No. 182
Dinsdag 6 Mei 1930
44e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Co s Bank N.V. Goes
EERSTE BLAD.
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contrdle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Buitenland.
Binnenland
ALLE
per 1 Mei vervallende
COUPONS EN LOSSINGEN
worden verzilverd door
Uit de Provincie.
Belangrijkste Nieuws.
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg.
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. TeL No. 259.
veZeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco oer post, 13.—
Losse nummers10.05
Prijs der Advertent 16 n:
1I regels 11.20, elke regel meer 30 et.
B4 abonnement belangrijke korting.
Ongeloof en revolutie.
Groen van Prinsterer heeft in zijn .On
geloof en Revolutie" een uitvoerig en ge
documenteerd historisch betoog geleverd
om te bewijzen, dat er natuurlijk en
noodwendig verband bestaat tusschen on
geloof en revolutie.
Dat hij daarbij goed zag bewijst ook
de historie van dezen tijd.
Zoo werd er dezer dagen in het „Va
derland" op gewezen, dat de vrijdenkers
beweging in Duitschland, die voor den
oorlog een speciaal doel had,n.l. de lijk
verbranding, in 1918 nog slechts 3000 le
den telde.
„In de laatste jaren echter is de vereeni-
ging meer den nadruk gaan leggen op
de wereldbeschouwing dan op de propa
ganda voor de lijkverbranding. Men be
gon te ijveren voor het verlaten der kerk,
door allerlei soort van propaganda
trachtte men het geloof te vervangen
door een zuiver atheïstische wereldbe
schouwing. Het aantal leden der vrijden-
kersvereenigingen nam toe. Het „Ver
band" telt op dit oogenblik 2000 groepen
met meer dan 600.000 leden, waarvan
230.000 in Berlijn."
Een zeer sterke toename dus.
Welnu deze vrijdenkersorganisatie
komt er rond voor uit, dat zij de socia
listische partij met hart en ziel liefheeft
niet alleen, maar dat zij door het socia
lisme nieuwe werfkracht heeft gekregen.
En een der inleiders op het congres ter
gelegenheid van het 25 jaar bestaan der
vereeniging Otto Jenszen, uit Gera, ver
klaarde:
„Het zuiver negatieve doel van het
burgerlijke anti-clericalisme (n.l. 't„weg
met den godsdienst") dat men ook den
vrijdenkers wel voor de voeten werpt,
is vervangen door den positieven eisch
van de nieuwe maatschappij. Eerst dit
doel gaf aan de vr ij denker ij
werfkracht bij het proletari
aat. Het doel der vrijdenkersbeweging
is geen bijzondere vrijdenkerscultuur,
maar socialistische cultuur."
Omgekeerd begroette het socialistisch
hoofdorgaan Vorwarts het atheïstisch
congres met er op te wijzen, dat de so
cialistische partij den plicht heeft „nieu
we denkbeelden als die van de vrijden
kers een weg te helpen banen" en sprak
het den wensch uit, dat de vrijdenkers
beweging zich steeds als propageerend
en dienend lid der heele socialistische
beweging zal blijven beschouwen.
Terecht kan het „Vaderland", een en
ander samenvattend dan ook concludee-
ren, dat
„de vrijdenkers in Duitschland sterk»
in aantal toenemen, dat zij voor het over-
groote deel socialisten zijn, dat zij hun
organisatie met hart en ziel dienstbaar
maken aan de doeleinden van de socia
listische partij en dat deze partij van
haar kant de vrijdenkersbeweging met
de grootst mogelijke belangstelling en
sympathie gadeslaat"
venschijf van z'n radiokastje wel een roo-
den streep, als op een manometer, zetten,
dewelke beduidt: blijf uit de buurt van
dezen golfband."
Nietwaar; dót is ontzaglijk liberaal I Al
les wat niet denkt en doet als wij, ver
wezen naar de Mookerhei.
Als de politieke hoofdredacteur van
het liberale „Vaderland" deze van onver
draagzaamheid en partijdigheid druipen
de beschouwingen las, zou hij ongetwij
feld herhalen wat hij dezer dagen in
ander verband opmerkte; n.l. „dat men
zich slechts kan verbazen dat een der
gelijke stem uit het oud-liberale knekel
huis nog in 1930 tot ons komt."
