Een belangrijk tijdsgewricht.
I
EERSTE BLAD
De Zeeuwsch-Vlaamsche
T ramweg-Maatschappij.
Buitenland.
De burgeroorlog in Spanje.
Belangrijkste Nieuws
Binnenland
ZATERDAG 24 OCTOBER 1936 DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND 51e JAARGANG No. 21
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van hot blad „Do Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Posti'hèque en Girorekening 44455
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J, ,T, FANOY, Lange Burg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middolburg, Goes en
Vlissingon 10.20. Losso nummors 5 cont
AdvertontiOn 00 cont por regel. Ingezonden
medodcelingen 00 cont per rogol. Kleine
Advortcntiön Dinsdags en Vrijdags 10,75, bi]
vooruitbetaling. Onder letter of motto f 0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
In het on t werp-v erki ezi ngsman if est
1937 van de A. R. partij, wordt met nar
druk gewezen op het hoogst ernstig ka
rakter van het huidige tijdsgewricht.
„Dë gevolgen van ongeloof en revolutie
kan niemand ontgaan. Het leven van de
volkeren der wereld, met name van de
volkeren van Europa, ligt ten deele ge
kluisterd in de 'knellende boeien <van des
potische machten en wordt voor een an
der deel ondermijnd en vernield door de
anarchie. De omwentelingsizin in velerlei
Zin maakt den toestand uiterst gevaarlijk
Zij Verzwakt het menschelijk leven in be
denkelijke mate en bedreigt dit met den
onderganig. Tengevolge daarvan wordt
de strijd der geesten ontadeld en gaat de
mensohelijke samenleving veelszins gebukt
onder de algeheele ontwrichting ivan het
geestelijk-zedelijke en stoffelijk leven''.
In verband daarmede acht de A. R
partij ,het haar roeping, de 'bijzondere aan
dacht en de hartelijke medewerking van
het gansche Nederlandsch'e volk te vragen
v»or het behoud en de ver
sterking van ons nationa
le leven in historischen zin.
Niet ten onrechte wordt in dit concept
gesproken van het hoogst ernstig karak
ter van het huidige tijdsgewricht.
Wij leven in een tijd van overgang. D'e
loop der zaken in de naaste toekomst kan
voor de komende tijden van verstrekken
de beteeenis zijn.
Ook ons volk doorleeft een crisis waar
bij het er op of er onder gaat en waarbij
de hoogste goederen door God ons in den
loop der historie geschonken op het spel
staan.
Het kenmerkende van onze dagen is,
dat zij vol zijn van revolutionair gewoel
En dat is niet toevallig. Hier blijkt weer
opnieuw de waarheid van het woord van
Groen van Prinsterer dat er een nauw
en oorzakelijk verband is tusschen onge
loof en revolutie.
Het essentieele van het revolutiebegin
sel is toch dit, dat het zich stelt tegenover
God.
De revolutie weigert den dieperen
grondslag van het leven te erkennen, dan
die in de natuur, dat is in den menscli
zeiven ligt. Het uitgangspunt van de revo
lutie is „dat God in Zijn vrijmacht wordt
onttroond en de mensch met zijn vrijen
wil op den troon geplaatst".
Deze ongeloofstheoiiën, vaak op zeer
voorzichtige wijze en in zeer gematigden
vorm voorgedragen hebben in Europa,
meer en meer wortel geschoten. En de
gevolgen zijn niet uitgebleven. Het is ge
gaan van kwaad tot erger, zooals het a 1-
t ij d gaat wanneer men zich op een hel
lend vlak bevindt.
Niet overal beeft het revolutiebeginsel
zich op dezelfde wijze ontwikkeld. Hier
heeft het gelei'd tot staatsabsolutisme en
daar tot de overheersehing van de
straat.
In Rusland heeft het Communisme de
overhand gekregen en geleid tot het gru
welijkste despotisme dat zich denken
laat. Hier is de toepassing van de revo
lutie-idee volkomen geweest. In Italië
waar het leven bedreigd werd door wilde
anarchie is het fascisme tot de macht ge
komen en in Duitschland gaat men ge
bukt onder de dictatuur van het natio-
naal-socialisme.
