De vrijheid ven onze scholen.
DEB-VU MAARDEN
EERSTE BLAD
MAANDAG 8 OCTOBER 1934
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
49e JAARGANG - No. 7
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws.
KOOPT SPAARZAME
Binnenland
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postchèque en Girorekening 44455.
Bijkantoor Middelburg, Lange Burg. Telef. 259.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Ve Zeeuw
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingen f0.20. Losse nummers 5 cent
Advertentiën 30 cent per regel. Ingezonden
mededeelingen 00 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto 0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
In verband met wat wij over den be-
zuinigingsarbeid van Minister Merchant
opmerkten, willen wij hier laten volgen
wat Prof. Grosheide zooal niet over, dan
toch naar aanleiding van deze kwestie
in „De Heraut" schreef.
„We hebben in vroeger jaren in deze
rubriek herhaaldelijk pogen uiteen te zet
ten, dat één der groote bezwaren van de
wet-De Visser was, dat ze uitging van de
openbare school en die als maatstaf nam
om te weten, wat aan de bijzondere toe
kwam. En we hebben daar tevens bij ge
zegd, dat in dit opzicht Minister De Vis
ser geen verwijt treft. Eenerzijds niet. om
dat hij eenvoudig de consequenties heeft
getrokken van hetgeen vóór hem was ge
daan. Aan de andere zijde niet, omdat
men van de Overheid kwalijk kan ver
langen, dat ze voor scholen van onder
danen meer zal doen dan voor haar eigen
scholen.
Maar juist hier komen de gebreken van
het stelsel zelf aan het licht. Het is een
stelsel, dat niet de bijzondere school als
regel aanvaardt en de openbare als aan
vulling, maar dat uitgaat van de gedach
te, dat de Overheid scholen sticht en on
derhoudt. Zoodra de Overheid dat niet
meer doet, is de wet-De Visser niet meer
uit te voeren.
Hier blijkt, dat aan die wet een niet
juiste gedachte ten grondslag ligt. Waar
op we. toen de wet in behandeling was,
hebben gewezen en waarom we destijds
i zonder daarbij veel instemming te vin
den bepleit hebben niet al de kosten
van het bijzonder onderwijs voor rekening
van de Overheid te brengen, maar voor
't minst een deel voor die der ouders te
laten.
We hebben allerminst de bedoeling om
thans de houding aan te nemen van een:
ziet men wel, dat we gelijk gehad hebben?
Vooreerst zou ons dat niet baten, want
dat zal ons hoogstens een heel enkele toe
geven, en in de tweede plaats, het ware
ons liever geweest, indien de feiten, wat
we vóór ongeveer vijftien jaren schreven,
hadden gelogenstraft.
We meenen nu, dat het zaak is, de kwes
tie van de rechtsgelijkheid wel aan de
orde te stellen. We moeten weten wat we
willen. Willen we die rechtsgelijkheid
doorvoeren, als ze ons voordeel en als ze
ons nadeel brengt? Maar dat (beteekent
zelf de openbare school aanvaarden ais
norm. Kunnen we dat wel doen? Ik ge
loof dat we terug moeten van dien weg.
Laten we niet vergeten, nooit vergeten,
dat de schoolstrijd niet om rechtsgelijkheid
begonnen ia. De oude en kostelijke naam:
De School met den Bijbel herin
nert ons, wat de oorzaak was van dien
strijd. Dö strijd ging tegen het prijsge
ven van den Bijbel op school, tegen het
Christendom boven geloofsverdeeldheid,
tegen het leeraren van Christelijk© deug
den los van het Woord Gods,
Onze grootouders hebben niet over
rechtsgelijkheid gesproken, ze hebben er
niet aan gedacht zelfs. De ééne vraag, die
allen heheersohte was deze: hoe krijgen
we voor onze eigen en voor andere kin
deren onderwijs, dat doordrongen is van,
dat rust op het Woord Gods. Ze hebben
zich de grootste opofferingen getroost om
scholen met den Bijbel op te richten en
in stand te houden. Ze hebben daarvoor
hooge schoolgelden en groote contributies
betaald. En onze oude Christelijke onder
wijzers zijn met een schamele bezoldiging
tevreden geweest, ze zijn terecht de groot
ste contribuanten voor de Chirstelijke
school genoemd, opdat de kinderen van
ons volk zouden worden onderwezen naar
de eischen van Gods Woord.