Naar de Hookerheide!
Als er op de bierkaai gevochten wordt,
dan komt het voor, dat de tegenstanders
elkaar, nu juist niet met vriendelijke
bedoelingen, naar de Mookerheide wen-
schen.
In ander gezelschap worden dergelijke
uitdrukkingen bij voorkeur niet gebruikt.
Temeer valt het daarom op, dat de
„Middelb. Crt" voor het radio-vraagstuk
de volgende oplossing aan de hand doet:
„Wel, het is heel eenvoudig: de A.V.R.
O., die nu reeds is een volledig neutra
le zender, doch die desgewenscht met
nóg veel meer waarborgen voor absolu
te neutraliteit te omgeven is, moet de
algemeene 'Nederlandsche radio-
omroep worden voor kunsten en weten
schappen.
Alle andere politieke, godsdienstige
en staatkundige groepen dienen, naar
het gala-stelsel der evenredige vertegen
woordiging, hun zendtijd toegemeten te
krijgen op een op de Mookerheide te bou
wen nieuwen zender, die liefst gericht
zendt zóó, dat-ie buiten onze landsgren
zen niet hoorbaar zij.
En daarop zaaie men dan naar harte
lust tweedracht onder onze bevolking uit
het meerendeel daarvan zal op de gol-
Troebelen in Fransch-Kongo.
De „Temps" publiceert een brief van
zijn correspondent te Brazzaville, waarin
nieuwe bizonderheden worden medege
deeld omtrent de incidenten in Kongo
in het begin der vorige maand, tengevolge
van een vonnis van de rechtbank, waar
bij een aantal inlanders werden veroor
deeld. Ongeveer 1000 kleurlingen hielden
voor het paleis van justitie een heftige
protestbetooging, die uitliep op een gere
geld gevecht. De troepen namen 350 op
standelingen gevangen. Het aantal ge
wonden kan op ca. 200 worden geschat.
De boschbranden In Amerika.
Uit New-York worden omtrent de bosch
branden nadere bijzonderheden gemeld,
volgens welke de staat New-York thans
wordt geteisterd door een reusachtigen
brand, die zich over een gebied van dui
zend hectaren uitstrekt. Het vuur, dat
men niet vermocht te stuiten, bewoog
zich snel in de richting van de overbe
volkte buitenwijken van New-York, zoo
dat de hoofdstad zelf gevaar liep door
een gordel van vlammen te worden om
ringd. De brand zou het gevolg zijn van
onvoorzichtige personen, die brandende
lucifers in het licht ontvlambare gras
zouden hebben geworpen. Tien personen
werden gewond, veertien huizen stortten
in. Toen de brandweer arriveerde was
reeds 10.000 acres vruchtbaar land ver
nield en hadden de vlammen de eerste
huizen van de buitenwijken reeds bereikt.
De geheele politie en alle troepen te New-
York werden in allerijl naar het tooneel
van den brand gezonden. Den geheelen
nacht hebben duizenden inwoners tegen
de ramp geworsteld. Tenslotte draaide
de wind. Men rekent thans dat New-York
veilig is.
Een nader telegram meldt nog, dat hon
derden personen dakloos zijn. Het ergste
heeft de brand te Nashua in New Hamp
shire gewoed, waar meer dan tweehon
derd gebouwen zijn verwoest.
In Zuid New Jersey zijn duizenden
acres (e acre 2/5 ha) bosch verbrand
en een twintigtal houtvesterswoningen
afgebrand. De schade wordt hier op 1
k 2 millioen dollar geraamd.
De toestand In Britsch-IndiB.