Maar bij alle verschil is er deze over
eenkomst, dat, zooals de „Standaard"
met recht opmerkte, de knoet wordt ge
hanteerd.
„Verschrikking, terreur en dood zijn de
middelen, waarvan de heerschende macht
zich bedient, om haar regiment te hand
haven. De macht is in de plaats getreden
van het recht. Het geweld legt een lood-
zwaren druk op het leven. Goddeloosheid,
heidendom treden in ruwe en schrikke
lijke vormen op.
Dë vrijheid van Godsdienst en geweten,
van kerk en onderwijs en van Christelijk
organisatieleven is feitelijk vernietigd
Alleen wat zich schikt naar de eischen
der dictatoriale machthebbers, of door
hen niet als een gevaar wordt gezien
meestal is dat niet werkzaam overeen
komstig den eisch der roeping Gods
kan voorshands in stand blijven.
Wie werkelijk volhardt in den kamp
tegen het geweld der dictatuur, en dooi
de kracht van het Christelijk geloof niet
buigt voor de goden dezer eeuw velen
moesten hun verzet met den dood bekoo-
pen, of werden, zoo zij zich door de vlucht
niet konden redden, gekerkerd dan wel
verbannen voert een heroïschen strijd,
welke vol is van direct levensgevaar."
In Spanje beleeft men nu sinds gerui-
men tijd de verschrikkingen van de an
archie, die eveneens zullen uitloopen op
dictatuur in welken vorm dan ook, zooals
anarchisme altijd leidt tot despotisme.
Frankrijk begint zich op denzelfden
weg te begeven en ook België vertoont on-
iustbarende ziekteverschijnselen.
Waartoe dit alles zal voeren en welke
gevolgen deze zich overal openbarende
revolutiestormen ook voor ons land zul
len hebben, weten wij niet.
Met dankbaarheid mag worden erkend,
dat de anti-revolutionaire- of Ghristelijk-
Historische beginselen in ons land, meer
dan in andere landen toepassing hebben
gevonden en dat hier sinds tientallen ja
ren een krachtige strijd tegen de door
werking' van de beginselen van ongeloof
en revolutie is gestreden.
En ook buiten den kring van hen die
openlijk den Christus belijden als den
Koning der koningen, Wien gegeven is
alle macht in den hemel en op de aarde,
zijn er velen, die van de toepassing der
revolutiebeginselen als in andere landen,
een innigen afkeer hebben. Maar thet
noodlottige hierbij is, dat zij geen inner-
lijken weerstand kunnen bieden omdat zij
staan op denzelfden gevaarlijken grond
slag. Hun bedoeling is vaak goed. Maar
als het er op aankomt hebben zij geen
geweer in den strijd.
En zoo zijn we ook in ons land geko
men op een gevaarlijk punt.
Een tijds-gewricht.
Een keer-punt waarbij het gaat om de
handhaving van het gezag, het Christelijk
huwelijks- en gezinsleven, om vrijheid en
recht op staatkundig en maatschappelijk
gebied, voor kerk en school.
En wel mag daarom een oproep uit
gaan tot het geheele Nederlandsche volk
om mee te werken voor het behoud en de
versterking van ons nationale leven.
Zooals wij reeds hebben gemeld is
Woensdag in de Tweede Kamer aan de
orde gekomen het wetsontwerp inzake de
vermindering van de vordering op de
Zeeuwsch-Vlaamsche Tramweg-Mij. Wij
hebben van het daarbij gesprokene een
kort overzicht gegeven.
In het belang der zaak laten we hier
nog volgen de rede door den Minister
van Waterstaat over dit onderwerp ge
houden.
De minister begon met tegenover den
heer Van Braambeek te erkennen, dat
het in Zeeuwsch-Vlaanderen niet zoo ge
makkelijk is geweest om met fusieplan
nen te slagen.
„Pogingen daartoe zijn herhaaldelijk
aangewend. In de eerste plaats bestond
destijds het plan, aldaar, in navolging
van hetgeen in Noordbrabant gebeurd is,
een maatschappij te stichten met garan
tie van Rijk en provincie. Dit plan bleek
te duur te zijn en werd door Gedeputeerde
Staten verworpen, te eerder, omdat daar
mede geen volledige fusie bereikt werd.
