No. 294
Dinsdag 16 September 1930
44e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Go's Bank N.V. Soes
'eerste blad.
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contrdle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
DE troonrede.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws.
ALLE
per 1 SEPTEMBER vervallende
COUPONS EN LOSSINGEN
worden verzilverd door
Directeur-Hoofdredacteur:
H. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 90, Boes.
TeL: Bedactle en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44453.
Bijkantoor te Middelburg.
Firma F. BHUIJ, L. Burg. Tel. No. 258.
ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, 13,
Iiospe nummers
f 0.05
Prijs der AdvertentlBn:
14 regels 21.20, elke regel meer 30 et
Bij abonnement belangrijke korting.
Zij, die zich met 1 October a.s. op
„De Zeeuw" abonneeren, ontvangen de
nog in deze maand verschijnende num
mers gratis.
Te midden van U, Leden der Staten-
Generaal, tan Ik den toestand des Lands,
al stemt veel tot erkentelijkheid, niet on
verdeeld gunstig heeten.
De economische crisis, die zich over de
geheele wereld doet gevoelen heeft ook
zoowel in het Rijk in Europa als in de
overzeesche gewesten tot ernstige gevol
gen voor het bedrijfsleven geleid. Hier te
lande maken in het 'bijzonder verschillen
de takken van onzen land- en tuinbouw
moeilijke tijden door. Groote krachtsin
spanning en wijs 'beleid zullen met Gods
hulp moeten voeren naar betere tijden.
Onder de voorzieningen, welke zullen
moeten worden getroffen om de moeilijk
heden te overwinnen, treedt de hervor
ming van de economische voorlichting op
den voorgrond. Daar echter de crisis de
geheele menschheid drukt, is zelfs van de
best voorbereide en ten uitvoer gelegde
maatregelen weinig vrucht te verwachten,
indien zij niet door oprechte internatio
nale samenwerking in hun kracht wor
den versterkt. Ook met het oog hierop
blijft Mijn voortdurende aandacht gericht
op het bevorderen van betere internatio
nale verhoudingen. De zeer vriendschap
pelijke aard van de betrekkingen, die wij
met de andere Mogendheden onderhou
den, vormt voor dit streven den onmis-
baren grondslag.
Een donkere schaduw wordt door de
ingetreden crisis geworpen over den toe
stand van 's Rijks financiën. Niet alleen
zal het gunstig verloop van de opbrengst
der middelen, zooals dit in de laatste
jaren werd gezien, een einde nemen, maar
ook van ean normale stijging der midde
len zal eerlang geen sprake meer kunnen
zijn. Anderzijds zullen de natuurlijke oor
zaken, welke tot een normale stijging der
uitgaven leiden, haar werking onverzwakt
blijven behouden. Naast voortgezette ver
sobering van 's Rijks dienst door reorga
nisatie, zal daarom, buitengewone beper
king in het nemen van maatregelen, welke
offers van 's Rijks schatkist vergen, in
de naaste toekomst plicht zijn.
In Nederlandsch-Indië openbaren de
gevolgen van de crisis zich reeds in een
sterke daling van de opbrengst der lands-
xniddelen. De uiterste zorg zal vereischt
zijn om het evenwicht in de Indische be
grooting te bewaren zonder de grondsla
gen van welvaart en volksontwikkeling
aan te tasten.
Verschillende ontwerpen van wet zul
len bij U aanhangig worden gemaakt.
Naast andere ontwerpen van justi-
tieelen aard zal U een voorstel van wet
betreffende de rechtsverhoudingen ten
aanzien van handelsagenten en handels
reizigers worden aangeboden.
Een voorstel tot wijziging van -het reeds
eerder ingediend ontwerp van een cursus-
wet zal U spoedig bereiken.
Een ontwerp van wet tot herziening
van de Lager Onderwijswet 1920 zal, naar
Ik vertrouw, nog in dit zittingsjaar bij
U worden ingediend.
Een wetsontwerp betreffende de rechts
positie der militairen kan spoedig worden
tegemoet gezien.
Blijvende aandacht wordt geschonken
aan de spoedige totstandkoming va,n ver
beteringen in de wegen te land en ta wa
ter en thans in het bijzonder aan den
bouw van vaste bruggen over onze groote
rivieren.
Een wetsontwerp inzake de bedrijfs-
raden nadert zijn voltooiing. Tegelijk
daarmede zal worden ingediend een dn
ontwerp gereed zijnd voorstel betreffende
de publiekrechtelijke regeling van do col
lectieve arbeidsovereenkomsten. Voorts
zijn ontwerpen voor een nieuwe Veilig
heidswet en voor een wijziging van de
Stuwadoorswet voorbereid.
De ontwikkeling van de staatkundige
verhoudingen in Nederlandsch-Indië vor
dert bij voortduring aandacht.
De invoering van de bestuurshervor-
ming heeft over geheel Java en Madoera
haar beslag gekregen. De geleidelijke
doorvoering van die hervorming in de
buitengewesten is in voorbereiding.
Het overleg omtrent wetgevende maat
regelen om principieele beperking te bren
gen in het stelsel van arbeidsovereen
komsten onder strafbedreiging is zoover
gevorderd, dat een desbetreffende ont-
werp-ordonnantie eerlang in Indië in
openbare behandeling zal kunnen komen.
De economische toestand van. Suriname,
welke ook den terugslag ondervindt van
de daling der marktprijzen van de voor
naamste landbouwvoortbrengselen van
het gewest, blijft gedrukt. Die van Cura
sao geeft reden tot voldoening.
Met den wensch, dat God Zijn zegen
aan Uwen arbeid moge schenken, ver
klaar Ik de gewone zitting der Staten-
G ener aal geopend.
De inhoud van deze in somberen toon
gestelde troonrede, is buitengewoon ma
ger.
Een krachtig geluid wordt hier niet
gehoord.
Men krijgt niet den indruk, dat hier
aan het woord is een Kabinet, dat met
krachtige hand in een bepaalde richting
stuurt.
't Is alles even mat en mager.
Kan het tot voldoening stemmen, dat
de Regeering een open oog blijkt te heb
ben voor de moeilijkheden, waarmede het
bedrijfsleven, en in 't bijzonder land- en
tuinbouw tengevolge van de economische
crisis hebben te worstelen, het stelt
eenigszins teleur, dat zij bij het aanwij
zen van de voorzieningen, die getroffen
moeten worden om de moeilijkheden te
overwinnen, alleen spreekt van de her
vorming van de economische voorlichting
en het bevorderen van betere internatio
nale verhoudingen.
Wij prijzen het in de Regeering, dat zij
niet huldigt het standpunt, dat veel be
loven en weinig geven de bevolking vroo-
lijk leven doet, maar wat hier wordt
toegezegd is toch wel zeer onbevredigend.
't Komt ons voor, dat met name land
en tuinbouw wel wat anders en wat meer
hadden mogen verwachten.
De economische voorlichting is onge
twijfeld van beteekenis, evenals het be
vorderen van betere internationale ver
houdingen, maar het zal toch een gevoel
van teleurstelling geven, dat de Regeering
in venband met de huidige crisis niet®
anders heeft te zeggen.
De betrekkingen, die wij met andere
mogendheden onderhouden, worden als
van zeer vriendschappelijken aard ge
kenschetst.
Dit kan tot. blijdschap stemmen.
Maar deze zeer vriendschappelijke ver
houdingen verhinderen niet, dat in meer
dere landen maatregelen worden getrof
fen die fnuikend zijn voor den bloei van
ons bedrijfsleven en voor de ontwikkeling
van onzen land- en tuinbouw.
Opmerking verdient in dit verband, dat
in deze sobere troonrede veel voorkomt,
wat ook het vorig jaar reeds werd toe
gezegd, maar dat van het toen aangekon
digde onderzoek naar de mogelijkheid of
door een onderhandelingstarief de nadee-
len voor een deel van onze nijverheid
en landbouw van elders geheven bescher
mende invoerrechten zouden kunnen wor
den getemperd, thans niet meer gerept
wordt.
Dat de economische erisis ook op den
N.V. AMSTERDAMSCHE ELEMENTENFABRIEK v.h. GEBR. PETERS bericht, dat
haar nieuwe uitgebreide prijscourant van zwakstroom-sterkstroom
en radioartïkelen op aanvraag gratis aan Heeren Handelaren worden toegezonden.
AMSTERDAM, C., PRINSENGRACHT 220-224.
toestand van 's Rijks financiën, zoowel
hier als in Indië zijn invloed doet gelden,
ligt voor de hand en bet verwondert dan
ook niet, dat voortgezette versobering van
's Rijks dienst (waarvan we intusschen
tot nu toe wéinig bemerkt hebben) en
beperking in het nemen van maatregelen,
welke offers van 's Rijks schatkist ver
gen, in de naaste toekomst geboden wordt
geacht.
Het nieuwe werkplan der Regeering is
zeer mager.
Het voornaamste punt is de in uitzicht
gestelde herziening van de L. O.-wet
1920, die naar de Regeering vertrouwt
nog in dit zittingsjaar zal worden in
gediend.
Van belang is eveneens de toezegging
inzake de bedrijfsraden en het in ont
werp gereed zijnde voorstel betreffende
de publiekrechtelijke regeling van de col
lectieve arbeidsovereenkomsten. Het trekt
echter de aandacht, dat van de het vorig
jaar eveneens in uitzicht gestelde rege
ling van de werkloosheidsverzekering niet
meer gesproken wordt.
Voor het overige bevat dit staatsstuk
niets nieuws, doch slechts herhalingen
b.v. ten opzichte van de overzeesche ge
westen van wat het vorig jaar reeds
gezegd werd, uitgezonderd de toezegging
inzake de „principieels beperking" van
de poenale sanctie.
Allee bij elkaar genomen een troon
rede, geheel in overeenstemming met den
politieken toestand.
Mat, kleurloos, zonder eenige verhef
fing.
Er waren niet voldoende politie
agenten.
Ta Berlijn is het aan den vooravond
van de verkiezingen op sommige plaatsen
tot ernstige onlusten gekomen, waarbij
zelfs dooden zijn gevallen.
Een correspondent van het hoofdorgaan
der S.D.A.P. geeft van een en ander een
beschrijving en zegt daarbij o.m.:
Er waren niet voldoende politie
agenten bij de hand en er ontstond
een heftige vechtpartij.
Met andere woorden: de heftige vecht
partij zou voorkomen zijn als er vol
doende politie bij de hand was geweest.
Zoo gaat het meer.
Gedurende den grooten oorlog zou de
strijd ook naar ons land zijn verplaatst,
als er niet voldoende soldaten aanwezig
waren geweest om onze neutraliteit te
beveiligen.
In Indië zou het bij de communistische
onlusten van de laatste jaren tot een
ontzettend bloedbad zijn gekomen als er
geen militairen waren geweest om de
moordlustige onruststokers in bedwang
te houden.
De Socialisten vragen, terwijl heel de
wereld gewapend staat en terwijl de Rus
sische communisten met ongeduld uit
zien naar het oogenblik dat zij hun slag
kunnen slaannationale ontwapening.
Zij willen niet wachten tot de rechts-
gedachte in de verschillende landen
heeft doorgewerkt, neen, zg vragen „ont
wapening nu".
De kans dat zij dit plan door kunnen
voeren is niet groot.
Vooreerst hebben zij nog niet de meer
derheid.
En a I s zii de meerderheid hebben
dkt bleek wel in andere landen dan
is plotseling da .lust om te ontwapenen
verdwenen.
Maar als zij hunne plannen zouden
kunnen doorvoeren dan zouden we een
herhaling krijgen van wat thans in Ber
lijn gebeurde.
Dan was het allereerst in onze Kolo
niën en straks ook hier met den vrede
gedaan en zouden de bladen al heel
spoedig kunnen melden: Nederland en
zijne overzeesche gewesten werden het
tooneel van een heftigen strijder was
geen behoorlijke weermacht bij de hand
om het gevaar tijdig af te wenden.
DE UITSLAG DER VERKIEZINGEN IN
DUITSCHLAND.
Do definitieve uitslag der Rijksdag-
verkiezingen ia zeer waarschijnlijk als
volgt;
Sociaal-democratische partij 1431)
Nationaal socialisten 107
Communistische partij 76
'Centrum 68
Duitsch nationalen 41
Volkspartij 30
'Economische Partij 23
Duitsche Staatspartij 20
Beiersehe Volkspartij 19
Landvolkpartij 18
Christelijk socialen 14
Duitsche boerenpartij 6
Conservatieve Volkspartij1 5
Duitsch Hannoversche partij 3
Landbond 3
De nationaal-socialisten (de fascisten)
hebben een verpletterende stembusover
winning behaald. Het stond reeds lang
vóór den verkiezingsstrijd vast, dat de
nationaal-socialisten winst zouden boe
ken. In politieke kringen was men van
meening, dat zij het misschien wel tot
vijftig -zetels zouden brengen. De natio
naal-socialisten zelf rekenden op 65 k 70
mandaten, maar dat werd algemeen als
belachelijke grootspraak beschouwd.
Dat zij het tot 107 zetels zouden bren
gen, heeft niemand verwacht, heeft zelfs
Hitler in zijn. stoutste droomen niet dur
ven hopen.
Vanwaar dit verbijsterende succes,
vraagt het „Hdbl.". Het vindt wel in
hoofdzaak zijn verklaring in den catastro-
falen economischen toestand, de gewel
dige werkloosheid en de toenemende
duurte. Bréede kringen der bevolking,
niet alleen de arbeiders, maar ook de
kleine burgerij, zijn der wanhoop ten
prooi. Van de partijen, die tot dusver het
heft in handen hebben gehad, verwach
ten zij geen uitkomst meer; het politieke
gescharrel van de laatste jaren heeft het
parlement in discrediet gebracht. En mil-
lioenen hebben daarom, hun stem gegeven
aan die partijen, welke den strijd tegen
het parlement ih hun vaandel hebben ge
schreven: de nationaal-socialisten en de
communisten. Ook deze laafsten heb
ben een belangrijke winst kunnen boeken.
Het aantal communistische stemmen
steeg van 3.26 tot 4.59 millioen, het aan
tal communistische zetels van '54 tot 76.
De sociaal-democraten zijn leelijk ge
havend uit den strijd gekomen. Hun stem-
menaantal daalde van 9.1 tot 8.5 millioen,
hun aantal zetels van 153 tot 143. In wer
kelijkheid echter zijn hun verliezen nog
veel zwaarder dan uit deze cijfers blijkt.
Ditmaal stemden er ruim 614 millioen
kiezers meer dan in 1928, en van deze
654 millioen stemmen, ten deele uitge
bracht door jonge kiezers, die voor de
eerste maal mochten meestemmen, groo-
tendeels echter door lieden, die bij de
vorige verkiezingen thuis gebleven waren,
hebben de sociaal-democraten er niet één
gekregen. Zij zijn uitsluitend ten goede
gekomen aan de nationaal-socialisten en
de communisten.
De nationaal-socialisten hebben reeds
Zondagavond in het Sportpalast een ver
gadering bijeengeroepen. Het gebouw was
tot den nok gevuld.
Kort na middernacht heeft dr Göbbels
onder geweldig enthousiasme nog eens
het doel van de nationaal-socialisten uit
eengezet en gesproken over de voorwaar
den voor een eventueele deelneming der
nationaal-socialisten aan de regeering.
Deze voorwaarden zijn: de bezetting
van 'het rijksweerministerie en het rijks,
ministerie van binnenlandsche zaken, hel
verbreken der banden met de sociaal
democraten en nieuwe verkiezingen in
Pruisen, overneming van het Berlijnsche
politie-paesidium enz.
Wanneer de andere partijen op deze
Dus niet 173, gelijk wij gisteren
meldden,
Binnenland.
'Opening van de Sta ten-Generaal. De
Troonrede.
Zanghulde aan H. M. de Koningin.
Brood met aardappelmeel.
Buitenland.
Beschouwingen over de verMezinlgea in
Duitschland.
Noodweer in Italië.
voorwaarden niet ingaan, dan zullen de
nationaal-socialisten met hun meer dan
'honderd zetels in de oppositie blijven en
als het moet zullen zij' obstructie voeren.
Het „Berl. Tagebl." constateert, dat in
den nieuwen rijksdag nog minder dan in
den ouden een meerderheid voorhanden
is van de partijen, waarop het kabinet
Brüning steunde. De rijkskanselier zal
genoodzaakt zijn, een nieuwen grondslag
voor de regeering te vinden.
Een regeering met de sterkste partij,
die der sociaal-democraten, dus een coali
tie van do partijen, dio aan den staat
trouw zijn, tegenover de etaatsvijandelijke
partijen, die op het oogenblik jubelen, is
de eisch van het oogenblik.
Een dergelijke coalitie zal echter nau
welijks een meerderheid hebben en moei
lijk te verwezenlijken zijn en moet in den
rijksdag een oppositie van buitengewone
heftigheid verwachten.
:cj
De somberste verwachtingen zijn, zoo
het mogelijk is, nog overtroffen, schrijft
de „Msb." De verkiezingsdag in Duitsch
land is de dag der. onverantwoordelijke
extremisten, maar vooral van de natio
naal-socialisten geworden.
Dit ééne groote feit overheerseht zoo
zeer, dat het zelfs voor den meest hard-
nekkigen optimist nauwelijks mogelijk
moet zijn in den berg van cijfers eenig
lichtpunt te vinden.
De triomf van de rcchtsche extremis
ten; van de mannen, die in hun verkie
zingsprogram hadden staan: de dictatuur,
de herziening van de vedragen van Ver
sailles en St. Germain, de teruggave van
alle vroegere Duitsche koloniën, de aan
sluiting van Duitschland en Oostenrijk;
van de vijanden van geloof en Christen
dom; van do tegenstanders van de grond
wet van Weimar.
De nationaal-socialisten hebben de ver
kiezingscampagne vooral op het terrein
der buitenlandsche politiek gevoerd. Hun
strijd om de verovering van het Duitsche
volk is vooral een strijd tegen het buiten
land, Frankrijk en Polen, geweest.
In het buitenland zal dan ook de ont
stellend snelle groei der nazis een bijna
onherstelbaar slechten indruk nalaten.
Als Curtius te Genève zijn groote rede
moet houden, zal hij een uitermate ge
reserveerd, wellicht vijandig-gestemd ge
hoor voor zich hebben. Want de over
winning van Hitler is de geweldigste slag
welken het Duitsche volk de zaak der
Europeesche toenadering kon toebrengen.
De tegenwoordige regeeringspartijen
beschikken volgens de voorloopige telling
slechts over 172 mandaten; ook de par
tijen der z.g. groote coalitie (centrum,
socialisten, Duitsche volkspartij, Beier
sehe volkspartij en staatspartij) hebben
met hun 280 stemmen geen meerderheid.
Zij hebben de rechtsche groepen der Brü-
ning-rageering (economische partij, land
volkpartij en conservatieve volkspartij)
noodig om een gewone meerderheid sa
men te stellen. De in Duitschland echter
vaak noodzakelijke twee-derden-meerder
heid voor de wetten, welke een grond
wet-wijzigend karakter hebben, kunnen
zij met hun ruim 310 stemmen niet bij
eenbrengen, zoodat de nieuwe wetgevende
periode voor alle belangrijke, ingrijpen
de werkzaamheden is lam gelegd.
Er zal dus een buitengewone mate van
taet en bezadigdheid noodig zijn om ia
Duitiehlantl cea chaos te voorkomen, wel-
