EERSTE BLAD
VRIJDAG 16 OCTOBER 1938
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
51 l JAARGANG Ko. 14
dig
zijn
ar,
van
e".
et
en,
er's
en-
is,
len.
ion,
zijn
end
el-
en-
k
«I
iffli
Nederland en België.
Buitenland.
De burgeroorlog in Spanje.
Binnenland
RITSEMA STOFZUIGERFABRIEK.
Groote vraag naar vracht
uit Indië.
Belangrijkste Nieuws
Uit de Provincie.
ég
3-0176 H
GOES
Verhage te Koude-
f 281,75 wed. van
singen;
ut 'toebetaling doior
van f245 door J.
neer; f 468 H. G.
f 1700 G. Martens
irlem; f 2200 H.
g; f2990 P. de
;e Domburg; f 4750
£6.
lan van notaris J.
sdag in bet open-
51 c.A. bouwland
ren Wegeling, aan
oor f1430 per
46 A. 59 c.A.
br J. de Looze voor
2 H.A. 29 A. 90
n dbr J. L. de Ja-
1. 24 c.A.
lenSdag 14 October
ris J. L. ran der
l café Westdorp al-
gepresenteerd de
aan den Gaping-
ipinge, gem. Vrou-
werd niet gegund.
WEERBERICHT.
ivond van 16 Oct.:
N. tijdelijk kracb-
ïbtingen, betrokken
•ter tijdelijk opkla-
lanvankelijk zach-
ïmiddag 3 u
4
Uitg.: N.V. Uitgevers Maatschappij „Luctor et
Eincrgo" ter cxploitatio van hot blad „Do Zeeuw"
Bureaux Lange Vorststiaat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postcheque cn Girorekening 44455
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 por kwartaal,
woekabonnomenton voor Middelburg, Goes en
Vlissingon 10.20. Losso nummors 5 cent
Advortonliën 30 cent por regel. Ingezonden
mcdcdcolingcn 00 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags cn Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
iddag 3 u.: 765.
ir fietsen:
Koning Leopold van België heeft in
den Woensdag door hem gepresideerden
ministerraad een rede gehouden over de
militaire politiek, die door den minister
raad van zooveel belang werd geacht,
dat tegen de gewoonte in tot publicatie
besloten werd.
Na de redenen uiteen te hebben gezet,
die een versterking van het Belgische
militaire apparaat noodig maken, vervolg
de de Koning:
„Onze militaire politiek, evenals onze
buitenlandsche politiek, die noodzake
lijkerwijs de eerste bepaalt, heeft tot taak,
niet om een min of meer succesvollen
oorlog voor te bereiden ais deel van een
coalitie, maar om den oorlog van
ons eigen gebied verwijderd
te houden.
De herbezetting van het Rijnland, waar
mede de Locarno-verdragen naar vorm
en inhoud geschonden werden, heeft ons
bijna in den internationalen toestand van
vóór den oorlog teruggeplaatst.
Onze geografische ligging dwingt ons
een militair apparaat te onderhouden, dat
erop berekend is iederen buurstaat, die
ons gebied zou willen gebruiken voor een
aanval op een anderen staat, daarvan te
weerhouden.
Door zich van deze taak te kwijten
Werkt België op voortreffelijke wijze mede
aan den vrede in West-Europa
en verwerft zich ipso facto een recht op
de achting en de eventueele hulp van alle
landen, die bij dezen vrede belang
hebben.
Ik meen dat t.a.v. dezen grondslag de
Belgische openbare meening eenstemmig
is. Maar onze verplichtingen mogen niet
verder gaan; iedere unilaterale politiek
verzwakt onze positie tegenover het bui
tenland. Zelfs een zuiver defensieve alli
antie leidt niet tot het doel, want hoe
snel de hulp van een bondgenoot ook zou
komen, zij zou toch eerst kunnen komen
na den eersten stoot van den aanvaller,
die blksemsnel zal zijn en België zou
reeds van den aanvang af volkomen ver
woest zijn.
Daarom moeten wij, zooals onlangs de
minister van buitenlandsche zaken reeds
gezegd heeft, een politiek voeren, die uit
sluitend en integraal Belgisch is.
