De plechtige uitvaart
van H.M. de Koningin-Moeder
EERSTE BLAD.
DINSDAG 27 MAART 1934
DAGBLAD VOOR DE PROVINCIE ZEELAND
48e JAARGANG - No. ϣQ
mh 'f
Een dag van zware rouw
Belangrijkste Nieuws.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen
Uitg.: N.V. Uitgevers-Maatschappij „Luctor et
Emergo" ter exploitatie van het blad „De Zeeuw".
Bureaux Lange Vorststraat 70, Goes.
Telefoonnummer 11.
Postchèque en Girorekening 44455.
Bijkantoor Middelburg, Lange Burg. TeleJ. 259.
Directeur-Hoofdredacteur: R. ZUIDEMA.
7)e Zeeuw
AbonnetoeEJsps'ljs 22.50 per kwartaal,
weekabonnementen voor Middelburg, Goes en
Vlissingen t 0.20. Losse nummers 5 cent
Advertentiën: Gewone advertentiën 80 cent per
regel. Ingezonden Mededeelingen dubbel tarief.
Handelsadvertentiën 25 cent per regel. Kleine
Advertentiën Dinsdags en Vrijdags f0.75, bij
vooruitbetaling. Onder letter of motto f 0.85,
Bij contract belangrijke korting.
1
VI
Het is vandaag een dag van rouw.
De luidende klokken hebben het van
morgen in alle steden en dorpen verkon
digd, dat een beminde doode zou worden
uitgedragen.
Het is een dag van rouw voor het Ko
ninklijk gezin, dat een lieve en geliefde
Moeder naar haar laatste rustplaats be
geleidt.
Voor het Nederlandsche volk, dat een
beminde Vorstin, een edele Vrouwe, een
Landsvrouwe in den besten zin van het
woord, bij haar laatsten tocht vergezelt.
Zooals het Oranjehuis in dagen van
droefheid en blijdschap, in lief en leed
met het Nederlandsche volk steeds heeft
meegeleefd, zoo leeft ook ons volk mee
met zijn Vorstenhuis in dagen van vreug
de, maar niet minder, nu de diep betreur
de Koningin-Moeder door den dood werd
weggenomen.
Dat meeleven is de laatste dagen op
ontroerende wijze in allerlei vorm geble
ken.
En daaraap wordt ook uiting gegeven
op dezen dag nu de bijzetting in de Nieu
we Kerk te Delft zal plaats hebben.
De schaduwen van dit oogenblik wier
pen zich reeds eenige dagen vooruit.
Reeds gisteravond vereenigden zich on
telbare scharen van allerlei richtingen en
gezindten in een plechtige Ure des Ge-
denkens om in de kerkgebouwen in een
godsdienstig samenzijn aan hun gevoelens
van droefheid uiting te geven. De roep
stem van den Raad van Ministers 'had
aldus alom weerklank gevonden. Vandaag
was het dan een dag van rouw voor ons
geheele land, maar wel zeer in 'het hij
zonder voor de vorstelijke residentie, nu
het stoffelijk overschot van de Koningin-
Moeder vanuit Haar paleis aan het Lange
Voorhout wordt uitgedragen om te wor
den te ruste gelegd in den Koninklijken
grafkelder van de Oranje's en hun Ver
wanten in de oude Prinsenstad, 'het na
burige Delft.
De drukte in de Residentie.
Zeer vroeg in dien mórgen, toen 't och
tendgloren nauwelijk zichtbaar was, vul
den zich reeds de straten met duizen
den en nog eens duizenden, van heinde en
verre samengestroomd om getuige te zijn
van den laatsten tocht van de alom in alle
lagen onzer samenleving zoo zeer geliefde
vorstinne, die leefde in de 'harten van oud
en jong, omdat de ouderen onder ons volk
hij het klimmen der jaren Haar steeds
meer achting en liefde toedroegen en om
dat het jongere geslacht vol eerbied tot
Haar opzag, daar 'het steeds zooveel goeds
over Koningin Emma hoorde.