Toen is een tweede plan gerijpt, waarbij
de bezittingen van BreskensMaldeghem
door de Zeeuwsch-Vlaamsche Tram zou
den worden overgenomen. Dat plan is
door BreskensMaldeghem verworpen.
Daarop heeft de andere onderneming haar
bod verhoogd tot f250.000, doch ook met
dit bod konden de crediteuren van Bres
kensMaldeghem zich niet vereenigen.
Ook verdere fusieplannen hebben niet
tot een resultaat geleid. Thans is een
commissie ingesteld door Gedeputeerde
Staten die ook van de wenschelijkheid
van fusie overtuigd zijn en waarin ook
een vertegenwoordiger van het Departe
ment van Waterstaat is opgenomen.
Getracht wordt partijen tot elkander te
brengen en tot een fusie te komen. Deze
commissie is sedert korten tijd ingesteld
en heeft, naar ik meen, dezer dagen een
van haar eerste samenkomsten. Ik hoop,
dat het op deze wijze mag gelukken
werkelijk tot de zeer gewenschte coör
dinatie van de beide tramwegondernemin
gen te komen, welke ook voor de A.T.O.
en voor de bestaande veren van groot
belang is te achten. Misschien zal het,
in navolging van wat in andere provin
ciën geschied is, mogelijk blijken tot een
bevredigende regeling te geraken.
In de tweede plaats hebben de heeren
van Braambeek, IJsselmuiden en Locke-
feer gesproken over den verkeerden toe
stand, die zou bestaan op het gebied
van de bedrijfsleiding en op het onzuinig
beheer. Van uit Zeeland zijn deze geruch
ten hier ook doorgedrongen. Men heeft
dit kunnen waarnemen bij de behande
ling van deze aangelegenheid in de Pro
vinciale Staten en ik meen te kunnen
zeggen, dat van de zijde van het pro
vinciaal bestuur stappen worden over
wogen, omtrent die beheersquaestie zekere
eischen te stellen.
Het spreekt vanzelf, dat ik mij gaarne
met het provinciaal bestuur zal verstaan
om op die wijze te trachten de bezwaren,
zooals de heer van Braambeek die ge
schetst heeft, te ondervangen.
De heer IJsselmuiden meende, dat dit
wetsontwerp praematuur is en dat men
dat had moeten aanhouden, totdat men
kwam tot fusie of samenwerking in an
deren vorm, omdat nu de gelegenheid zou
worden geboden om met een minder juist
beleid straffeloos voort te gaan, hetgeen
misschien nog vergemakkelijkt zou won
den door de betere positie, waarin de
onderneming komt te verkeeren. Waren
die plannen al rijper, dan zou het mij
aangenaam zijn geweest, indien de fusie
had samengevallen met deze reorganisa
tie, maar aan den anderen kant, wan
neer een onderneming wil reorganiseeren
en de gewenschte fusie niet kan tot stand
komen bij gebrek aan medewerking der
andere onderneming, dan is het niet ge
heel billijk om op dien grond het recht,
zich te reorganiseeren, aan die onder
neming te onthouden. Natuurlijk is hier
over herhaaldelijk overleg gepleegd en
alle partijen, daarbij betrokken, waren
van meening, dat de reorganisatie zeer
wel kon plaats grijpen zonder dat het
nog kwam tot een fusie of iets dergelijks,
hoe vurig men dat ook hoopte.
Ik geloof ook, dat de heer IJsselmuiden
niet bevreesd behoeft te zijn, dat aan
neming van dit wetsontwerp, een wets
ontwerp, waarbij de Regeering machti
ging krijgt om deze transactie met de
ondernemingen aan te gaan, zal leiden
tot het uitoefenen van een zekeren druk
op het provinciaal bestuur. Ik wil gaarne
de verzekering geven, dat dit niet alleen
niet zal gebeuren, maar dat ik steeds
in volkomen overeenstemming met het
provinciaal bestuur ten opzichte van deze
aangelegenheden zal handelen. Wanneer
dus het provinciaal bestuur ten slotte
om welke reden ook met de ondernemin
gen niet tot overeenstemming kan komen,
dan zal ik zooveel mogelijk één lijn met
dit college trekken.
