No. 100
Dinsdag 28 Januari 1930
44e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
4| 1o AMSTERDAM 1330
HeniSrikse Go's Sank N.V. Goes
CAFUSe
VERLEDEN EN HEDEN.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws.
Binnenland
Aangesloten bij het Bureau voor Opiaag-contrdle
98V4
Caruso luidspreker
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg.
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per pos!, f3.«=
Losse nummers fO.G
Prijs der Advertentiën:
14 regels f1.20, elke regel meer 30 cl
B(j abonnement belangrijke korting.
i.
In verband met wat in ons blad ge
schreven werd over de positie der boeren
en landarbeiders, ontvingen wij van
een bejaarden landbouwer uit Walcheren
een schrijven, waarin bet beden bezien
wordt bij het licht van bet verleden.
Hij geeft daarin allerlei bijzonderhe
den uit vroegere jaren, waaruit zeker wel
eenige leering te putten valt.
Het schrijven was niet voor publicatie
bestemd, maar wij ontvingen toestemming
er een en ander uit over te nemen, wat
wij gaarne doen.
De schrijver begint met er op te wijzen,
dat voor de landbouwers de vette en de
magere jaren elkaar steeds hebben afge
wisseld.
In mijn jeugd, zoo zegt hij, heb ik nog
met landbouwers die in de tachtiger jaren
van de 18e eeuw geboren waren, gespro
ken. Zij hadden Napoleon nog wel ge
kend en hem wel persoonlijk gezien.
De laatste jaren van de 18e eeuw was'
er een ontzettende malaise.
Zoo werd b.v. in 1801 te Grijpskerke 'n
mooie hofstede in publieke verknoping ge
presenteerd, maar er kwam geen enkele
kooper. Dezelfde hofstede brengt nu een
rente op naar een kapitaal van plm. 150
duizend gulden.
Er werden in die dagen stukken wei
en bouwland verkocht b.v. voor een pols
stok, een flescb wijn en meer dergelijke
kleinigheden.
In dezelfde omgeving vindt men dan
ook nog een stuk land „De Driest" ge
naamd, dat zoo genoemd werd, omdat bet
in dien tijd driest lag, daar het was
door het sterven van den eigenaar vrij
gekomen niemand 'het hebben wilde.
Het kon de lasten niet opbrengen.
Toen ons land weer onafhankelijk was
geworden, werd de toestand iets beter,
maar er was toch nog onder de boeren
stand groote armoede.
De schrijver vertelt verder van een hof
stede, groot ongeveer 60 H.A., die beheerd
werd door een boer met drie zoons en een
dochter en slechts één knecht.
Diezelfde hofstede werd in het midden
van de vorige eeuw bewerkt door een
boer, die steeds hard meewerkte, een zoon,
drie dochters, vijf vaste arbeiders, twee
flinke tweede knechts, en een loopjongen,
terwijl bij er in den zomer wekenlang
nog drie of vier losse arbeiders op na
hield. Wel een groot verschil 1
In de twintiger jaren van de vorige
eeuw was de toestand voor de boeren heel
wat beter. Ze konden er toen, hoewel ze
zuinig moesten leven, heel .goed komen.
De toestand van de arbeiders was echter
diep treurig.
Omstreeks den tijd van den Belgis'c'hen
opstand (1830) ging het enkele jaren nog
wat vooruit, waarna weer 'n tijdperk van
malaise intrad.
Dit duurde tot 1845, het jaar van de
aardappelziekte. Deze aardappelziekte
werd algemeen beschouwd als een zwaar
oordeel Gods, maar wat een oordeel scheen
werd voor vele landbouwers een zegen.
Vóér 1845 vulden de boeren de putten
en dammen met aardappels, die ze zelf
niet verorberen konden, omdat deze vruch
ten eenvoudig geen waarde hadden.
Maar, wonderlijk zijn Gods wegen, ook
op dit gebied.
De tarwe gold toen f 2 a f 2,50 per zak
(72 Liter)gerst en paardeboonon hoog
stens f 1,50, erwten en witte boonen
naar rato. De aardappelen kon men niet
kwijt. Men moest ze voor enkele stuivers
door zware zand- of onrijdbare kleiwegen
naar de stad brengen en dus was het be
ter en voordeeliger ze maar te vernietigen.
