EERSTE BLAD
Bi) een te kort
aan gras
ZATERDAG 23 JUNI 1934
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
48e JAARGANG - No. 221
GRATIS
Recht tot werkstaking?
Buitenland
Binnenland
voedert U in de weide het voor*
deeligst:
Bertels' Lijnzaadkoekjes
met suiker of
Bertels' Ratio-koekjes.
Deze koekjes munten uit boven
andere koeken door hooge
voedingswaarde en zeer laag
vochtgehalte.
Bestelt bi] Uw voederhande
laar of aankooporganisatie.
BERTELS' Oliefabrieken N.V.
Amsterdam.
Belangrijkste Nieuws.
Staten-Generaal
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
PoHtdióque en Girorekening WVtU.
Bijkantoor Middelburg, Lange Burg. Tclef. 250.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
Abonnementsprijs f2.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes em
Vlissingen f0.20. Losse nummers 5 cent.
Advertentiön 30 cent per regel. Ingezonden
mededcolingon 00 cent per regel. Kleine
Advertentiön Dinsdags en Vrijdags f 0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f0.85.
Bij contract belangrijke korting.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
ZIJ, DIE ZICH THANS ABONNEE-
REN ONTVANGEN DE NOG IN JUNI
VERSCHIJNENDE NUMMERS GRATIS.
(Slot.)
De mogelijkheid van een staking om
des broods wille, wordt door den heer
Schilder erkend. Hierbij wordt echter ge
waarschuwd om het begrip „om des
broods wille" niet willekeurig uit te brei
den, omdat na de intreding van de zonde
niet de weelde en de overvloed,
maar wel de soberheid regel wordt
en God machtig is het mindere te zege
nen boven het meerdere.
Het zal wel niet mogelijk zijn precies
aan te geven waar hier de soberheid ein
digt en de weelde begint. De grens lag
zeker in 1891 anders dan nu en het is
waarschijnlijk, dat in de komende jaren
de grens opnieuw verplaatst wordt.
Wij voor ons zijn geneigd hier te den
ken aan de bekende woorden uit het
onder ons geldende huwelijksformulier,
waarin de man vermaand wordt naarstig
in zijn Goddelijk beroep te arbeiden, op
dat hij zijn huisgezin met God en met
eere mag onderhouden en daarenboven
iets heeft om den nooddruftigen mede te
deelen.
Volkomen terecht maakt de schrijver
hierbij de opmerking, dat ieder, die zich
gesteld ziet voor de keus om óf te aan
vaarden een inkrimping van zijn mate-
riëele levensomstandigheden, óf die in
krimping te weerstaan door een staking,
zich dus wel voor het aangezicht van
God heeft te plaatsen met de vraag of
in z ij n geval staking plicht is.
Dit geldt voor degenen, die in loon
dienst staan, maar ook voor den werk
gever, want: „staken doet óók de patroon
die zijn fabriek sluit, omdat de arbeiders
hem zijn zin niet willen geven, zijn ver
langens niet willen inwilligen, zoo lang
niet de patroon de overtuiging bezit, dat
de inwilliging van zijn eischen het laatste
middel is om te voorkomen, dat zijn be
drijf te gronde wordt gericht. Want de
instandhouding van zijn bedrijf onder
vormen, die niet door God veroordeeld
moeten worden, is ook zijn roeping, welke
hij gelooven mag van God ontvangen te
hebben, n.l. om op zijn plaats als onder
nemer op te treden".
Uit dit betoog volgt, dat hoewel een
staking meestal een massaal karakter
draagt, staking (en uitsluiting) in begin
sel moet worden gezien als iets indivi
dueels, zoodat „elk mensch voor z ij n
stakingsdaad rechtstreeks jegens God
verantwoordelijk is en dus ook eens voor
zijn eigen stakingsdaad verantwoording
jegens God zal moeten doen".
Dit wil echter niet zeggen, dat alleen
de persoonlijke omstandigheden hier be
slissend zijn.
„Het kan zijn, dat iemand een staking
onderneemt, niet omdat zijn persoonlijke
omstandigheden een bepaalde verande
ring in zijn leven eischen, maar omdat
hij zich als lid van het menschelijk ge
slacht mede verantwoordelijk voelt voor
het lijden van zijn naaste. Zooals God het
verband der naties heeft gewild, zoo heeft
Hij ook gegeven verbanden lan mensche-
lijke groepen in engeren zin."
In beide gevallen wordt echter onjuist
geacht, en naar het ons voorkomt terecht,
weigerachtigen tot meedoen te dwingen.
„Ook hier respecteere men ten slotte de
vrijheid van elke ziel om zich niet over
tuigd te verklaren en men late in hoogei
instantie het bestuur over aan God. Ile
organisatorisch leven kan een zegen zijn'
het wordt echter tot een vloek, wanneer
het als een moderne Moloch z ij n dienst
verbanden stelt boven den persoonlijken
dienst van God."
Met het laatste komen we op het terrein
van de organisatie, tot de vraag of iemand
lid kan zijn van een organisatie, die ge
hoorzaamheid aan een stakings- (uitslui-
tings-) bevel in bepaalde omstandigheden
gebiedend voorschrijft.
Deze vraag wordt ontkennend beant- i
woord.
„Een patroon, die onderteekent de regie-
menten van zijn patroonsorganisatie,
waarin voorkomt de bepaling, dat elk
lid verplicht zal zijn om een uitsluitings
gebod gehoorzaam te betrachten, aan
vaardt daarmede een verplichting, welke
hem te eeniger tijd kón stellen voor de
uitspraak om een daad te verrichten,
waarvoor hij zich in zijn consciëntie niet
voor God verantwoord voelt."
En: „indien in de ziel van den arbeider
niet de krachtige overtuiging leeft, dat
voor hem persoonlijk (een bepaalde) sta
king een onafwijsbaar gebod van God is,
dat ook tot hem uitgaat, dan moet ook
in de ziel van zoo'n arbeider het gevoel
opkomen, dat hij door te staken, dus door
te gehoorzamen aan het bevel van zijn
vereenigingsbestuurderen, schuldig moet
staan tegenover God".
De vraag in hoeverre de stakingen van
de laatste jaren aan de hier geschetste
eischen hebben beantwoordt, is wel van
belang, maar voor de zaak waarom het j
hier gaat, toch niet van beteekenis.
Wanneer we het betoog van den heer
Schilder in zijn geheel overzien, dan komt
het ons voor, dat het verschil met de
uitspraken van 1891, niet zoo groot is als
sommigen, die zich over den inhoud van
deze brochure uitspraken, wel meenen.
De schrijver is er o.i. niet in geslaagd
duidelijk te maken, dat de conclusies
van het eerste sociaal congres aanvulling
of verbetering behoeven.
Dat wil intusschen niet zeggen, dat dit
geschrift zonder beteekenis zou zijn.
Het is den heer Schilder gelukt het
ongetwijfeld ernstige vraagstuk van sta
king en uitsluiting blijkens wat daar
over in verschillende bladen geschreven
werd weer in het centrum der belang
stelling te plaatsen. Het bevat een zeker
niet overbodige ernstige waarschuwing,
tegen alle lichtvaardig en dus zondig op
treden op dit gebied.
En het zal ongetwijfeld oorzaak zijn,
dat in den volgenden winter in vergade
ringen van Christelijke algemeen-sociale-
en vakorganisaties gepoogd zal worden,
dit vraagstuk opnieuw principiëel te be
zien.
Alleen daardoor reeds zou de moeite,
die de schrijver zich heeft getroost, rijk
beloond zijn.
land en Oostenrijk over de Oostenrijksche
kwestie.
Gaat Rijksbisschop MUIIer heen?
Naar gemeld wordt, is rijksbisschop
Muller voornemens af te treden.
Enkele weken geleden had de rijksbis
schop nog bekend gemaakt, dat de Evan
gelische landskerken per 15 Juni in de
rijkskerk zouden worden opgenomen. Dit
is echter niet geschied, daar de landsker
ken zich sterk tegen een dergelijke ver-
eeniging verzetten. Dit zou de oorzaak
zijn, dat rijksbisschop Müller zijn ambt
zou willen neerleggen.
In Hannover, Hamburg en zelfs in
Saksen heeft de opname der landskerken
in de rijkskerk zeer veel tegenstand on
dervonden.
Het staat onomstootelijk vast, dat de
politiek van den rijksbisschop een gewel
dig fiasco heeft geleden.
Het is echter niet waarschijnlijk, dat
het nationaal-socialisme zich door deze
nederlaag zal laten weerhouden, om haar
pogingen tot hereeniging van alle provin
ciale kerken in één groote rijkskerk te. la
ten varen. Daarvoor zijn in het nationaal-
socialisme te sterke anti-clericale mach
ten merkbaar.
Korte Berichten.
De Japansche munitie-fabrieken ne
men uitgebreide maatregelen teneinde te
voorkomen, dat hun fabrieksgeheimen
aan communisten of aan buitenlandsche
spionnen worden uitgeleverd. Vier com
munistische werklieden zijn reeds gear
resteerd.
HET WERK VAN WIJLEN H. M.
KONINGIN EMMA ZAL ZOOVEEL
MOGELIJK IN HAAR GEEST
WORDEN VOORTGEZET.
Ingezonden Medadeellng.
Binnenland.
Do Tweede Kamer over het spelling
vraagstuk.
Proefvlucht van de F 36.
Buitenland.
Dollfuss naar Italië.
Toetreding van Amerika tot de arbei&s-
conferentie.
Gaat rijksbisschop Müller heen?
I DOOS 20 CT.— TUBE 40 ex 60 CT. 1
„Dood Is de ontwapeningsconferentie
niet".
D'e voorzitter der ontwapeningsconfe
rentie, Henderson, verklaarde in een gis
teren te Cheltenham gehouden rede, dat
de vooruitzichten voor de ontwapenings
conferentie niet erg bemoedigend waren.
Doch de conferentie is niet dood, zoo
zeide hij, en zij is niet definitief mislukt.
De reeds bestaande groote moeilijkheden
worden echter nog vergroot door Duitsch-
lands afwezigheid.
Doch zoolang er nog eenig uitzicht be
staat op een overeenkomst, welke de ge-
heele wereld moet omvatten, zal ik mijn
pogingen niet opgeven.
Mac Donald heeft in zijn boodschap
aan het vredes-congres te Birmingham
verklaard, dat het thans schijnt, dat in
plaats van een ineenstorten van de ont
wapeningsconferentie een internationale
overeenkomst tot stand zal komen.
De werkzaamheden worden voortgezet
en er bestaat goede hoop, dat zij tot een
resultaat zullen leiden.
Brochure met Von Papens rede in beslag
genomen.
Volgens den Berlijnschen correspon
dent van de „Times" is bij de drukkerij
van de „Germania" het zetsel van de bro
chure, welke Von Papens rede, te Mar
burg gehouden, bevatte, gedistribueerd
en alle gedrukte exemplaren zijn in be
slag gencmen.
Toetreding der Ver. Staten tot Intern.
Arbeidsorganisatie.
De Internationale Arbeidsconferentie
te Genève heeft gisteren besloten tot de
regeering der Vereenigde Staten een offi-
cieele uitnoodiging te richten met bet ver
zoek haar plaats in de internationale ar
beidsorganisatie in te nemen. Er wordt
op gewezen, dat deze uitnoodiging geen
verplichtingen met zich brengt, die voort
vloeien uit het Volkenb.ndsverdrag.
Men hoopt, dat het Amerikaansche ant
woord reeds vandaag zal binnenkomen en
dat het derhalve mogelijk zal zijn bij de
verkiezingen voor den beheersraad van
bet arbeidsbureau, die morgen worden
gehouden, een zetel toe te wijzen aan de
Ver. Staten. Dat de toetreding eigenlijk
reeds als feit wordt .beschouwd, blijkt wel
hieruit, dat de Amerikaansche vertegen
woordigers gisteren plechtig de vergader
zaal werden binnengeleid en onder luid
applaus hun zetels innamen.
Dollfuss naar Italië?
Uit Weenen werd gisteren gemeld:
In diplomatieke kringen verluidt, dat
Dollfuss zich einde Juli voor een bezoek
aan MussoLni naar Riccione zal begeven.
Het bezoek zou het gevolg zijn van een
uitnoodiging, die Mussolini onlangs aan
Dollfuss heeft laten overhandigen.
In het rapport van den Oostenrijkschen
gezant in Rome, dr Rintelen. dat streng
geheim gehouden wordt, wordt er op ge
wezen, dat in de samenkomst van Vene
tië de noodzakelijkheid is vastgesteld
eener overeenstemming tusschon Duitsch-
Nog geheel vervuld va® bet verlies,
dat het Nederlandscbe Volk zoowel in bet
moederland als in de overzeesche gewes
ten geleden beeft door bet overlijden van
de Koningin-Moeder, geven de Koningin
en de Prinses Zich ten volle rekenschap
van de plaats, welke de Koningin-Moeder
in bet leven en in bet hart van ontelbaar
velen heeft ingenomen en beseffen het
groote gemis, dat Haar ontslapen voor
die velen beteekent.
De Koningin wenscht daarom, in dezen
bijgestaan door de Prinses, geheel in den
geest van de Koningin-Moeder al dat
gene te doen, wat Haar beschikbare tijd
en krachten zullen toelaten, ten einde aan
allen, voor wie de Koningin-Moeder Haar
medeleven en warme belangstelling be
toond beeft, dit gemis zooveel in Haar
vermogen ligt, te vergoeden.
In aansluiting met bet bovenstaande
kan gemeld worden, dat Hare Majesteit
reeds, wat de Stichtingen „Oranje Nas
sau's Oord" en „Koningin Emma Jubi
leum Fonds" betreft, geheel in de plaats
van Haar Moeder treedt, terwijl ook het
werk van de Commissie van weldadigheid
van Koningin Emma te Baarn en te Soest
wordt voortgezet.
De Koningin heeft Prinses Juliana ver
zocht en bereid gevonden, de leiding hier
van op Zich te nemen, binnen de gren
zen en langs de lijnen die de Koningin-
Moeder Zich had gesteld.
Woningen met lagere huurprijzen.
De vereeniging van huiseigenaren „On
derling Belang" heeft een adres gericht
tot den minister van Sociale Zaken, waar
in uiting wordt gegeven aan ongerustheid
in verband met berichten betreffende het
voornemen van de regeering om van den
voor 't scheppen van werkgelegenheid uit
getrokken post van f 60.000.000 een ge-
deelte te bestemmen voor het bouwen van
woningen in lage huurprijzen.
De vereenig'ng wijst er op, dat de
h'Uirpriizen steeds dalende zijn. Door de
hypotheekbanken wordt daarmede reke
ning gehouden, terwijl ook de onder
houdskosten voor de huizen het aan de
eigenaren bijna totaal onmogelijk maken
om hun verplichtingen tegenover het Rijk
en Gemeente te voldoen en in de noodigste
behoeften van hun huisgezinnen te voor-
zi "i
Wanneer werkelijk het plan van de re
geering zou zijn een gedeelte van de
hi er veren genoemde uitgetrokken som
voor werkverruiming te besteden aan het
bouwen van goedkoopere woningen, zou
zulks eenvoudig den nekslag beteekenen
voor de kleinere huiseigenaren.
Neutraliteit van Nederland.
Een medewerker van de „Berliner Bör-
senzeitung" heeft als antwoord op zijn
vraag om inlichtingen bij het departe
ment van buitenlandsche zaken te Den
Haag te hooren gekregen, dat de Neder-
landsche regeering tot nog toe niet op de
hoogte is gebracht van een beweerd
Rritsch voorstel tot een accoord ter waar
borging van de neutraliteit van Neder
land en België door de Europeesche mo
gendheden.
De Nederlandsche regeering denkt er
niet over te onderhandelen over zulk een
neutraliteits-accoord.
Commissie voor werkverruiming strijdt
voor industrie.
Dezer dagen vergaderde onder leiding
van haar voorzitter, den heer Ch. J. I. M.
Weiter de Rijkscommissie Werkverrui
ming te 's Gravenhage.
Dit was de honderdste vergadering
sinds de commissie in haar tegenwoordi-
gen vorm begin 1923 haar werkzaamhe
den begon.
Een groot deel van deze vergadering
werd besteed aan beraadslaging over de
wijze, waarop de bouw van sche
pen hier te lande kan worden bevorderd.
Voor eenige gevallen werden bepaalde
adviezen vastgesteld.
Een overzicht werd gegeven van de
wijze, waarop overleg was gepleegd met
de opdrachtgevers van eenige belangrijke
orders voor de metaalindus
trie en Nederlandsche fabrieken, om te
bereiken, dat deze orders aan de natio
nale nijverheid konden worden opgedra/-
gen.
Besloten werd de verzoeken van enkele
industrioele ondernemingen nader in be
handeling te nemen en indien dit nuttig
werd geoordeeld, deze, voorzien van ad
vies, te zenden aan het bestuur van het
Werkfonds 1934.
Met instemming nam de commissie er
van kennis, dat de voorzitter van den
Raad van Ministers en de Minister van
Binnenlandsche Zeiken respectievelijk aan
de hoofden van de ministerieele departe
menten en aan de gemeentebesturen nog
weer eens bij circulaire er met nadruk
op hebben gewezen, dat alvorens orders
worden geplaatst, waarvan de uitvoering
aan het buitenland zou ten goede komen,
e^rst overleg zal zijn te plegen met de
Rijkscommissie voor de Werkverruiming.
„Foor" of „taigen".
Uit het Kameroverzicht van het „Va
derland":
Vermelden wij nog een knap taaicol
lege van den vakman dr Moller. De Ka
mer luisterde gretig naar het betoog van
dezen vereenvoudiger, doch hoezeer een
groot deel van zijn rede langs de spel-
lingquaestie heenging, bleek uit zijn mo
tie, die de spelling niet raakt. Strenge
eischen vraagt deze motie voor onze moe
dertaal op onze scholen en bij de exa
mens, op grond van het groote cultuur-
belang van een juiste en diepere kennis
en een zuivere uitspraak van de Neder
landsche taal. Uitnemend en, alhoewel
deze uitspraak feitelijk zonder voorberei
ding aan de Kamer wordt gevraagd, zal
heel de Kamer er gaarne voor stemmen.
Wij zullen trachten ons gelaat in de
plooi te houden, als sommige afgevaardig
den nomina sunt odiosa zich door
een „foor" of „taigen" over een zuivere
uitspraak van onze taal zullen uitspre
ken. Laat mr Ruys de Beerenbrouck maar
aanneming voorstellen zonder hoofdelijke
stemming.
TWEEDE KAMER.
Het spellingvraagstuk. Nieuwe moties.
Bij het gisteren voortgezet debat be
toogde de heer Z ij 1 s t r a '(A.R.), dat in
de beweringen van hen, die zeggen dat het
met onze taal een chaos is, overdrijven.
In de taal is een vaste kern, iets dat his
torisch is gegroeid; het wegnemen van
dien groei zou de dood voor onze taal zijn.
Het z.g.n. compromis is eigenlijk geen
compromis; geenszins is het bewijs ge
leverd, dat de buigings-n dood is, ook niet
in de levende volkstaal. De minister keere
terug van de dwalingen zijns weegs. Spr.
is het eens met de motie van den heer
Tilanus.
De heer W i e 1 e n g a (A.R.) is het met
den vorigen spreker niet eens. Door de
vereenvoudiging zal het Nederlandsche
volk meer kennis nemen van het vraag
stuk der spelling. De spelling heeft met de
taal niets te maken; een goed gelezen
stuk, geschreven in verschillende spellin
gen, zal steeds denzelfden indruk maken.