D'e schoolstrijd heeft, hoewel ze in de
eerste plaats paedagogisch en .theologisch
was. terstond een politiek karakter ge
dragen. Niet omdat men geld van de
Overheid begeerde. Maar wel, omdat aan
vankelijk het geven van onderwijs niet vrij
was.. En ook omdat men zich keerde te
gen,- wil men de verbetering voorstond
van de openbare school, die Overheids-
school was. Met rechtsgelijkheid in finan
cieel opzicht heeft dat alles niets te ma
ken.
Eigenlijk komt de vraag daarom zelfs
in het tweede tijdperk van den strijd nog
niet naar voren. Toen er meer en meer
Christelijke scholen kwamen, ging men
het als een onbillijkheid voelen, dat men
in de 'belasting moest meebetalen voor het
in stand houden van de openbare school
en zelf daarnaast voor eigen kinderen een
Christelijke school had in stand te hou
den. Nog niet omdat men iets bekostigde,
waaraan men zelf niets had, want ook dat
komt telkens voor. Mensehen zonder kin
deren betalen toch mee in de belasting,
waaruit de scholen bekostigd worden en
dat zal niemand onbillijk vinden.
Maar dit was de kwestie: Christen
ouders betaalden voor een school, die de
Overheid naar een bepaald beginsel voor
hun kinderen onbruikbaar had gemaakt.
Zoo kwam de openbare school slechts aan
een deel van het volk ten goede. Wij her
inneren ons uit onze jeugd 'n vader, die,
toen hem gevraagd werd, op zijn kinde
ren de openbare school bezochten, ont-
woordde: ik word niet bedeeldl
In dit tijdperk is de subsidie geboren.
Eerst in de derde periode kwam de
rechtsgelijkheid aan de orde. Dat punt
volgde op het ontvangen van subsidie. Er
zijn er, die beweren, dat rechtsgelijkheid
logisch op het subsidie volgen moest, dat
de laatste een stap was naar de eerste.
Dat zijn de menschen, die de wet van
1920 geheel voor hun rekening nemen.
Wij achten die beschouwing onjuist. De
Overheid subsidieert heel wat, omdat ze
meent, dat een stuk volksleven voor allen
van belang is. Maar daarbij is van rechts
gelijkheid geen sprake. Die kan er soms
zelfs niet zijn, in die gevallen, waarin de
Overheid het een of ander niet heeft en
dus niet onderhoudt.
Het groote bezwaar tegen het streven
naar rechtgselijkheid op schoolgebied is,
dat het de Overheid school laat houden,
de ouders van de financieels zorg voor 't
onderwijs van hun kinderen ontheft (want
een progressief schoolgeld, als we nu heb
ben, is een belasting!) en in het financi-
eele de bijzondere scholen tot openbare
maakt.
We moeten in onzen tijd opnieuw over
wegen of we dat willen. Moet de Overheid
ons dwingen scholen te sluiten, die we om
welke reden dan ook hebben opgericht?
Moeten we ons de sluiting al dadelijk lei-
ten welgevallen, omdat we financieel aan
de Overheid vastzitten? Misschien, dat
het nu nog zoo'n vaart niet loopt. Ook al,
omdat er niet zoo heel veel kleine Chris
telijke schoten bestaan. Maar men denke
aan Duitschland.
Een stuk van het volksleven, dat finan
cieel volkomen van de Overheid afhanke
lijk is. is ook geestelijk zoo niet aan haar,
dan toch door haar gebonden".
Wat Prof. Grosheide hier opmerkt, ver
dient zeker ernstige overweging.
