No. 76
Dinsdag 30 December 1930
45e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Go's Bank N.V. Soes
EERSTE BLAD.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Christendom en Oorlog.
Buitenland.
Binnenland
Uit de Provincie.
Belangrijkste Nieuws.
4V2 OBLIG.-LEENING
Kerknieuws.
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange forststro at 70, Boes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg.
Plrma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAO.
Abonnementen* 11?;
Per 3 maanden, franco per post, f 3.«—
Losso nummers 10.05
Prijs der Advertentien:
1—4 regels (1.20, elke regel meer 30 ot
BIJ abonnement belangrijke korting.
In verband met den beperkten dienst bij
de posterijen op Nieuwjaarsdag, moet
„De Zeeuw" a.s. Woensdag, evenals des
Zaterdags, vroeger verschijnen. Adverten-
tiën voor dit nummer moeten UITERLIJK
KALF TIEN Woensdagmorgen In ons
bezit zijn.
DE DIRECTIE.
Het December-nummer van „Anti
revolutionaire Staatkunde" bevat een be
langrijk artikel van Dr G. Brillenburg
Wurtb over: „Christendom en Oorlog".
Na een overzicht te hebben gegeven
van wat omtrent dit probleem van ver
schillende zijden is geschreven, komt Dr
Wurth tenslotte tot de vraag, in welke
richting z. i. naar Calvinistisch beginsel
de oplossing van dit vraagstuk is te zoe
ken.
„Daarbij komt het ons dan wel zeer
gewenscht voor, er aanstonds aan te her
inneren, dat we het vraagstuk van Chris
tendom en oorlog niet geïsoleerd moeten
beschouwen. Dat dunkt ons een ernstige
fout, waaraan velen zich schuldig maken.
Te verklaren valt dat wel. We hebben nog
pas kort geleden de verschrikking van
den oorlog meegemaakt. En elkeen denkt
met ontzetting aan de mogelijkheid, dat
we straks voor een herhaling komen te
staan van de gruwelen, die ons de vorige
oorlog te zien heeft gegeven. Geen won
der, dat voor velen het een van de meest
nijpende vragen geworden is: hoe moeten
wij als christenen tegenover den moder
nen oorlog staan; kunnen wij daaraan nog
meedoen, ja of neen?
Toch hebben we het ons duidelijk be
wust te zijn, dat het vraagstuk van den
Christen en den oorlog nooit op zichzelf
staat, maar deel uitmaakt van dat veel
breedere vraagstuk van de positie van
den Christen in het moderne leven in het
algemeen en meer in het bijzonder van de
verhouding van den Christen tot den
staat. Hoe men den oorlog beoordeelt,
hangt immers het bleek ons duidelijk
bij al de vertegenwoordigers van de beide
richtingen, die we aan het woord lieten
komen grootendeels hiervan af, hoe
men den staat beschouwt en hoe men de
verhouding ziet van politiek en moraal.
Meent men van uit zijn christelijk stand
punt tusschen die beide een volstrekt dua
lisme te moeten poneeren en de politiek,
als behoorend tot de sfeer van „de we
reld", vrijheid te moeten geven zich naar
haar zoogen. immanente wet van zelf
handhaving te ontwikkelen, dan mag men
om andere redenen bezwaar hebben tegen
de gruwelen van den oorlog, dan kan men
principieel den oorlog niet meer veroor-
deelen. Want bij een dergelijke opvatting
van politiek is oorlog wel zoo goed als
onvermijdelijk. En omgekeerd, meent men,
dat ook de politiek gebonden is aan de
zelfde normen, die voor het individueele
.zedelijke leven van den Christen gelden,
die van naastenliefde en zelfverlooche
ning, dan mag men den oorlog als onver
mijdelijk beschouwen, dan is hij voor den
Christen in elk geval onvoorwaardelijk uit
den booze en gaat men niet vrij uit, als
men niet zonder meer alle verantwoor
delijkheid ervoor weigert te aanvaarden.
Is nu echter dat laatste standpunt juist?
