i
I
Staten-Generaal.
Uit de Provincie
Zoeklichtjes.
naar Vlissingen, Koudenhoek 0; D.
Damsma, dienstbode, naar Rotterdam,
Tarwestr. 20; P. Breuer, dienstbode, naar
Essen; L. J. Lagendijk, opzichter, naar
Borssele, Plein 56; A. Koens, dienstbode,
naar Heinkenszand; J. M. F. Verkuijlen,
leerl. mach., naar Amsterdam, Linden-
straat 6; J. Glerum, los-werkman, zonder
beroep, naar Rotterdam, Ged. Boter-
sloot 102; N. HeikensGrucq, zonder be
roep naar Delft, Hof van Delftlaan
46; L. van Sluis, lijnwerker, naar Zie
rikzee, D 565; P. J. Bak, geb. de Hond,
zonder beroep, naar 'sH. Arendskerke,
's-H. H. kinderen; M. A. van Gorp, ver
pleegster, naar Haarlem, Hazepaterslaan
24; Mw. van de Putte en gezin, zonder
beroep, naar Kloetinge, B 129; C. I. Pou-
wer, kantoorbed., naar Arnhem, Rijnkade
73; Wed. Zwetsloot en kinderen, naar Lei
den, P. Huibershof 21; C. A. J. Eken en
gezin, vertegenw. naar Schiedam, Over-
schieschestr. 65 B; P. Melis, koopman en
gezin, naar Serooskerke, Zoekweg; Wed.
Wolfers, zonder beroep, naar Middelburg
F 54; W. A. J. Tonnaer en gezin, kellner,
naar Breda, Klimopstraat 2; J. C. Cla-
rijs, mandenmaker, naar Rotterdam, Loof-
dakstr. 10; V. P. van Heese, dienstbode,
naar Graauw, B 112; G. Brouwer, leera-
res, naar Nijmegen, St.-Annastraat 420;
G. Heijndijk en gezin, rijksveldwachter,
naar Rozenburg, C 54; C. M. Geelhoed,
los-werkman, naar Colijnsplaat A 6a; J.
Wondergem, wagenmaker, naar Vrouwen
polder, A 38.
Do Primes naar den Wlerlnoermeer-
polder.
Prinses Juliana is voornemens, in den
loop der volgende maand den eersten
steen te leggen voor het eerste kerkge
bouw vanwege de Nederlandsch Her
vormde Kerk en voor het wijkgebouw
vanwege de federatie van diaconieën in
den Wieringermeerpolder.
Een nationaal-socialistisch weekblad.
Naar de „N. R. Ct." verneemt, wordt
de oprichting voorbereid van een natio
naal-socialistisch weekblad voor de Ne
derlanden. Het zal den naam dragen „Het
Hakenkruis". De oprichters achten de
verschijning van dit blad noodzakelijk om
voorlichting te geven aangaande alle aan
gelegenheden en vragen van nationalen
strijd en wereldbeschouwing. In de twee
de plaats zal het blad tot taak hebben,
de nationaal-socialistische kern in de Ne
derlanden saam te binden, te scholen en
uit te bouwen.
Een wethouder gemolesteerd.
Toen gistermiddag te Rotterdam de ver
gadering van den raad was afgeloopen
en wethouder De Zeeuw in gezelschap
van het raadslid mr Donker het stadhuis
verliet, begonnen de werkloozen hem te
volgen. Af en toe werd er gejouwd en ge
scholden. Omdat later het gejoel sterker
werd en men begon op te dringen be
sloot de politie er een eind aan te maken.
Met getrokken sabel werd een kleine
charge verricht. De demonstranten stoven
uiteen en de heer De Zeeuw kon zijn weg
vervolgen.
Een rumoerige vergadering van de
S. D. A. P.
Gisteravond heeft de afdeeling Rotter
dam van de federatie van de S.D.A.P. van
half acht tot kwart voor één een druk be
zochte vergadering gehouden, ter bespre
king van de houding van de Rotterdam-
sche raadsfractie, ten opzichte van de
loonvoorstellen van het college van B. en
W. én van de houding van de beide so
ciaal-democratische wethouders. De zaal
was geheel met belangstellenden gevuld,
velen moesten met een staanplaats genoe
gen nemen en een paar honderd men-
schen ziin teruggestuurd. Het totaal aan
tal bezoekers werd op 11 a 1200 geschat.
