „Geef mij alles, wat ik vraag en
ik zal u met rust laten."
Ook verschillende Belgische bladen zijn
over de jongste rede van Mussolini kwa
lijk te spreken.
DE SCHEEPVAARTSTAKING IN
AMERIKA NOG UITGEBREID.
De scheepvaartstaking is nu ook uit
gebreid tot de Atlantische havens.
Ban Francisco blijft het brandpunt der
moeilijkheden en naar de Daily Telegr.
meldt, heerscht daar een soort noodtoe
stand. De scheepvaartmaatschappijen heb
ben geweigerd, de onderhandelingen te
hervatten, zoolang de arbeiders blijven
staken.
De toestand is nog verergerd door de
sluiting van levensmiddelenzaken tenge
volge van het feit, dat een duizendtal be
dienden van levensmiddelenmagazijnen in
staking zijn gegaan.
Er worden steeds meer schepen vastge
houden en men vreest, dat aan 'vele hier
van ernstige schade zal worden berok
kend, aangezien de bond van scheepsma-
chinisten zijn leden order heeft gegeven
de machinekamers te verlaten.
In regeeringskringen heeft men de
vrees te kennen gegeven, dat in Alaska
en op Hawaii de levensmiddelenvoorzie-
ning wel eens gevaar zou kunnen loopen,
indien de verschepingen niet binnen eeni
ge weken zijn hervat.
Te Portland, San Pedro, Seattle, San
Digo en in vele andere Zuidzeehavens ligt
de scheepvaart volkomen stil.
Het vertrek van het mailschip Virgina,
dat met 500 passagiers van New-York
naar den Stillen Oceaan zou gaan, is uit
gesteld.
DE GEMEENTERAADSVERKIEZIN
GEN IN ENGELAND EN WALES.
Winst voor conservatieven, verliezen
voor de arbeiderspartij.
Gisteren zijn in Engeland de gemeente
raadsverkiezingen gehouden. Deze ver
kiezingen hebben ten doel een derde ge
deelte van e'lke gemeenteraad van de in
totaal 372 steden te vernieuwen.
De uitslag is nog niet in bijzonder
heden bekend. Intusschen valt wel in het
algemeen te zeggen, dat de Arbeiders
Ingezonden Mededeeling.
partij weinig reden zal hebben tot jui
chen.
Vannacht om kwart over twaalf was de
stand der partijen als volgt
netto winst of verlies
Conservatieven +41
Arbeiderspartij 85
Liberalen 6
Onafhan'kelijken +50
DE KERKELIJKE STRIJD IN
DUITSCHLAND.
Huiszoekingen en arrestaties.
Er zijn opnieuw huiszoekingen verricht
in particuliere woningen en op bureaux.
Personen die er van verdacht worden de
meening der kerkelijke oppositie aan de
buitenlandsche correspondenten te Berlijn
te hebben medegedeeld, zijn zonder for-
meele beschuldiging gearresteerd; zij wor
den langdurig ondervraagd.
Eenige dominees bevinden zich nog
steeds in arrest, of zijn buiten hun paro
chies verbannen.
Nationaal-socialisten verklaren, dat
Kerrl voortgaat met het zoeken naar een
„bevredigende" oplossing van het geschil.
De evangelische kerk in Oostenrijk
achtergesteld?
1 In de Evangelische kerken in Oosten
rijk is Zondag een schrijven van den
"Weenschen snperintendant Heinzelmann
voorgelezen, waarin onder meer gezegd
wordt:
„Terwijl de Roomsch-Katholieke kerk
als de in Oostenrijk bevoorrechte, onmid
dellijk een concordaat verkregen heeft ter
regeling van haar betrekkingen met den
staat, wacht de Evangelische kerk sedert
twee en een half jaar tevergeefs op een
dergelijke regeling. De Protestanten loo
pen gevaar, dat hun rechten verkort wor
den by belangrijke zaken, zo-oaJs de op
voeding der jeugd en huwelijkskwesties.
Zij moeten vreezen, dat de rechtsge^
lijkheid, die den Protestanten in 1861
„voor alle tijden" gewaarborgd werd,
twijfelachtig wordt".
Met nadruk wordt de staat er aan her
innerd, dat hij: verplicht is, de Evange
lische kerk eindelijk te geven wat haar
toekomt. In de nieuwe wet, waaraan de
EVangelisohe kerk sedert lang bereid is
mede te werken, mag haar positie niet
ongunstiger zijn dan die, welke de
Roomsch-katholieke kerk door het con
cordaat verkregen heeft.
Nog meer dan 4 millioen oorlogs
gewonden.
Uit officieele cijfers blijkt, dat van de
soldaten, die in den wereldoorlog gewond
zijn, er meer na den oorlog aan hun ver
wondingen bezweken zijn, dan tijdens de
gevechten.