Was indertijd een andere oplossing van
den schoolstrijd gevonden in dezen geest,
dart men de scholen, alle schoten had ge
geven of gelaten in handen van de ouders
en dat de Overheid er zich toe bepaalde
een zeker bedrag per 'leerling beschikbaar
te stelten, dan zou thans alles veel een
voudiger en gemakkelijker zijn geweest.
Om te beginnen 'hadden wij dan nooit
een uitzetting van de onderwijsuitgaven
gekregen als thans bert geval is.
Maar ook zou de bezuiniging dan min
der moeilijk vallen. Door een verminde
ring van de Overheidsbijdrage werden dan
alle schoten gelijkelijk getroffen.
Het gevolg van de bezuiniging zou dan
waarschijnlijk zijn dat het particulier
initiatief werd geprikkeld, dat de liefde
voor het onderwijs tot hert brengen van
offers in staat stelde en dat door dit alles
de volkskracht werd gesterkt.
Als de moeilijkheden, die we thans be
leven nadere bezinning tengevolge hebben,
dan kan misschien uit wat ons kwaad
schijnt in dezen tijd, nog het goede voort
komen.
DE TOESTAND IN SPANJE.
Een groot aantal dooden.
Het nieuwe Spaansche kabinet-Ler-
roux is reeds in de eerste dagen van zijn
bestaan voor de zwaarste moeilijkheden
geplaatst, welke een regeering te bekam
pen kan krijgen: de bedreiging met een
revolutie.
Hoe de huidige revolutionaire staking
in Spanje, welke in enkele deelen van het
land reeds tot revolutie schijnt overge
gaan te zijn, zal verloopen, is nog niet te
zeggen. De regeering heeft heel wat straffe
maatregelen getroffen en verklaart den
toestand meester te zijn. Intusschen is er
reeds sprake van honderden dooden en
duizenden arrestaties, wat er wel op wijst
dat fel gestreden wordt.
De regeering heeft over geheel Spanje
den staat van beleg afgekondigl.
Deze maatregel werd getroffen, terwij!
de rebellen aanvallen deden op een aantal
ministeries en op een reeks openbare ge
bouwen en in alle deelen van de Spaan
sche hoofdstad zoowel als in bijna alle
Spaansche provincies ernstige onlusten
tegen de regeering woedden.
Naar van regeeringszijde wordt mede
gedeeld is de aanval van de opstandelin
gen, die poogden alle ministers gevangen
te nemen, door de troepen afgeslagen.
Asturië en de Baskische provincies wa
ren Zaterdag in vollen opstand.
In het plaatsje Badalona, in de nabij
heid van Barcelona, is de onafhankelijke
Catalaansche regeering uitgeroepen.
In de Stad Sabadull werd na een over
winning van de opstandelingen de socia
listische republiek uitgeroepen.
Volgens een verklaring van de leiders
der revolutionairen, bevonden geheel
Asturië benevens alle belangrijke punten
der Baskische provincies zich in handen
van de socialistische arbeiders. Hier zou
ook de algemeene staking voor de volle
honderd procent zijn doorgevoerd.
Daar de telefoon- en telegraaflijhen ver
nield zijn, is het bijna onmogelijk juiste
berichten over de opstandige beweging in
de Spaansche provincies aan de Middel-
landsche Zee te verkrijgen. Overal zouden
heftige gevechten tusschen leden van de
civiele garde en troepen eenerzijds en re
bellen anderzijds aan den gang zijn.
Het aantal dooden aan de zijde der re
volutionairen zou vele honderden bedra
gen.
De minister van Oorlog noemt den toe
stand „buitengewoon ernstig".
In Asturië en de Baskische provincies,
met name in de arbeidersdistricten, zijn
de opstandelingen meester van den toe
stand.
De toestand, welke door het uitroepen
van Catalonië tot vrijstaat is ontstaan,
wordt algemeen als uiterst gespannen be
schouwd, vooral omdat men op het oogen-
blik nog niet weet, of de troepen zich aan
de zijde van den vrijstaat zullen scharen.
Te Madrid schijnt eenige verbetering in
den toestand te komen. De winkels hebben
hun deuren weer geopend.
