EERSTE BLAD
t Blad
Overheid en bedrijfsleven.
Buitenland.
Successen voor de
opstandelingen in Spanje.
Binnenland
VRIJDAG 31 JULI 1936
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
50 e JAARGANG No. 255
ni
RITSEMA STOFZUIGERFABRIEK.
Belangrijkste Nieuws
(jitg.: N.V. Uitgevers Maatschappij „Luctor et
Einergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11,
Postchèque en Girorekening 4M55
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg B 10, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs i2,50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingon 10.20. Losse nummers 5 cent
AdvertontlftQ SO cent por regel. Ingebonden
mededeelingen 80 cent per regel. Kleine
Advertentiön Dinsdags en Vrijdags 10.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto 10.85,
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
te-
jp.
sik
ke
ne
en met
biet en
In de op 4 Juli j.l. gehouden algemeens
vergadering van de vereeniging „Neder-
landsch Fabrikaat", heeft de heer G. J.
Fh, Zaalberg, voorzitter van den Nijver-
heidsraad, een belangwekkende lezing ge
houden over het onderwerp: „Overheid en
Bedrijfsleven".
Begonnen werd met een herinnering
aan 1889, dus nog geen 50 jaar geleden,
toen de Tweede Kamer een amendement
Schaepman aannam, waardoor in de Ar
beidswet de bepaling kwam te staan, dat
het toezicht op de naleving van die wet
zou worden opgedragen aanten hoog
ste drie inspecteurs.
Er was dus toen bij de Kamer aan de
eene zijde de bereidheid om mee te wer
ken aan de misstanden op arbeidsgebied
een einde te maken, maar aan den ande
ren kant bleek ook de zeer sterke vrees
voor de inmenging van den
ambtenaar in de bedrijven.
Er is in de halve eeuw die sinds ver-
loopen is, wel zeer veel veranderd. Wij
hebben thans een machtig leger van amb
tenaren, dat zich eiken dag meer direct
of indirect met het bedrijfsleven bezig
houdt.
Om te laten zien hoezeer de tijden ver
anderd zijn, wees de heer Zaalberg op hel
onlangs gevoerde strafproces 'tegen een
zuinige huisvrouw, die in haar keuken
uit eerlijk verkregen levensmiddelen een
gezond en goedkoop smeersel op de boter
ham combineerde en waarmee zich toen
drie controleerende en rechtelijke ambte
naren in vollen ernst hebben bezig gehou
den.
Hij bedoelde hiermee niet te zeggen, dai
alle Overheidsbemoeiing met het bedrijf
uit den booze zou zijn. Integendeel. De
zegenrijke invloed daarvan werd gaarne
erkend in een interessant en leerzaam
betoog, waarvan wij hier een gedeelte la
ten volgen.
„Toen moesten de kinderen op 12-jari-
gen leeftijld (vóór 1890 ongelimiteerd vroe
ger) naar de fabriek, waar 11 uur per
dag en 66 uur per week gewerkt werd.
Wel was er reeds verbod met uitzonde
ringen van nachtarbeid; evenzoo voor
vrouwen. Boven 16 jaar was de werktijd
voor mannen onbeperkt, hetgeen in de
werkelijkheid dikwijls neerkwam op 12
uur en meer per dag, in continu-bedrij-
ven 84 uur per week en onbelem
merde Zondagsarbeid. De zorg voor de
veiligheid en gezondheid moest de kinder
schoenen nog krijgen. Een ernstig bedrijfs
ongeval of beroepsziekte beteekende le
venslange armoede en voor gehuwden de
nood in het gezin.
Eén derde eeuw later: het kind niet vóór
zijn 14e jaar naar de fabriek, achturige
werkdag, vrij© Zaterdagmiddag, Zondags
rust. Voor de mannen sedert 1920 ook de
achturendag en 'beperking van Zondags-
en nachtarbeid.