Deze politiek moet ons vastberaden bui
ten de conflicten van onze buren plaat
sen; zij beantwoordt aan ons nationaal
ideaal, wij zullen haar kunnen hand
haven met een redelijke militaire en
financiëele inspanning en zij zal den
steun ontvangen van alle Belgen, die den
vrede verlangen.
Dat zij, die zouden twijfelen
aan de mogelijkheid van een
dergel ij ke buitenlandsche po
litiek zich het fiere en vastbe
raden voorbeeld van Neder
land en Zwitserland vooï
oogen stellen."
Het kan niet anders dan tot voldoening
strekken, dat de door Nederland gevolg
de politiek hier aan België ten voorbeeld
wordt gesteld.
Maar, en dat is het waarop wij hier
de aandacht willen vestigen, het omge
keerde is ook mogelijk en naar het ons
voorkomt noodzakelijk.
Oo'fc de Nederlandlsche weermacht heeft
tot taalk den oorlog van ons eigen gelbied
verwijderd te houden. Ook in ons land
heersdht de overtuiging, dat strikte hand
having van onze neutraliteit in niet ge
ringe mate bevorderlijk is aan den vrede
in West-Europa.
Maar 'hoe staat het met de middelen om
dit doel te bereiken?
De Belgische regeering acht de weer
macht, die veel sterker 'is dan de onze,
hesilist onvoldoende.
Zij wil een jaarlijksch contingent van
47000 man. D'eze mannen komen 12 maan
den onder de wapenen voor eerste oefe
ning; 18000 van hen zelfs 18 maanden.
In ons „land bedraagt de jaarlijlksche
lichting 19.500 man; de eerste oefentijd is
voor de meesten slechts 6 Yt maand.
Dat beteekent, dat er practisoh nooit
meer dan 10.000 man onder de wapenen
zijn, en de meeste maanden van het jjiar
zijn het ongeoefende mannen. Als de éène
groep naar huis gaat, komt de andere op;
en maanden lang is er dan practised in
de kazernes geen enkel geoefend man.
In België zijn niet 10.000 man, maar
56.000 man tegelijk onder de wapenen,
waarbij altijd een groot contingent (even
groot als het geheele contingent, dat bij
ons tegelijk onder de wapenen is) met een
oefentijd van minstens een jaar achter den
rug.
Nu wiillen wij niet zeggen, dat het Bel
gischs voorbeeld in alles door ons land
moet worden nagevolgd. De positie van
België is een andere en meer gevaarlijke
dan 'die van ons land.
Maar toch kan wel de vraag worden ge
daan, of het niet dringend noodzakelijk is,
dat ook in ons land meer dan tot nu too
aandacht wordt geschonken aan de ver
sterking van onze weermacht.
Het gaat ook hier om het
houden van den oorlogbui
ten onze grenzen en het
verzekeren van den vrede
in West-Europa.
De opstandelingen hebben gistermiddag
Aldea del Fesno bezet, een belangrijk
knooppunt van wegen, dat slechts 35 km.
hemelsbreed van Madrid gelegen is. Hier
door wordt de tweede marschweg naar
Naval Garnero door de rechtsche troepen
beheerscht.
Naval Carnero wordt beschouwd als
het laatste versterkte punt der regee-
ringstroepen ten Westen van Madrid.
Madrid is gisteren opnieuw gebombar
deerd, waarbij schade werd aangericht
aan de kazernes en openbare gebouwen.
De leider der opstandelingen verklaar
de, dat eenige leiders van Madrid ver
geefs getracht hebben bepaalde toezeg
gingen te verkrijgen voor een overgave
van de hoofdstad. De militaire toestand
van de rechtsc'hen is thans zóó, dat de
opmarsch naar Madrid door niets meer
te stuiten is; het maken van noodelooze
slachtoffers zal worden vermeden, doch
dit kan alleen als de doellooze verdedi
ging van de stad onmiddellijk wordt ge
staakt.
Woensdag is de rantsoeneering van
levensmiddelen in de hoofdstad van
kracht geworden.
Tevens is een bevel gepubliceerd, vol
gens hetwelk niemand gerechtigd is,
meer dan één matras en twee dekens te
bezitten per persoon. Yoedselkaarten zijn
reeds uitgereikt.
