19 3 1
BO®®®
T^BlÜD
No. 56
D
Berlljnsehe Brieven.
EERSTE
iljn? maar wel zou hij een anderen
Drie nieuwe Acht-cylmders
en een nieuwe Zes-cylinder
TELE
FUN
KEN
St. Nïcolaas weet wat hij doet,
als hij U den T 33 zendt. Dit
nieuwe 3 lamps ontvangtoestel
vanTelefunken met selectiviteits-
regelaar, onderscheidt zich van
oudere 3 lamps toestellen door
betere ontvangst. De T 33 is een
toestel, dat door ieder met blijd
schap en dankbaarheid ontvan
gen zal worden.
Prijs T 33 incl. lampen 120
Dit nummer beste
Buiten!
Fürst Billow's mémoires.
Men moet de Fransche literatuur ken
nen, om het begrip mémoires te kunnen
waardeeren. Het is de elegante, sierlijke
vorm, waarin de Franschman zijn le
vensherinneringen weet weer te geven.
Hij doet dat met de vere, welke zijn na
tie van nature eigen is. Naast de Fran-
schen zullen het hoogstens nog de Italia
nen vermogen, eenvoudige gebeurtenis
sen in een meesleepend romantischen
vorm weer te geven.
De DuitscherB zijn er te solide, te
„echwerfallig" voor. Zij verstaan onder
mémoires het resultaat van een dagboek,
dat met Pruisische nauwkeurigheid
wordt opgemaakt en om ook maar de
geringste vergissing te voorkomen aan
strenge correctie wordt onderworpen. Zij
beoordeelen het resultaat niet naar den
vorm, maar naar den inhoud. Op den
stijl letten zij steeds weinig, het persoon
lijk karakter Iaat hen vrij onverschillig
maar ieder kapittel is voor hen een
grond tot discussie, geeft den stoot tot
gedachtenwisseling.
Zoo is hun dan ook Fürst Bülow mei
zijn „Denkwürdigkeiten" allerminst een
literair onthaal, een amusante causerie
voor de binnenkamer, maar een „Mittel
zum Zweck", een prachtgelegenheid, om
persoonlijke herinneringen en opvattin
gen met die van den rijkskanselier te me-
tén. Zij rukken aan van allen kant, de
generaals en universiteitsprofessoren,
gooien zich met hun volle zwaarte op de
beide deelen, welke tot dusver het licht
zagen in den Ullstein-Verlag te Berlijn,
vinden het schandelijk, dat een van Bis
marck's opvolgers bij een joodsche uit
geversfirma zijn aanteekeningen depo
neerde en gieten de fiolen van hun ger-
maanschen toorn uit over wijlen den
man, die het waagt, zijn heer en keizer
aan een voor hen onbegrijpelijke kritiek
te onderwerpen.. Het liefst zouden zy
Bülow uit zijn graf halen en hem we
gens „Majestatsbeleidigung" naar het
schavot sleepenl
Zij vergeten hierbij, dat keiror Wil
helm II tot de eersten behoorde, die zijn
levensherinneringen te boek bracht. De
algemeene teleurstelling, welke deze mé
moires binnen en buiten Europa teweeg
brachten, ligt nog versch in ons geheu
gen. De gansche generale staf uit den
keizerlijken glanstijd volgde het voor
beeld van zijn „Allerhöchsten Herrn" en
het einde van zulke doorgaans niet erg
boeiende levensbeschrijvingen valt nog
steeds niet te overzien.
Waar Duitschland'a „ijzeren kanse
lier" ons na zijn dood met zijn „Gedan-
ken und Erinnerungen" verraste her
innert gij u nog de opschudding, welke
het derde deel hiervan binnen en buiten
de grenzen van Doorn teweeg bracht?
waarom zou ook daar Fürst von Bülow
niet van het vele, dat zijn leven waarde
vol maakte, voor latere geslachten weer
geven? En waarom zou zulks niet juist
en vooral von Bülow doen, die den kei
zerlijken glanstijd onder de regeering van
Wilhelm II jaren achtereen van dicht
bij meemaakte, en ons dus mer vertel
len kan dan wie ook? Met welbehagen
luistert men naar dezen causeur en het
wil mij toeschijnen, dat hij onder den in
vloed zijner Italiaansche vrouw geleerd
heeft, zoo te vertellen, dat men bij hooge
uitzondering deze levensherinneringen
als „mémoires" kan bestempelen.