Ten slotte is ook ter sprake gekomen
de houding van de directie ten opzichte
van het personeel.
De geachte afgvaardigde, de heer Locke-
feer, heeft zelfs zoodanige bezwaren ge
voeld, dat hij aanvankelijk meende zijn
stem afhankelijk te moeten stellen van
het al dan niet te gemoet komen aan
die bezwaren. Bij 4e andere tram in
Drenthe was sprake van een fusie en
van faciliteiten, die verleend werden,
maar de faciliteit, die hier verleend wordt,
is niet zoo heel groot. Na de eenigszins
pessimistische uiteenzetting, die ik ge
geven heb van rentelooze voorschotten,
zal men beseffen, dat de regeling met
deze tramwegmaatschappij er niet zoo
heel veel toe doet of rentelooze voor
schotten in hun gereduceerden, dan wel
in hun oorspronkelijken vorm worden ge
handhaafd.
Het is beter voor de toekomst, als die
voorschotten worden gereduceerd, maar
op den onmiddellijken gang van zaken
heeft dat heel weinig invloed.
In de tweede plaats houdt het ontslag,
waarom het hier gaat, zooals de heer van
Braambeek opmerkte, nauwelijks ver
band met dit ontwerp.
De ontslagen, die hebben plaats ge
vonden op verschillende tijdstippen,
waren niet het gevolg van en hielden geen
verband met het wetsontwerp, zoodat het
voor mij eenigszins moeilijk is om hier
een dwangmiddel aan te leggen en wel
ter gelegenheid van dit ontwerp, om in
vloed uit te oefenen op die uitkeeringen,
maar niettemin ben ik tot twee dingen
bereid. Ik ben bereid om bij de betrokken
onderneming aan te dringen alsnog een
uitkeering aan dit personeel te verstrek
ken en ik ben ook bereid om, indien van
wege het provinciaal bestuur bereidheid
getoond wordt om daarbij te helpen, van
Rijkswege hetzelfde te doen. Dit is een
zelfde figuur, zooals die ook toepasselijk
is voor andere ondernemingen."
Vlieguigen 'der opstandelingen hebben
gistermorgen twee malen boven Madrid
gevlogen en in de omgeving van de stad
bommen laten vallen.
Zoodra 'de vliegtuigen; .werden opge
merkt, werd de luohtdoelartil'lerie in wer
king gesteld. "Waarschijnlijk hebben de
toestellen verkenningen uitgevoerd. D'e al-
gemeene in'drak was, dat de opstandelin
gen een demonstratie wilden geven om het
moreel der Madrilleensohe bevolking op de
proef te stellen. De bewoners der hoofd
stad hebben echter van groote kalmte
blijk gegeven.
Te Madrid heeft de mobilisatie van alle
tot vertrek naar het front geschikte man
schappen der militie, wat het aantal be
treft, niet Voldoende resultaat opgeleverd.
Men heeft thans de algemeene mobilisatie
afgekondigd.
Medegedeeld wordt, dat 50 uit Rusland
afkomstige vliegtuigen in Spanje zouden
zijn gearriveerd ,en dat Vrijdag nog een
zestigtal werd verwacht,
WAT ZAL HET MORGEN TE BRUSSEL
WORDEN?
Er heeft een conferentie plaats gevon
den tusschen den minister-president, de
ministers van binnenlandsche zaken en
justitie, den burgemeester van Brussel en
eenige hooge ambtenaren, teneinde de
orde-maatregelen vast te stellen, die voor
morgen zullen genomen worden.
In een te Brugge gehouden rede zeidö
de leider der rexisten, Degrelle o.a.: wij
eischen eerbiediging van de volksvrijhe
den. Rex had voor Zondag te Brussel
een bijeenkomst georganiseerd. Hierin
was niets ongrondwettigs, toch is zij ver
boden.
Maar Zondag zullen wij desondanks
allen te Brussel zijn. De speciale treinen
zullen weliswaar niet rijden, doch Zater
dag reeds zullen 50.000 rexisten uit de
provincie te Brussel arriveeren, waar zij
onderdak en voeding zullen vinden bij dt
Brusselsche rexisten.