De vergadering had een stormachtig ver
loop en is daardoor niet tot een resultaat
kunnen komen. Een paar moties zijn in
gediend, maar niet in stemming gekomen.
De vergadering is geschorst. Wel is geble
ken, dat de meerderheid niet achter de
raadsfractie staat.
Toen wij tegen het sluiten van de ver
gadering bij het gebouw, waar zij werd
gêhouden kwamen, klonken ons, zegt de
„N. R. Ct.", al luide kreten tegemoet. Er
werd in koor geroepen: wij eischen stem
ming, wij eischen stemming! Het bleek,
dat men stemming eischte over het be
sluit, om de vergadering te schorsen. Men
had de moties in behandeling willen heb
ben. Af en toe klonk schel gefluit en werd
er geroepen: weg met de wethouders, weg
met dè verraders, waarna de Internatio
nale werd gezongen.
Buiten werden de debatten voortgezet.
Men viel aanvankelijk wethouder De
Zeeuw zóó lastig, dat hij zich genood
zaakt zag een anderen kant uit te gaan,
dan eerst in zijn voornemen lag. Later is
hij toch op zijn schreden teruggekeerd.
„Het Volksblad" meldt hieromtrent
nog:
„De geprikkelde stemming nam hand
over hand toe, zoodat de sprekers zich
slechts met de grootste moeite verstaan
baar konden maken. Nadat De Zeeuw
herhaaldelijk gedreigd had, de vergade
ring te zullen sluiten, wanneer deze niet
geneigd bleek, een behoorlijk debat mo
gelijk te maken, zag hij zich omstreeks
half één genoopt inderdaad tot sluiting
over te gaan.
Een aantal ingediende moties en een
compromis-voorstel brachten het daar
door niet tot een stemming."
COLLECTIEVE
ARBEIDSOVEREENKOMSTEN IN 1931.
Het Centraal bureau voor de Statistiek
heeft weder het jaarlijksch overzicht van
den stand der collectieve arbeidsovereen
komsten op den lsten Juni van het afge
loopen jaar gepubliceerd. Hieraan ontlee-
nen wij de volgende cijfers aangaande de
aantallen, bestaande overeenkomsten, als
mede de aantallen van de daarbij betrok
ken ondernemingen en arbeiders in 1931
en vroegere jaren.
Overeen- Onder- Werk-
Datum komsten nemingen nemers
1 Jan. 1920 924 22541 273598
1 Juni 1930 1538 23524 385564
1 Juli 1931 1478 23341 358354
Na een periode van teruggang na 1920
heeft men in het tijdvak 19261930 een
gestadige uitbreiding kunnen waarnemen
van de aantallen overeenkomsten en daar
bij betrokken ondernemingen en werkne
mers. Deze groei is in 1931 tot stilstand
gekomen tengevolge van de economische
crisis. Het aantal onder collectieve con
tracten werkende arbeiders nam in het
afgeloopen jaar vergeleken met 1930
af met ruim 27000, terwijl daarentegen
het aantal ondernemingen vrijwel gelijk
bleef, een verschijnsel, dat duidt op in
krimping van personeel.
Na 1 Juli 1931 (den datum, waarop de
statistiek gebaseerd is) is deze teruggang
nog sterker geworden, o.m. doordat eenige
belangrijke overeenkomsten beëindigd en
tot dusver niet weer vernieuwd zijn, zoo
als de overeenkomsten in de metaal-in
dustrie, de havenbedrijven in Amsterdam
en Rotterdam, zoomede voor de schepe
lingen ter koopvaardij.
Vergeleken met 1930 hadden een hoo-
ger contractloon o.a. typografie-arbeiders
en boekbinders, monteurs in de verwar-
mings-industrie, enkele groepen arbeiders
in de Waalsteen-industrie. Een lager loon
hadden o.a. landarbeiders in verschillen
de plaatsen, arbeiders in export-slagerijen
te Oss, in beetwortelsuikerfabrieken "üe
Groningen en Hoogkerk, alsmede een aan
tal categorieën van arbeiders in de sigeu-
ren-industrie en scheepspersoneel ter
koopvaardij.
DE S. D. A. P. EN DE RUMOERIGE
LINKERVLEUGEL.