Het regeeringscommuniqué, waarin de
arrestatie van Gandhi wordt medegedeeld,
zegt dat „de campagne van burgerlijke
ongehoorzaamheid in breeden kring
schending van wet en orde tot gevolg
heeft gehad, zoomede ernstige verstoring
van de openbare rust 'in alle deelen van
Indië. Ofschoon Gandhi deze uitbarstin
gen van geweld is blijven betreuren, is
zijn protest tegen het gedrag van zijn op
standige volgelingen toch hoe langer hoe
zwakker geworden, en het is duidelijk, dat
hjj niet langer bij machte is, ze in de
hand te houden. Vanzelf zijn in Goedjerat,
waar zijn invloed het grootst is, en dat
het gebied is waar hij doorheen trok, van
Ahmedabad tot Dandi, de gevolgen van
zijn campagne het meest voelbaar. In dit
gebied hebben zjjn volgelingen een ern-
stigen vorm van socialen boycot inge
steld, vergezeld gaande van dreigementen
tot uitstooting uit de kasten, van beleedi-
ging en zelfs van berooving van voedsel
en water, waarbij zij een zeer aanzienlijk
aantal patels dorpshoofden hebben
bewogen tot aftreden, aldus ernstige on
gelegenheid berokkenend aan het bestuur.
In latere stadia, toen Gandhi bespeur
de dat noch inbreuk op de zoutwetten,
noch het posten van drankwinkels en de
boycot van buitenlandsche kleeding het
gewenschte resultaat hadden, ruide hij de
niet
le
gvuvuuvure uauuou, x uuxg xxy UC
landbouwers op, de grondbelasting niet
te betalen. Nog zeer onlangs verklaarde
hij, dat, hq het voornemen koesterde naar
de zoutfabrieken van Dharasana of Char-
wara te marcheeren en bezit te nemen
van het op deze plaatsen verzamelde j
zout. Do regeering heeft voortdurend de
uiterste lankmoedigheid betracht. "Zjj
schikte er zich in de beschuldiging van
zwakheid te wagen in de vaste over
tuiging, dat de aanval op de zoutwetten^
indien daarbij geen geweld werd gebruikt,
eerlang, op vreedzame wijze zijn einde
moest vinden. De gebeurtenissen hebben
doen zien, dat de wetten der natuur
onverbiddelijk zijn, en daJt de geschie
denis der vroegere non-coöperatie-bewe
ging, die met het vergieten van bloed en
brandstichting gepaard ging, zich zou her
halen, indien werd toegelaten dat de
campagne van Gandhi ongehinderd voort
gang had."
In deze omstandigheden heeft de re
geering van Bombay tot zijn aanhouding
besloten.
De winkels der Hindoes evenals het
meerendeel der winkels van de Moham
medanen te Bombay zijn gesloten. De
beurzen hebben hun zaken opgeschort.
Troepen zijn geposteerd in het gebied
der katoenfabrieken en in het hoofd
bureau van politie.
In een interview zeide mevrouw
Gandhi te hopen dat Indië een passend
antwoord zou geven op de naar zij zei-
de ongemotiveerde daad der regeering.
In een boodschap, vóór zijn arrestatie
gedicteerd, beveelt Gandhi zijn, medewer
kers dringend aan den strijd voort te
zetten omdat het onmogelijk is onafhan
kelijkheid te verwerven zonder offers te
brengen.
Te Karatsji heerscht een gespannen
toestand. De voornaamste gebouwen en
de hoofdverkeerswegen worden bewaakt
door Europeesche en Indische soldaten
en politiemannen, die op strategische
punten zijn geposteerd met mitrailleurs.
Abda Tyabji, die door Gandhi was aan
gewezen om zich, voor het geval hij ge
arresteerd werd aan het hoofd van zijn
vrijwilligers te stellen, heeft zjjn functie
aanvaard.
Uit Lahore wordt gemeld, dat zoodra
het bericht van de arrestatie van Gandhi
bekend werd, er een „hartal" (rouw
dag) werd afgekondigd. Alle scholen wer
den gesloten.
Gisteravond werd te Bombay een
groote vergadering gehouden, welke door
100.000 menschen werd bijgewoond. De
sprekers drongen er bij hun gehoor op
aan de politiek van geen geweld te blijven
volgen en den strijd voort te blijven zet
ten en wenschten Gandhi geluk met zijn
arrestatie.
Korte Berichten.
De bekende Antwerpsche uitgever
Lodewijk Opdebeek, die tevens een zeer
verdienstelijk schrijver was en een strij
der voor de Vlaamsche beweging, is he
dennacht, nauwelijks 63 jaar oud, plot
seling overleden.