Spr. ontkent, dat het compromis zou lei
den tot taalverarming. Wettelijke regeling
is moeilijk, en daarom is vrijheid aan te
bevelen. 1 i
De heer Moller '('R.K.) zet uiteen dat
we door een geniale uitvinding van het
menschelijk vernuft in staat zijn, de ver
schillende klanken in alle talen aan te
duiden. Zoo eenvoudig mogelijk; dat is de
bedoeling van die aanduiding; nu we ab
solute zuiverheid nooit kunnen bereiken.
De bedoeling der aanduiding in schrift ia
niet, 'n 2-tal stelsels, waarvan een voor de
taalkundigen en geleerden. Het doel der
spelling is, het complex van klanken aan
te duiden, niet voor enkelen, maar voor
het geheele volk. Eenvoud is noodzakelijk.
Wanneer de klanken verdwenen zijn, be-
hooren ook de aanduiders van die klanken
te vervallen, wamt ze duiden niets meer
aan.
In China met zijn tallooze letterteekens
kan nog geen 10 pet. der bevolking lezen.
Dat we in onze taal met een twintigtal
letterteekens kunnen volstaan is zeker
geen teeken van geringere beschaving.
Spr. dient een motie in, waarin daar
een juiste en diepere kennis en een zui
vere uitspraak van de Nederlandsche taal
voor alle groepen van het Nederlandsche
volk een groot cultuurbelang is de re
geering verzocht wordt strenge eischen te
stellen voor de Nederlandsche taal op alle
scholen en bij alle examens.
De heer Ling beek '(Herv. Ger.) is
van oordeel, dat de buigings-n bet lezen
en begrijpen van een zin niet moeilijker,
maar gemakkelijker maakt.
De heer W ijn koop '('Comm.) zegt, dat
de communisten zijn voor alles wat de
vereenvoudiging kan bevorderen.
De heer Kersten (Staatk. Ger.) zegt,
dat er een vrijheid in schrijfwijze bestaat,
welke aan losbandigheid grenst. Elke po
ging om aan de bestaande verwarring en
onzekerheid een einde te maken, moet
worden toegejuicht. 'Het compromis-voor-
stel van dezen minister vindt spr. echter
een ongelukkige oplossing. Door het aan
nemen van de motie-Tilanus zal de chaos
niet uit zijn. Niettemin verkiest spr. den
bestaanden toestand boven het tweeslach
tige stelsel van den minister. Spr. is tegen
de motie-Ter Laan.
'Den heer Visscher '(A.R.) komt het
voor, dat de spelling-quaestie een quaestie
is, meer opgeworpen uit onderwijskringen
dan opgekomen uit het volk. Het ware
beter geweest als de minister zich lang
zamer had gehaast. Men had het vraag
stuk aan zichzelf kunnen overlaten; de
opschudding, nu veroorzaakt, bewijst, dat
het nog niet rijp is. De quaestie is niet in
de eerste plaats er eene voor de Kamer.
En het volk staat er heel anders tegenover
dan de onderwijsmannen.
De Minister van Onderwijs,
K. en W., de heer March an t, zegt,
dat vele Kamerleden geen inzicht schij
nen te hebben, hoe het tegenwoordig met
het onderwijs is. Zij schijnen te denken,
dat alleen de spelling De Vries en Te Win
kel op de scholen wordt gebruikt. Er zijn
christelijke scholen en christelijke bladen,
die de aanwijzingen van oud-minister
Terpstra Volgen. Er zijn tegenwoordig
eigenlijk vele stelsels; ze loopen alle door
elkaar. Er is gewoonweg een onmogelijke
chaos. De kinderen gaan denken, dat het
er met het Nederlandsch niet op aankomt.
Een leeraar in wiskunde kan het niet
schelen, hoe 'de taal is; een leeraar in
Fransch niet, hoe het Fransch vertaald
wordt. Daaraan moet een einde komen.
Het heele onderwijs in het Nederlandsch