Alleen de recbtsche bladen zijn versche
nen. Bij de andere krantenbedrijven duurt
de staking nog voort.
Officieus wordt medegedeeld,- dat de
openbare diensten bijna normaal functio-
neeren.
De minister van binnenlandsche zaken
achtte de situatie verbeterd.
Het spoorwegverkeer functionneert nog
ongeregeld.
De trams zien er op het oogenblik uit
als een soort kleine tanks. Op het voor-
balcon staan drie zwaar bewapende solda
ten, om aanvallen van de stakers af te
weren.
Desondanks is het den stakers in de
buitenwijken van de stad gelukt, verschei
dene trams tot stilstand te brengen en
gedeeltelijk te vernielen.
De postbeambten en employé's hebben
aan den oproep tot algemeene staking ge
volg gegeven.
Zaterdagavond vielen rebellen met ge
weren, machinegeweren, bommen en
handgranaten het ministerie van binnen
landsche zaken aan.
De straten waren bezaaid met dooden
en gewonden.
Latere berichten melden:
De Catalaansche opstand is, volgens de
berichten van Zondag, mislukt. De regee-
ringstroepen -en de gendarmerie zijn Ma
drid trouw gebleven.
Toen minister Lerroux Zondagochtend
zijn woning verliet om zich naar het mi
nisterie van binnenlandsche zaken te he
geven, werd hij door een enthousiaste me
nigte geestdriftig toegejuicht. Spoedig
waren tienduizenden voor het regeerings-
gebouw samengestroomd en de minister
president moest op het balcon verschijnen
om de ovaties der menigte in ontvangst
te nemen.
Ook uit andere deelen van Spanje
komen berichten van jubel over het mis
lukken van den opstand.
De regeering heeft verordend, -dat he
den alle winkels en fabrieken geopend
moeten zijn.
Ieder lid van het personeel, dat niet
op zijh kantoor, in zijn winkel of zijn ate
lier verschijnt, zal geacht worden te zijn
ontslagen en terstond door een ander wor
den vervangen.
Toch is het niet duidelijk, wat er in
Madrid zelf gebeurd is. De regeering heeft
den gemeenteraad naar huis gestuurd, die
vervangen zal worden door een commissie
van 10 leden.
Van de verslagen zijde zal wel niet veel
uitlekk-en in de eerste dagen. Voorts zijh
er maatregelen genomen, dat de opstan
dige elementen niet de grens over kunnen.
Ofschoon Lerroux Zondagochtend door
een menigte werd toegejuicht, zijh toch
's avonds op zijn woning schoten gelost,
welke echter niemand wondden.
Men schat het totaal aantal dooden,
als -gevolg van de ongeregeldheden in ge
heel Spanje op 300, dat der gewonden op
700.
In verschillende provinciale centra
wordt nog gevochten.
Verkiezingen in Frankrijk.
Gisteren hebben in Frankrijk verkie
zingen plaats gehad van de kantonnale
raden. Uit de resultaten blijkt, -dat de ra
dicalen verliezen lijden, terwijl de recht-
sche partijen eenige winst boeken.
Tegen middernacht was de stand der
partijen als volgt: conservatieven 14
(winst 1); republikeinsche unie 34 (winst
7); linksche republikeinen 47 (winst 3);
onafhankelijke radicalen 17 radi
calen 110 (verlies 11); sociaal-republikei
nen 9 (winst 1); socialisten (verlies 2);
communisten 2 (winst 1).
Zeeliedenstaking in Amerika.
Op de massa-meeting te New-York is
besloten de staking ai te kondigen voor
alle bemanningen van Amerikaansche
schepen, varende op Noord-Amerikaan-
sche havens en de havens in de Golf van
Mexico.
Fransche torpedojagers door Turksche
batterijen beschoten.
Bij gelegenheid van een bezoek van
Fransche oorlogsschepen aan de TUrk-
sche wateren zou zich een ernstig inci
dent hebben voorgedaan.