Welk een hemelsbreed verschil is dit al
in het leven der arbeiders en hun gezin
nen.
Daarbij veranderde de arbeid zelf in
gunstigen zin, niet alleen door de zorg
voor gezondheid en veiligheid, doch ook
door de ontwikkeling van de techniek,
waardoor veel eentonig, veel ongezond en
veel zwaar werk door de machines werd
overgenomen.
Denkt eens aan de onbeperkte werkda
gen tot 60 uren toe bij' het laden en lossen
van schepen met een groote ongevallen-
frekwentie vóór de invoering van de stu
wadoorswet en de radicale wijzigingen,
die hierin zijn opgenomen, door die wet
en door de arbeidsregelingen en overeen
komsten in onze zeehavens. Van niet min
der belang voor bet levensgeluk der arbei
ders werd de sociale verzekering, begon
nen met de Ongevallenwet, die een eind
maakte aan het groote onrecht, dat het
risico van den arbeid gedragen werd door
de getroffenen, die vaak generlei com
pensatie kregen voor het verlies van huu
arbeidskracht.
In diezelfde periode had, vooral door
de overheidsbemoeiing op dit gebied, een
revolutie plaats in de volkshuisvesting.
In 1899 leefde 24 pet. van de bevolking
van Nederland in éénkamerswoningen en
30 pet. in tweekamerwoningen, tesamen
meer dan de helft. In 1930 nog 4.4 pet.
in éénkamerswoningen en 12 pet. in tvteo-
kamerswoningen, tesamen een zesde deel
van de bevolking. Bedenk daarbij, dat de
inrichting der woningen in 1930 heel wat
hygiënischer en gerieflijker was dan in
1899 en ge kunt het verschil beseffen in
het bestaan van den van 's morgens vroeg
tot 's avonds laat aan de fabriek gebonden
arbeider van 1899 in een bekrompen on
gezonde woning met den 8-urenwerker 1
van 1930, wiens woning tweemaal zooveel
ruimte, licht, lucht en behagelijkheid
heeft".
Dit alles, de heer Zaalberg gaf het vol
mondig toe, is voor een groot deel te dan
ken aan overheidsbemoeiing, al werd ook
niet nagelaten er den nadruk op te leggen,
dat die algemeene leversverrijking onmo
gelijk zou zijn geweest, indien de midde
len er toe niet verschaft waren door de
stijgende productie van het bedrijfsleven.
De geweldige verstoring van de wereld-
huishouding gedurende de laatste jaren
heeft er toe geleid, dat de Overheid, veel
meer dan gewenscht moet worden geacht,
als regelaars ter van het bedrijfsleven ging
optreden. Met het gevolg, dat de ontwik
keling van het eigen initiatief in beden
kelijke mate werd belemmerd, en ook dat
met name in den landbouw de zelfwerk
zaamheid van den boer als ondernemer
werd gedood en zijn gedachten gericht
werden op het verwerven van zooveel mo
gelijk steun.
In verband ook met den internationalen
toestand, kan ingrijpen van de Overheid
niet uitblijven. De kunst is nu echter de
juiste maat en vorm te vinden.
De heer Zaalberg gaf hieromtrent ver
schillende wenken, waarbij hij tenslotte
als zijn overtuiging uitsprak, dat Neder
land een steeds groeiende industrie moet
en k a n hebben, dank zij de bekwaamheid
zijner leiders en dat het aller plicht is
die industrie in den feilen strijd om het
bestaan bij te staan door het koopen van
Nederlandsch fabrikaat.
Het betreft hier een uiterst moeilijke
kwestie, niet alleen in den buitengewoon
verwarden tijd waarin wij thans leven,
maar ook straks, als, naar wij hopen, het
leven weer meer normaal zal zijn.