Onwillekeurig is men geneigd te den
ken, dat zooiets toch nooit meer zal ge
beuren. Maar een klein voorproefje wordt
er nu toch al van gezien.
Het leven der arbeiders was toen in-
treurig.
Een landarbeider die van 's morgens
vroeg tot 's avonds laat 'werkte, verdiende
60 cent per dag. Voor de vrouwen be
droeg het loon 30 a 40 cent per drie
schaft.
Maar, zooals gezegd, in 1845 kwam er
verandering.
De prijzen gingen omboog.
Tarwe, erwten en witte boonen werden
verkocht voor f 20 per mud. De aardappe
len kwamen op f 2 en meer.
Het was voor tal van boeren bet eer
ste jaar, dat ze iets over konden leggen.
Een paar boeren vertelden aan den
schrijver van deze bijzonderheden, dat ze
's nachts niet konden slapen, uit vrees
voor diefstal, omdat ze een paar hon
derd gulden in hun bureau hadden.
De prijzen gingen al spoedig weer wat
dalen, maar de echte malaise-tijd was
toch voorbij.
Er kwamen oude kousen en zakken op
de proppen om het geld te bewaren. Bank-
of muntbiljetten schenen toen nog weinig
in omloop te zijn, de boeren althans ken
den of wilden ze niet.
Dat er echter veel geld in de kousen
kwam, bleek wel bij de wisseling der oude
twee gulden zestigers (1848). De boeren
stroomden naar het wisselkantoor. Eén
boer kwam met een paardemand volmiet
broekzakken en kousen, die met Zeeuw-
scbe rijksdaalders gevuld waren, door
hem en zijn knecht gedragen, het kan
toor 'binnen.
Het geld op rente zetten of grond koo-
pen durfde men nog niet; men was nog te
veel onder den indruk van de magere ja
ren, die, naar men vreesde, terug zou
den keeren.
Dus ging het in die dagen den boeren
werkelijk goed. Maar, en dat was bet
droevige, de loonen der arbeiders 'gingen
niet mee omhoog. Die bleven op 75, 80
en in den hooitijd op 90 cents per langen
dag van 4 uur 's morgens tot 8 uur des
avonds, en voor de vrouwen op 45 cents,
waarvoor ze dan in het langste der da
gen 10 uur op het veld of in het hooi
moesten ploeteren. In-treurig!
De Vlootconferentfe.
Tardieiui verklaarde dat de vergadering
der conferentie van gistermorgen weer
een zeer vriendschappelijk verloop' had
gehad.
Hij deelde verder mede, dat er een1 uit
voerige bespreking plaats had over de
Framsch-Italiaansche gezichtspunten be-
treffende de volgorde van de te behande
len onderwerpen.
D'e vergadering der delegatieleiders
diuiurde ruim 3 uur. Er verscheen een of-
ficieele communique, dat later werd aan
gevuld met de officieuse medédeeling, dat
de besprekingen wel zeer moeilijk waren,
doohaeen zeer hartelijk karakter droegen.
In den namiddag had' een samenkomst
van de Fransche, Italiaansche en Engel-
sche delegaties plaats. Naai" verluidt, moet
Engeland hebben voorgesteld, de verschil
lende vraagstukken in alphabetische volg
orde te 'behandelen.
De besprekingen der Vij'f worden van
ochtend voortgezet.
Een praetisch voorbeeld 'gaf gisteren
de Britsche regeering door definitief order
te geven om de bouwcontracten van twee
kruisers van 10.000 ton, de „Surrey"'
en do „Northumberland", in te trekken.
Reeds in Juli 1929 werd door MacDonald
de uitvoering van deze contracten voor
loop i'g opgeschort, maar thans is die order
definitief geworden, hetgeen vandaag al
lerwegen wordt opgevat als een bewijb.
dat !da Engelschen er van overtuigd zijn,
dat deze conferentie resultaten zal ople
veren, waarop de regeering nn zelfs al
durft vooruitloopen
Fabrieksbranden.