Iets onzegbaars lag in die vroege och
tenduren over de stad; die duizenden,
wélke zich door de straten bewogen, met
als uiterlijk teeken van deelneming in den
nationalen rouw strikjes of rosetten van
oranje met zwart dragende. Men wist
het: de plaatsen voor de ramen en op de
tribunes moesten tijdig ingenomen wor
den. Strenge politiemaatregelen waren
noodig om de orde te handhaven. De bin
nenstad lag als het ware gevangen in een
gordel van afzetting, welke als een wijde
lus gelegd was van Staatsspoorstation
naar Hollandsch spoorstation. Een plech
tigheid als deze is voor ons land zonder
precedent. Wel zijn er ook in vroegere
jaren begrafenissen van vorstelijke perso
nen geweest, maar de (omstandigheden
waren toen geheel anders. Dank zij de
ontwikkeling v&n de verkeersmiddelen,
kou heden een groot deel van onze bevol
king de plechtigheid btfwonen. De autori
teiten 'hadden dan ook thans, veel meer
dan ooit te voren, te rekenen met een
massale belangstelling, welke strenge
voorschriften noodzakelijk maakte.
Dit 'kwam duidelijk tot uiting toen de
politie er toe overging, reeds om 7 uur
vanochtend, den groeten ring te sluiten
om de binnenstad, waarbinnen zich geen
verkeer meer mocht begeven. Langzaam
maar duidelijk kwam er teekening in den
c'haos van 'het verkeer; de weg, waar
langs de stoet zou gaan, begon zich reeds
te onderscheiden.
Het aanzien van de stad teekent ook
rouw af door de tallooze vlaggen, welke
halfstoks zijn uitgestoken, door de om
floerste lantaarns, die aanstonds ontsto
ken zullen worden, wanneer de stoet voor-
hij' trekt.
Het zakenleven ligt heden natuurlijk
zoo goed als stil. De meeste openbare
diensten zijn stopgezet. Aan de Departe
menten en andere Rijksgebouwen en aan
provinciale en gemeentelijke diensten
wordt niet gearbeid; winkels en magazij
nen zijn gesloten.
Het Statige Voorhout, waar op den droe
ven ochtend de voorjaarsbloemen als tee
ken van jong en nieuw leven uit den
grond opschieten, bood al vroeg een on
gekend sehouwtooneel. Langs de fraaie
lanen dikten zich gaandeweg de rijen tot
een compacte menigte, welke zich daar
langs dien weg geschaard 'had, zoo dicht
mogelijk bij bet paleis van de betreurde
doode. Maar ondanks de aanwezigheid
van die duizendkoppige schare verstomde
el'k rumoer. Veeleer heerschte er een aan
grijpende, beklemmende stilte, welke een
pijnlijk contrast vormde met de vreugde
tonen, weike anders in datzelfde Voorbout
Steeds uit de menigte opschallen bij; ge
legenheid van vorstelijke feestdagen, in
vroeger jaren onder een dak van glan
zende illumineerglaasjes, in lateren tijd in
de bevlagde lanen.
De massa realiseerde zich zichtbaar
dit contrast.
Thans, op dezen rouwdag, zweeg de
menigte eerbiedig stil, een devote stilte,
welke slechts verbroken wordt door het
gebeier der klokken, waarmede wijding
wordt gegeven aan de droeve plechtigheid,
welke zioh straks voltrekken gaat.
'Onder den indruk daarvan wachten de
duizenden.
De troepen komen aanmarcheeren.
Inmiddels gaan de uren voorbij en wordt
het tegen half tien. De militaire troepen
(komen aanmarcheeren. Zij behooren tot
onderdeelen van onderscheidene eenheden
onzer weermacht. Een detachement van
de brigade Grenadiers en Jagers betrekt
de eere-wacht bij bet paleis. Het omfloer
ste vaandel met vaandelwacht van de
Jagers en het muziekkorps van het Vde
Regiment Infanterie.