Is het eisch van christelijke beginselen,
de geboden van den Heiland uit de Berg
rede, b.v. Zijn gebod van vijandsliefde en
Zijn eisch om den booze niet te weder-
staan, zoo maar aanstonds te verheffen
tot normen voor de politiek? Wij meenen
van niet. Het is nu eenmaal een typee
ring van den humanistischen geest van
dezen tijd de zedelijkheid te beschouwen
als de hoogste levenssfeer en daarom, al
thans in theorie, ook aan elke andere
levenssfeer de ethische nonnen op te
dringen. Echter, al wordt deze humanis
tische gedachte voortdurend weer als spe-
cifiek-christelijke gepropageerd, ze is dat
allerminst. Gelijk inzonderheid het Cal
vinisme zoo met nadruk vooropgesteld
heeft, is niet de zedelijke norm de hoog
ste, maar de religieuze en zijn alleen
daaraan en nooit aan de zedelijke norm
alle wetten en nonnen in de wereld en
het menschenleven gesubordineerd. Wil
men, alles wat bestaat is onderworpen
aan de Wet Gods. Maar juist door te aan
vaarden de onderworpenheid van alles
aan de Wet Gods en daaraan alleen, hand
haaft men de relatieve zelfstandigheid
van de onderscheidene levenssferen en
hun recht en plicht om zich overeenkom
stig de van God aan elk van hen geschon
ken eigen wet te ontwikkelen.
Dit geldt ook met betrekking tot de po
litiek en de moraal. Natuurlijk beide zijn
gebonden aan de Wet Gods. Maar die
Wet Gods draagt voor elk van beide een
eigen karakter. De levenswet voor de po
litieke levenssfeer is het recht en de le
venswet voor de ethische levenssfeer is
de liefde.
Daar vloeit vanzelf uit voort, dat ver
oordeeling van den oorlog op grond van
de onderstelling, dat voor de politiek de
zelfde normen geldeh als voor de per
soonlijke moraal, door ons niet kan wor
den aanvaard".
Daarmee is echter het oorlogsprobleem
niet opgelost. Want de groote vraag blijft
nu maar: in hoever kan van den oorlog
gezegd worden, dat hij is middel in dienst
der overheid tot handhaving van dat
recht, dat de levenswet is voor de sfeer
der overheid?
Niet iedere oorlog kan als middel tot
rechtshandhaving worden gezien. En bo
vendien, zelfs voor een rechtvaardige zaak
mag men nooit den strijd voeren met mid
delen, strijdig met het recht.
Na dit alles in het licht te hebben ge
steld, wijst de schrijver verder nog op
de roeping van den afzonderlijken bur
ger, inzonderheid van den Christen, in
geval hij van de onrechtmatigheid van
ten oorlog overtuigd is.
Op wat hieromtrent wordt gezegd, ves
tigen wij in een volgend nummer de aan
dacht.
Onlusten in Britsch-lndië.
Een telegram uit Rangoon meldt dat
de muiters in het distriet 'Tharrawaddy
Zondagnacht nog een onverhoedschen aan
val hebben gedaan op drie dorpen, die
nagenoeg platgebrand werden. Zij heb
ben niemand lastig gevallen of verwond,
maar zij 'hadden het wel in de eerste
plaats voorzien op de woningen van de
paar rijke menschen, die ieder dorp bezit,
nl. de eigenaars van huizen of grond en
de geldschieters.
Tussohen de regeeringstroepen en de
opstandelingen is thans in het Tharra-
waddy-district een hevige slag aan den
gang. Tot dusverre hebben de opstande
lingen zich in hun stellingen weten te
handhaven, hoewel zij met artillerievuur
beschoten worden. Hunne verliezen zou
den zeer talrijk zijn. Een deel van IJschun-
gel is in vlammen opgegaan. De sterke
rook verhindert het verdere oprukken der
Britsdh-Indische troepen. Het kanonge
bulder is op vele kilometers af stands
hoorbaar.
Groot complot In Turkije.
Volgens een bericht uit Constantinopel
heeft de Turksche politie een groot com
plot ontdekt, dat zich ten doel stelde, de
tegenwoordige regeering omver te wer
pen. De samenzweerders stonden in ver
binding met de leiders van den opstand
in de provincie Smyrna.
De beweging moet zich over een groot
gedeelte van Turkije hebben uitgebreid.