Iü het ketelhuis van een chemische
fabriek te Hrnschau in Silezië brak een
brand uit, die snel om zich heen greep
en weldra de uit zes gebouwen bestaande
afdeeling had bereikt, waar anhydriet
werd vervaardigd.
De brandweer was spoedig ter plaatse,
eö tastte het vuur aan met 8 motor- en 6
handspuiten. Tengevolge van den gloed
kon men de brandende gebouwen echter
niet tot op korten afstand naderen, zoodat
niets gered kon worden. De ongeveer
400 brandweerlieden, die aan het blus-
schingswerk deelnamen, moesten zich be
perken tot bet beschermen v,an de in de
omgeving liggende gebouwen, waarin men
ook slaagde.
De oorzaak van den brand kon niet
worden vastgesteld.
De schade bedraagt meer dani een mil-
lioen kronen en wordt door verzekering
gedekt.
Te Ostrau (Moravisch) brak ïtt de ka-
balafdeeling van de mijn-maatschap pij' in
Oderbetrg een brand uit, die zeer spoedig
o:p het magazijta oversloeg. Beide gebou
wen brandden tot op de fundamenten af.
Biji het blusschen van den brand, waar
aan achttien brandweren deelnamen, werd
een brandweerman zwaar gewond. De
schade wordt op enkele millioenen Tsje
chische kronen geschat.
Nieuw gemeentelijk.casino te Knocke.
Zaterdag heeft te Knocke aan Zee de in
huldiging plaats gehad van een gedenk
steen in den gevel van het in aanbouw
zijnde gemeentelijke Casino.
De Kursaal, die een magnifiek gebouw
in niiidernen stijl zal worden, heeft 'n
gevellengte van 70 M. biji een totaal-
oppervlakte van 6000 vierk. M.
Gelijkvloers worden, behalve de halls,
ook ruime expositiezalen gebouwd. Zalen
voor post, telegraaf, politie, brandweer
en andere diensten zullen eveneens in dit
gebouw aanwezig zijn, dat twintig
millioen francs zal kosten en begin
Juli opgeleverd moet worden.
Beneden bevinden zich de concertzaal
met 2500 plaatsen en verder leeszalen,
salons en een restaurant.
Het Casino te Knocke belooft één der
mooiste gebouwen in modernen stijl van
België te worden.
Uitgifte van valsch geld.
De politie heeft Zaterdag te Neuren
berg een bende valschmunters, 3 mannen
en 2 vrouwen in hechtenis genomen,
welke op reis naar Tsjecho-Slowakije was,
om daar valsch geld uit te geven.
Ook werd de goed ingerichte werkplaats
ontdekt, waar verschillend materiaal, voor
de vervaardiging van valsch geld bestemd,
in beslag werd genomen. 1
De bende werkte sedert 14 dagen en
heeft ongeveer 100 stuks valsche 5 Mfc.
stukken in omloop gebracht.
Het geld is te Regensburg, Neurenberg,
Schwabacb en Fürth in omloop gebracht.
Moord-complot in Mexico.
Negentien personen, onder wie ver
scheiden vrouwen ,zijn door de politie
te Mexico gevangen genomen, onder ver
denking een complot tot het plegen van
een reeks moorden te hebben gesmeed.
Nader wordt geméld, dat de politie
een groote organisatie van samenzweer
ders heeft ontdekt, die zich ten doel stelt,
drie Mexicaansche staatspresidenten,
te vermoorden.
Zooals uit gevonden documenten bleek,
waren de samenzweerters van plan den
5en Februari, den dag, waarop de nieuwe
president van Mexico, Ortiz Rubio, plech
tig zal worden geïnstalleerd en waarbij
ook de vroegere presidenten Galles en
Portez Hil tegenwoordig zullen zijn, de
Mexicaansche staatslieden door een ko
gelregen neer te schieten.
Teen deze geruchten bekend werden,
maakte zich van de bevol'kipg over het
geheele land een hevige ontsteltenis
meester. De politie is van meening, dat
nog meerdere personen in de samenzwee
ring de hand hebben en heeft krachtige
maatregelen genomen.
President Ortiz Rubio en zijln voorgan
gers Galles en Portez Gil worden steeds
door geheime beambten bewaakt, Hun wo
ningen staan ondier strenge bewaking der
politie.