Men hoopt, dat door het kaarten-
systeem de files voor de levensmiddelen
winkels verminderen en zelfs geheel ver
dwijnen.
Generaal Franco heeft voor de radio
een officieele verklaring afgelegd, waar
in hij zich richt tegen de regeeringen van
alle landen en waarin hij' protesteerl
tegen den uitvoer van de reserves aan
goud door de regeering te Madrid.
Uitvoer van goud is zonder toestem
ming van de Cortes op grond van art. 8
van de Grondwet verboden.
•Die staten, die niettegenstaande dit
protest Spaansch goud aannemen, maken
zich schuldig aan schending van de neu
traliteit.
DE NIEUWE RICHTING IN DE
BUITENLANDSCHE POLITIEK
VAN BELGIE.
De weerslag in het buitenland.
Bevoegde diplomatieke kringen in
België verstrekten gisteren aan een ver
tegenwoordiger van Havas, een interpre
tatie van 's Konings rede.
Zij legden er den nadruk op, dat het
geenszins België's bedoeling is zich aan
de bestaande internationale overeenkom
sten, waaraan het gebonden is, te ont
trekken. Dientengevolge is er geen sprake
van dat België zich zal terugtrekken uit
den Volkenhond.
Wat betreft de militaire afspraken der
Fransche 'en Belgische generale staven,
is België van meening, dat deze zijn
vastgelegd in de briefwisseling van Maart
1936, tusschen de beide regeeringen en
dat er geen sprake is van opzegging aan
gezien deze afspraken een zuiver tech
nisch karakter hebben.
Officieele Belgische kringen toonden
zich verwonderd over de reactie van som
mige Fransche bladen naar aanleiding
van de rede van den Koning.
De rede heeft in België zelf algemeene
instemming gevonden.
Voor de eerste maal sedert het einde
van den oorlog zijn nagenoeg alle par
tijen en richtingen het eens, om zich in
deze aangelegenheid achter den koning
en minister president van Zeeland te
scharen.
Mogelijk is het dat enkele communisten
of uiterst lihksche socialisten het met de
nieuwe richting niet geheel eens zijn,
maar tot dusver is daarvan naar buiten
nog niets gebleken.
Naar men meent te weten zal Frank
rijk een nota richten aan de Belgische
regeering met het verzoek een duidelijke
verklaring te geven omtrent de Belgische
opvattingen der neutraliteit; tevens zou
deze nota andere vragen inhouden, o.a.
betreffende de voor België uit het Locar-
nopact voortvloeiende verplichtingen.
Te Londen wordt formeel 'het gerucht
tegengesproken, dat België ruggespraak
zou hebben gehouden met Londen oveT
de beslissing terug te 'keeren tot de neu
traliteit. Integendeel betreurt men het in
Engeland, niet van tevoren officieel van
dit besluit op de hoogte te zijn gebracht.
De rede van den Koning, die in de bla
den als „een slag voor Locarno" wordt
bestempeld, is in officieele kringen te
Londen met reserve ontvangen. Men wijst
er op, dat België op het oogenblik nog
gebonden is door het Locarnoverdrag.
Men neemt derhalve een afwachtende
houding aan.
Devèze, oud-minister van nationale ver
dediging, wiens belangrijke rol in de re
organisatie der Belgische strijdmacht be
kend is, heeft in een interview met Havas
o.a. verklaard: „Ik begrijp de emotie in
Frankrijk niet. Er heeft nooit een bond
genootschap tusschen het bevriende
Frankrijk en België bestaan, een dergelijk
pact zou slechts mogelijk zijn geweest,
indien beide landen wederzijds hun bui
tenlandsche politiek aan hun overeen
komsten zouden hebben ondergeschikt ge
maakt, waaraan de een noch de ander
ooit kon denken. België heeft de uitslui
tende verplichting om nooit toe te staan,
zonder zich tot de uiterste grenzen van
zijn macht te hebben verdedigd, dat een
aanvaller zijn gebied zou overschrijden
om zijn buurman in het hart te treffen.
