No. 45
Vrijdag 21 November 1930
45e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Go's Bank N.V. Goes
EERSTE BLAD.
Buitenland.
Binnenland
Belangrijkste Nieuws.
COUPONS EN LOSSINGEN
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
ALLE
per 1 NOVEMBER vervallende
worden verzilverd door
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange forst straat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11,
Postrekening No. £4455.
Bijkantoor te Middelburg.
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummers 10.05
Prijs der Advertentien:
1—4 regels il.20, elke regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting.
Zwakke gronden.
Op eenigszins hoogdravenden toon
heeft de heer Albarda in de Tweede Ka
mer verkondigd, dat zich een nieuwe
geest in de volkeren ontwikkelt, waar
bij men van den oorlog afkeerig wordt.
Dit natuurlijk om te laten uitkomen,
dat de maatregelen om 's lands defensie
op peil te houden overbodig en zelfs ge
vaarlijk zijn.
Een nieuwe geestl
Maar wat werd van Sociaal-democra
tische zijde in de af deelingen der Twee
de Kamer opgemerkt?
Dit:
„Niet minder zorgwekkend dan de eco
nomische toestand is, zoo betoogden de
hier aan het woord zijnde leden, de po
litieke toestand der wereld. In verschei
dene landen en tusschen verscheidene
Staten bestaan spanningen, die een be
denkelijke hoogte hebben bereikt.
De gevaren van omwenteling en oor
log bedreigen de wereld. De binnenland-
sche spanningen worden voornamelijk
veroorzaakt door de toenemende tegen
stellingen tusschen de beginselen van de
democratie en die der dictatuur. In twee
gedaanten, die van het Communisme en
die van het Fascisme, bedreigt het be
ginsel van de dictatuur die van de de
mocratie. Moskou is het centrum van
een stelselmatige propaganda, die het
vertrouwen in de waarde der democratie
bij de arbeidersklasse wil ondermijnen.
Rome is het middelpunt van een fas
cistische propaganda, die de bezittende
klasse van de democratie afkeerig
wenscht te maken. De acties van Mos
kou en Rome versterken elkaar. Het fas
cisme is menigmaal een reactie tegen het
communisme, evenals het communisme
dikwijls een reactie tegen het fascisme
is. Beide leveren voor de ontwikkeling
van de wereld ernstige gevaren op en
zij vergrooten met name het oorlogsge
vaar."
De hoogdravende rede van den heer Al
barda was dus reeds bij voorbaat door
zijne vrienden weerlegd.
En op goede gronden.
Alleen, de teekening, die van sociaal
democratische zijde gegeven werd, is
niet volledig.
Het gevaar is grooter dan hier ge
schetst werd.
Immers, het zijn naar het woord van
Mr Heemskerk, niet communisme en fas
cisme alleen, die het oorlogsgevaar ver
meerderen, maar de revolutionaire geest,
welken de heer Albarda blijkbaar in de
S.D.A.P. niet weet te dempen, vergroot
mede het' oorlogsgevaar, en zijn weige
ring, om mede te doen aan de landsver
dediging vergroot het gevaar, dat Neder
land in den oorlog betrokken wordt.
Intusschen blijkt hieruit op wat zwakke
gronden de heer Albarda zijn eenzijdige
ontwapeningstheoriën verdedigde.
Tegenspraak^ van Putschvoornemens.
Gisteren ontving ex-keizerin Zita op
het 'kasteel te Strenockerzul de delega
ties van de Hongaarsche en Oostenrijk-
sche legitimisten en in een korte toe
spraak kondigde zij aan, dat Aartsher
tog Otto meerderjarig is en voortaan
het eenige hoofd is van het Hongaar
sche koninklijk huis.
De aanwezige persoonlijkheden onder
teekenden de acte. Daarna begaven
Zita, de aartshertog, de keizerlijke fami
lie en de genoodigden zich naar de ka
pel, waar de mis werd opgedragen door
Mgr Seydel, vroeger Hongaarsch mi
nister.
Na het Te Deum herdacht Mgr Sey
del in een toespraak wijlen keizer Karei,
wenschte aartshertog Otto geluk en
sprak den wensch uit, dat het hem ge
geven moge zijn later een Te Deum te
vieren met meer luister, maar dan in de
kathedraal te Boedapest.
Gisteren is een diner gegeven, waar
dezelfde persoonlijkheden hebben aan
gezeten.