Maandagvoormiddag is brand uitge
broken in een oude loods naast het Ne-
derlandsche Paviljoen der Antwerpsche
tentoonstelling. Een brandende kachel
had het vuur veroorzaakt. Dadelijk was
de brandweer der tentoonstelling ter
plaatse. Na eenige minuten was de brand
totaal bedwongen, zonder dat ook maar
een enkel oogenblik gevaar had gedreigd
voor het Nederlandsche paviljoen.
Volgens de „Daily Express" is het
onder de 300 werkloozen, die na den
hongermarsch van 1 Mei te Londen zijn
gebleven, tot zulke ernstige botsingen
gekomen, dat in het tehuis, waar zij zijn
ondergebracht, een extra politiewacht ge
vestigd is.
Mr J. A. de Wilde.
Naar do „Nederlander" verneemt, -heeft
mr J. A. de Wilde het vaste voornemen
zich in 1931, na de gemeenteraadsver
kiezingen, niet meer beschikbaar te stel
len voor de functie van wethouder van
Financiën der gemeente 's-Gravenhage.
Bevolkingsboekhouding.
In een nota van wijziging van hoofd
stuk V der Rijksbegrooting voor 1930
wordt f30.000 aangevraagd voor eeny
proefneming met het gezins-persoonskaar-
tenstelsel voor de bevolkingsboekhouding
der gemeenten.
Het vraagstuk a.L, hoe de bevolkings-
boekhouding der gemeenten zal moeten
worden ingericht, zal opnieuw, met in
achtneming van al hetgeen daarover ge
sproken en geschreven is, door de com
missie voor de bevolkingsboekhouding in
studie worden genomen. Van veel nut
zou daarbij zijn, indien men over gege
vens kon beschikken, met betrekking tot
de werking in de practijk van het door
die commissie voorgestelde gezinsper-
soonskaartenstelsel. Vergelijking is dan
veel beter mogelijk en bij de beslissing
over het eventueel toestaan van het voor
invoering van dat stelsel benoodigde be
drag zou niet alleen met theoretische
beschouwingen rekening behoeven te
worden gehouden. Door vóór- en tegen
standers van het nieuwe systeem is daar
om het denkbeeld van een proef met
dat nieuwe stelsel aanbevolen. Wijst een
proef uit, dat invoering niet geraden is,
dan is met het aan de proefneming ten
koste gelegd bedrag dit resultaat niet
te duur gekocht.
Nachtposttrelnen.
Met ingang van 1 October zullen nacht
posttreinen worden ingevoerd naar en
van het Noorden, Oosten en Zuiden van
ons land. Van de invoering van nacht-
postautoritten is in verband daarmee af
gezien.
Geloofsvervolging ln Rusland.
Op de vragen van het Tweede Kamer
lid den heer De Visser over de op 2 April
te 's-Gravenhage gehouden protestverga
dering tegen de z.g. „geloofsvervolging"
in de Unie der Socialistische Sovjet Re
publieken, onder voorzitterschap van Dr
L. Grondijs, heeft de minister van Bin-
nenl. Zaken en Landbouw geantwoord,
dat het de Regeering „bekend" is, dat aan
deze vergadering ook deelnamen niet al
leen hij zelf doch ook andere ministers,
die tevens hun instemming hebben be
tuigd met de op die vergadering aange
nomen, tegen de Unie der Socialistische
Sovjet Republieken gerichte motie.
Het was de Regeering niet bekend, dat
dr Grondijs op 9 April 1930 in een door
contra-revolutionaire Russische emigran
ten te Parijs uitgegeven blad, genaamd
„Wozrosjdenie", een artikel heeft geschre
ven.
Noch de Regeering noch één of meer
leden der Regeering, dan wel namens
haar optredende ambtenaren hebben on
derhandelingen of besprekingen gevoerd
met dr Grondijs of met andere „vijanden"
van de U. S. S. R. Zij heeft hun daarbij
geenerlei toezegging gedaan of laten doen.
Automobiel tegen een boom.
Gistermiddag moest nabij Axel, op den
straatweg naar Hulst, een auto uit Ter-
neuzen uitwijken voor een kinderwagen.
Daardoor reed de auto met groote vaart
tegen een langs den weg staanden boom.
De wagen werd totaal vernield. De be
stuurder werd zeer ernstig gewond op
genomen en naar het ziekenhuis te Sluis
kil overgebracht. Zijn toestand is hope
loos.