Voor den bloei en de ontwikkeling van
het bedrijfsleven is het noodzakelijk, dat
de captains of industry de noodige arm
slag houden, de noodige vrijheid om hun
bedrijf tot ontwikkeling te brengen. Maar
aan den anderen kant heeft ook de over
heid hier een taak. Helpend door verbe
tering van het vakonderwijs, economische
voorlichting, sociale wetgeving; steunend
door handelspolitieke maatregelen enz.
Hierbij bestaat het gevaar, dat de Over
heid verder ingrijpt dan noodig is, dat zij
gaat ordenen om te ordenen.
Wat dit betreft, is naar het ons voor
komt de huidige regeering, die men niet
mag beoordeelen naar de crisismaatrege
len, die zij moet nemen, op den goeden
weg.
Zij wil de bedrijfsordening bevorderen.
Maar zij doet dit in hoofdzaak door zich
aan te sluiten bij en voort te bouwen op
wat uit het bedrijfsleven zelf voortkomt.
DE TOESTAND VOOR MADRID
ERNSTIGER GEWORDEN.
Het volgende legercommuniqué is door
generaal Mola, commandant van de op
standelingen in Noord-Spanje verstrekt
„Valencia beeft zich bij de
nationale beweging aangeslo
ten, alsook de geheele omge
ving van deze stad.
Drie colonnes van de regeering zijn op
de vlucht geslagen met achterlating van
hun wapenen.
De soldaten werden door de bevolking
met een langdurig applaus begroet."
Oyarzum is door de opstandelingen op
de regeeringstroepen heroverd. De ver
overing van Malaga door de nationale
opstandelingen zou nog slechts 'n kwes
tie van een of twee dagen zijn.
De orde is in Valencia hersteld, en
overal wordt het werk hervat.
Uit het hoofdkwartier van generaal
Mola te Burgos wordt nog gemeld, dat in
het noorden en oosten der Spaansche
hoofdstad de militairen strategisch be
langrijke stellingen hebben betrokken. De
aanval op Madrid zelf, die vertraagd is
door de belemmeringen, die generaal
Franco heeft ondervonden, beginnen wan
neer de colonnes van generaal Franco de
hoofdstad in het zuiden tot op niet meer
dan 45 km. zijn genaderd.
Geheel Noord-West Spanje be
vindt zich in (het bezit der op
standelingen. In berichten, welke te
Lissabon zijn binnengekomen, wordt even
eens bevestigd, dat Valencia zich bij1 de
opstandelingen heeft aangesloten. Voorts
maken deze berichten melding van zware
gevechten, die te Ferrol in het uiterste
Noord-Westen van Spanje hebben plaats
gevonden. In een communique van de
militaire regeering wordt het bericht be
vestigd, dat de kruiser „Libertad" zich
aan de opstandelingen heeft overgegeven.
Indien de berichten inzake Valencia
waarheid bevatten, dan is de toestand
voor Madrid er weer ernstiger op gewor
den, want niet alleen kunnen geen levens
middelen meer worden aangevoerd per
spoor, welke verbinding reeds weer ner-
steld was, maar ook zullen de vreemde
lingen, die nog in de hoofdstad verblijf
houden, niet meer langs dezen weg kun
nen vertrekken.
De houding van Frankrijk en Italië.
Reuter meldt uit Oran: Een Belgisch
Sabena-vliegtuig, bestemd voor Marseille,
signaleerde een 8-motorig „Savoia"-wa-
tervliegtuig op zee, 50 mijlen uit de kust
van Oran, blijkbaar in nood verkeerende.
Drie personen bevonden zich op bet vlieg
tuig. Volgens een later bericht uit Oran
betrof het hier één van de
zes 8-motorige Italiaan
se h e toestellen, die zich
van Sardinië naarMarokko
begaven en bestemd waren
voor Nadir, ten zuiden van
Melila dat door de opstan
delingen bezet is.
Drie der machines moesten landen te
Oran, waarbij een toestel vernield werd,
op 40 km. van Nemmus. Twee van de vijf
passagiers werden gedood, de drie ande
ren gewond. Aan boord werden vijf mi
trailleurs gevonden.