Dit was de verdediging, die wij hebben
voorbereid en die wij zullen voortgaan te
versterken.
DE POLITIEKE TOESTAND IN
BELGIE.
Een dreigement.
De leider der Rex-beweging in België,
Leon Degrelle, heeft gisteren op een
massa-vergadering te Anderlecht, o.a.
verklaard, dat, als de minister van ver
keer, Jaspar, tegen wien hij' ernstige be
schuldigingen uitte, niet uit de regeering
treedt, alle Rexistische en Vlaamsch na
tionalistische kamerleden hun mandaat
zouden neerleggen. Hierdoor zou het aan
tal kamerleden beneden het door de
grondwet voorgeschreven aantal dalen en
zouden parlementsonthinding en nieuwe
verkiezingen noodzakelijk worden, waarbij
zou blijken, dat de meerderheid van het
land achter het nieuwe politieke bloc van
Rexisten en Vlaamsche nationalisten
staat.
Godloozen-congres in Moskou.
De centrale raad der godloozen te Mos
kou heeft besloten om op 9 Februari '37
een wereldcongres van godloozen en vrij
denkers te Moskou bijeen te roepen. Men
verwacht minstens 1600 afgevaardigden
uit 46 verschillende landen.
De agenda luidt als volgt
1. De stichting van een wereld-propa-
ganda-bureau tegen iederen vorm van
godsdienst.
2. Stichting van een internationalen
bond van godloozen onder leiding van
den Russischen bond van atheïsten.
3. Stichting van een internationaal
fonds om den godsdienst te bestrijden.
4. Uitwisselen van ervaringen der ver
schillende organisaties over aard en me
thode van den strijd tegen den gods
dienst.
5. Wederkeerige steun voor de organi
saties der godloozen.
Korte Berichten.
Tot dusver zijn na den typhoon, die
de Philippijnen geteisterd heeft, 546 doo-
den geteld. Naar thans gebleken is, wor
den nog 1045 personenvvermist.
H. M. de Koningin bezoekt St. Jacobskerk
en Willemskerk.
H. M. de Koningin heeft gistermorgen
een bezoek gebracht aan de Groote of St.
Jacobskerk en aan de Willemskerk, met
■het oog op de vaststelling van de plaats,
waar de kerkelijke bevestiging van het
huwelijk van H. K. H. Prinses Juliana
met Z. D. Prins Bernhard zal geschieden.
POSTVLIEGTUIG EEN UUR VROEGER
TE BATAVIA.
Met ingang van 20 October a.s. zal er
een rechbstreeksehe aansluiting 'bestaan
tusschen de Dinsdagmorgens en Vrijdag
morgens te Batavia aankomende K.L.M.-
vliegtuigen en den dienst van de K. N. I.
L. M. op Semarang en Soerabaja. Daar
toe zal het K.L.M.-vliegtuig een uur vroe
ger dan oorspronkelijk vastgesteld, d.i. ten
0.5.00 uur plaatselijke tijd, uit Singapore
vertrekken, waardoor de aankomst te
Batavia 'eveneens een uur wordt ver
vroegd en thans wordt 09.30 uur. De tus-
schenlanding te Palembang heeft daar
door uiteraard ook een uur vroeger plaats
dan in de dienstregeling werd aangege
ven.
Door deze regeling wordt voorzien in
een lang gevoelde behoefte.
Ritsema- Stofzui
gers geven groo-
tere voldoening
en eischen minder
onderhoud. Zijn
goedkooper in
gebruik en lager in aanschaffing dan
buitenlandsche machines. Reeds v. f 49.50 af
FiliaalMiddelburg, Heerengr. M 26a, Tel. 202
(Adv.)
De Rotterdamsche Lloyd chartert schepen
Uit Semarang meldt Aneta: De „Loco
motief" verneemt dat de Rotterdamsche
Lloyd, in verband met de groote vraag
naar vracht uit Indië, twee vrachtsche
pen van de Stoomvaart-Mij. „Triton"
charterde; het stoomschip „Marken" is
reeds in ballast naar Indië vertrokken,
het tweede gecharterde schip zal vermoe
delijk de „Walcheren" van deze maat
schappij zijn.