Reeds sedert eenige dagen was be
kend, dat twee der modernste en grootste
Fransche torpedojagers „Guepard" en
„Cassard", een officieel bezoek aan Is-
tamboel wilden brengen.
Beide schepen wilden eerst de haven
van Smyrna binnenloopen. Deze haven
behoort evenwel tot de door de Turksche
regeering officieel tot oorlogshaven ver
klaarde steden. Het is vreemdelingen na
drukkelijk verheden deze plaatsen te na
deren.
De beide Fransche oorlogsbodems, al
dus wordt gezegd, zouden niettemin heb
ben geprobeerd de haven binnen te loo-
pen. Het bezoek zou evenwel verhinderd
zijn door verscheidene schoten, welke
door de Turksche landbatterij zijn gelost.
Van Fransche zijde zouden deze schoten
zijn beantwoord.
De Turksche regeering wenscht onder
protest tegen de schending der territoriale
wateren in de verboden zone van Smyr
na, het incident op vriendschappelijke
wijze te regelen.
Samenzwering op den Balkan.
Volgens een bericht uit Sofia is een
wijdvertakte samenzwering ontdekt, wel
ke over geheel Bulgarije en Macedonië
werkte. Zaterdag en Zondag zijn te As-
kowo 98 en in Macedonië, in de stad
Swett Wratsoh, meer dan 20 communis
ten gearresteerd. Te Sofia is een geheime
drukkerij der communisten ontdekt.
Men begint in Duitschland te hamsteren.
In verband met de vrees voor een moei
lijken winter en gebrek aan invoer van
het buitenland, begint men in Duitsch
land reeds levensmiddelen en kleeren te
hamsteren.
Dö ongewoon sterk toegenomen ver-
koopen van kleedingstukken en textiel-
goederen heeft vooral de aandacht ge
trokken. Het blijkt, dat aankoopen, die
anders in het midden van den winter
worden gedaan, nu reeds zijn geschied.
Uit de overzichten der spaarbanken
blijkt, dat men voor bet financieren van
deze aankoopen geld van de banken heeft
gehaald. Ondanks de officieele verklarin
gen in Duitschland, dat er geen sprake
is van voedselgebrek, ook zonder invoer
van het buitenland, hebben talrijke per
sonen, besloten geen risico te loopen. Fa
brieken van verduurzaamde levensmidde
len maken zeer goede zaken.
Los van Rome-beweging in Duitschland.
Er is in Duitschland een beweging ge
sticht voor de oprichting van een natio
nale R.K. kerk, welke onafhankelijk van
Rome zal zijn, en waarvan de zetel te Es
sen zal zijn gevestigd.
De beweging zoekt klaarblijkelijk aan
sluiting bij de Oud-Katholieke kerk van
Duitschland, welke zich na het Vaticaan-
sche concilie van Rome heeft afgeschei
den.
Ook de nieuwe beweging wil de katho
lieke liturgie handhaven, den dienst ech
ter in de Duitsche taal laten houden.
De goudlanden.
Naar een Reutertelegram uit Brussel
bevestigt, heeft de Belgische minister van
financiën, Jaspan, de commissie, welke
door de goudlanden is ingesteld, tegen 19
en 20 October a.s, te Brussel bijeenge
roepen.
Aan de werkzaamheden van deze com
missie zullen vertegenwoordigers van
België, Frankrijk, Luxemburg, Italië, N e-
derland en Zwitserland deelnemen.
Bezuiniging op defensie in België.
Dé dezer dagen door minister Devèze
benoemde militaire commissie, die tot
taak heeft de mogelijkheid van verdere
bezuinigingen op de begrooting van
landsverdediging na te gaan, is met
groote voortvarendheid te werk gegaan.
Nauwelijks 48 uur na haar installatie
heeft de commissie den minister een
reeks van voorstellen voorgelegd, die den
heer Devèze in staat hebben gesteld den
minister-president mee te deelen, dat hij,
in stede van de aanvankelijk aangekon
digde 44 mill, frs., voor een totaal be
drag van 80 mill. frs. op zijn begrooting
kan schrappen.