De leeraar van aartshertog Otto heeft
aan de Dernière Heure verklaard, ten
aanzien van de geruchten omtrent een
interventie van koning Albert, dat hij,
jegens het feit, dat de dagbladen aan
houden om over een Putsch te praten,
van de ex-keizerin opdracht gekregen
had om zich naar den minister van
buitenlandsche zaken te hegeven om hem
te zeggen, dat het volstrekt niet in de
voornemens van Zita lag om ook maar
iets te ondernemen en dat zij op dit
oogenblik slechts verlangde naar kalmte
en rust.
Naar een nieuwe dictatuur in Spanje?
De Spaansche minister-president, Be-
renguer, heeft verklaard, dat hij den
huidigen toestand van voortdurende
onrust in het land geen oogenblik meer
kan laten voortduren. Hij zeide, steeds
getracht te hebben in overeenstemming
met de wetten en de grondwet te re-
geeren. Wanneer men dit echter niet er
kennen wilde, en de provocaties zou
den voortduren, zouden de onruststo
kers de dan komende dingen slechts
aan zich zelf te wijten hebben.
De verklaring van Berenguer vormt
het middelpunt der belangstelling.
De correspondent van het Berl. Tage-
blatt in Madrid heeft van zeer betrouw
bare zijde vernomen, dat op het oogen
blik in Spanje onderhandeld wordt over
een nieuwe dictoriale regeering. Op het
oogenblik worden met het leger bespre
kingen gevoerd over de ondersteuning
van deze dictatuur. Het is natuurlijk
moeilijk te zeggen wat van deze plan
nen zal terecht komen. Men houdt reke
ning met de mogelijkheid, dat de mili
taire dictatuur over een of twee dagen
zal worden uitgeroepen.
Groote luchtmanoeuvres te Toulon.
Te Toulon zijn gisternacht groote lucht
manoeuvres gehouden, waaraan alle te
Toulon gestationneerde bombardeer- en
jachtvliegtuigen deelnamen.
Doel dezer manoeuvres was vast te
stellen of een stad bij volkomen duister
nis tegen een luchtaanval voldoende be
schermd is. Alle huizen moesten om 11
uur de lichten dooven of tenminste ver
hinderen, dat het licht naar buiten kon
doordringen. Auto's moesten met afgedek
te lichten rijden en ook aan de spoorwe
gen was verzocht, de verlichting van de
treinen in het gebied van de stad tot een
minimum te beperken.
Tegen vier uur gisternacht volgde de
algemeene aanval der bombardeervlieg
tuigen, welke door de jachtvliegtuigen
verjaagd moesten worden. Over het re
sultaat der manoeuvres zijn nog geen
nadere mededeelingen bekend gemaakt.
De economische Volkenbonds-conferenfie.
Op de economische volkenbondsconfe
rentie zijn in de commissie voor de behan
deling van het voorstel der Oost-Euro-
peesche landbouwstaten inzake het toe
kennen van preferentieele rechten aan
die staten bij den invoer van granen in
andere Europeesche landen, de algemeene
discussies hierover voortgezet en ten ein
de gebracht.
De commissie heeft zich vereenigd met
het door Dr Colijn in de confe
rentie bepleitte denkbeeld van het be
noemen van een t kleinere commissie voor
het verder voeren der onderhandelingen.
In deze kleinere commissie zullen ver
tegenwoordigd zijn de vijf Oost-Europee-
sche landbouwstaten, van wie het ver
zoek om preferentieele rechten is uitge
gaan, n.l. Roemenië, Bulgarije, Honga
rije, Polen en Zuid-Slavië, alsmede zes
andere staten, wier medewerking vooral
voor de landbouwstaten van belang zoü
zijn, n.l. Duitschland, Frankrijk, Italië,
Oostenrijk, Tsjecho-Slowakië en Zwitser
land.
Tankinstallatie uitgebrand.
In Ploesti is een tankinstallatie van de
Astra Romana met een inhoud van 500
wagons in brand geraakt en geheel uit
gebrand.
De brand werd veroorzaakt door een
ontzettende gasontploffing waardoor de
huizen van het geheele district op hun
fundamenten stonden te schudden. Het
mag een wonder worden beschouwd, dat
niemand gedeerd is.
Korte Berichten.
Naar de „Star" meldt, spreken en
kele vooraanstaande leden der drie partij
en in Engeland over de mogelijke vorming
van een nationale regeering om de crisis
in de industrie tot een oplossing te bren
gen.
Gisteren is een contract geteekend
tusschen Arcos en de Engelsche Mij Cen
tral Softwood Buyning Corporation Ltd.,
volgens hetwelk deze maatschappij het
uitsluitend recht zal hebben de leverbare
productie van zacht hout van de Sovjet-
Unie in 1931 evenals een groote hoeveel
heid der productie van dit jaar ter markt
te brengen.
Te Barcelona is gisteren het werk
weer hervat, behalve bij de transport
middelen en de drukkerijen, waar bijzon
dere eischen 'worden gesteld. De stad
biedt een normaal aspect. Alleen de dienst
der taxi's is nog beperkt.
De Duitsche vliegboot Do X is in
de haven van Santander aan de Spaan
sche Noordkust geland. Het weer in de
Golf van Biscaye was tijdens de vlucht
stormachtig en het regende. Aan boord
was alles wel.
DEBACLE DER HANDELS- EN
LANDBOUV/BANK.
Ook de spaarkas failliet?
Aangaande de debacle van de Handels-
en Landbouwbank verneemt „De Cour."
nog, dat Mr R. Heeg, advocaat-procureur
te 's Gravenhage, het faillissement heeft
aangevraagd van de Spaarbank dier Han
dels- en Landbouwbank.
Deze Spaarbank of Spaarkas is een
stichting die een zevental jaren geleden
tot stand kwam en die als zoodanig dus
een zelfstandig rechtspersoonlijkheid be
zittend lichaam is. Het schijnt dat veel
kleine landbouwers hun spaarduitjes bij
de stichting gebracht hebben. Verleden
week moet een drietal boeren, die te
samen f 6000 le vorderen hadden, f 100
opgevraagd hebben, een bedrag, dat vol
gens de voorwaarden op de spaarboekjes
vermeld, dadelijk betaalbaar is. D'e bank
te Groningen kon dit bedrag echter niet
uitbetalen.
Daar mén niet weet, of het verzoek om
surséance van de bank ook de stichting
betreft,- hebben de spaarders den veilig-
sten weg gekozen en het faillissement
van de stichting aangevraagd. Volgens ge
ruchten moeten bij die spaarkas zeer
groote bedragen ingebracht zijn.
Besmettelijke veeziekten.
In de maand October 1.1. werden er,
blijkens een in de Staatscourant Nr 226
opgenomen staat van gevallen van be
smettelijke veeziekten, geconstateerd 3847
gevallen van mond- en klauwzeer.
Hiervan kwamen 1649 gevallen in
Friesland voor, 562 in Noord-Holland,
452 in Gelderland, 281 in Utrecht, 281 in
Overijsel, 234 in Groningen en 230 in Z.-
Holland.
Bovendien waren er in begin October
nog 4128 vroeger geconstateerde ziekte
gevallen nog niet geëindigd.
Uit de strookarton-industrie.
Naar het „Hbl." verneemt, is in een
vergadering van fabrikanten in de stroo-
kartonindustrie in principe besloten om
de geheele industrie gedurende de maand
December stop te zetten. In verband met
de heerschende malaise was men van oor
deel, dat het noodig was de productie te
verminderen hetgeen, naar men denkt,
ook de producenten, de landbouwers dus,
voor nog grootere verliezen zal behoeden.
Leerstoel in de homoeopathie.
Het Tweede Kamerlid, Duymaer van
Twist heeft den minister van onderwijs,
kunsten en wetenschappen gevraagd:
Is de minister bereid, evenals dit ge
schied is met de uitgebrachte adviezen
van de Koninklijke Academie van Weten
schappen en van den Onderwijsraad, be
treffende de vestiging van een leerstoel
in de homoeopathie aa.n één der Rijks
universiteiten, zoo mogelijk vóórdat de
behandeling van Hoofdstuk VI der Rijks-
begrooting plaats heeft, te publiceeren de
contra-memorie van het hoofdbestuur
der Vereeniging tot bevordering der Ho
moeopathie in Nederland en het ant
woord van de Koninklijke Academie van
Wetenschappen, dat op deze contra-me
morie bij den minister is binnengeko
men?
Pech met de radio op de Indische route.
Voor het laatst is de groote Fokker
met drie motoren de PH-AGA, hier te
lande Zaterdag gehoord, toen hij op weg
was van Athene naar Cairo.
Zooals bekend, was in de cabine van
de A.G.A., die normaal plaats biedt aan
20 passagiers, een radio-laboratorium
ingebouwd, om den heer Strijkers gele
genheid te geven, allerlei radioproeven
op den weg naar Indië te nemen. O.a.
zou geprobeerd worden, op de korte golf
verbinding te houden, zoowel met Ne
derland als met Indië.
Hier te lande heeft men tot Zaterdag
de A.G.A. gehoord.
Later heeft men van het motorschip
P. G. Hooft bericht gekregen, dat de
A.G.A. het schip op de lange golf had
opgeroepen en het verzoek geseind had,
aan Nederland te melden, dat de korte
golf van de A.G.A. defect is.
Schiphol gaat nu toch door met de
zendproeven voor de A.G.A., in de hoop,
dat de A.G.A. kan blijven ontvangen.
D> oostvluchten naar en van Indië.
H derde vliegtuig op de terugreis is
gist pchtend om 6 uur uit Bagdad ver-
tro' ken en om 12 u. 15 te Gaza geland.
V- ii'daar vertrok het om 13 u. 10 en het
rriveerde om 15 u. 30 te Kaïro. Alles
as wel aan boord. Vandaag wordt de
tois voortgezet.
Het vijfde postvliegtuig is gisteren
jt$- Calcutta aangekomen. Alles was wel
ögn boord; vandaag wordt de reis voort-
gezet.
Th. J. Verrijn Stuart, f
In heit Diaconessenhuis te Utrecht is
overleden de heer Th. J. Verrijn Stuart,
directeur van de lettergieterij „Amster
dam", v.h. N. Tetterode. De heer Verrijn
Stuart bekwam Zondag j.l. bij een auto
ongeluk zware verwondingen. Ten gevolge
daarvan is hij thans in den ouderdom
van 62 jaar overleden. De overledene
was meer dan vijf en twintig jaar di
recteur van genoemde lettergieterij, als
mede commissaris van de rijwielfabriek
„Simplex" en van verscheidene letter
gieterijen in het buitenland.
ONTHEFFING VOOR DEN LANDBOUW
VAN DE SOCIALE LASTEN.
Het Koninklijk Nederlandsch Land-
bouw-Gomité heeft aan den minister van
Arbeid, Handel en Nijverheid een brief
gezonden, waaraan het volgende is ont
leend:
Na vele jaren, waarin de landbouw
bedrijven weinig loonend zijn geweest,
verkeeren deze thans in omstandigheden,
waarbij de productiekosten niet meer door
de opbrengst der producten kunnen wor
den gedekt. Inzonderheid geldt dit voor
de akkerbouwbedrijven, ofschoon ook bij
de veehouders- en gemengde bedrijven
zich de toestand in ongunstigen zin wij
zigt.
Alleen reeds uit zelfbehoud zullen zich
de landbouwers tegen deze benarde po
sitie trachten te verdedigen en waar zij
geen invloed kunnen uitoefenen op de
prijzen der producten, zullen zij zooveel
mogelijk op de uitgaven gaan bezuini
gen.
De belangrijkste uitgaaf waarop be
zuinigd kan worden, dit geldt weder in
zonderheid voor de akkerbouwbedrijven,
wordt gevormd door het arbeidsloon.
Daar, waar de omstandigheden hiervoor
geschikt zijn, zal, zoolang het veehouders-
bedrijf minder groote verliezen met zich
brengt, bouwland worden veranderd in
grasland, een overgang dus naar het ar-
beids-extensieve bedrijf.
Daarnaast zal bezuinigd worden op het
loon door alle werkzaamheden, die niet
strikt noodig zijn of uitgesteld kunnen
worden en deze zijn er vele achter
wege te laten. De omstandigheden wijzen
dan ook onafwendbaar naar toenemende
werkloosheid der landarbeiders.
Daarnaast zullen de werkgevers er toe
overgaan de loonen te verlagen. Daar zij
zelf van inkomen verstoken zijn en er
reeds vele in financieel benarde omstan
digheden verkeeren, is ook deze maatre
gel maar al te zeer te verklaren.
Daar niet is aan te nemen, dat de land
arbeidersorganisaties in deze verlaging
steeds vrijwillig zullen toestemmen, is 't
gevaar groot, dat stakingen zullen uit
breken.
Het wil ons voorkomen, dat alles ge
daan moet worden, om deze dreigende
onheilen te voorkomen. Dit kan eener-
zijds geschieden door de prijzen der pro
ducten, inzonderheid de akkerbouwpro
ducten, te verhoogen, anderziids. door de
uitgaven welke op het bedrijf drukken
te verlichten.
Wij meenen, dateen overneming door
het Rijk van de sociale lasten, welke op
het landbouwbedrijf drukken, in dezen
crisistijd alleszins gerechtvaardigd is
Hiermede wordt een hulp verschaft, wel
ke evenredig is aan het arbeidsloon, het-
Binnenland.
De Tweede Kamer behandelt de Ar-
beidsbegrooting,
Het Kon. Ned. Landbouw Comité ver
zoekt ontheffing der sociale lasten.
Buitenland.
Een nieuwe dictatuur in Spanje op
komst?
Naar een nationale regeering in En
geland?
welk per bedrijf wordt uitgekeerd; de ak
kerbouwbedrijven zullen er het meest
door gesteund worden.
Reeds lange jaren geniet de massa
der landbouwers gemiddeld een inkomen
dat niet uitgaat boven, dikwerf blijft be
neden dat van den landarbeider. In de
ze omstandigheid rijst de vraag of het
redelijk is, dat deze werkgevers verplicht
worden bij te dragen in de sociale verze
keringen van den arbeider, zonder dat
voor hem in gelijke mate wordt gezorgd.
Bovendien weten de landbouwers, dat zij
niet alleen de sociale lasten dragen der
in hun bedrijf werkzame arbeiders, doch
tevens die der arbeiders van den smid,
den timmerman en de vele andere leve
ranciers van bedrijfs- en huishoudelijke
benoodigdheden.
Indien de landbouwers in staat waren
om op gelijke wijze de sociale lasten, wel
ke op hun bedrijf drukken, af te wente
len, zoo zou hieruit geen motief voor ons
verzoek te putten zijn, doch waar zij voor
de wereldmarkt werken, en niet voor de
plaatselijke markt, versterkt dit ons in
onze overtuiging, dat het landbouwbe
drijf door de sociale wetgeving, hoe re
delijk deze ook voor de landarbeiders mo
ge zijn, onredelijk zwaar belast wordt en
inzonderheid in dezen crisistijd een ont
heffing van betaling dezer lasten ook uit
dezen hoofde redelijk mag worden ge
noemd.
De aard van het landbouwbedrijf brengt
mede, en hierin onderscheidt het zich
van andere bedrijven, dat de werkgevers,
niettegenstaande zij ernstige verliezen lij
den, gedwongen zijn hun arbeiders in
dienst te houden; zij zullen dit doen zoo
lang met behulp van hun naaste bloed
verwanten crediet wordt verstrekt.
Hierdoor zal de werkloosheid in het
zomer-halfjaar ofschoon ook aan de ver
pleging der gewassen evenwel minder
zorg zal worden besteed, beperkt blijven.
Deze omstandigheid komt ongetwijfeld
aan de volkshuishouding ten goede; het
voorkomt een algemeene werkloosheid ten
plattenlande, met al den aankleve van
dien. Intusschen geldt dit alleen, indien
deze toestand slechts zeer kort zal duren
en niet de werkgevers en hunne familie
leden er door geruïneerd worden. De toe
stand is echter zoodanig, dat zoowel voor
de werkgevers en hun geldschieters, als
voor de landarbeiders het ergste moet ge
vreesd worden.
Ook daarom meenen wij een bijdrage
aan de werkgevers in hun loonsuitgaven
te mogen vragen en wij beperken deze
vraag tot de sociale lasten waarvan de
hoegrootheid bekend is.
Mr H. W. Groeneveld, chef der arbei
dersverzekering, noemt in een artikel in
de Telegraaf van Zaterdag 30 Aug. j.l.
2e bl. Av. het loonbedrag in den akker
bouw en veeteelt, waaraan premies voor
de verplichte ziekte, ongevallen en inva-
liditeits-verzekering, betaald moet wor
den, 120 millioen gulden.
Nemen wij aan, dat de premies 5 pet.
van het loon bedragen, dan komen wij
op een bedrag van 6 millioen gulden,
hetwelk door den Staat overgenomen
dient te worden.
Naar onze overtuiging zal een steun als
hier gevraagd eenerzijds latere uitgaven
als werkloozensteun kunnen keeren en
anderzijds aan de instandhouding der-be
drijven kunnen medewerken. Bij een
werkloozenuitkeering van 70 pet. van het
loon zou bij een werkloosheid van 7 pet.
reeds een bedrag van 6 millioen gulden
noodig zijn.