Twee andere toestellen werden, door ge
brek aan benzine, gedwongen te landen.
Men zou dus hieruit kunnen opmaken,
dat de opstandelingen 'hulp van Italië ont
vangen.
Sprekende over de gebeurtenissen in
Spanje, verklaarde de Fransche minister
Delbos in de Kamer:
De Fransche regeering
verstrekte geen oorlogsmate
riaal aan de Spaansche
regeering en beeft daar
ook nooit bet plan toe gehad,
welke ook baar sympathie is geweest voor
het wettig gezag in Spanje.
Blum en Delbos verklaarden in antwoord
op de desbetreffende vragen nog
maals, dat de regeering alle geruchten om
trent bet leveren van wapenen, munitie
en vliegtuigen door Frankrijk formeel te
genspreekt.
Ondervraagd naar de houding, die de
regeering zou aannemen indien andere
landen niet dezelfde neutraliteit in acht
zouden nemen als Frankrijk, zeide Delbos,
dat naar het hem voorkwam, deze moge
lijkheid niet in overweging behoefde te
worden genomen, daar de geruchten, die
dienaangaande reeds verspreid waren,
reeds waren tegengesproken, met name
door Italië.
Indien dit anders moest
worden, zou de regeering
nog overleggen, welke hou
ding zij in dit geval zou
moeten aannemen.
In ieder geval zou de regeering zich in
spannen te voorkomen, dat internationale
complicaties hieruit zouden kunnen voort
komen, zich intusschen haar vrijheid van
handelen voorbehoudend.
Uit Rome wordt gemeld: Met betrekking
tot de berichten, als zouden de Italiaan
sche vliegtuigen aan de Spaansche op
standelingen geleverd zijn, wordt van be
voegde Italiaansche zijde met den mees
ten nadruk verklaard, dat zich in Spanje
geen enkel Italiaansch vliegtuig bevindt.
ANTWERPEN IN FINANCIEELE
MOEILIJKHEDEN.
Dé begrooting van Antwerpen sluit
hoofdzakelijk als gevolg van de groote
posten, die de gemeentelijke havenexploi
tatie veroorzaakt, met een aanzienlijk te
kort. Het gemeentebestuur heeft zich tot
de regeering gewend met het verzoek de
stad ''uit de moeilijkheden te helpen. Dé
regeering heeft thans een uitvoerig rap
port over den financieelen toestand van
de stad gevraagd, en er tevens met klem
op aangedrongen, dat de begrooting in
evenwicht moet worden gebracht zonder
te dien einde de belastingen te verhoogen.
Zoodra het Antwerpsche gemeentebestuur
een sluitende begrooting kan voorleggen,
zal de regeering de stad machtigen een
leening van frs. 100 mill, op te nemen.
DE NAT.-SOCIALISTISCHE ONLUSTEN
TE WEENEN.
Omtrent de nationaal-socialistische on
lusten te Weenen Woensdagavond deelt
het Italiaansche nieuwsbureau nog mede,
dat demonstranten verscheidene winkels
en koffiehuizen in het centrum van de
stad en in de jodenwijk aanvielen en de
ruiiten insloegen. Een Hbimwehrman
in uniform werd op straat aangevallen en
afgeranseld, terwijl verscheidene perso
nen werden belet 't Oostenrijksche volks
lied te zingen. Hedenochtend kwamen nog
velen op bet politiebureau vertellen, dat
zij mishandeld waren.
De nationaal-socialisten, die in verband
met deze ongeregeldheden gearresteerd
zijn, verklaren, dat zij wilden demon-
streeren tegen den vroegeren vice-kanse-
lier Starhemberg, die belette, dat Oosten
rijkers deelnamen aan de Olympische
winterspelen en niet tegen bondskanse
lier Schuschnigg.