TOESLAG VQ0R NIEUWE
WERKLOOZEN.
In een zevental groote gemeenten.
De minister van Sociale Zaken heeft
gisteren een schrijven gezonden aan de
gemeentebesturen van Amsterdam, Rot
terdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven,
Haarlem en Groningen, waarin wordt
meegedeeld,, dat door hem is bepaald, dat
ook aan de in hun gemeente gevestigde
„nieuwe" werkloozen (dat zijn zij", die niet
vallen onder de circulaire van 6 Oct. 1.1.)
een toeslag zal worden gegeven, die in de
plaats1 komt van de overgangstoelage, wel
ke de andere werkloozen ontvangen.
De bedragen van dien toeslag zijn als
volgt vastgesteld: voor Amsterdam fl.50
per week voor georganiseerden en f 1.25
per week voor ongeorganiseerden; voor
Rotterdam, Den Haag en Utrecht een uni
form bedrag van f 1 voor beide categorie-
en en voor Eindhoven, Haarlem en Gro
ningen f0.75 voor beide categorieën.
Voor de overige gemeenten is niets be
paald.
COLLEGE
VAN REGEERINGSCOMMISSARISSEN.
De Staatscourant van gisteravond bevat
het Kon. besluit waarbij op zijn verzoek
met ingang van 24 October eervol ontslag
wordt verleend aan S. van Zwanenburg
te 's-Gravenhage, als regeerings-commis-
saris-commercieel adviseur en ails lid van
het college van rege'eringseommissarissen,
met dankbetuiging voor de gewichtige
diensten, door hem in deze functies bewe
zen; en waarbij wordt benoemd tot com
mercieel adviseur van het college van re
geeringscommissarissen, tevens advisee-
rend lid van dat college, G. G. G. van Stolk
te ''s-Gravenhage.
DUITSCH—NEDERLANDSCHE
ONDERHANDELINGEN.
Het A. N. P. meldt: De Nederlandsch'e
monetaire maatregelen hebben een aan
passing van de betalingsmogelijkheden
voor het goederenverkeer wenschelijk ge
maakt. De Duitsch-Nederlandsohe regee-
ringscommis'sies hebben in een 'buitenge
wone 'bijéénkomst te Berlijn over een der
gelijke aanpassing gesproken, waarbij zij
zich lieten leiden door het verlangen een
verstoring van 'het olearingsvexkeer te
voorkomen.
Verder is overeengekomen de onderhan
delingen over de vernieuwing van de ver-
rekenïngsovereenkomst, welke in Septem
ber te Hamburg zijn begonnen, in Novem
ber weer te hervatten.
Bovenstaand bericht is het gemeen
schappelijk communiqué van de beide re-
geeringscomim issi'es.
DE HANDEL IN KOLONIALE WAREN.
Toepassing van de vestigingswet gevraagd
De landelijke organisaties van hande
laren in koloniale waren Febowico beeft
het bestuur van die organisatie gemach
tigd te zijner tijd bij de regeering stappen
te doen om de zoogenaamde vestigings
wet voor de kruideniersbranche van toe
passing verklaard te krijgen, tenzij als
nog het behoefte-element in de wet mocht
worden opgenomen.
AFGIFTE RIJBEWIJZEN WORDT
GECONCENTREERD.
Sinds eenigen tijd streeft het Centraal
Bureau voor de afgifte van bewijsstukken
van rijvaardigheid er naar, de examens
ter verkrijging van het rijvaardigheidsbe
wijs van de kleinere plaatsen naar de
grootere steden over te brengen.
Wanneer in een kleine plaats een ad
viseur bedankt of weggaat, wordt de func
tie niet meer vervuld, als men kans ziet.
de examens in een nabijgelegen grootere
plaats te laten houden.
Men heeft daarmee ook voor, de ge-
Binnenland.
Toeslag voor nieuwe werkloozen in zeven
gemeenten.
Onze eier-export.
Kwaliteitscontrole op uitvoer van groen
ten en fruit.
Buitenland.
Het naderend offensief bij Madrid.