De verdere troepenmacht dient voor de
afzetting van het begin van den te volgen
weg: Voorhout en Kneuterdijk. Het is een
vertegenwoordiging van ons geheele leger,
een groote verscheidenheid van weer-
mac'htafdeelingen: huzaren, luohtvaart-
af'deeling, schoolcompagnie van den mo-
tordienst, regiment wielrijders, veldartil
lerie^ motorartillerie, corps rijdende ar
tillerie, luchtdoelartillerie, genietroepen,
pbntonniers, torpedisten, hospitaalsolda
ten, enz., enz.
Maar tevens komen van de richting
Denneweg aangerukt de detachementen,
bestemd voor het militaire gedeelte van
den rouwstoet.
De Koninklijke Familie.
Inmiddels was de Koninklijke Familie
met de vorstelijke verwanten van wijlen
H. M. de Koningin-Moeder en de verdere
vorsten en vorstinnen, die voor de begra
fenis zijn overgekomen, in het paleis
samengekomen.
De oud-hofprediker, de hoogbejaarde
Ds Weiter, leidde daar een rouwdienst.
Het uur van vertrek nadert meer en
meer.
Voor zoover bet Voorhout niet is af
gezet, is het één menschenmenigte. Tal
rijke deputaties hebben in de omgeving
van het paleis een plaats gekregen. Daar
staan o.m. eenige honderden burgemees
ters uit de verschillende plaatsen van ons
land, ook zijn er opgesteld de weeskinde
ren, verpleegsters, de leden van het
Haagsoh comité voor Volksfeesten, de
leden van de vereeniging van oud-Indi
sche generaals en hooge militaire autori
teiten en voorts verschillende andere cor
poraties. Ook voor de schoolkinderen was
een regeling getroffen. Van elke school
waren vijf kinderen aangewezen, die ge
zamenlijk bij het paleis een plaats gekre
gen hadden.
De rouwstoet.
Tegen half elf werd in de nabijheid van
het paleis de rouwstoet opgesteld. Deze
werd geopend door een detachement ma
rechaussee te paard met omfloersten stan
daard en standaard wacht. Daarachter
volgde de algemeeue troepencommandant,
generaal-maj oor Van Andel, als bevel
hebber in de eerste militaire afdeeling
met zijn staf.
Dadelijk daarop volgde in den stoet de
Koninklijke Militaire Kapel onder leiding
van zijn directeur, kapitein Walther Boer.
Het militair escorte van den rouwstoet
bestond uit twee gedeelten, het eene, dat
aan den rouwwagen en de volgkoetsen
voorafging, en het tweede, dat den stoet
sloot.
Het eerste militaire gedeelte omvatte
een bataljon infanterie met omfloerst
vaandel en vaandelwacht van het Regi
ment Grenadiers en werd gevormd door
vier compagnieën, resp. uit de H, III, IV
en Vde Infanterie-Brigade. Daarachter
kiwam een escadron huzaren met omfloer
sten standaard van het Hide half-regi
ment Huzaren.
Nadat dit gedeelte van het Militair es
corte zich had opgesteld, reed de rouw
stoet van het Koninklijk Huis voor. Ach
ter de Huzaren kwam een rijknecht-ma
joor met twee rijknechts te paard. Direct
daarachter volgde een Hofrijtuig met een
lakei, gaande naast elk portier, en waarin
gezeten waren de waarnemend Kamer
heer-Ceremoniemeester, Jhr A. G. Siokin-
ghe, en de Kamerheer in buitengewonen
dienst, J'hr Ir Six. In een tweede Hofrij
tuig namien plaats de oud-intendant van
Soestdijk, de heer Groeneveldt, de secre
taris van wijlen H. M. de Koningin-Moe
der, Jhr Witsen Elias, en de geneesheer,
die wijlen H. M. de Koningin-Moeder tij
dens H'aar ziekte behandeld heeft, Dr de
Jongh. Vervolgens kwamen zes hofiijtui-
gen, waarin de 24 kamerheer en, die als
dragers van het stoffelijk overschot van
H. M. de Koningin-Moeder fungeerden,
gevolgd door een Hofrijtuig, bestemd voor
de dragers van de slippen van het rouw
kleed. Naast elk portier ging ook hier een
lakei.