D'e koning zal ons Zondagmorgen hoe
ren ter gelegenheid van het défilé der
oud-strijders van den IJzer. Wij zullen
100.000 man sterk zijn, om hem toe te
juichen.
Dë leiding van „Rex" heeft aan haai
aanhangers in de provincie instructie ge
geven. Vandaag in gewone treinen en
andere vervoermiddelen al vast naar de
hoofdstad te komen.
Duizenden rexisten uit de provincie
komen te Brussel aan. waar zij bij partij-
genooten onder dak zullen worden ge
bracht.
Tegen de beslissing van Rex, om de
verboden bijeenkomst van a.s. Zondag
toch te doen doorgaan, doet de socialis
tische pers een beroep op de socialis
tische arbeiders en roode militie, om Za
terdag en Zondag in de volkshuizen aan
wezig te zijn, teneinde daar instructies in
ontvangst te nemen, om tegen de
rexisten te betoogen.
Een betooging van oud-strijders, om de
verjaring van den Yser-slag te vieren,
zal doorgaan.
Degrelle en een parlementslid van bet
Vlaamsch nationalistisch verbond hebben
te Brussel de pers ontvangen en mede
gedeeld, dat zijl den door de regeering
toegeworpen handschoen opnemen. De
bijeenkomst van morgen zal plaats heb
ben, zeide Degrelle. Waar en op welk
uur, wilde hij evenwel niet zeggen.
Naar verluidt zou men ern
stige ongeregeldheden
verwachten nu de socialisten
en communisten den weg, wel
ken de rexisten willen gaan,
schijnen te willen versperren.
Anderzijds hebben de 'gouverneur van
de provincie Brabant en de burgemeester
van Brussel de bevolking medegedeeld,
dat strenge politie-maatregelen zullen
worden genomen. Samenscholingen zijn
verboden en bet verkeer van voertuigen
is voor 48 uur stilgelegd.
VLAGVERTOON IN OOST-AZIE.
Een Nederlandsch eskader, bestaande
uit negen oorlogschepen en twaalf vlieg
tuigen, zal half November een bezoek
brengen aan Singapore. Tegelijkertijd
worden daar het vlaggesehip „Augusta"
en tien torpedojagers van de Amerikaan-
sche Azie-vloot verwacht.
RUSLAND STELT VOOR MADRID TE
STEUNEN.
D'e commissie voor niet-inmenging in
den Spaanschen burgeroorlog werd gister
middag te Londen geopend.
D'e voorzitter deed allereerst voorlezing
van een nota, die de ambassadeur van
de sovjet-unie, Maisky, 'hem namens de
Russische regeering had overhandigd.
D'e Moskousche regeering verklaart in
deze nota o.m., dat de niet-inmengins-
overeenkomst systematisch door een ze
ker aantal deelnemers is geschonden.
D'e levering van wapens aan de opstan
delingen duurt voort, zonder dat sancties
worden toegepast.
Portugal is de voornaamste basis ge
worden voor leveringën aan de opstande
lingen, terwijl de wettige Spaansche re
geering in feite geboycot is.
De sovjet-regeering ziet slechts één uit
weg uit deze situatie: de Spaansche re-
geering het recht te geven, buiten Spanje
wapens te koopen en daarbij faciliteiten
te verleenen en den deelnemers aan de
niet-inmengingsovereeükomst het recht te
geven, wapens aan Spanje te verknopen.
D'e Italiaansche regeering verklaart in
een nota overvloedige bewijzen te kunnen
kunnen leveren van „directe inmenging"
in strijd met letter en geest der herhaalde
in het openbaar door de Sovjet-Russische
leiders afgelegde verklaringen.
De nota somt vervolgens 16 gevallen
van overtreding door Sovjet-Rusland op.
Een plenaire bijeenkomst van de com
missie is vastgesteld op a.s. Woensdag,
walmeer de Portugeescbe gedelegeerde
het antwoord op de tegën Portugal ge
richte beschuldigingen zal 'kunnen indie
nen en de Russische gedelegeerde het ant-
Binnenland.