De rede van koning Leopold.
examineerden aan een drukker verkeer
te wennen. Het is niet in alle kleinere
plaatsen mogelijk deze reorganisatie door
te voeren, omdat er plaatsen zijn. die te
ver van een grootere gemeente afliggen
om de examinandi daar heen te kunnen
zenden. Déze reorganisatie wordt gelei
delijk aan ingevoerd.
JHR DE JONGE GEOPEREERD.
De toestand van den patiënt is
bevredigend.
Gisterochtend heeft de oud-gouverneur-
generaal van Nederlandsch-Indië, jhr mr
B. G. de Jonge, in het ziekenhuis aan den
Goolsingel te Rotterdam de voorgenomen
operatie met goed gevolg ondergaan. D'e
toestand van den patiënt is bevredigend.
Jhr de Jonge zal waarschijnlijk onge
veer vijf weken in het ziekenhuis moeten
worden verpleegd.
DUURDER MEEL VOOR DE
FABRIKANTEN VAN BISCUIT.
Naar het „Hld." verneemt heeft de re
geering besloten, haar toezegging, om de
door de gulden-depreciatie ontstane prijs
stijging van tarwebloem aan de fabrikan
ten en importeurs te vergoeden uit het
Landbouwcrisisfonds, in te trekken voor
de biscuit-industrie.
Voor deze zal de bloemprijs dus stij'gen
met twee gulden a een rijksdaalder.
Tegenover deze prijsstijging der biscuit-
bloem met rond 15 °/o staat, dat de ex
portkansen voor dezen tak van nijverheid
door de waardedaling van den gulden
zijn verbeterd.
Doch óók bedenke men, zegt het blad,
dat voor biscuit-bloem f 2.75 minder bef
fing wordt betaald dan voor broodbloem,
waardoor de biscuit in een bevoorrechte
positie verkeerde ten opzichte van de
brood- en banketbakkers. Dit voordeel is
thans tot eenige kwartjes teruggebracht.
Eenige opleving in de Textielindustrie.
De depreciatie van den gulden heeft,
naar uit Enschedé gemeld wordt, ook op
de Twentsche textielindustrie een gunsti-
gen invloed uitgeoefend. Het aantal or
ders uit het binnenland is veel grooter
dan vroeger; ook de vooruitzichten voor
den export zijn gunstiger. In verband
hiermede is op verscheidene fabrieken de
werkgelegenheid verruimd. In sommige
fabrieken zijn meer arbeiders te werk ge
steld, in andere kunnen personen, die
slechts om de andere week arbeid had
den, thans de volle week werken.
Boven de verzonken landen van
Roemerswaal.
Men schrijft ons
Hoe menigmaal, als we over de ver
dronken landen van Roemerswaal en Lo-
dijke varen, gaan onze gedachten terug
naar de vervlogen eeuwen toen daar
Roemerswaal de andere Zeeuwsc'he ste
den naar de kroon stak.
Jalouzie en naijver deden de kostbare
gronden al meer verzinken, de dijken al
meer verwaarloozen totdat in 1674 het
lot van Roemerswaal voor goed was 'be
slecht.
Poorten en straatsteenen werden bij
opbod verkocht, de laatste inwoners ver
huisden naar Tholen of Bergen op Zoom,
en der vaderen erf werd prijsgegeven.
Hoe menigwerf had Prins Willem I bij
de Staten van Zeeland aangedrongen op
afdoende hulp ter bedijking van het eiland
Reimerswaal. Maar naijver van Goes' en
Zierikzee deden al 'die adviezen negee-
ren. En als we dan met onze vaartuigen
boven de doodenvelden van Roemerswaal
en Lodijke drijven en de oesterkoTren 'boven
zien 'komen, dan kijken we belangstellend
of ze behalve oesters en slippers nog iets
anders bevatten en een enkele maal vin
den we resten van aardewerk of steenen
of iets anders, dat ons herinnert aan de
oude bewoners. Een hoogst enkele maal
vinden we een gaaf potje, dat dan meest
al een plaatsje vindt in 't museum in
Middelburg.
Dezer dagen toonde men ons een stee
nen kruikje dateerende uit de 12de eeuw
onzer jaartelling, wel zwaar geschonden,
maar waar do dactyloscopische dienst zijn
hart aan zou kunnen ophalen. De ner-