In het volgende rijtuig had plaats ge
nomen de Opperceremoniemeester van H.
M. de Koningin, Graaf du Monceau. Het
werd een lange stoet door de vele gala
rijtuigen en hofkoetsen van hoogwaardig-
heidsbekleeders.
Het lijk wordt uitgedragten.
Om half elf reed de rouwwagen voor 't
paleis-bordes. Het plechtige moment,
waarop het stoffelijk overschot van H. M.
de Koningin-Moeder naar buiten zou ge
dragen worden ter aanvaarding van Haar
laatsten tocht, was aangebroken. Het was
een ontroerend oogenblik.
De kist van blank eikenhout, op de 'hoe
ken met zilver gemonteerd, bevattende het
stoffelijk hulsel van de grijze Vorstinne,
werd uit 'het Paleis gedragen. Kamerhee-
nen van de Moeder dos Vaderlands ver
richtten dit laatste dienstbetoon en plaats
ten de kist in den rouwwagen. Diep ont
roerd ontblootte de overtalrijke schare het
hoofd. De treurmuziek van het muziek
korps van het Vde Regiment, onder lei
ding van zijn kapelmeester v. d. Glas, deed
de klagende rouwtonen van Grieg's „Ases
Tod" hooren. Het is de klacht van Peer
Gynt om zijn gestorven moeder.
Rouwwagen en lijkkist dragen het stem
pel van vorstelijke soberheid. De hemel
van den wagen is afgezet met een zilve
ren omlijsting en draagt een zilveren
kroon, terwijl aan de vier hoeken zwarte
eltruispiuimen mjet zilveren franje 'zijn
aangebracht. D'e galabolk is gedrapeerd met
zwart fluweel, omzoomd met zilveren fran
je en draagt ter weerszijden het Konink
lijk wapen in zilver. De kist, eveneens ge-
Ingezonden Mededeeling.
ZEEUWSCH PROFETENBROOD
HET ECHTE
MEDIO DOOS MET STADHUIS
PASTILLES DE EENIGE
M. PETERSE, Patissier, L. Delft, M.burg.
drapeerd met zwart fluweel, afgezet met
zwart zilveren franje en galons, werd over
dekt met een zwart-fluweelen kleed, dat
tot dicht bij den beganen grond afhing.
Op het lijkkleed werden de Kroon van de
ontslapen Vorstin, benevens Hare ordetee-
kenen, gehecht op een rood-fluweelen kus
sen, geplaatst.
De rouwwagen werd getrokken door
acht met rouwkleeden gedekte paarden,
waarvan zes van den bok bestuurd, ter
wijl het voorste span door een postiljon
werd bereden. De vier slippen van het
rouwkleed werden gedragen door hooge
'hofdignitarissen; het waren de heeren
Jhr Schimmelpennink, Juckema van Bur-
mania baron Rengers van Warmenhuizen,
Jhr de Jonge van Zwijnsbergen en Sixma
baron van Heemstra.
De 24 kamerheeren, die het stoffelijk
overschot van Hare Majesteit naar bui
ten hadden gedragen, stelden zich ter
weerszijden van den rouwwagen op. Ter
rechterzijde reed de chef van het Mili
taire Huis van H. M. de Koningin, vice-
admiraal Bauduin en ter linkerzijde de
gouverneur der Residentie, luitenant-ge
neraal Jhr Roell.
Dadelijk achter den rouwwagen stelden
zich te voet de officianten en het perso^
neel van wijlen H. M. de Koningin-Moe
der op.
Het vertrek van den stoel
Langzaam reed de stoet het voorplein
af. Officieren der landmacht van het Mi
litaire Huis reden erachter te paard, twee
aan twee, naar ouderdom van rang.