Ruim 24 jaar geleden, den 14en No
vember 1906, stond rijkskanselier Bü
low in den rijksdag achter den lessenaar
te spreken. Juist had zijn ambtsvoorgan
ger Chlodwig Hohenlohe zijn memoires
het licht doen zien en door 't behandelen
van Bismarck's ontijdig heengaan een
storm van opschudding verwekt. Zinspe
lende op deze vrijmoedigheid van Ho
henlohe zeide von Bülow dien gedenk-
waardigen dag: „Ich werde keine Denk
würdigkeiten hinterlassen". Met bravo en
instemmend gelach onderstreepte het
Wallothuis deze plechtige belofte. Hij zei-
de dat in een tijd, toen het levensgevaar
lijk was, des keizers beleid aan kritiek
te onderwerpen. Stond ook Bülow niet te
wachten, hetgeen Bismark overkomeu
was?
Pas veel later, toen reeds vele anderen
htmne memoires hadden uitgegeven, kwem
Bülow op andere gedaohten. Hij moest
immers Duitschland'a ineenstorting van
dichtbij beleven, zag alles gebeuren, zoo
als hij het reeds eerder verwacht en voor
speld had. Evenmin als hij Italië's ko
ning Emanuel tot neutraliteit kon bewe
gen, was hij in staat, Duitschland'a kei
zer tot een tijdte heengaan over te halen,
om althans de dynastie te redden.
In tegenstelling tot de vele geleerden
die wellicht uit traditie aan hun keizer
als aan een onaantastbare persoonlijk
heid zim blijven hechten, beschouw ik
Bülow's memoires allerminst als een
wraakneming op zijn ontijdig ontslag. Ik
waardeer dit werk als een ernstig stre
ven om latere geslachten, die ruimer zul
len denken als wij uit authenlieke ge
gevens voor te lichten hun hiermede te
helpen bij den wederopbouw van het
zwaar bezochte vaderland.
Op den eersten band „Vom Staatsse-
kertariat bis zur Marokko-Krise" 'n
boek van 634 bladzijden volgde thans
het tweede deel „Von der Marokko-Krise
bis zum Abschied". Door nog levenden
zou uit persoonlijke gekrenktheid 't voor
nemen hebben bestaan, de uitgave van
dit tweede deel te vertragen. Ook na zijn
verschijnen wordt nog beweerd, dat het
aan den handel zal worden onttrokken.
Uit betrouwbare bron liet ik mij vertel
len, dat beide deelen den voormaligen
keizer in Doorn worden voorgelezen. Een
Duitschen gast, die het gesprek op Von
Bülow bracht, moet de keizer met afwij
zend gebaar hebben toegeroepen: „Ik weet
allang, dat ik alles verkeerd heb ge
daan. Maar waarom heeft Bülow dan
niet alles beter gedaan dan ik?" Men
zou hierop kunnen antwoorden, dat
de keizer Von Bülow veel te lang buiten
alle staatsbeheer liet, om zulks mogelijk
te maken. Uit de mémoires blijkt zonne
klaar, dat Bülow bij herhaling zijn terug
roep heeft verwacht en nog in de laatste
jaren van den oorlog stond hij gereed,
zijn keizer en volk ter zijde te staan. Hij
geeft toe, dat hij toen aan de dingen geen
anderen loop meer kon geven welke
mensch zou hiertoe bij machte geweest
vrede met den vijand tot stand hebben
gebracht.
Volgt men in dit tweede doel de ge
sprekken tusschen keizer en kanselier
over den ozaar van Rusland, den koning
van Engeland en dien van België den
toenmaiigen Leopold H leest men met
toenemende spanning 's keizers randbe-
merkingen op oificiëele stukken, leest
men de weinige volledige brieven, welke
van zijn hand thans gepubliceerd worden
dan deinst men, ziende op de achter
ons liggende geschiedenis, terug voor
zooveel kortzichtigheid en zelfoverschat
ting. De grove fouten, door Wilhelm II
begaan, zijn stellig niet minder noodlot
tig geweest voor zijn land als die van
zijn vriend, czaar Niki voor Rusland. Be
denkt men dan, hoe deze met vrouw en
kinderen het offer werd eener bestiale
laaghartigheid, dan kan men van Duitsch-
land's keizer zeggen, dat hij er nog be
trekkelijk goed is afgekomen.