Onder de samenzweerders bevinden zich
ook verscheidene hooggeplaatste ambte
naren.
In het geheel zijn in verschillende ste
den meer dan 1000 personen gearresteerd,
onder wie zich ook talrijke vrouwen be
vonden.
Een infanterie-regiment aan welks be
trouwbaarheid getwijfeld werd, is ont
wapend, terwijl de officieren gearresteerd
zijn.
De regeering heeft een wetsontwerp in
gediend, dat bijzondere maatregelen te
gen de aanstokers van reactionnaire be
wegingen inhoudt.
Na een onderzoek door den minister
van binnenlandsche zaken ter plaatse ge
houden, zijn 'de gouverneurs van Smyrna
en Maniss afgezet.
Storm.
Het Kanaal en de Zuid-Oostkust van
Engeland zijn 'gisteren den geheelen dag
door een hevi'gen storm geteisterd en rei
zigers, die van uitstapjes naar Parijs of
Brussel terugkeerden, hebben zeer moei
lijke overtochten met de Kanaalbooten
naar Dover en Folkestone beleefd. Dover
Calais duurde zes inplaats van ruim
1 Vi uur. De meeste passagiers waren
hevig zeeziek.
Ook Zuid-Rusland is door een hevigen
storm geteisterd.
De spoorwegverbindingen tusschen
C'harkow en het Donetzbekken zijn geheel
gestoord. Ook de telegrafische verbindin
gen zijn verbroken.
Bloedige gevechten in Marokko.
Ten Westen van Golomb Beschar aan
de Marokkaansche grens is het tijdens de
Kerstdagen tot ernstige gevechten geko
men tusschen Fransche inboorlingen-
troepen, die door vliegtuigen werden be
schermd, en een groep opstandelingen.
Hierbij zijn vele dooden gevallen, ter
wijl verscheidene inboorlingen zijn ge
wond. Een nog niet onderworpen Marok
kaansche stam had de grens overschre
den en een vredelievende stam overval
len, waarbij drie personen werden ge
dood. Met ongeveer 100 kameelen zijn zij
toen ontkomen.
Uit Colomb Beschar werden onmid
dellijk eenige vliegtuigen uitgezonden om
de vluchtelingen op te sporen. Deze zijn
op ongeveer 35 K.M. afstand achter
haald. Door machinegeweervuur werden
zij door de vliegtuigen genoodzaakt hun
vlucht op te geven. Inmiddels arriveer
den uitgezonden troepen, die direct toi
den aanval overgingen. Het is den op
standelingen niettemin gelukt in het don
ker een goed heenkomen te zoeken. Doch
den volgenden dag werden zij weer op
gespoord, waarbij het opnieuw tot een
gevecht kwam, dat eenige uren duurde
Het is de opstandelingen gelukt in den
nacht met het grootste deel van den buit
te ontkomen.
Korte Berichten.
Gisteren is wederom een Engelsch
motorschip, de Eleanor Joan, door de
Amerikaansohe kustwacht opgebracht.
Aan boord bevonden zich spiritualiën ter
waarde van 35.000 pond, die alle in be
slag werden genomen. Een en ander ge
schiedde na een tamelijk 'hevig vuurge
vecht, aangezien het schip weigerde gevolg
te geven aan het bevel om bij te draaien.
Volgens den marinemedewerker
van de „Daily Telegraph" zullen op de
Engelsche oorlogsschepen nieuwe ka
nonnen in gebruik worden genomen, die
geheel uit staal vervaardigd zijn. Zij zijn
lichter dan de oudere en ook beter tegen
slijtage bestand.
De onderhandelingen inzake het
loonconflict in de metaalindustrie voor
het tariefdistrict Halle, Maagdenburg en
Anhalt, zijn na vijf uur vergeefsch po
gen om tot overeenstemming te komen,
afgebroken. Den 6den Januari a..a zal c*e
scheidsrechter de zaak in handen nemen
Bij de onderhandelingen in het
district der Lüdenscheider metaalindus
trie, waar 10 a 12 duizend arbeiders
werkzaam zijn, zijn de loonen krachtens
scheidsrechterlijke uitspraak met zes
percent verlaagd.
De postvluchten op Indië.
Het zesde postvliegtuig vertrok gister
morgen 5.15 uit Bangkok en kwam te
11.25 in Akyab aan. Te 12.27 vertrok het
van daar naar Calcutta, waar het te 15.38
arriveerde.
Blijkens mededeeling van de Indische
Post-administratie heeft het zesde retour
vliegtuig ruim 205 kg. post aan boord.
Hiervan as 135 kg. 0.50 gr. bestemd voor
Amsterdam (stad en verdere verzending),
54 'kg. 400 gr. voor 's-Gravenhage en 10
kg. 200 'gr. voor Rotterdam.
Voor tussohenliggende landen is 5 kg.
455 gr. bestemd. Te Medan zijn nog inge
laden 2 zakken PenangAmsterdam,
bruto gewicht 1 kg. 244 gr. en 1 zak Sin
gaporeAmsterdam, bruto 'gewicht 4 kg.
260 'gr.
Het achtste postvliegtuig is gisteroch
tend te 7.15 te Athene opgestegen en te
16.10 te Mersamatruh geland. Aangezien
het vliegveld daar op 'het oogenblik in
slechten toestand verkeert, staat het nog
niet vast, of de reis morgen 'kan worden
voortgezet.
STEENKOOL OF ANTHRACIET is
veel duurder dan centrale verwarming.
Aanleg door J. M, Polderman, Goes. Tel.
129. (Adv.)
H. M. de Koningin heeft aan Dr J. H.
Bungenberg de Jong op zijn verzoek met
ingang van 1 Januari eervol ontslag ver
leend als geneesheer en keelmeeser bij
Hr. Ms. Hofhouding.
Nog een. De heer L. Doeleman
lid van de Prov. Staten voor den V.B.,
deelt aan de Z. Nsb. mede, dat hij bij
de komende verkiezing voor de Staten,
geen eandidatuur meer aanvaardt.
Goes. De heer A. M. D. van den Berg
heeft eervol ontslag gevraagd uit zijne
betrekking van hoofdredacteur der Goe-
sche Courant.
Commissarissen der betrokken N.V. heb
ben dat met ingang van 1 April a.s.
verleend.
Middelburg. In verband met het in de
laatste jaren veelvuldig afsteken van
vuurwerk op Oudejaarsavond, vestigt de
Commissaris van Politie de aandacht op
art. 24n der Algemeene Politieverorde
ning, waarbij het verboden is vuurwerk
af te steken zonder schriftelijke vergun
ning van den burgemeester.
Axel. Als opvolger van den heer J. de
Ridder, die wegens vertrek naar Zaam-
slag genoodzaakt was te bedanken, is
tot directeur van de Chr. Zangvereen.
„Asaf" benoemd de heer P. C. Brakman.
Zondagmorgen omstreeks 11 uur
kwam uit zuidelijke richting een luchtbal
lon gedreven. Eenmaal Axel gepasseerd
daalde de ballon meer en meer om na
bij Spui de landing te kunnen volbren
gen.
De inzittenden waren een dame en een
heer, die 's morgens te Rijssel waren op
gestegen. Daar de Schelde in zicht kwam
besloten de inzittenden te dalen. De bal
lon is vervoerd naar het station Axel,
vanwaar de reizigers ook zijn vertrokken.
(Tern. Crt.)
Clinge Naar „Zei." verneemt, zal het
Burgerlijk Armbestuur met ingang van
1 Januari a.s. in zijn geheel ontslag ne
men.
Sl.-Jansteen. Nu de werkloosheid ook
in deze gemeente grootere afmetingen
aanneemt, zal het gemeentebestuur trach
ten in de dringende behoeften der werk-
loozen te voorzien door productieve werk
verschaffing.
Kortgene. Zaterdag is alhier door de le
den der Geref. Gemeente een Schoolver-
eeniging opgericht met aanvankelijk 31
leden. Er werd een voorloopig bestuur
gekozen.
Kamperland. Gisteravond vergaderde
de A. R. Kiesvereen. Nederland en
Oranje. Door uitstedigheid van den voor
zitter, dhr W. F. Coumou, stond de ver
gadering onder leiding van den vice-
voorzitter, dhr J. W. Lamain. Na ope
ning op gebruikelijke wijze traden 4 nieu
we leden toe, zoodat het aantal leden
thans 71 bedraagt.