In het eerste hofrijtuig achter den rouw
wagen reden in den stoet mede hofdames
van de overleden Vorstin. Naast elk por
tier ging eien lakei. Dan volgde een aantal
galar-hofrijtuigen, bestemd voor de vorste
lijke personen. In het voorste hadden
plaats genomen Prins Hendrik en de Vorst
van Waldeck, broeder van Koningin Em
ma. Langs deze 'koets, zoomede langs ver
schillende andere dezer rijtuigen gingen
ter weeszijden hofjagers en lakeien. In
deze volgrijtuigen waren o.a. gezeten de
Zweedsche Prins Eugen, Prins Karei van
België, Prins Felix van Luxemburg en
de verdere, reeds vroeger vermelde vor
stelijke familieleden.
Verder bevonden zich in den stoet eeni
ge hooge hofdignitarissen van H. M. de
Koningin, zoomede de Minister-President
van Luxemburg, de heer Bech, als verte
genwoordiger van de regeering van zijn
land, en voorts onderscheidee hoogwaar-
digheid'sbekleeders, adjudanten van de
bui'tenlandsche vorstelijke personen bene
vens de aan 'hen toegevoegde Nederland
sche offcieren.
De stoet trok langzaam verder. De kop
was reeds uit het gezicht verdwenen. Toen
kwamen de officianten en personeel van
H. M. de Koningin, die tijdens het Re
gentschap van Koningin Emma de thans
ontslapen Vorstin gediend hebben, allen be
jaarde menschen, die hun ontroering
nauwelijks meester waren bij dezen zwo
ren gang.
De bloemen en kransen, welke in de
laatste dagen in zoo overstelpenden getale
bij de baar van de Koningin-Moeder war
ren neergelegd, werden in bloemenwagens
geladen en aldus volgden ook de laatste
bewijzen van trouw en aanhankelijkheid
uit alle kringen van Haar volk, Koningin
Emma. De klaagtonen van de treurmuziek
ten géhoore gebracht door de Koninklijke
Militaire kapel, waren zoo goed als weg
gestorven; slechts' heel flauw hoorde men
nog de klanken uit de verte, toen de rouw
wagen zich in beweging zette. Maar reeds
klonken weer andere tonen, nu van het
muziekkorps van het Vde regiment. Het
Waldecksohe volkslied.
Op hetzelfde moment dat de rouw
wagen met zijn dierbaren last zich
in beweging zette, rolde vanuit de
verte het gerommel van het eerste minuut
schot, door de artillerie-batterij afgegeven.
Zoowel in Den Haag als in Delft stonden
de vuurmonden opgesteld, welke hun zwa
re klanken door de lucht deden galmen,
den ganschen tijd door tot aan het einde
der plechtigheid in de oude Prinsenstad.
Het tweede gedeelte van het militaire
escorte volgde. Voorafgegaan door een
hoofdofficier, marcheerde een bataljon
marinetroepen met vaandel, tamboers en
pijpers, gevolgd door een muziekkorps,
daarachter een bataljon infanterie met
enkele batterijen veldartillerie, terwijl een
detachement der Koninklijke Marechaus
see den stoet sloot.
Het langzame vertrek van den plecht-
statigen, in alle vorstelijkheid toch zoo
soberen rouwstoet was een treffend mo
ment, dat niemand onberoerd kon laten.
Voor de duizenden, die het bijwoonden,
waa het een nooit te vergeten oogenblik,
Binnenland.
De begrafenis van H. M. de Koningin-
Moeder.
Dreigend conflict in Twente.
Drama te Wolfaartsdijk.
Buitenland.
Orkaan boven New-Orleans.
De stemming in Italië.
Communisten in Letland gearresteerd.
ZIJ DIE ZICH THANS OP „DE
ZEEUW" ABONNEEREN, ONTVAN
GEN DE NOG IN DEZE MAAND VER
SCHIJNENDE NUMMERS GRATIS.
Zoo ving de lange toch naar Delft aan.