Ritsema-Stofzoigers,
thans met klop-
vlbrator. Reinigt
Uw kleeden elas
tisch als op een
luchtkussen. Uw
gewone stofzui
ger wordt hierop Ingeruild tegen hoogste
prijs. Vraagt demonstratie.
FiliaalMiddelburg, Heerengr. M 26a, Tel. 202
i CAdv.)
In gewoonlijk welingelichte kringen ge
looft men, dat het onderzoek naar de in
cidenten, welke Woensdag plaats hadden
bij de aankomst van de Olympische fak
kel, het volgende resultaat heeft opgele
verd:
1. verscheidene gearresteerde natio
naal-socialisten zijn van Duitsche natio
naliteit;
2. een aanzienlijke som was besteed
voor het koopen van plaatsbewijzen;
3. de arrestanten hadden tevoren hun
verdediging overlegd.
In totaal werden een 300-tal personen
gearresteerd, waarvan 150 in hechtenis
werden gehouden.
DE KERKSTRIJD IN DUITSCHLAND
Preeken In beslag genomen.
Onder de documenten, welke de gehei
me politie heeft gevonden bij de invallen
welke zij heeft gedaan in de bureaux van
de organisatie der confessioneelen van de
Evangelische kerk, waren preeken over
de tegenwoordige positie van de Evange
lische kerk in Duitschland, welke pree
ken door vooraanstaande predikanten tiji-
dens de Olympische Spelen zouden wor
den gehouden. Onder deze bekende predi
kanten zouden zich bevinden dr Koch,
voorzitter van de confessioneele synode,
dr Niemöller, de gewezen onderzeeboot
commandant en leider van de Berlijnsche
confessioneelen, dr Jacobi, die verleden
Kerstmis „half" onder arrest werd ge
plaatst, en die niet - in de Gedachtnis-
kirche mocht preeken, en nog eenige an
deren, die allen deelnamen aan den kerk
strijd.
De preeken zijn nog niet verboden,
maar men verwacht elk oogenblik een
verbod.
Dr Humburg, de voorzitter van de con
fessioneele synode voor het Rijnland, mag
nergens in Duitschland meer preeken.
Hij zal voor een speciaal gerechtshof ver
schijnen, onder beschuldiging van „actie
tegen den staat", omdat hij! in een onlangs
gehouden preek het opleggen van den eed
aan kinderen van de Hitlerjeugd af
keurde.
De toestand in Abessynië.
Zooals gemeld is hebben benden Abes-
synen de Italiaansche voorposten in de
boschachtige streek ten zuiden van Addis
Abeba aangevallen. Zij zouden met zware
verliezen zijn teruggeslagen. Déze aanval
is ongetwijfeld een andere dan die welke
kort geleden in het gebied tusschen Addis
Abeba en D'essió op de Italiaansche pos
ten is gedaan, ofschoon er wel verband
tusschen deze twee aanvallen van de
Abessyniërs kan bestaan. In een van de
Italiaansche bladen wordt gezegd, dat
beide aanvallen bet werk zijn van een
groote bende, die eenigen tijd in de om
streken van Addis Abeba rondzwierf
zonder tot actie over te gaan. Er wordt
niets gemeld over bet aantal vijanden,
noch over de verliezen, die de Italianen
hebben geleden.
Volgens een verslag in een van de Ita
liaansche bladen stond de aanval op den
weg tusschen Addis Abeba en D'essié on
der leiding van Averra Kassa, een zoon
van Ras Kassa. Dteze bende beeft zich
onder dekking van het regenseizoen in de
omringende heuvels schuilgehouden, en
„toonde een zekere vastberadenheid" bij
het aanvallen, zoo drukt zich het blad uit.
De Italiaansche troepen waren echter
waakzaam, en slaagden erin de bende af
te snijden van den terugtocht naar de
heuvels. Met machinegeweervuur werden
de meeste aanvallers neergemaaid, en
slechts weinigen konden ontsnappen.
