BERTELS
EERSTE BLAD
Wat wil de R.K. Staatspartij.
Belangrijkste Nieuws
ZATERDAG 25 JULI 1936
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
50 e JAARGANG No. 250
A. R. en G. H.
Groen en het parlementaire
stelsel.
Buitenland.
De burgeroorlog in Spanje.
Tolheffing op de bruggen.
Een verstandig boer
voedert Bertels' Voer
Binnenland
Uitg.: N.V.' Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postcheque en Girorekening 44455
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingon f 0.20. Losse nummers 5 cout.
Advertontiön 80 cent por regel. Ingezonden
medcdeelingen 60 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0,85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Met bijzondere ingenomenheid hebben
wij kennis genomen van wat door Prof.
Mr B. C. de Savornin Lohman op den te
Goes gehouden landdag van de Chr. Hist.
Unie is gezegd omtrent de 'houding van
de Unie tegenover de A. R. partij.
Spreker drong er op aan een vriend
schappelijke houding aan te nemen en
geen onnoodige tegenstellingen te zoeken.
Hij pleitte niet voor vereeniging
van beide partijen, maar wel voor een
broederlijke, hartelijke samenwer
king.
Met wat hier gezegd werd, betuigen wij
gaarne onze warme instemming.
Voor vereeniging van de Anti-revolutio1-
naire partij en de 'Ghr. Hist. Unie is de
tijd nog niet rijp, naar bet ons voorkomt.
Pogingen in deze richting zouden, naar
te vreezen staat, niet alleen fiasco lijden,
maar zelfs nieuwe verwijdering brengen
en voor beide groepen schade kunnen
'beteekenen.
Maar wel is het, meer dan ooit, de tijd
voor een broederlijke, hartelijke samen
werking.
Samenwerking is mogelijk, omdat beide
partijen in hoofdzaak 'hetzelfde doel be
oogen.
En samenwerking is noodig, nu het re
volutionaire gevaar grooter wordt en de
revolutionaire dreiging scherpere vormen
aanneemt.
Laten beide partijen in de practijk in
Raden en Staten en overal waar dat mo
gelijk is, en straks bij de stembusworste
ling maar gescheiden optrekken. Als ze
maar naast elkaar staan. Als ze
maar één d o e 1 in het oog hebben.
Eendrachtig optrekkend zullen ze een
hechte dam vormen, waarop de revolutio
naire golven zullen breken.
Het is nog steeds niet duidelijk wat de
R. K. Staatspartij nu eigenlijk beoogt.
Rat zij tegen de politiek van het huidi
ge Kabinet allerlei bezwaren heeft en dal
zij 'het gaarne plaats zag maken voor een
ander, is nu langzamerhand wel duidelijk.
Maar omtrent de vraag wat zij nu pre
cies beoogt en in welke richting zij- wil
sturen tasten wij nog steeds in het duis
ter.
Be indruk wordt telkens gewekt alsof
de leiding van de partij van devalu
atie niet afkeerig is. Maar een besliste
uitspraak geeft zij niet. Het kan zijn, maar
het kan ook niet zijn.
De indruk wordt gewekt, alsof een rood-
roomsohe samenwerking volstrekt niet tot
de onmogelijkheden behoort. Uit het ver
slag van een door den heer Feber gehou
den rede zie ons blad van gisteren
blijkt, dat de hoofdlijn van de Katholieke
staatkunde, althans volgens dezen spreker,
lijnrecht ingaat tegen de huidige regee-
ringspolitiek.
In uitzicht werd gesteld, samenwerking
met „partijen, met welke wij: tot nu toe
niet samenwerkten". En ter geruststelling
werd er aan toegevoegd, dat met een con
creet program van vervagen van beginse
len geen sprake behoeft te zijn, terwijl
verder nog werd opgemerkt, dat nooit ge
dacht is aan een uitsluitend rood-zwart
blok.