Korte Berichten.
Te Frankfort a. d. Main is een 42-
jarig kunstschilder gearresteerd, die ver-
Binnenland.
Duitsch reizigersverkeer naai Nederland
nog meer bemoeilijkt.
Buitenland.
De revolutie in Spanje.
Er wordt in Duitschland gehamsterd.
Bezuiniging op defensie in België.
Los-van-Rome beweging in Duitschland.
Conferentie van de goudlanden.
Turksch-Fransch vlootincident.
HiTM jH| BHIdW
dacht wordt sedert 1928 bij het reizen
door Duitschland gebruik te hebben ge
maakt van valsche spoorkaartjes. Op den
man werden 28 spoorkaartjes en ver
scheidene perronkaartjes bevonden.
i Naar de „Tel." verneemt heeft de
politie te Weenen tot in details plannen
ontdekt voor een opstand van revolution-
naire socialisten, die sinds eenige maan
den een nieuwe organisatie hadden ge
vormd uit -het extremistische gedeelte
der vroegere sociaal-democratie. Talrijke
arrestaties zijn verricht.
i Hauptmann, de verdachte in de
Lindbergh-affaire is door vijf psychia
ters onderzocht. Vier hunner verklaar
den, dat hij gezond van geest is; de door
de verdediging aangewezen specialist
was de eenige, die van oordeel was, dat
hij. in zijn geestvermogens is gestoord.
Op de zee van Mormora is een mo
torboot, waarin veertig personen waren
gezeten, met een stoomschip in botsing
gekomen. D'e motorboot verdween ter
stond in de diepte. Twintig der opvaren
den konden worden gered. Over het lot
van de overigen verkeert men in het on
zekere.
—i Dé steden en dorpen in geheel
Egypte worden op het oogenblik bedreigd
doo-r een ratten- en muizenplaag, hetgeen
het uitbreken van builenpest doet vree
zen. D'e ratten en muizen zijn uit hun
holen langs den oever van de Nijl verdre
ven door den abnormaal hoogen water
stand van de rivier'.
- Op het te Berlijn gehouden congres
van den Duitschen Blindenbond, is me
degedeeld, dat er in Duitschland 35.000
blinden zijn. Op iedere 1700 Dnitschers is
dus één blind.
INTREKKING VAN BANK
BILJETTEN.
Oproep der Nederlandsche Bank.
De directie van de Nederlandsche Bank
N.V., gebruik makend van de bevoegd-
beid, haar verleend bij de Bankwet en
gemachtigd bij K.B. van 11 September
1934, roept houders van de hieronder
genoemde bankbiljetten op, om deze bin
nen den tijd van één jaar na den dag de
zer oproeping ter betaling aan te bieden
bij de hoofdbank, bijbank, agentschappen
en correspondentschappen van De Neder
landsche Bank.
De bedoelde biljetten zijn de volgende:
bankbiljetten van f 25, die op de, in roode
kleur gedrukte voorzijde, het medaillon-
portret van Prins Willem I van Oranje
dragen, en waarvan de keerzijde een af
beelding van de Nederlandsche Bank te
Amsterdam vertoont;
de bankbiljetten van f40, waarvan de
voorzijde in groene kleur is gedrukt, en
het medaillon-portret draagt van Prins
Maurits;
de bankbiljetten van f 60, waarvan de
voorzijde in paarsche kleur is gedrukt,
dragende het medaillon-portret van Prins
Frede-rik Hendrik.
Duitsch reizigersverkeer naar Nederland.
Van de Duitsche maatregelen om het
verteren van Duitsch geld in Nederland
te voorkomen, hebben de betrokken be
drijven in ons land in het afgelo-open sei
zoen reeds de gevolgen ondervonden.
Men weet dat reizigers uit Duitschland
bij bet overschrijden van de grens niet
meer dan 50 Mark bij zich mochten heb
ben, waarvan dan ook nog de treinreis
op Nederlandsch gebied moest worden
betaald, want biljetten tot verder dan de
grens werden in Duitschland niet ver
strekt.