Gemeld wordt, dat de bevolking den
Italianen verklapte waar de bende zich
ophield, hetgeen aangehaald wordt als be
wijs voor de steeds groeiende sympathie
van de bevolking voor de blanke ver
overaars.
Transatlantische vliegdienst wordt
Ingesteld.
Tusschen de Vereen. Staten en Groot-
Britannië is, volgens mededeeling van den
onderstaatssecretaris van het ministerie
van Luchtvaart, in beginsel overeenstem
ming bereikt over de instelling van een
transatlantischen vliegdienst, die twee
diensten per week zal onderhouden. Men
is van plan een gemeenschappelijke maat
schappij op te richten.
In het aandeelenkapitaal zal voor 51
pet. door de Britsche Mij en voor 21 pet.
Binnenland.
Wijziging verzocht van de crisis-hypo-
theek-aflossingswet.
Collectief contract in de schoenindustrie
opgezegd.
De landbouworganisaties en de vet-
conveatie.
Buitenland.
De opstandelingen in Spanje winnen ter
rein.
De kerkstrijd in Duitschland.
De nationaal-socialistische onlusten te
Weenen.
Antwerpen in financiëele moeilijkheden.
PER STOOMVAART MY. ZEELAND
door de Iersche en Ganadeesche Maat
schappijen elk worden deelgenomen.
De nieuwe vliegdienst zal het traject
IerlandCanada bedienen, doch gedu
rende de wintermaanden zal de dienst
omgelegd worden over de Bermuda-eilan
den.
Werkloosheid in Engeland daalt.
Tijdens de debatten in het Lagerhuis
over de werkloozenpolitiek der regeering
heeft de Engelsche minister van arbeid,
Brown, medegedeeld, dat uit de cijfers,
die 4 Augustus zullen worden gepubli
ceerd, zal blijken, dat het aantal werk-
loozen met ongeveer 50.000 is vermin
derd.
Korte Berichten.
Twee vliegtuigen, die deelnamen aan
de Duitsche stervlucht, zijn verongelukt.
In beide gevallen is de bestuurder ge
wond en de waarnemer omgekomen. Ook
een Tsjechisch vliegtuig, dat deelnam aan
de internationale stervlucht, is veronge
lukt. Dit laatste ongeval had in den Harz
plaats. De beide inzittenden kwamen om
het leven.
ZANGHULDE AAN H. M. DE
KONINGIN.
4500 Schoolkinderen zuilen op 31 Aug.
op het Loo zingen.
Op 31 Augustus zullen 's morgens 4500
schoolkinderen uit Apeldoorn door be
middeling van de Oranjevereniging
Apeldoorn Het Gentrum aan H. M. de
Koningin, tere gelegenheid van Haar ver
jaardag voor bet paleis 'tLoo en zang-
hulde brengen. Het bestuur van de O'ran-
jevereeniging heeft van den secretaris
van de Koningin bericht ontvangen, dat
de Koninklijke Familie dien dag vrij ze
ker op het Loo zal vertoeven, hij beval
voortzetting van de voorbereiding voor
de aubade aan.
DE NEDERLANDERS IN SPANJE.
Nog een extra schip naar Spanje in
samenwerking met de Hollandsche
kunstzijde industrie en Philips,
Naar men verneemt bestaat in verband
met den critieken toestand in Spanje bij
de directies van de Hollandsche Kunst
zijde Industrie te Breda en de N.Y. Phi
lips' Fabrieken te Eindhoven, welke beide
vennootschappen groote belangen in
Spanje hebben, bet voornemen een schip
te charteren en voor de Spaansche kust te
stationneeren, ten einde zoo noodig' de nog
in Spanje verblijvende Nederlanders aan
boord te nemen.
Over dit voornemen is gisteren meer
malen telefonisch overleg gepleegd met de
regeering en verschillende scheepvaart
maatschappijen. Naar wordt meegedeeld
zou de bedoeling van het overleg zijn, het
zenden van een schip officieel van de Ne-