Hier wordt dus blijkbaar gezinspeeld op
samenwerking van de R. K. Staatspartij
met^S. D. P., V. D. en misschien wel G.
Maar duidelijk gezegd wordt het ook
weer niet.
En dan is het nog de heer Feber die
het zegt. Niet de partijleiding.
Vandaar onze vraag: Wat wil nu eigen
lek de R. K. Staatspartij?
Het is gewenscht dat, wat dit betreft,
n11 ®ens klare wijn wordt geschonken.
Al beseffen we, dat dit niet gemakke
lijk is.
Want het is nu wel duidelijk geworden,
dat vele R. Katholieken van devaluatie
mets moeten hebben. En het zal wel Mij-
hen, dat een zeer belangrijk contingent op
een coalitie als door den 'heer Feber be
doeld, heelemaal niet gesteld is.
Maar gemakkelijk of niet, een klare en
duidelijke uitspraak zal toch niet kunnen
uitblijven.
Prof. Diepenhorst vestigt er in zijn boek
over den grondlegger der A. R. partij de
andacht op, dat Groen van Prinsterer
eer veel beeft gedaan voor de fundeering
en groei van de zuivere beginselen, waar
op Nederlands parlementaire stelsel is ge
bouwd.
Met instemming wordt door den schrij
ver aangehaald, wat B u ij s in zijn „Gids"
artikel: „Misverstand" in 1865 getuigde:
„Misschien heeft sedert 1848 geen lid
van de Tweede Kamer méér gedaan om
de bevoegdheid van bet parlement uit te
breiden dan de heer Groen, meer dan 'hij
gebruik gemaakt van al de nieuwe wape
nen tot uitbreiding van het parlementair
gezag gesmeed, zelfs de verboden wape
nen niet uitgezonderd: het afstemmen van
begrootingen om redenen daar buiten ge
legen.
Niet tevreden met de emancipatie van
bet parlement, 'heeft de heer Groen, meer
dan iemand naar ik geloof, ook gestreefd
naar de emancipatie van het kiezersvolk,
ja zelfs van het volk dat achter de kiezers
staat".
Waarom wij dit citaat hier aanhalen?
Hierom.
Er is een partij of beweging, die be
doelt ook hier, als in Rusland en Duitsch-
land en Italië, een soort dictatuur te
brengen en het parlement van allen in
vloed te berooven.
Zij wil aan den volksinvloed een einde
maken en ons volk, de Koningin inbegre
pen, stellen onder den „leider".
Nu is dit haar zaak.
Maar als zij zich bij de verdediging
daarvan beroept op Groen van Prinsterer,
dan wordt bet toch wel wat erg.
Men leze nu nóg eens bovenstaand ci
taat.
Luchtaanval op Madrid De
berichten spreken elkaar nog
tegen.
De Moedige strijd in Spanje schijnt
tijdelijk tot stilstand gekomen.
Berichten over belangrijke feotsifagen!
werden gisteren noch door de regeering,
noch door de rebellen gepubliceerd.
Beide partijen schijnen haar krachten
te verzamelen voor den laatsten grooten
strijd, welke de beslissing moet brengen.
De regeering consolideert baar positie
in Madrid en Barcelona, en schijnt te
San 'Sebastian de overhand te hebben. De
uitslag van den strijd met de rebellen ten
Noorden van Madrid lijkt nog onzeker.
Dat de toestand ernstig is blijkt uit
het feit dat schepen van verschillende
landen treeds honderden vreemdelingen
hebben geëvacueerd en dat een voortzet
ting hiervan door de diplomatieke ver
tegenwoordigers en 'de consuls der ver
schillende landen dringend noodzakelijk
wordt geacht.
Ook Nederlanders uil
Spanje gevlucht.
Het Nederlandsche s.s. „Tibe
rius" is uit Barcelona te Tarragone aan
gekomen met aan boord 92 Neder
landers, onder wie een twintigtal per
sonen, die deel uitmaakten van het tech
nische personeel van een fabriek in Bar
celona. De overige Nederlanders zijn
sportslieden, die zouden deelnemen aan
de Olympische volksspelen te Barcelona.
Uit 'St. Jean de Luz wordt gemeld, dat
de Britsche torpedobootjager „Verity"
aldaar is aangekomen met driehonderd
vluchtelingen ui't San Sebastian, waar
onder zich D r. R. F1 a e s, Neder-
lansclh Geztanbischapssecreta-
ris uit Madrid bevindt en vele an
dere Nederlanders, alsook Zweden, Duit-
schers en Oostenrijkers.
Wat de rebellen melden.
De rebellenzender van Sevilla meldde,
dat gisteren een aanval der lucht-
strijd'krachten van generaal
Franco op Madrid zou hebben
plaats gehad. Verscheidene minis
teries en het vliegveld Getafe zouden ge
bombardeerd zijn.
Voorts meldde de zender, dat de krui
ser „Almirante Gervera" zich zou hebben
aangesloten bij de opstandelingen.
Verder meldt Sevilla, dat Cordova door
de troepen van generaal Franco is inge
nomen.
Naar uit Burgos gemeld wordt, hebben
de steden Bilbao, Giudad Rodriga en
Ferrol zich bij' de opstandelingen aange
sloten. De regeeringstroepen zouden bij
Avila, Orense en Zamora na felle ge
vechten zijn verslagen.
De correspondent van Havas te Hen-
daye bericht, dat men er sedert gister
morgen elf uur het gedonder van de ka
nonnen uit de richting van San Sebas
tian 'hoort.
De Carabineros in de provincie Gui-
puzcoa moeten hevige aanvallen van de
opstandelingen opvangen. Terwijl gewa
pende burgers1 politiediensten verrichten,
hebben de carabineros versterking van ge
regelde troepen ontvangen. Barricades van
zandzakken zijn opgericht rond de bu
reaux van bet Volksfront; jongelieden,
die vermoeid zijn door verscheidene da
gen zonder slaap, rusten hierbij met het
geweer in den arm.
Doktoren en verpleegsters worden ver
zocht zich te melden.
De burgemeester van San Sebastian
heeft de bevolking verzocht zich op rant
soen te stellen, aangezien de voorraden
verminderen. Niettegenstaande de staking
werken de bakkers door en de arbeiders
organisaties zorgen voor het ronddeelen
van het brood.
De speciale correspondent van het
Duitsche nieuwsbureau seint uit Hen-
daye: Het schijnt, dat de Oostelijke af-
deeling van de Noordelijke groep van
generaal Mola een begin heeft gemaakt
met den opmarsch naar de kust. Ook de
midden-aideeling die oprukt in de rich
ting van het midden der lijn Piron'San
Sebastian zou weer in beweging zijn ge
komen.
Volgens een dagbladbericht uit Bor
deaux is uit naam van generaal Mola
aan de Fransche grensautoriteiten ver
zocht de grensplaatsen 'te kenmerken
met de Fransche kleuren, opdat de vlieg
tuigen, die uitgezonden worden om Irun
en omgeving te bestoken geen schade
aanrichten op Fransch gebied.
Wat de regeerlng vertelt.
Gisteravond werd door de radio bekend
gemaakt, dat de opstandelingen in de
Sierra de Guadarrama ten Noorden van
Madrid volkomen op de vlucht
z ij n geslagen. De opstandelingen,
die Guadalajara omsingelden zouden zijn
uiteengejaagd.
De minister van binnenlandsche zaken
deelt mede, dat een radiobericht uit Bil
bao is ontvangen van den gouverneur al
daar, waarin deze mededeelt, dat de op
standelingen uit San Sebastian zijn ver
dreven door twee afdeelingen regeerings-
getrouwen. Een groot aantal opstandelin
gen werd gevangen genomen. Twee afdee
lingen regeeringstroepen zijn thans op
weg naar Victoria, waar men verwacht,
dat de opstandelingen zioh binnenkort zul
len, overgeven.