Tumult In Aken's Raad.
Incidenten zijn in den Akenscben Raad
geen zeldzaamheid, maar een berriezit-
ting als j.l. Vrijdagavond beeft dit be
stuurslichaam in langen tijd niet be
leefd.
Reeds kort na de opening van de ver
gadering brak de „krach" los. Wethouder
Servais had in een lange rede stelling ge
nomen tegen de verschillende communis
tische voorstellen en een der leden stelde
voor, zonder verdere debatten tot stem
ming over te gaan.
Heftige verontwaardiging bij de commu
nisten. Zij eisebten bet woord om de voor
stellen nader toe te lichten.
Burgemeester, Dr Rombach, bracht him
echter aan het verstand, dat de heeren in
de betreffende commissie reeds uitvoerig
en overvloedig van hun zienswijze hadden
kunnen doen blijken.
Het regende intusschen allerlei hate
lijke interrupties, en velen uit het pu
bliek de tribune was stampvol de
den daar dapper aan mee.
De atmosfeer werd meer en meer ge
spannen. De communistische rijksdagaf
gevaardigde Dautzenherg, die zich onder
het publiek 'bevond, nam plotseling het
woord en begon een lange rede af te ste
ken.
De voorzitter verzocht hem herhaalde
lijk, de zaal te verlaten, vergeefs. Met toe
stemming van de meerderheid van den
Raad gaf Dr Rombach tenslotte 'bevel,
den rijksdagafgevaardigde door de politie
te doen verwijderen. De zitting werd ge
schorst. Drie Kriminalbeambten versche
nen en sleurden den rijksdagafgevaardig
de, die zich hevig verzette, de zaal uit.
Het communistische raadslid, Begasse,
had middelerwijl post gevat voor de ta
fel der centrumspartij en dreigde de
raadsleden dezer partij' met een stoel, ter
wijl hij zijn dreigement met een stortvloed
van scheldwoorden kracht bijzette.
Nadat Dautzenherg uit de raadszaal
was verwijderd, werden de debatten her
vat. Begasse eischte bet woord. De voor
zitter wilde den communist zijn zin ge
ven, doch de raad besliste met overgroote
meerderheid het tegendeel.
Een jonge man uit het publiek mengde
zich in den strijd, schold en raasde. Met
een vaartje het stadhuis uit gewerkt. On
verkwikkelijk werd de affaire andermaal,
toen de communist Begasse heftig te keer
ging tegen den wethouder Kuhnen en de
zen allerhande perfide verwijten deed.
Begasse werd tot 'drie keeren toe tot de
orde geroepen, wat niet hielp en tenslotte
uit de zaal gestuurd. Alle partijigenooten
omringden hem en scheldend en schim
pend ging het groepje naar buiten. Toen
keerde de rust in de vergaderzaal terug.
De voorzitter stelde neg voor, om Be
gasse gerechtelijk te doen vervolgen, we
gens eenige door hem gebezigde uitdruk
kingen.
De dictatuur In Spanje.
Na de sonSat'ionaale verklaring, waarin
hij' mededeelde, dat hij leger en
vloot wilde vragen!, of hij! zijn functie
Zou blijVen bekleeden, publiceerde Primo
de Rivera gisteren in de officieus e „Noti-
ciere del Luneg", een .toelichting, waarin'
hij zegt, dat hij zijta eerste verklaring
heeft openbaar gemaakt zonder overleg
met den koning of met de andere minis
ters.
Het is een, persoonlijk door hem' geno
men besluit. Hij' heeft thans zeer moeilijke
maatregelen te treffen en wenscht te vo
ren de zekerheid te hebben van die mede
werking van leger en vloot:. Zijln optreden
wordt a oor den huldigen politiefcen toe
stand gerechtvaardigd.
De regeering meent nog steeds het ver
trouwen van het volk ^n de kroon te
bezitten. Dit vertrouwen heeft zijl noodig,
om tegenwerking, manoeuvres en kuipe
rijen te kunnen afwenden, welke de dicta
tuur verhinderen, zich rustig terug te trek
ken en haar een logischen en piassenden
Opvolger te verzekeren.