Een resolutie van het partijbestuur.
Naar „het Volksblad" meldt, vergaderde
Zaterdag het Partijbestuur der S. D. A. P.
Alle leden waren aanwezig. Op deze bij-
eenkomst werd een ontwerp-resolutie voor
het a.s. Partij-congres vastgesteld, waarin
het in verband met het optreden van de
z.g. linkervleugel o.m. heet:
Het congres
„eischt van alle leden der Partij, dat zij
zich zullen onthouden van de vorming en
de instandhouding van bijzondere groepee
ringen alsmede van andere handelingen,
die de eenheid der Partij in gevaar bren
gen en haar strijdkracht schaden;
eischt derhalve, dat de bladen „De So
cialist" en „De Fakkel" zullen worden op
geheven en dat een einde zal komen aan
alle bijeenkomsten van groepen partijge-
nooten, die ten doel hebben de taktiek
der Partij te behandelen en belegd zijn
door andere dan de daartoe door de Par
tij bevoegd verklaarde instanties;
draagt aan het Partijbestuur op, voor
de naleving van deze eischen met ge
strengheid te zorgen, voorzoover de afdee-
lingen daartoe geen gebruik maken van
haar statutaire bevoegdheid en machtigt
het Partijbestuur om zoo noodig hen, die
tegen dit Gongresbesluit handelen, den
Partijraad gehoord, als lid der Partij
te royeeren."
In verband met deze zaak schrijft de
heer Vliegen in „De Sociaal-Democraat"
o.m.:
„Waar staat het deel van het proleta
riaat dat nog gewonnen moet worden,
links of rechts van ons? Tegenover de
nog geen 100.000 communisten, anar
chisten, syndicalisten of hoe ze meer mo
gen heeten aan den linkerkant bij wijze
van spreken staat zeker een klein,
misschien wel een groot, millioen aan
den rechterkant. Daarheen moet onze pro
paganda gaan, daar ligt het groote pro
bleem, dat om oplossing vraagt. Een op
lossing die nog wel als eisch zal stellen,
dat wij allerhande ballast overboord
gooien die de traditie ons heeft vermaakt
en die een hinderpaal is om de klove die
deze massa van ons scheidt, te overbrug
gen. Men denke als voorbeeld slechts aan
de religieuze kwestie.
„Komt de partij in handen van onze
linkschen, dan is elke kans op die over
brugging voor onafziehbaren tijd verke
ken, dan krijgt de beweging weer een sek
tarisch karakter, wordt ze weer een bewe
ging waar groote woorden de plaats van
de vruchtbare daden vervangen.
„Zoo is mijn kijk op de zaak, en het
groote gevaar is dat in dezen tijd van
economische ontreddering door de nega
tieve z.g. revolutionaire woordenkraam
van de z.g. linkschen de vaste gang in
die richting wordt onderbroken.
„Daar en niet in het verlies döor de
partij van haren z.g. linkervleugel zie ik
de ramp van de duurzame proletarische
verdeeldheid en dus van de socialistische
onmacht dreigen."
EERSTE KAMER.
Tijdelijke korting jaarwedden leden van
Raad van State enz.
Blijkens het voorloopig verslag der Eer
ste Kamer over het ontwerp van wet, tot
vaststelling van een tijdelijke korting op
de jaarwedden van de leden van den Raad
van State, de alg. Rekenkamer, de rechter
lijke macht en de militair-rechterlijke
macht waren er ter eene zijde leden, die
de voorgenomen salarisverlaging der
Rijksambtenaren afkeurden, ter anderer
zijde velen, die haar onder de gegeven om
standigheden alleszins te billijken achtten.
Verscheidene leden, die tegenstanders
waren va.n de hier aan de orde zijnde be
zuinigingsmaatregelen waren van oordeel,
dat het betrekkelijk geringe deel van het
tekort op de begrooting, hetwelk men be
oogt te voorkomen door de verlaging
van de salarissen der ambtenaren, beter
op andere wijze had kunnen worden aan
gevuld. Zij vestigden in de eerste plaats
de aandacht op de mogelijkheid van hef
fing eener conjunctuurbelasting; ten twee
de zou huns inziens ingrijpend kunnen
worden bezuinigd op de defensie, zonder
dat daarbij aan de weerbaarheid van ons
leger en van onze marine afbreuk behoef
de te worden gedaan.
Andere leden bestreden dit betoog en
schaarden zich achter de Regeering.
WASCHTAFEL, BAD en GEIJSER
voor f 145. Installateur: J. M. Polderman,
Goes. Tel 129. (Adv.)
Vlissingen. Gisteravond had ten raad-
huize de eerste algemeen© vergadering
plaats van het plaatselijk Crisis-Comité.
Deze vergadering was buitengewoon druk
bezocht.
Do voorzitter, dhr G. A. van Woel-
deren, heette de dames en hoeren wel
kom op deze eerste vergadering. Op en
kelen na, die met kennisgeving afwezig
waren, is het comité voltallig,
Met opzet heeft Spr. eenigen tijd ge
wacht met de off icieele constitueering van
het comité, omdat hij de vergadering zoo
veel mogelijk wilde inlichten. Het is niet
zijn bedoeling om veel met het groote co
mité te vergaderen, daar het werk mis-
schien beter gedaan kan worden door het
dagelijksch bestuur en de sub-comité's.
Spr. wees er op, dat er nog veel mis
verstand bestaat omtrent de taak van het
comité en legde er den nadruk op, dat
het is ingesteld om in den ergsten nood te
kunnen voorzien. Deze zorg zal zich uit
strekken tot allen, die in nood verkeeren
onder alle categorieën der bevolking; b.v.
gepensionneerden, ouden van dagen, den
kleinen middenstand enz., kortom allen,
welken in bitteren nood verkeeren, terwijl
een commissie B zorgt voor werklooze ar
beiders, waarvoor is aangewezen de com
missie van advies voor sociale zaken.
Van het centraal comité te 's-Graven-
hage zijn reeds verschillende giften of uit-
deelingen ontvangen. Van de plaatselijk
ingekomen giften mag 90 pet hier ter
plaatse blijven en moet 10 pet worden af
gedragen aan het Centraal Comité. Dit
is zeer zeker een practische regeling.
Tot heden was bij den penningmeester
en de „Vliss. Crt" ontvangen een bedrag
van f 1918.69, terwijl tevens giften in na-
tura van verschillende firma's zijn ont
vangen, alles van zeer goede kwaliteit.'
Op 22 Jan. zal nogmaals de uitvoering
herhaald worden, welke heeft plaats ge
had voor het Walchersch Rijwielpad,
waarvan de opbrengst bestemd is voor het
Comité.
Onze taak zal nu zijn, diegenen te vin
den die in aanmerking komen voor en be
hoefte hebben aan steun en spr. doet een
beroep op allen daaraan mede te werken
Alle ter kennis gebrachte gevallen worden
nauwkeurig onderzocht en zooveel moge
lijk zal worden geholpen.
Spr. hoopt tenslotte op veler medewer
king.
Hierna gaf de burgemeester gelegen
heid tot bespreking, waarvan door ver
schillende aanwezigen een ruim gebruik
werd gemaakt.
Opgemerkt werd o.a., dat er bij de sa
menstelling van het uitvoerend comité te
weinig rekening is gehouden met de vak
centrales, dat men uiterst kiesch moet zijn
met het inzamelen der gelden. Verder
werd er op aangedrongen, pogingen aan
te wenden, dat de verschillende buurtcom-
missies voor de havenfeesten hun gelden
storten in de kas van het crisis-comité,
daar er van feestvieren binnen afzienba
re n tijd geen sprake zal zijn, en deze
buurtcommissies op te wekken met het
inzamelen van gelden voort te gaan, doch
dan voor,het crisis-comité.
Ook werd er op gewezen, dat steun bij
de georganiseerde arbeiders niet den
schijn mag wekken van bedeeling.
De voorzitter zeide, dat met de gemaak
te opmerkingen ernstig rekening zal wor
den gehouden.
De gemeente zal in wijken worden
verdeeld en daar bleek, dat de verga
dering het meest voelde voor het aan
bieden van steunbonnen van diverse waar
de zal in deze richting gewerkt wor
den. Ook kunnen busjes geplaatst wor
den op de verschillende ondernemingen,
daar dit allen schijn van pressie uit te
oefenen ondervangt en ieder daarin kan
storten wat men wenscht te geven. Bij
de buurtcommissies zal worden onder
zocht of deze hun medewerking zullen
verleenen.
Dhr P. G. Laernoes, vice-voorzitter,
drong nog aan op den noodigen spoed,
daar wij zoo spoedig mogelijk geld moe
ten hebben.
Nadat Dr A. Staverman den voorzitter
had dank gebracht voor zijn initiatief,
sloot deze te ruim 10 uur de vergadering.
De weldadigheidspostzegels brach
ten alhier dit jaar f2427,53 op tegen ver
leden jaar f 2229,34.
Goes.Bevolking. Ingekomen: S. E.
R. Luijmes, verloskundige, van Gouds
waard, Ganzepoortstraat 3; M. de Pan,
geb. van Hoorn, zonder beroep en kin
deren, van Kattendijke, Pieter Jasp. plein
13; J. Koens, dienstbode, van Heinkens-
zand, Kloet, weg 5a; J. de Kok, timmer
man, van 's H. Arendskerke, Couwerve-
str. la; E. J. Driedijk, dienstbode, van
Heinkenszand, Kloet, weg 5a; J. de Feij-
ter geb. Bron, zonder beroep, van Water
landkerkje, L. Vorststr. 38a; H. H. Stein-
meier en gezin, coupeur, van Zierikzee,
Geraniumstr. 6; L. Sonke, dienstbode,
idem; P. Coomans, dienstbode, van Hil
versum, Trompstraat 3; A. v. d. Vliet en
echogen., magazijnchef, van Kattendijke,
Violenstr. 40; G. de Pan en kinderen,
veldarbeider, van Kattendijke, P. Jas-
persepl. 9; H. F. v. d. Sluis en gezin,
ambt. van G. L., van Hillegersberg,
K. Kerkstr.3; F. J. van Hese, landarbei
der, van Anna Paulowna, Scheldestr. 12;
M. J. Roose, dienstbode, van Rotterdam,
P. Jasperseplein 19; D. W. Hoekendijk
en gezin, caféhouder, van Wemeldinge,
Groote Markt 30; J. H. Krauwel en echtg.
administrateur, van Berlijn, Rimmeland-
plein 5; P. M. Huiszoon, dienstbode, van
Bergen, Westwal 36; B. A. Vermeulen,
dienstbode, van 's-Gravenpolder, Groote
Markt 17; J. B. A. van Boven, bakkers
knecht, van Middelburg, 's-H. H. k. str.
17; M. H. Constandse, makelaar, van
Breskens, Kamperfoeliestr. 2.
Vertrokken: R. Wiebenga en gezin, ver-
tegenw., naar Amsterdam, Stadionplein
85; L. F. Koole, dienstbode, naar Terheide
a. Zee 17; D. J. v. d, Visse, winkelbecL,
Kruiningen. Maandagavond speelde
Kruiningen een competitiewedstrijd Dam
men tegen Vlissingen aldaar. De uitslag
was als volgt: D. G. v. TuylG. Dek,resp.
Vlissingen en Kruiningen 20; C. Mos
G. Duindam 11, C. v. BienenM. v.
Nieuwenhuize 20, G. F. de KrijgerJ.
Krijger 02, G. MaartenseM. Lavooi
20, G. S. de WaalD. Duindam 02,
G. v. GeraatM. Ie Clercq 02, J. Koch
W. Visscher 11, P. v. d. BroekeA.
Dek 02, F. G. PluimersJ. Krombeen
02. Totaal resp. Vlissingen en Kruinin
gen 812.
Hedenmorgen (Dinsdag) is te Oost-
dijk de schuur en bergplaats van H.
Meeuwse afgebrand, waarbij een partij
oude fiets- en autobanden en onderdee-
len verbrandden, welke daarin geborgen
waren.
Serooskerke. Maandagavond vergader
de de afdeeling Patrimonium alhier. Na
verschillende huishoudelijke zaken werd
door dhr L. Jobse een inleiding geleverd
over: „Patrimonium op 't platteland".
Op deze inleiding volgde een aangena
me bespreking. Ook werd nog een en an
der geregeld voor de a.s. jaarvergadering.
w
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Godlinze, A. A. de Bruijn,
cand. te Utrecht.
Aangenomen naar Ritthem, G. de Ru,
cand. te Scheveningen.