Dë Tweede Kamer over de herziening van
de pacht.
Onze export naar België.
Buitenland.
Rusland wil de Spaansche regeering
steunen.
Rumoerige Zondag te Brussel verwacht.
Het vierjarenplan in Duitschland.
woord van de sovjet-regeering op de Duit-
sdhe en Italiaansche tegen-beschuldigin
gen.
HET VIERJARENPLAN IN
DUITSCHLAND.
Min.'ster-president Goering heeft zijn
eerste decreet inzake verwezenlijking van
het vieri renplan uitgevaardigd. Hierin
wordt ogd, dat het werk zooveel moge
lijk zal worden gedaan door de bestaande
instanties. Nieuwe ambten zullen slechts
in uiterste noodzaak worden geschapen.
Allen, die meewerken staan onder leiding
van Goering.
Minister-president Goering zal zich
verder laten voorlichten door een minis
terraad van deskundigen.
Verder worden de onderdeelen opge
somd, waarin de organisatie wordt ver
deeld, n.l.:
Ie. Het fahriceeren van Dhitsche grond
stoffen. 2e. Verdeeling van grondstoffen.
3e. Arbeidsregeling. 4e. Dë landbouwpro
ductie, in zoover deze in verband staat
met het vierjarenplan. 5e. Prijsregeling.
6e. Deviezenkwesties.
Het dalend geboortecijfer in Oostenrijk.
Dë bondsbeamtenkamer te Weenen
heeft besloten om, ten einde het aangaan
van een huwelijk te bevorderen, voorloo-
pig een bedrag van 100.000 schilling ter
beschikking te stellen.
Van dit bedrag zullen aan beambten
en ambtenaren in openbaren dienst, ren
telooze leeningen worden verstrekt, welke
in verloop van vijf jaar terugbetaald moe
ten worden.
Ter motiveering van dezen maatregel
wordt gewezen op de ernstige daling van
het geboortecijfer.
Abessynië vraagt opnieuw om hulp.
In bet telegram, dat de Negus uit
Westelijk Abessynië heeft ontvangen en
doorgezonden aan Genève en dat geda
teerd is op 16 'October, wordt melding
gemaakt van hevige aanvallen der Ita
lianen. Ras Imroe, die het bevel voert
over nog resteerende troepen, verklaart
verder in het telegram, de Italianen niet
te kunnen weerstaan, daar hij gebrek
aan wapens heeft.
Korte Berichten.
i De politie te Weenen heeft 'het ar
chief van een communistische centrale
ontdekt. Deze centrale was belast met de
propag'anda in de Balkanlanden.
Prinses Juliana en Prins Bernhard naar
ons land terug.
Naar de „B. Z. am Mittag" mededeelt
hebben H. K. H. Prinses Juliana en Z. D.
Prins Bernhard, gisterochtend te acht
uur het slot Reckenwalde verlaten om
naar Nederland terug te keer en. De te
rugreis geschiedt per auto.
De vorstelijke verloofden vertoefden
gistermiddag kort te Berlijn voor de
lunch en zouden dan over de nieuwe
autostraat via Maagdenburg naar Han
nover rijden, waar zij zouden overnach
ten.
Vandaag bezoeken zij' familie van den
Prins in Lippe en Zondag zijn zij' in
Nederland terug.
TAR IEF-MACHTIGINGS WET.
Verlenging met 5 jaar voorgesteld.
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
wetsontwerp tot verlenging van den wer
kingsduur van de wet van 17 Mei 1934
tot instelling, afschaffing, verhooging of
verlaging van invoerrecht op korten ter
mijn.
D'it wetsontwerp beoogt, de tot en met
31 Dëcember 1936 bij de wet van 17 Mei
1937 aan de Kroon gegeven bevoegdhe
den. om door de omstandigheden geboden
wijzigingen op tariefgebied voorloopig
vak te stellen in werking te brengen, te
bestendigen tot en met 31 December 1941.
DE „CHRISTIAAN HUYGENS" HEEFT
VERTRAGING.
Schade aan een der motoren.
Dë directie van de Stoomvaartmaat
schappij „Nederland" deelt het volgende
mede:
