BERTELS
EERSTE BLAD
Vrijheid van Godsdienst.
Buitenland
Binnenland
Belangrijkste Nieuws
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1935
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
49e JAARGANG - No. 203
Een verstandig boer
voedert Bertels' Voer
f
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postchèque en Girorekening 44455,
Bijkantoor Middelburg: Fa BOEKHANDEL
J. J. FANOY, Lange Burg B 16, Tel. 28.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingen f0.20. Losse nummers 5 cent.
Advertontiön 30 cent per regel, Ingezonden
medodeelingen 00 cent per regel, Kleine
Advertentlën Dinsdags en Vrijdags 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of rnotto f 0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
De Sociaal-democratie heeft ook in ons
land grooten invloed gekregen. Maar zij is
tenslotte vastgeloop en op den tegenstand
van de positieve belijders van den
Christus.
Alle moeite die gedaan is om in de
kringen waar Gods Woord in eere is
aanhang te winnen is mislukt. Hoeveel
inspanning men zioh daartoe ook heeft
getroost, het is nooit gelukt de Christe
lijke arbeiders te verzamelen onder het
roode vaandel.
De leiders van de N.S.B., die in vrijzin
nige kringen zoo grooten aanhang heeft
gekregen, hebben zeer goed ingezien dat
deze beweging kans loopt op dezelfde klip
te stranden.
Vandaar dat wanhopige moeite wordt
gedaan om met name de mannen van
Christelijken huize te overtuigen, dat zij
het nationaal-socialisme kunnen steunen,
zonder hun beginsel geweld aan te doen,
Men kan natuurlijk niet ontkennen dat
de nationaal-socialisten en dat krach
tens hun beginsel 1 in Duitschland
trachten de 'kerken in boeien te slaan, dat
daar met kracht en geweld gepoogd wordt
de vrije verkondiging van het Evan
gelie en de beleving daarvan in het
maatschappelijke en politieke leven te
verhinderen.
En daarom tracht men nu de meening
ingang te doen vinden, dat een dergelijk
gevaar in ons land niet dreigt. Hier heeft
de N. S. B. toch in haar program een
clausule opgenomen, waarin gezegd wordt
dat de vrijheid van godsdienst zal worden
gewaarborgd, althans, wanneer men den
godsdienst weet te houden binnen de
grenzen door de N. S. B. aan te geven
en wanneer aan dien godsdienst geen
eischen voor het maatschappelijke en
staatkundige leven worden ontleend.
De godsdienstvrijheid zal worden ge
ëerbiedigd althans tot op zekere hoogte.
De kei ken zullen vrij1 zijin mits ziji er
zich van doordringen, dat de kerk onder
geschikt is aan den staat, en dat haar ar
beidssfeer beperkt is tot de zaken van het
geestelijk leven. Maar overigens wordt de
groote waarde van den godsdienst gaar
ne erkend.
Dit geluid is niet nieuw. Ook de Vrij
heidsbond heeft reeds jaren geleden de
erkenning van de hooge waarde van den
godsdienst en van het geestelijk leven vdor
het volk in zijn program neergeschreven.
Het is echter zaak biji deze dingen goed
te onderscheiden en niet te vergeten dat
het hier niet gaat om de hooge waarde
en de universeele beteekenis van den
Christel ij' ken godsdienst.
D'at blijkt zeer duidelijk uit een betoog
van den leider der N. S. B., dat men kan
vinden in „Volk en Vaderland" van 18
November 1933.
„Het fascisme aldus de leider
heeft geen theologie. Maar
aan eerbied voor de universeele Macht, j
die allen imenschelijken individuen en ook
allen Staten te boven gaat, doen wij voor
niemand onder. De Staat in onzen zin,
eerbiedigt de a-nationale, d.i. de niet na
tionaal bepaalde, maar almenschelijke
houding tot het borenindividueele, „ver
hevene" leven, met name in religie, kunst,
wijsbegeerte. Die verhouding is persoon
lijke verhouding tot het bovenindividueele,
eigen intieme aangelegenheid van ieder
mensch en sluit dus allen geweldsdwang
uit. Die verhouding doordringt den „hee-
len" mensch en zal dus ook het heele
Staatsleven doordringen. De Staat be
moeilijkt haar niet, maar erkent haar ver
heffende waarde, ook voor den staat".
Het is niet zonder meer duidelijk, wat
hier bedoeld wordt. Er zullen er waar
schijnlijk velen zijn, die moeten verkla
ren, dat ze aan deze uitspraken weinig
„houvast" hebben.
Heel wat duidelijker was wat dit be
treft Jhr de Muralt, toen hij in 1922 te
Souburg een soortgelijk betoog voor den
Vrijheidsbond hield.
In wezen, aldus deze Spr., blijkens het
toen in de „Middelb. Crt" opgenomen
verslag, keerde het liberalisme als het
den directen invloed van de geestelijkheid
trachtte te weren, zioh volstrekt niet te
gen den godsdienst. Elk ontwikkeld
mensch weet toch, dat onze beschaving
en ook die van andere rassen en volkeren
aanwijsbaar het gevolg is van den gods
dienst. D'e invloed van den Christelijken
godsdienst (om dien met den kleinsten
aanhang te noemen) is enorm geweest".
Spr. betoogde verder, dat het liberalisme
niet den godsdienst kan propageeren op
staatkundig gebied. „Indien het waar was
dat er maar één godsdienst in ons land
was en dat alle godsdienstige menschen
goed en alle niet-godsdienstige menschen
slecht waren, dan zou er alles voor te
zeggen zijn oim van staatswege die ééne
godsdienst te propageeren in het belang
van onze samenleving. Maar er Is niet
óéne, maar er zijn wel 120 godsdiensten
in ons land".
Hieruit blijkt, dat als in het program
gesproken wordt van de hooge waarde
van den godsdienst, men vostrekt niet
uitsluitend den Christelijken godsdienst
op het oog heeft. Daarom kan daarmee
in de staatkunde ook geen rekening wor
den gehouden, want dat zou clericaal zijn.
Erkennen in theorie, met genoegen, maar
aan die erkenning practisc'he gevolgen
verbinden, in geen geval.
Wat dit betreft is er dus tusschen het
liberalisme en het nationaal-socialisme
groote overeenkomst. En het is misschien
ook daaruit te verklaren, dat, zooals de
S. D. A. P. de vrijzinnige arbeiders tot
zich trekt, de N. S. B. in andere vrij-
zinige kringen in hoofdzaak haar aan
hang vindt.
Toch is er verschil.
Het liberalisme erkent niet de betee
kenis van den Christelijken godsdienst in
dien zin, dat daaraan eischen voor het
staatkundige leven worden ontleend. Het
erkent voor het politieke leven geen hoo-
gere openbaring. Het erkent niet de heer
schappij van Gods Woord. Maar het ver
hindert niet de propaganda daarvoor. Het
laat de kerken vrij om de eischen van
Gods Woord te prediken voor alle levens
terreinen.
De N. S. B. doet dit niet. Deze beweging
erkent het gezag van den Leider. Een
hooger gezag is er niet. En wanneer dus
de kerken zich zouden vermeten om Gods
Woord in vollen omvang te prediken en
boveni bet woord van den Leider te stel
len het Woord van God, dan kan het con
flict niet uitblijven, dan komt men er zelfs
tegen wil en dank als in Duitschland
i toe, de prediking van het heidendom
vrij te laten en de verkondigers van Gods
Woord te vervolgen.
SLECHTS MATIGE BEVREDIGING.
Het besluit, waartoe men te Genève is
gekomen inzake de kwestie tusschen Ita
lië en Abessynië, zegt de „Standaard",
kan slechts matige bevrediging wekken.
Men heeft de halverwege gestremde ar
bitrage, die alleen over een ondergeschikt
bijzonder punt loopt, weer aan den gang
gebracht, om zoo een maand tijd te win
nen. Inmiddels zullen Italië, Frankrijk en
Engeland onderling de zaak bespreken en
op 4 September zal de zaak dan weer in
den Raad van den Volkenbond aan de
orde komen.
Er zit een leelijfce angel in deze beslis
sing.
De besprekingen tusschen de drie ge
noemde Mogendheden zullen geschieden
op de basis van het verdrag tusschen hen
van 1906. Bij dit verdrag was Abessynië
geen partij; het was enkel een verdrag
tusschen de drie belanghebbende Staten
over hun onderlinge belangen in zake
Abessynië. Volkomen terecht weigert dit
land dan ook, dit verdrag te erkennen;
immers het was niet meer dan een ver
drag in den ouden, bekenden stijl van
drie concurrenten over de verdeeling van
te verkrijgen voordeelen ten koste van een
buitenstaander.
Inmiddels is de Volkenbond opgericht
en Abessynië is daarvan, na eenige strub
belingen, volwaardig en zelfstandig lid
geworden.
Art. 20 van het Statuut van den Bond
bepaalt, dat de leden van den Bond er
kennen, dat met de aanvaarding van het
Statuut alle verbintenissen en overeen
komsten vervallen, die in strijd zijn met
de bepalingen van het Pact, en dat de
leden, die zulke overeenkomsten aangin
gen, alvorens het Statuut tot stand kwam
onmiddellijk de noodige maatregelen moe
ten nemen, om zich daarvan los te maken.
Het tractaat van 1906 is nu zonder
eenigen twijfel met het statuut in vol
strekten strijd; zijn strekking is door de
beginselen van den Volkenbond geoor
deeld.
Niettemin gaan de drie Mogendheden
op den grondslag van dit tractaat onder
handelen, en als zij. het eens worden
is maar al te zeer te vreezen, dat aan
Abessynië deze conclusies zullen worden
opgedrongen, conclusies, waaraan 't zelf
niet heeft meegewerkt.
Zal de Bond op 4 September den zede
lijken moed vinden om principieel voor
de beginselen van recht en gerechtigheid
waarop de Volkenbond is opgebouwd, op
te komen?
Het is de eenige weg, om den Volken
bond hoog te houden, ook al zou het niet
onmiddellijk practisch resultaat opleve-
veren.
Verliest de Volkenbond het karakter
van de belichaming en de drager te zijn
van de nieuwe beginselen van Volken
recht, die na den oorlog algemeen zijn
aanvaard door de overgroote meerderheid
der Staten, dan heeft hij daarmede zijn
bestaanrecht ingeboet.
DE ONLUSTEN IN DE FRANSCHE
HAVENSTEDEN.
De straten van Toulon, die het toonee!
van den nachtelijken burgeroorlog van gis
teren vormen, geven volgens Havas een
troosteloos beeld te zien.
Van het Vrijheiésplein tot de oorlogs-
baven is de grond bedekt met puin en
scherven van de groote winkelruiten. Men
ziet er stukgeslagen lampen, omvergewor
pen lantaarpalen, enz.
Een wapenhandel is eveneens 't slacht
offer van de muiters geworden, die van
deze zaak uit een snelvuur op de toesnel
lende troepen van de mobiele garde open
den.
Hier Vielen dooden en gekwetsten aan
beide zijden. De bevolking is zeer veront
waardigd over hetgeen zioh in de overi
gens zoo rustige stad heeft afgespeeld.
De toestand van een der 's nachts ern
stig gekwetsten moet zóó ernstig zijn, dat
men voor zijn leven vreest.
Het hoofd der politie heeft zijn gewonde
mannen bezooht en tegenover ieder hunner
persoonlijk zijn erkentelijkheid betuigd
voor hun moedig optreden.
Talrijke winkeliers hebben gisteren hun
winkels gesloten, uit vrees, dat zich bij bet
uitgaan der werkplaatsen nieuwe inciden
ten zouden voordoen.
Volgens de op het ministerie van bin-
nenlandsche zaken ontvangen berichten is
de rust te Toulon volledig weergekeerd en
het werk hervat. Er zijn 68 arrestaties ver
richt. Van de gearresteerden zijn er 26
opgesloten.
Er is een gerechtelijke instructie ge
opend op grond van poging tot moord,
deelneming aan gewapenden opstand en
medeplichtigheid aan aanranding van de
vertegenwoordigers van het openbaar ge
zag.