Na het vertrek van koning Leopold
van België uit Berlijn sprak de keizer
met Bülow over dezen hoogen gast en
sohold met 'them nog heden eigen tem
perament op de „jammerlijkheid" van
zijn „collega". Hij had dezen herinnerd
aan de hertogen van Bourgondië, er op
gewezen, dat Leopold II door bemidde
ling van Wilhelm II desgewenscht den
scepter zou kunnen zwaaien over Fransch
Vlaanderen, Artois en de Ardennen. Maar
de man met den langen Paard had hem
versteld aangegaapt en tenslotte grijnzend,
geantwoord, dat zijn ministers, noch het
Belgische parlement voor zulke verove
ringen iets zouden voelen. „Da verlor ich
meine Geduld" aldus de keizer, „en ik
zeide den koning, dat ik een monarch
niet kan respecteeren, die zich tegenover
gedeputeerden en ministers verantwoor
delijk voelt anstatt allein unserm
Herrgott im Himmel". Het Duitsche volk
weet uit bittere ervaring, waar 's keizers
onaantastbare onafhankelijkheid toe ge
leid heeft. Het gaat er nog heden zwaar
onder gebukt, moet dag-in, dag-uit vech
ten voor prijsverlaging en tegen verhoo-
ging van belastingen, terwijl zijn keizer
In Doorn een genoeglijk buitenleven kan
genieten.
„Ich habe ihm auch gesagt, dass ich
nicht mit mir spassen liesse, Wer im
Falie eines europaischen Krioges nicht
für mich sei, der sei gegen mich".
Denkt men hierbij aan de gevolgen,
welke dezen oorlog voor België had en
aan de ellende der Duitsche invasie, dan
krijgen zulke quasi-dapper aandoende
woorden een ongemeen bitteren nasmaak.
De Duitsche keizer weet nu ook zelf wel
reeds uit ervaring, wat zijn uitlating:
wie niet voor mij ie, die is tegen mij
voor hem beteekent.
Naast Bismarck was het keizerin Frie-
drioh, die het eerst een minder gunstig
oordeel over Wilhelm II tot uiting brach*
ten. Zijn moeder vergaf het haar zoon
nimmer, dat hij reeds in San Remo zijn
zwaar lijdenden vader tot afdanking te
zijnen gunste wilde overhalen. Zelfs op
haar sterfbed heeft zij hem de brutaliteit
niet vergeven, waarmee hij haar na zijns
vaders dood in Potsdam behandelde. Deze
haat werd gedeeld door haar broeder,
Koning Eduard VII van Engeland en la
ter overgenomen door diens zoon, koning
Georg V.
Daar andere Nederlandsche bladen het
recht van uittreksels verworven hebben,
is het mij heiaas niet toegestaan, hiervan
gebruik te maken. Ik kan slechts ieder
een, die zich voor de geschiedenis van
onzen veelbewogen tijd werkelijk interes
seert, den raad geven: lees de mémoires
van Bülow, toets die aan uw eigen her
inneringen en veel zal u duidelijk wor
den wat u aanvankelijk een onoplosbaar
raadsel toescheen. Naast Duitschland
hebben ook andere landen waaronder
juist Nederland niet het laatst genoemd
moet worden reden te over, om Bülow
voor zijn mémoires erkentelijk te zijn.
Wisselkoersen.
Amsterdam 3 Dec. 2.30 uur.
Parijs 9.76—9.77
Londen 12.06i/2—12.06%
New-York 2.48%—2.48%
Brussel 34.6434.66
Berlijn 50.25—50.27.
NASH
Onder deze nieuwe automobielen
bevindt zicb de krachtigste wagen,
die NASH ooit bouwde de UB
Pi. Acht-90. Wat uiterlijk, presta
ties, kwaliteit en waarde betrelt,
nee nt dit model ontegenzeggelijk
in zijn klasse een vooraanstaande
leiilende plaats in.
Een ander model, de ACHT-80,
vereenigt in zich schoonheid en
prestaties van denzeliden aard, in
een eenigszins kleineren wagen,
voor lageren prijs l
De kleinste NASH acht-cylindeT, Ae
ACHT-70, schenkt U alle voordeelen
van motoren met veel cylinders,
voor een minimum-prijs. Het is een
van de goedkoopste 8-cylinders, die
ooit in Amerika gebouwd werden.