Bij het passeeren van den stoet werd
overal langs den bijna tien kilometer lan
gen weg de menigte zichtbaar aangegre
pen door dat onbeschrijflijke innerlijke
gevoel, dat in veler oog een traan deed
opwellen. Zoo ging het den geheelen weg
naar het oude Delft, waar in de histo
rische grafkelder der Oranje's de bijzet
ting van het zielloos hulsel vanmiddag
plaats vond.
Langs den weg.
"Wellicht nooit te voren zag Den Haag
een menschenmenigte op hare straten als
heden. Er was geen plaatsje op de daken,
voor de vensters van de huizen, op de
balkons, op de stoepen en bordessen on
bezet. Op de trottoirs stonden de men
schen samengepakt te wachten om zelfs
maar een glimp van den Koninklijken
rouwstoet te kunnen zien. Overal waar er
slechte op eenigerlei wijze gelegenheid
voor was, had men tribunes gebouwd om
belangstellenden gelegenheid te geven het
schouwspel gade te slaan. Door sommigen
wordt een deel van het geld voor de plaat
sen, beschikbaar gesteld voor het Konin
gin Emmafonds voor Ouden van Dagen,
zoomede van het Nationaal Crisis Co
mité.
Echter hing' over het geheel een plech
tig zwijgen. Onder doodsche stilte trok de
stoet door de stad. Op verschillende pun
ten waren deputaties van vereenigingen
en organisaties opgesteld. Ook voor de le
den der Staten-Generaal waren plaatsen
aangewezen, vanwaar zij het voorbijtrek
ken van den stoet konden gadeslaan. De
leden der volksvertegenwoordiging zaten
in het Departement van Financiën, in het
bureau van den Generalen Staf en in de
Rijksgebouwen aan den Hofweg. D'e
Haagsche gemeenteraad had plaats geno
men in het gebouw van het gemeente
archief aan het Rijswijkscheplein. Zeer
groote deputaties waren er van de Bur
gerwacht en van den Vrij willigen Land
storm en van tallooze andere vereenigin
gen met hun omfloerste vaandels.
Op het Lange Voorhout stonden de re
serve-officieren opgesteld en bewezen als
miliair eerefront de laatste eer aan het
stoffelijk overschot van H. M. de Konin
gin-Moeder. Op een andere plaats ston
den de beroepsofficieren en weer elders
de onder-officieren, in grooten getale
deelnemende aan dit eerbetoon.
Langs Kneuterdijk, Hofweg, Spui en
Pletterijkade werd naar het Rijswijksche
plein gereden. Op de Pletterijkade werd
een oogenblik halt gehouden om aan de
slippendragers en de kamerheeren, die
tot hier toe te voet den tocht hadden
medegemaakt, gelegenheid te geven in de
voor hen bestemde hofrijtuigen plaats te
nemen. Ook de bejaarde officianten en
leden van het personeel, die bezwaarlijk
den langen tocht naar Delft konden afleg
gen, namen in rijtuigen plaats. Weer ver
der ging de stoet langs den Rijswijksche-
weg in de richting van Rijswijk.
Een schets te geven van de massale
belangstelling zou eentonig worden; over
al was hetzelfde beeld: een eerbiedige
menschenmenigte, welke zwijgend het
voorbijtrekken van den stoet gadesloeg,
terwijl vaandels negen en alle hoofden
ontbloot werden.
De rouwstoet verliet het Haagsche ter
ritoir en was op Rijswijksch grondgebied
aangekomen. Voor het Raadhuis stonden
daar Burgemeester en Wethouders met
den Raad opgesteld om een laatsten groet
te brengen. Het zal ongeveer één uur ge
weest zijn, toen de stoet de Hoornbrug be
reikte en vervolgens over den nieuwen
Rijksweg naar Delft voortschreed.
Tot aan de Hoornbrug speelden de mu
ziekkorpsen treurmuziek van Chopin,
Beethoven, Schubert, Bouwman en ande
ren. Op den nieuwen Rijksweg zwegen de
muziekkorpsen. Slechts de tamboer® en
pijper® deden zioh hier hooren.