Bedankt voor Oosteraieland, J. G. P. v.
Berkel te Wetsinge.
Geref. Kerken.
Aangenomen naar Neede, K. Meima,
cand. te Groningen.
Bedankt voor Schoonoord, K. Meima,
cand. te Groningen.
Remonstr. Kerkgenootschap.
Beroepen te Nieuwkoop, J. Nienhuis,
proponent te Leiden. Te Oude Wetering,
L. W. van Wijngaarden, prop. te Rijs
wijk.
Geref. Gemeenten.
Bedankt voor Ridderkerk, W. G. La-
main te Leiden.
Afscheid. In de namiddaggods
dienstoefening der Gereformeerde Kerk
te Hoek nam Da J. B. Vanhaelon
Zondag afscheid van zijn gemeente. Hij
bepaalde de aandacht van zijn talrijk ge
hoor bij Hebr. 6: 48. Na de prediking
richtte hij een persoonlijk woord tot Ds
J. S. Post van Axel, die de classis Axel
vertegenwoordigde, het dagelijksch be
stuur der gemeente en ten slotte tot den
kerkeraad en de gemeente. Ds Post sprak
namens de classis en als vriend een zeer
hartelijk woord tot zijn vertrekkenden col
lega, terwijl namens kerkeraad en ge
meente woorden van dank en waardee
ring tot den scheidenden herder en
leeraar werden gericht door ouderling W.
H. Louwerse. Ds Vanhaelen hoopt a.s.
Zondag 24 Jan. zijn intrede te doen bij
de Geref. Kerk van Gerkesklooster—
Stroobos.
Predikantennood. Ondanks
het feit, dat in het afgeloopen jaar ne
gen candidaten in de Ghr. Geref. Kerk
tot het predikambt werden toegelaten,
welk aantal in jaren niet bereikt werd,
blijft de predikantennood in de Chr.
Geref. Kerk nog zeer groot. Vijftig pro
cent der gemeenten blijft verstoken van
herderlijke bearbeiding.
Over de resp. classes verdeeld, zegt „De
Wekker", heeft de classis Groningen op de
tien gemeenten er zes vacant; de classis
Leeuwarden van de twaalf gemeenten er
vier vacant; de classis Zwolle van de vijf
tien gemeenten vijf vacant; classis Am
sterdam van de negentien gemeenten tien
vacant; de classis Apeldoorn van de acht
gemeenten zes vacant; de classis Utrecht
van de zeventien gemeenten zes vacant;
de classis Dordrecht van de veertien ge
meenten zeven vacant; de classis Den
Haag van de twaalf gemeenten vijf va
cant en de classis Rotterdam van de der
tien gemeenten acht vacant. Totaal zijn
van de 120 gemeenten er niet minder dan
59 vacant.
De heer Vliegen, een van de vetera
nen der S. D. A. P., heeft in verband
met het optreden van de „linkervleugel"
in die partij een zeer verstandige opmer
king gemaakt.
Hij heeft n.l. gewezen op het groote ge
vaar dat er in dezen tijd van economische
ontreddering ligt in de negatieve z.g. re
volutionaire woordenkraam van de z.g.
linkschen.
Daarin ligt inderdaad een niet te on
derschatten gevaar.
Het is allepn maar jammer dat dit
door de leiding van de S. D. A. P. niet
eerder is bedacht.
Er zou dan heel wat negatieve z.g. re
volutionaire woordenkraam tegen de re
geering en de partijen die haar bij haar
bezuinigingswerk steunen, achterwege zijn
gebleven.
Men zou dan niet de voorstelling heb
ben gewekt, dat de bedoeling van de
bezuinigingsmaatregelen is de arbeiders
belangen te schaden.
Men zou dan niet dag in dag uit de
massa hebben opgehitst.
Men zou dan gedacht hebben aan het
woord, dat wie wind zaait, storm zal
oogsten.
De storm is er nu. Maar het is niet
alleen de Regeering zooals de bedoeling
was die er door wordt getroffen.
De „windmakers" zelf zitten gevaarlijk
in den tocht.
OPMERKER
DE RAMP VAN LEIDEN.
1807 12 Januari 1932.
Vandaag is het 125 jaar geleden, dat
door het springen van een met buskruit
geladen schip de geheele binnenstad van
Leiden werd verwoest, bij welke ramp
151 inwoners het leven lieten.