Laval over de ongeregeldheden.
Na afloop van een conferentie met den
minister van marine 'heeft minister-presi
dent Laval verklaard, dat de wanordelijk
heden te Toulon geprovoceerd zijn door de
meest duistere elementen van het land en
niet moeten worden beschouwd als een be
weging, welke 'zon zijn ingegeven door een
strijd van de arbeiders om verloren rech
ten terug te krijgen. Onder de slachtoffers
bevindt zich geen enkele arbeider der tuig
huizen.
HET ITALIAANSCH-ABESSYNISCH
CONFLICT.
Na een onderhoud, dat Laval gister
avond met den Italiaanschen gezant te
Parijs heeft gehad, verluidt, dat Italië
geenerlei bezwaar heeft, dat de conferentie
der 'drie mogendheden den 16en Augus
tus te Parijs bijeenkomt. Italië zal ter con
ferentie door Aloisi vertegenwoordigd
worden.
Het tijdschrift Affari Esteri bevat een
belangrijk artikel, waarin de volgende
denkbeelden inzake de houding, die Italië
op de a.s. 'drie mogendheden-conferentie
zal aannemen, zijn verwerkt
Italië 'erkent, dat Frankrijk en Enge
land in Abessynië bepaalde rechten be
zitten. Het geeft aan een vreedzame op
lossing de voorkeur boven een oorlog. Het
blijft alleen staan op zijn recht om zijn ko
loniën te verdedigen en op de noodzakelijk
heid 'in Afrika expansie te zoeken. Het
welslagen van de drie-mogendheden-con-
ferentie hangt van Engeland af.
De Italiaansche staatscourant publiceert
een koninklijk besluit, dat de onderluite
nants en mecaniciens van de luchtmacht,
geboren in 1909 en 1910 oproept als voor
zorgsmaatregel en tot grooter effectiviteit
van de luchtmacht.
De werkloosheid in Engeland.
Opleving, vooral in de zware
industrie.
Het aantal werkloozen is volgens de
telling, opgemaakt op 22 Juli, gedaald tot
1.972.941.
Hoewel een verbetering valt waar te
nemen, wekt het desniettemin teleurstel
ling, dat deze verbetering zich in een
langzaam tempo voltrekt. D'e afneming
in de laatste maand bedroeg 27.000. In
sommige districten en enkele takken van
bedrijf nam het aantal werkloozen toe.
Alles bijeen genomen kan toch van een
opleving gewag worden gemaakt. Deze
opleving openbaart zich vooral in de
zware industrie, die kapitaal-goederen
vervaardigt, zooals machinerieën en con
structie-staal.
Het komt er nu echter maar op aan,
of dm kapitaalgoederen weer de gelegen
heid zullen openen, om verbruiksartikelen
te fabriceeren en of er genoeg afnemers
zullen zijn, om deze artikelen te koopen.
Sommige export-industrieën hebben het
hard te verantwoorden, zoowel de wol- en
textielnijverheid, welke door de handels
belemmeringen van Duitschland en Italië,
nog verder bemoeilijkt zullen worden.
Over het algemeen gelooft men niet, dat
het aantal werkloozen spoedig beneden
1.750.000 zal dalen. Het feit echter, dat
het vijf jaar heeft geduurd, alvorens het
aantal werkloozen benoden twee millioen
kon worden teruggebracht, maakt het dui
delijk, dat alle krachten, zoowel nationaal
als internationaal moeten worden inge
spannen, om een eenigszins bevredigend
herstel te kunnen bewerkstelligen.
Heldensche propaganda In Duitschland.
In het onder leiding van generaal Lu-
dendorff verschijnende weekblad, publi
ceert de vroegere legeraanvoerder een
speciale boodschap, waarin hij „de ver
blijdende toeneming van het aantal afval
ligen van de christelijke kerken in het
Derde Rijk" toejuicht.
Een bevredigende toeneming vertoont
ook het aantal gevallen, waarin de kinde
ren worden weggehouden van het gods
dienstig onderricht, schrijft de generaal,
waarna hij een pleidooi houdt, om de kin
deren terstond te onttrekken aan den in
vloed van de Christelijke kerken en scho
len.
„Uw eerste plicht", zoo schrijft hij ver
der, „ig uw kinderen te vrijwaren voor de
christelijke invloeden, die slechts goed
zijn voor de Joden en de priesters en die
ons ras en ons volk vernietigen."
Merkwaardig! Predikanten die opko
men voor het recht en de vrijheid van de
Kerk worden op alle manieren bemoei
lijkt, de specifiek Christelijke jeugdorga
nisaties worden onmogelijk gemaakt,
maar deze propaganda voor het heiden
dom wordt ongemoeid gelaten.
Een brug over de Missisippi ingestort.
Tengevolge van den hoogen waterstand
is in La Grosse, in de staat Wisconsin, het
Westelijk deel van de groote brug over de
Missisippi, die de staten Wisconsin en
Minnesota verbindt, ingestort. Een juist
over de brug rijdende auto verdween in
den stroom. De beide inzittenden verdron
ken.
Korte Berichten.
'In de maand Juli is, naar A.N.P.
meldt, de oplage van de „Völkischer Beo-
bac'hter" 9.000 exemplaren minder ge
weest dan 'de vorige maand, terwijl de op
lage van de „Angriff' met 4000 exem
plaren is achteruitgegaan.
Naar gemeld wordt is 35 mijl ten
No'ord'en van Pietersburg een nieuw goud
veld ontdekt. Het belangrijkste van deze
ontdekking is, dat tot nog toe geen 'goud
werd gevonden op zoo grooten afstand van
de 'bekende gebieden.
700 arbeiders en employé's bij' de
openbare werken in New-York zijn in sta
king gegaan als protest tegen de loon
schaal. Ook is Staking uitgebroken in het
marine-arsenaal van Philadelphia.
De griepepidemie in Pretoria breidt
zich uit. In 34 dagen zijn er 300 per
sonen aan de. griep overleden, en de zie
kenhuizen zijn vol. Begrafenisondernemin
gen en predikanten kunnen het werk nau
welijks bijhouden.
Het ledental der vakvereenigingen in
Gro'ot-Brittanje geeft volgens de Daily Tel.
van 1924 tolt 1933 een gestadige daling te
zien. Einde 1933 bedroeg het 1.111.485
minder dan einde 1924, toen het aantal
leden iets minder dan 4V2 millioen beliep.
In 1933 daalde het ledental opnieuw met
ruina 58.000 tot 3.346.662.
KONINGIN EN PRINSES IN
SCHOTLAND.
Fotografen hebben het dorp verlaten.
D'e kleine onaangenaamheden, veroor
zaakt door het opdringerige optreden der
fotografen, waardoor op het verblijf van
H. M. de Koningin in Schotland een scha
duw dreigde te worden geworpen, zijn
thans, naar aan de „Telegr." wordt ge
meld, geheel van de baan. D'e oproep van
den hertog van Atholl, de lord-lieutenant
van de provincie Perthshire, heeft het ge-
wenschte gevolg gehad. De fotografen heb
ben St Fillans verlaten.
Zij hebben het inderdaad wel wat erg
gemaakt. Nadat H. M. er in had toege
stemd verschillende malen voor de verza
melde persfotografen te poseeren, bleef
toch nog een tiental hunner den omtrek
onveilig maken, zoodat de vorstelijke be
zoeksters geen stap konden doen, zonder
de lens van een camera op zich te zien
gericht.
De dorpelingen eerbiedigen streng den
wensch der koninklijke gasten om onge
stoord van devacantie te mogen genie
ten.
De Koningin is, naar door H. M.'s ad
judant, Jhr De Jonge van Ellemett ver
zekerd wordt, zeer tevreden met de door
het hotel getroffen regeling, en is verrukt
over het prachtige natuurschoon der om
geving.
H. M. is dan ook stellig voornemens
zich druk aan haar geliefkoosde bezig
heid van het schilderen in de vrije na
tuur te wijden.
Binnenland.
Koningin en Prinses in Schotland.
Het ongeluk met de Gaai.
Buitenland.
De werkloosheid in Engeland.
Onlusten in Fransohe havensteden.
Het ItaliaanschAbessynisch conflict.
Ingezonden Mededeeling.
De van OUDS BEKENDE naam
BERTELS waarborgt gehalte, kwa
liteit en zuiverheid van Uw veekoek
jes, varkens, en pluimveevoeder.
Let op ons ongeschonden
loodje aan iederen zak
Bestelt bij Uw plaatselijke»
voederhandelaar 01 coöperatie.
Oliefabrieken N.V. - Amsterdam
Eiereninvoer in Engeland.
Het dagelijksch bestuur van bet Lande
lijk Verbond van Pluimveehouders, geves
tigd te Apeldoorn, heeft gisteren een on
derhoud gehad met ir J. G. Tukker, di
recteur van de Nederlandsohe Centrale
van Eieren en Pluimvee te Beekbergen.
Naar aanleiding hiervan heeft dit bestuur
heden het volgende telegram aan den mi
nister van Economische Zaken verzon
den:
„In verband met eiereninvoer-beper
king Engeland, waardoor huidige graan-
rec h ten restitutieregelin g faalt, verzoeken
wij dringend billijke vergoeding voor de
verhoogde graanrechten."
Bedrijvigheid in de houihaven te
Zaandam.
Daar Donderdagavond bet doziijn vol
kwam van in de haven liggende booten
met gezaagd hout, moest zelfs ligplaats1
kuiten de haven aangewezen worden op
de Voorzaan. Op het oogenblik worden
ruim 1200 standaards hout per dag ge
lost. Het bedrag dat in totaal per dag
aan arbeidsloon wordt betaald is ruim
1000 gulden. Het aantal steuntrekkenden
is belangrijk gedaald, daar ook op de
werven veel arbeid is.
KUNNEN WE SPREKEN VAN EEN
NIEUW KABINET?
Over dit onderwerp schrijft het G.-H.
orgaan „Land en Volk":
Wij kunnen op deze vraag echter onmo
gelijk een toestemmend antwoord geven.
Wel heeft er een verschuiving van Minis
ters plaats gevonden en heeft een nieuwe
man zijn intrede in het Kabinet gedaan,
doch hoeveel eerbied wij ook hebben voor
den Minister-President en ook diens ra
diorede wel op het hoogst mogelijke peil
willen waardeeren, wij kunnen het on
mogelijk hem nazeggen, dat het gefor
meerde Ministerie als nieuw Kabinet moet
worden aangemerkt.
Formeel moge de Minister-president ge
lijk hebben, doch in feite kan men zelfs
niet spreken over een uit de crisis gebo
ren Kabinet. Een herboren Ministerie ligt
dichter bij de waarheid, omdat men zelfs
ook moeilijk kan spreken van een gere
construeerd Kabinet.
Wij willen daarmee in geen enkel op
zicht keineerend en critiseerend staan
tegenover den arbeid van Colijn, welke
verricht is tot oplossing van de Kabi
netscrisis, neen ook deze willen wij' zoo
hoog mogelijk aanslaan, en we zijn ten
volle bereid hem daarvoor alle hulde toe
te brengen, daarbij ten volle erkennende,
dat hij ons land en volk en wij denken
daarbij vooral aan hetgeen tijdens -de Ka
binetscrisis op monetair gebied dreigde
door snel te bandelen voor groote
moeilijkheden heeft behoed, doch onmo
gelijk kunnen we nu aanvaarden, dat het
oude voorbijgegaan is en alles nieuw ge
worden is. Theoretisch moge een derge
lijke beschouwing ten aanzien van het
herboren Kabinet in de staatsrechtelijke
lijn geschoven kunnen worden, practisch
gezien staat dit o.i. geheel anders. Zon
der een enkele onvriendelijkheid tegen
over het Kabinet te willen of te bedoelen,
kunnen wij om de waarheid wil den Mi
nister-president onmogelijk nazeggen, dit
Kabinet is een nieuw Kabinet.
Alleen zouden wij daarmede kunnen in
stemmen, wanneer wij enkel formeel wil-