Ten slotte, de NASH zes-cyünders,
de goedkoopste wagen, die NASH
ooit bonwde en die het overtuigende
bewijs levert, dat de Nash Motors
Company In staat is tegen lagen
prijs meer waarde te geven dan
eenige andere concurTeerende fa
briek. Het strenge principe van
NASH kwaliteit, waardoor NASH
zoo beroemd werd, wordt hierin
gehandhaaid, terwijl de prijs, dank
zij onvergelijkelijke economische
hulpmiddelen, aanzienlijk werd
verlaagd.
Wij noodigen beleeid uit tot een
bezoek aan onze showrooms, en
zullen O gaarne met een proefrit
de nieuwe modellen demonstreeren.
Onversplinterbaar glas is standaard uitvoering op alle bovenstaande
typen - Tevens zijn alle 8 c, t. modellen voorzien van een
automatische r aosis-smering.
Prijzen vanaf f. 3250.- Catalogi gaarne op aanvrage.
N.V. H. ENGLEBERT'3 AUTOMOBIELHANDEL
DEN HAAG - OPGERICHT 1898
Theresiasti. 145 - Tel. 72083 - Bezuidenhout 71
Filialen: Utrecht, Nachtegaalste 76-75a,
Telef. 13073.
Middelburg - Korte Delft
Telef.626.
HUYGENSPARK 58—59
•S-GRAVENH AGE
De oudste ervaring de modernste constructie
Dlrecteur-Hoc
R. ZUI
Bureau: Lange Fo
Tel.: Redactie en Ai
Postrekening
Bijkantoor te
Firma F. P. DHUIJ, 1
Kleine schoolt
Er zijn van die ei
ze reeds eindeloos
nog steeds uit den tr
ten worden.
W\j denken hierbij a
tjes, waarvan het
ze, dank zij de
singszueht bij net b.jz
grooten getale worde
onderwijs verknoeien.
Minister Terpsira h
nomen deze boschuid:
Kamer nogeens met
spreken.
„Ik heb eens late
het aantal kleine sc
dan vind ik voor st
dan 33 leerlingen: bij
onderwijs 201 en bij
derwijs slechts 19. Bij
van 33 tot en met 72
openbaar lager onder]
bijzonder 42o.
Wat het u.l.o. becL
scholen met minder dl
het openbaar onderwijl
zonder onderwijs; schl
met 40 leerlingen: 41
en 101 bij het bijzol
Nu zegt men, dat ef
opgaat, omdat de Grol
„In elke gemeente I
-v, heidswege voldoend d
vormend lager onderra
genoegzaam aantal sq
de wet te stellen regels
deze bepaling wordea
tot het ontvangen val
wijs gelegenheid wordj
In verband hiermee
Minister op gewezen,
Grondwettelijke bepaihl
En hij voegde daaraf
„Wanneer men nu
druk legt op de klei]
vanzelfsprekend, dat
wordt naar die vele|
scholen, waarvan son
toe, niet kunnen word|
dat zij vluchtheuvels
ven, maar waarbij er
ook zullen zijn, die m]
opoffering van de zijde
goed konden opgeheven
in zooverre nog meer
opheffing van kleine
omdat de kosten van
scholen maatstaf zijn
aan de bijzondere schl
kosten van een leerlf
openbare school dus du
in de eerste plaaLs vod
bare scholen zelf, m|
plaats, omdal die kostei
den over het bijzondel
Ook door deze cijfers
verspreide legende we
Maar toch deed de
werk door nogeens duil
dat het euvel der kleinf
intusschen vaak uitner.
wordt) niet in de eer
bijzonder onderwijs mol
>6
Antifascistische samen
Naar door Stefani
heeft de Italiaanschl
„Ovra" gistermiddag e{
satie ontmaskerd, die
ter verstoring van de
gearresteerden hj
personen, o.w. twee
bekend. Zij zijn ter
van het bijzondere
scherming van den sta
Voorts is de politie]
tische organisaties i|
Reggio, Emilia en Ron
gekomen. Ook de hierl
de personen zijn aan
geleverd.
Ten slotte arresteer
drie personen, die zich)
ledig hielden met hg
anti-fascistische period
Volgens hetzelfde ol
que is mede gearreste]
in de philosophic
wien geen beslissende