Ter gelegenheid van de honderdjarige
herdenking van dit feit verscheen van de
hand van prof. dr L. Knappert bij S. en
W. N. van Nooten te Schoonhoven een
volledige beschrijving, getiteld: De ramp
van Leiden.
Aan dit werkje, worden via het „Va
derland", de volgende bizonderheden ont
leend:
De dag liep ten einde, de zon was te 4
uur 1 minuut ondergegaan en daar het
den 8sten nieuwen maan was geweest,
was het spoedig geheel donker. Bovendien
was de winter er dat jaar niet een van
heldere vorst, maar guur en druilig, met
natte sneeuwbuien. Het was Koppermaan
dag en de drukkersgezellen hadden hun
feest gevierd. Wie had eenige aandacht
geschonken aan een kraakschip, binnen
vaartuig met één mast, dat in den vroe
gen morgen de Mare ingevaren, reeds ten
halftien was komen te liggen aan de
noordzijde van het Rapenburg bij de
Langebrug? En dit te minder, omdat nie
mand wist welke gevaarlijke lading het
inhield, het ook niet vermoeden kon bij
de waakzaamheid der politie en de
strengheid der keuren op het vervoer
van buskruit. In wezenlijkheid was het
geladen met 37000 pond grof buskruit,
ingenomen bij den kruitmolen van den
heer Hasselaar te Ouderkerk a. d. Am-
stel. Het werd gevoerd door schipper
Adam, zoon Adam oud 14 jaar en zeer
gebrekkig en Jan van Engelen, oud 21
jaar.
Wie vermag uit te maken, wat toen is
geschied? Dat er op 't oogenblik der ont
ploffing meer dan één man aan boord
was, blijkt uit het getuigenis van Jan
Overduin, een baggerman, die, kort tevo
ren daar langs komend, een man aan dek
tegen anderen had hooren praten. Ook
is er eten gekookt, want er werden aard
appelschillen over boord geworpen. Maar
overigens. Waren de knechts dronken
vanwege den Koppermaandag? En dus
roekeloos met het vuur, waarboven zij
spek brandden? Of stokvisch kookten?
Hadden zij bovendien kruit uit de vaten
gestolen en daarbij op de planken ge
stort, dat nu allereerst vuur vatte? Of wa
ren zij niet dronken, maar daarom niet
minder zorgeloos? Men wist het toen niet
en vermoedelijk zullen wij het nimmer
weten.
Maar toen op dien rampzaligen middag
de klokken 15 minuten over vieren wezen
vloog het schip in de lucht. Er was een hel
en schitterend licht, dan een witte wolk
zichtbaar boven de huizen van het Rapen
burg, welke zich met rukken uitbreidde;
daarna werd een doffe slag gehoord met
sterke dreuning en tegelijk (ofschoon de
aangegeven volgorde duidelijk is waarge
nomen) wankelden de huizen, spleten de
muren en stortten inéén. Leidens schoon
ste stadswijk in één reusachtigen, ontzet-
tenden puinhoop, ijselijk graf van een
aantal harer burgers.
De slag van het losbarstend kruit was
in Leiden zelf niet zóó zwaar als men
zich buiten Leiden verbeeldde. Te Zwam-
merdam was het een „verschrikkelijk ge
luid" en 'n schok als van een „verdel
gende aardbeving". In gansch Rijnland
sprongen de deuren open. In Den Haag
hoorde men als het suizen van een plot-
selingen, geweldigen wind. In Amster
dam dacht men, dat er op de Zuiderzee
een oorlogsschip gesprongen was. In
Zwolle, in Deventer, ja in Friesland werd
de slag gehoord, maar, vreemd genoeg,
niet in Katwijk.
Ter plaatse waar het vaartuig gelegen
had, vóór de huizen van de weduwe Zee-
wold, den Utrechtschen emeritus-hoog-
leeraar Rau, de weduwe Tak, den predi
kant Broes en den hoogleeraar Rau Jr.,
werden wal en straat tot aan de huizen
weggeslagen, terwijl bet Rapenburg tus-
scl
bli
me
gei
we
da;
dei
we
het
de
de
bai
sle
ov<
ba
ste
zij<
gr;