Zooals men ziet, kloppen, zooals ge
woonlijk de berichten van beide partijen
niet. Men krijgt echter wel den indruk,
dat de positie van de regeering zwak is.
Proclamatie van generaal Mola,
Generaal Mola, de opperbevelhebber
van de nationale vrijwilligers in Noord-
Spanje, heeft aan de Spaansche bevolking
een proclamatie gericht, welke door mid
del van vlugschriften is verspreid, waarin
o.a. gezegd wordt:
„Meer dan acht tienden van Spanje is
bereids in onze handen. Eerlang zal het
Iberisch schiereiland weer behooren tot
de groep der beschaafde naties.
Hedenmiddag is in de befaamde stad
Burgos een voorloopige regeering gecon
stitueerd met aan haar hoofd generaal
San Miguel Cabalellas, een vurig patriot,
die reeds verschillende malen den lande
groote diensten heeft bewezen.
Interview met Alfonso.
Ex-koning Alfonso heeft in een inter
view met de „Paris Soir'' verklaard, dat
'hij niet over een onmiddellijken terugkeer
naar Madrid dacht.
Alfonso, die zich op het oogenblik op
een kasteel in T'sjecho-Slowakije bevindt,
verklaarde verder o.a., dat de opstand een
nationale beweging vormt, waardoor de
monarchisten en de rechtsche partijen als
uitsluitend doel willen bereiken bet over
winnen en afschaffen van het roode re
gime der linksche partijen, die zich schul
dig hebben gemaakt aan ernstige misdrij
ven.
Spanje zal gered worden.
Tenslötte verklaarde de ex-koning sich
bereid, terug te keeren, wanneer het va
derland hem roept.
Generaal Franco aan het woord.
Generaal Franco heeft een vertegen
woordiger van de „United Press" in zijn
hoofdkwartier ontvangen, tegenover wien
hij de volgende verklaring aflegde:
„Het is mijln innigste wensoh en eendg
doel het bolsjewisme te onderdrukken en
den invloed van Moskou op het politieke
leven van mijn land uit te schakelen."
Ten aanzien van de strategische proble
men merkte de generaal op:
„Tot dusver is alles volgens het voorop
gezette plan verloopen en zijp wij1 op geen
noemenswaardige hinderpalen bij de
doorvoering van den strijd tegen de roo-
den gestuit. Het eenige verrassende feit,
dat zich voordeed, was de houding van
de vloot, van welke wij1 hadden verwacht,
dat zij" zich onmiddellijk bij1 ons zon heb
ben aangesloten."
Toch koestert Franco nog de verwach
ting, dat de vloot tenslotte zich bij1 het
leger der nationale vrijwilligers zal aan
sluiten.
TOLHEFFING OP DE BRUGGEN.
Hei wetsontwerp Ingetrokken.
De Minister van Waterstaat heeft krach
tens machtiging van H. M. de Koningin,
ook uit naam van den Minister van Fi
nanciën aan den voorzitter der Tweede
Kamer medegedeeld, dat het aan de Ka
mer bij1 Koninklijke boodschap van 16
Januari 1935 aangeboden ontwerp van
wet tot bet geven van vrijheid om een
concessie tot tolheffing te verleenen aan
een aan te wijzen naamlooze vennoot
schap, wordt ingetrokken.
Gelijk men weet, is ter financiering van
den versnelden bruggenbouw, in de plaats
van de door wijlen minister Kalff ge
dachte tolheffing op de bruggen, de ex
tra-heffing van V» ct. per liter benzine ge
komen.
CONFERENTIE DER VIJF
MOGENDHEDEN.
Duitschland officieel uitgenoodigd.