In den strijd zijn namelijk gesneuveld
8.538.000 soldaten, terwijl 15.000.000 pas
na den oorlog aan de tijdens den strijd
opgeloopen verwondingen zijn overleden.
Van de soldaten, die in den wereldoor
log gewond zijn, zijn er 4.247.000 nog in
leien.
Korte Berichten.
Men verwacht in welingelichte krin
gen, dat de Oostenrijfcsche regeering bin
nen enkele dagen mededeeling zal doen
van de officieele erkenning van de Itali
aansche sc<uvereinite.it over Abessipnë.
Hongarije en Albanië zullen dit voor
beeld waarschijnlijk volgen.
Een particulier vliegtuig, bestuurd
door een Engelschman en waarin voorts
een Fransch passagier gezeten was, is bij
de monding van de Var neergestort. De
beide inzittenden werden op' slag gedood.
De bondspolitie te Bem doet den
laatsten tijd ijverig nasporingen naar een
haard van communistische propaganda.
Zij zou een groote hoeveelheid correspon
dentie van de Roode Hulp met het bui
tenland in beslag genomen hebben.
Binnenland.
De crisis heffing op koffie vervallen.
Mooie order voor onzen scheepsbouw.
Bezoek van Prins Bernhard aan IJmui-
den.
De nieuwe Staatsleening.
Verlaging van margarine-accijns.
Buitenland.
Madrid opnieuw gebombardeerd.
Beschouwingen over de rede van Mus
solini.
De kerkelijke strijd in Duitschland.
iScheepvaartstaking in Amerika uitge
breid.
Het radiobeleid.
Verschenen is het voorloopig verslag
der Tweede Kamer nopens het wetsont
werp tot vaststelling van de begroeting
van het Staatsbedrijf der Posterijen, Te
legrafie en Telefonie over 1937.
Vele leden brachten den minister hulde
voor zijn radiobeleid. Inzonderheid
waardeerden de hierbedoelde leden het,
dat thans een betere betrekking tusschen
de omroepvereenigingen is geschapen en
zij spraken het vertrouwen uit, dat de re
geering den uit het leven zelf opgekomen
omroep zooveel mogelijk vrijheid van
handelen zal laten, zoowel in de techniek
als bij de cultureele verzorging van de
programma's en deze niet door starre
staatsbemoeienis zal belemmeren.
Eenige andere leden, hoewel ook zij
zich met de in de vorige alinea weerge
geven beschouwingen konden vereenigen,
bt treurden het niettemin, dat de minister,
nadat hij aanvankelijk een uitnoodiging
in verband met de viering van het tien
jarig bestaan van de A.V.R.O. had aan
genomen, daarop was teruggekomen, toen
hem gebit- ,i was, dat een deel der feest
viering op Zondag zou plaats vinden.
Instemming werd betuigd met de rege
ling, welke de minister langs minnelijken
weg heeft tot stand gebracht tusschen de
omroepvereenigingen en de radiodistri
butie, waardoor aan een sedert jaren be
staan hebbende tegenstelling een einde is
gemaakt.
Met voldoening werd geconstateerd, dat
sterkte en qualiteit der beide Nederland-
sche zenders aan de daaraan gestelde
eischen voldoen en dat de regeering me
dewerkt om langs den weg van interna
tionaal overleg aan de storingen van onze
Nedei'landsche lange golf door den Roe-
meenschen zender een einde te maken.
Eenige leden zouden gaarne van de
regeei'ing de toezegging onvangen, dat,
zoolang de omroepvereeniginen zelf den
houw van nieuwe en sterke zenders niet
noodig achten, zij tot het brengen van de
hiertoe vereischte zware financieele of
fers niet zullen worden genoodzaakt door
.regeeringsvertegenwoordigers in de N.V.
Nozema.
Eenige leden stelden de vraag, of niets
kan .worden gedaan tegen de uitzen
dingen in het Nederlandsch
van Moskou.
Men was van meening, dat de con
trole, hier te lande op radio-uitzendingen
geoefend, een deel van haar beteekeni.s
verliest, indien de Moskousche toespra
ken hier ongehinderd kunnen worden
ontvangen. Op die manier kunnen andere
landen ons systeem van controle illusoir
maken.
Verschillende leden stelden nog de
vraag, of de minister zou willen bevorde
ren, dat de uitzendvergunning
van den vrijdenkers omroep,
welke nog steeds een tijdelijk karakter
draagt, wordt ingetrokken.
Eenige leden meenden te weten, dat
tusschen radio en pers nog geen
overeenstemming is bereikt. Zij spraken
het vertrouwen uit, dat de minister, die