Onder de ingekomen stukken was ook
een schrijven van dhr J. J. Buijze, waar
in deze zijn erkentelijkheid uitsprak voor
het in hem gestelde vertrouwen door tel
kens zijn mandaat als lid van den ge
meenteraad te vernieuwen, maar waarin
hij mededeelde, dat hij thans wegens hoo-
gen ouderdom als zoodanig niet meer in
aanmerking wenscht te komen.
De vergadering, dit besluit eerbiedi-
Binnenland.
Het rapport der Staatscommissie-Rutgers.
De uitbarsting van de Merapi. 1300 doo
den.
De Hofpleinkerk te Middelburg in ge
bruik genomen.
Buitenland.
Complot in Turkije ontdekt.
Onlusten in Britsch-lndië.
Gevechten in Marokko.
UITGIFTE eener
groot f 20.000.~-,
In stukken van f500.— en f 100.
UlTGIFTEKOERS 100
gende, besloot hem een brief te schrijven
waarin zij haar oprechten dank betuigt
:voor den veelvuldigen arbeid door hem
als raadslid en wethouder verricht. Dhr.
Buijze heeft den leeftijd van 76 jaar mo
gen bereiken.
Verder volgde een bespreking van den
vorigen stembusuitslag.
Voorts werd besloten een adres te rich
ten aan den gemeenteraad, inhoudende
het tapverbod op Zondag.
Getracht zal worden met de Chr. Hist.
Kiesvereen. en de Chr. Werkliedenver-
een., alsmede met de Kerkeraden van
alle drie de kerkgroepen hierin samen
te werken.
Dhr van Dis van Colijnsplaat en dhr
den Boer van Wissenkerke wenschte de
ver. op de groslijst voor de Statenverkie
zing te zien geplaatst. Ten slotte hield
dhr C. Noordhoek J.Mz. een referaat over
„Crisis-verschijnselen", waarop een aan
gename bespreking volgde.
De secr., Ds F. J. van den Ende, ging
in dankgebed voor.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Zetten-Andelst, E. Schim
mel te Ameide. Te Zegveld, F. van Asch
te Randwijk. Te Birdaard, J. v. Krieken
te Exmorra.
Bedankt voor Velsen, H. Dekker te
Weesp. Voor Nieuw-Buinen, G. van Veld
huizen Az. te Nigtevecht.
Geref. Kerken.
Tweetal te Soest, A. D. R. Polman te
Rhoden en S. Wouters te Dronrijp.
Beroepen te Yerseke, H. Brink te
Onderdendam. Te Zuilichem, R. Sybran-
dy cand. te Stiens.
Chr. Geref. Kerk.
Bedankt voor Aalten, J. L. de Vries te
Bussum.
Geref. Gemeenten.
Beroepen te Vlaardingen, J. Vreug-
denhil te Bruinisse.
Krabbendijke. Bij de gehouden stem
ming is gekozen tot ouderling der Geref
Kerk dhr mr P. A Schwartz en tot dia
ken dhr M. Smallegange.
De nieuwe Hofplein-kerk ie Middelburg.
'Op Maandag 29 December 1930 werd te
Middelburg de nieuwe Hofpleinkerk in ge
bruik genomen. Reeds te kwart over 6
stroomde de 'kerk ineens boordevol, uit
gezonderd de gereserveerde plaatsen, die
tegen 7 uur allen bezet waren. Onder de
bezoekers merkten we ook op den burge
meester van Middelburg en den Commis
saris der Koningin; vele predikanten uit
Walcheren en afgevaardigden van ver
schillende kerkeraden.
Ds D. S c h e e 1 e opende de bijeen
komst, waarop gezongen werd Ps. 150 1
en 2. Ds Scheels wees op de 'belangrijk
heid van dezen avond. Spreker herinnerde
aan de historie. De Gemeente onder het
Kruis, die vergaderde in het gebouw,
waar nu de Middelburgsche Courant ge
drukt wordt, en die zich vereenigde met
de Christelijk afgescheidenen (welke ver
gaderden in de Gasthuiefcerk, die Zondag-