Gistermiddag is gelijktijdig te Parijs,
Londen en Brussel een communiqué ge
publiceerd, volgens hetwelk de ambassa
deur van Frankrijk, de gezant van België,
en de zaakgelastigde van Groot-Brittan-
nië wegens afwezigheid van den minister
van buitenlandsche zaken Von Neurath
een bezoek hebben gebracht aan D'ieek-
hoff, den politieken directeur van het mi
nisterie van buitenlandsche zaken te Ber
lijn, teneinde hem officieel in kennis te
stellen van de conclusies, waartoe de ver
tegenwoordigers hunner regeeringen in
de bijeenkomst, die zij te Londen hebben
gehouden, zijn gekomen.
'Zij voegden hieraan den wensch toe,
dat de Duitsche regeering gunstig zou ant
woorden op de uitnoodigiqg, die in den
tekst is vervat en dat het spoedig moge
lijk zou zijn, in gemeenschapp el ijk overleg
een datum voor de beoogde bijeenkomst
vast te stellen.
Zonder reeds thans iets omtrent het
antwoord zijner regeering te kunnen zeg
gen, heeft de politieke directeur van het
ministerie van buitenlandsche zaken aan
de drie diplomaten te kennen gegeven, dat
hun démarche met sympathie en belang
stelling zou worden ontvangen.
D'e tekst van het slotcommuniqué van
de conferentie te Londen is ook overhan
digd aan den minister van buitenlandsche
zaken van Italië.
In politieke kringen is men van mee
ning, dat Italië niet zal weigeren de prin-
cipieele uitnoodiging tot een conferentie
van vijf te aanvaarden.
Het is mogelijk, dat Italië en Duitsch
land zioh met elkaar verstaan alvorens
een antwoord te geven.
MOSKOU DEELT DE LAKENS UIT.
Hoe de communisten werken.
De jongste berichten over communisti
sche samenzweringen in Nederland en
elders hebben het groote publiek plotse
ling wederom tegenover het beklemmen
de feit geplaatst, dat het communistische
gevaar nader is dan ooit. Velen hebben
slechts een vage voorstelling van de werk
wijze van de derde internationale. Onder
staande uiteenzetting beschrijft, hoe deze
zich als een net over geheel de beschaaf
de wereld heeft uitgespannen.
Met de stiptheid van een uur
werk wordt het program van
de communistische interna
tionale in de verschillende
landen afgewerkt. Eerst werd
Spanje het slachtoffer van de listige po
litiek der komintern, toen volgde Frank
rijk en thans zijn ook in België de eerste
symptomen merkbaar, dat de dingen zich
ontwikkelen, geheel in den geest zooals
Moskou gedacht had, alleen nog sneller
dan de bolschewistische leiders hadden
kunnen verwachten. In Spanje en Frank
rijk heeft de regeering reeds het onder
spit moeten delven tegen het communis
me. Ofschoon de communisten zelf niet
aan de regeering deelnemen, zijn zij toch
heer en meester van den toestand. Dit
is slechts mogelijk door de uitgebreide
organisatie der komintern, het instituut
dat alleen de groote richtlijnen aangeeft
en tevens bepaalt, hoe de revolutionnaire
actie zich moet ontwikkelen.
In 65 verschillende landen bestaan com
munistische partijen. Zij vormen de derde
internationale en zij zijn ondergeschikt
aan de komintern in Moskou. Heel deze
organisatie is op dictatoriale leest ge
schoeid. Ieder verzet wordt onmiddellijk
den kop ingedrukt. Zoo verdwenen op
zekeren dag de Fransche afgevaardigden
Lepetit en Lefèbre op him terugtocht van
Moskou, en thans is komen vast te staan
dat de chef van de tscheka Dzerjinsky
gezorgd heeft, dat zij in de Witte Zee
verdronken werden. De bekende commu
nist Max Hölz, die eveneens had aange
drongen om de tyrannieke maatregelen
der komintern eenigszins te verzachten,
is enkele dagen later het slachtoffer ge
worden van een zoogenaamd „doodelijk
Binnenland.