Diefstalmetbraak. Dezer da
gen is tijdens de afwezigheid der bewo
ners, inbraak gepleegd in de woning van
den werkman de G. te Aardenburg. De
inbraak werd bij thuiskomst der bewo
ners ontdekt en vermist wordt een por-
temonnaie met f150 en een kinderspaar
pot met ongeveer f20, welke in een ka-
merkast verborgen waren onder kleeding-
stukken. De dief is blijkbaar door een
open raampje aan de achterzijde van de
woning binnengekomen en heeft de gan-
sche woning doorzocht. Uit de keuken
heeft hij nog een stuk spek en een tar
webrood meegenomen, welke eetwaren
werden teruggevonden aan een berm van
den weg in de nabijheid der woning.
Aldaar hadden inwoners van Aarden-
burg een man zien zitten, die dus blijk
baar de inbreker is geweest Ook is ge
bleken, dat een persoon van datzelfde
Binnenland.
Gemeenteraad van Middelburg.
Mr P. S. Gerbrandy tot hoogleeraar aan
de Vrije Universiteit benoemd.
Afscheid van Jhr Van Teijlingen als bur
gemeester van Serooskerke (W.)
De Johan van Oldenbarnevelt in aanva
ring.
Buitenland.
De toestand in Spanje.
Boschbranden in Amerika.
De toestand in Britsch-Indië.
wik ma.& U aan. om er
ezn gewoonte van te
maken een dageHjksch
middel ter opwekking
en verfrloscking te ge»
brutken, hetwelk Uw
•temming verbetert. Uw
gezondheid bevordert
en door den heerlijken
•snaak Uw behoefte
naar een versnapering
ten volle bevredigt. Dat
middel is
signalement op het dorp zijn fiets heeft
laten repareeren en een café heeft be
zocht waarbij was opgevallen, dat hij vrij
goed in zijn Hollandsch bankpapier zat,
doch daarmede niet erg over den weg
kon. Hij maakte den indruk een Belg
te zijn. Ook het ontvreemde geld bestond
in hoofdzaak uit bankpapier. Uit een door
de politie ingesteld onderzoek moet zijn
gebleken, dat de vermoedelijke dader
reeds de grens naar België is gepasseerd.
Een lafhartige streek. De
zer dagen ontdekte de landbouwer D. te
Colijnsplaat dat een van zijn op .stal
staande paarden aan den poot verwond
was. Bjj nadero beschouwing bleek het
dier een 10 c.M. diepe vleeschwonde aan
den poot te hebben, welke wond met een
scherp voorwerp moet zjjn toegebracht.
Omtrent den bedrijver van deze lafhartige
streek tast men in het duister. Eenige
jaren geleden werd bjj dienzelfden land
bouwer een paard een dergelijke wonde
toegebracht welk dier toen moest worden
afgemaakt.
Middelburg. Alhier heeft gistermiddag
in de centrale slachtplaats een zeer droe
vig ongeluk plaats gehad. De 49-iarige
H. G. N. was gereed om een koe dood
te schieten, toen het dier hem een duw
met de hoorns gaf, waardoor het pistool
op den grond viel, afging en N. in den
buik trof. D© ongelukkige was onmid-
delijk dood.
Gisteravond heeft het Ciomité voor
Wandelconcerten vergaderd met vertegen
woordigers van muziekgezelschappen,
padvindersgroepen, sport- en turnvereeni-
gingen, en werd van verschillende zijden
medewerking toegezegd, o.a. door de bei
de padvinderstroepen om ook dit jaar
aan die wandelconcerten deel te nemen.
Het eerste dier concerten werd bepaald op
jsaterdag 17 Mei. Op de route, die nader
bekend wordt gemaakt, zullen zoo mo
gelijk voorkomen Nieuw Middelburg, het
Tehuis voor Ouden van dagen op het
Noord Bolwerk, het paviljoen van het
gasthuis aldaar en het Oude Mannen- en
vrouwenhuis. Als secretaris van het co
mité is opgetreden de heer Pl do Vos,
Seissingel R 227.
Daar de werkzaamheden aan.
de nieuwe bestrating van een deel
dsr Mar Set s sar good opschieten, wordt