Oud-minister Marchant en Prof. v. Ginno-
ken over de wijzigingen in de spelling.
De Eerste Kamer over de reorganisatie
van het werkfonds.
Controle op eieren voor binnenlandsche
consumptie.
Zomer-conferentie Chr.-Hist. Unie.
Buitenland.
De burgeroorlog in Spanje duurt voort.
De buitenlanders vluchten.
Duitschland en Italië uitgenoodigd door
de andere Locarno-mogendheden.
Ingezonden Mededeeling.
De van OUDS BEKENDE naam
BERTELS waarborgt gehalte, kwa
liteit en zuiverheid van Uw veekoek
jes, varkens- en pluimveevoeder.
Let op ons ongeschonden
loodje aan iederen zak
Bestelt bij Uw plaatselijken
voederhandelaar ot coöperatie.
Oliefabrieken N.V. - Amsterdam
ongeluk". Wij zouden zoo nog tal van
andere dergelijke voorbeelden kunnen
opnoemen.
Teneinde de controle over de communis
tische landelijke organisaties met zoo
groot mogelijk succes door te voeren, zijn
in Parijs, Bazel, Praag, Amsterdam
en Kopenhagen modern ingerichte cen
trales gesticht. Ieder van deze centrales
heeft de volgende nauwkeurig omschreven
taak gekregen:
1. Organisatie en controle der commu
nisten.
2. Propaganda en verspreiding van
drukschriften en brochuren.
3. Financiëele controle en steunverlee-
ning.
4. Uitvoering van den agenten-dienst.
5. Geheime dienst, spionnage en code-
dienst.
Vanuit Parijs wordt b.v. het Westelijk
gedeelte van Zwitserland bewerkt, tevens
België, Italië, Spanje en Portugal. De
centrale te Bazel verzorgt het Duitsch-
sprekend gedeelte van Zwitserland, Elzas-
Lotharingen en Duitschland.
Voor de actie onder het marineperso
neel en in de koloniën zijn twee afzon
derlijke afdeelingen in het leven geroepen.
Teneinde een zoo groot mogelijken in
vloed uit te oefenen op het bestuurs
apparaat van het volksfront, heeft men
een uitvoerigen spionnage-dienst georga
niseerd, in regeeringskringen, die tot taak
heeft de ambtenaren, die in het desbe
treffende ressort werkzaam zijn, te be-
spionneeren en te controleeren en wan
neer het noodig mocht zijn, aan te klagen.
Voor de wilde stakingen is een afzon
derlijk bureau opgericht, dat het verloop
der arbeidersonlusten regelt. Dit bureau
heeft tevens tot taak het vormen van
revolutionnaire cellen in de fabrieken en
regeeringsdepartementen voor te bereiden
en geregeld te controleeren.
Op deze wijze is het volksfront in
Spanje en in Frankrijk in communistisch
vaarwater geraakt.
Korte Berichten.
Voor de eerste maal sedert den
wereldoorlog zal Groot-Brittannië leger
officieren uitzenden ter bijwoning van de
Russische militaire manoeuvres in den
herfst.
De Duitsche oud-rijkskanselier Dr
Michaelis is aan een hartverlamming
overleden.
DE WIJZIGING DER LEVENSVER
ZEKERINGSTARIEVEN.
Dé Nederlandsche vereeniging ter be
vordering van het levensverzekeringswe
zen schrijft:
Dezer dagen is in de dagbladen 'bet be
richt opgenomen dat de groote levensver
zekeringsmaatschappijen besloten hadden
met ingang van 1 Aug. nieuwe tarieven
voor kapitaalsverzekeringen in te voeren.
Dit bericht is in zijn algemeenheid niet
geheel juist. Van de groote levensverzeke
ringmaatschappijen hebben er slechts vijf
dit besluit genomen,de andere maat
schappijen zijn nog niet tot wijziging ha-
rer tarieven overgegaan.