Wanneer Primo echter inziet, dat zijln
aftreden noodzakelijk is, zal hij zeker niet
meer aan de volgende regeering, deelne
men.
Op het verzoek van1 Primo de Rivera
heeft de 'kapitein generaal van het militair
district Saragosa volgens, de „Journal" al
geantwoord. Dit antwoord luidt, dat het
garnizoen elke regeering zal gehoorzamen,
welke den steun der kroon bezit.
De Byrd-expeditie.
Uit New York wordt gemeld, dat een1
Amerikaansch radioamateur er in is ge
slaagd, verbinding te krijgen met de Biyrd-
■öxpeditie, die hem meedeelde, dat de
leden der expeditie zich niet bezorgd ma
maken, als zij nog 6 maanden in het ij1?
moeten doorbrengen.
De expeditie heeft reeds alle maat
regelen met het oog op deze mogelijkheid
getroffen.
Chicago's geldnood.
Naar gemeld wordt, is het gemeente
bestuur van Chicago voornemens, nood
maatregelen to treffen, daar de banken
geen crediet meer geven. Het gemeentelijk
personeel, aan hetwelk de stad reeds
oWgeveer 10.000.000 dollar schuldig is,
zal met noodgeld betaald worden. De za
kenlieden van Chicago weigeren echter
dit noodgeld .aan te nemen.
Er is een steuncommissie benoemd, die
'n bedrag van 20.000.000 doll, beschikbaar
heeft gesteld, doch dit bedrag wordt in
bevoegde kringen onvoldoende geacht.^ Er
zcKui tenminste 48.000.000 dollar noódi'g
zijn.
De „hongeroptocht der werkloozen"
In weerwil van het verbod van betoo-
Binnenland.
Drama in Den Haag.
De moord te Voorburg. Een veifdachte
aangehouden.
Buitenland.
De Londensche Vlootconferentie.
Herrie in den Gemeenteraad van Aken.
D'e dictatuur in Spanje.
De geldnood van Chicago'.
Moord-complot in Mexico.
Inschrijvingen op bovengenoemde
uitgifte
worden tot
a.s. Vrijdag gaarne aangenomen
door
gingen in de open lucht in Pruisen en
Hamburg maken de communisten in de
omgeving dezer stad zich gereed voor
den „hengeroptoebt der werkloozea" naar
Hamburg en de op 1 Februari aldaar
te houden hongerdemonstratie.
Te Sleeswijk is gisteren een troep werk
loozen uit Flensburg, op weg naar Ham
burg, floor de politie ontbonden.
Te Preetz in Holstein zijn 21 com
munisten, 'eveneens op weg naar Ham
burg, aangehouden en naar het politie
bureau overgebracht, vanwaar zij naar
Kiel zijn getransporteerd om te worden
verboord.
Korte berichten.
Op de eilanden Psara en Antipsara
zijn aardschokken waargenomen.
Talrijke huizen zijn ingestort. Er zijn
geen slachtoffers te betreuren. De aard
schokken duren nog voort.
Volgens een bericht uit Portugal
beeft Zondag een hevige storm aan de
Portuigeesche kust gewoed. De scheepvaart
oip de Taag ondervond daardoor veel
belemmering, terwijl ook groote schade
weid aangericht. Men maakt zich bezorgd
over het lot van '20 visschersvaartuigen,
die sedert eenige dagen worden vermist.
In den Maandagmiddag gehouden
ministerraad heeft de Belgische regeering
besloten het kweeken van muskusratten
in België totaal te verbieden. De voor
naamste kweekers van muskusratten zijn
gevestigd in Henegouwen en in het
Noordoosten van de provincie Luik.
Rijkspresident von Hindenburg heeft
gistermorgen koning Gustaaf van Zweden
ontvangen, die op zijln doorreis naar
Roime te Borlijh vertoeft.
Ter gelegenheid van den verjaardag
van den ex-keizer Wilhelm II heeft gister
ochtend in de Friedenskirche te Potsdam
een godsdienstige plechtigheid plaats ge
had .waaraan tal van prinsen en prin
sessen, alsook tal van delegatie» van
veireenigingen met hun vaandels, hebben
deelgenomen.
Ir. J. J, Beynes. f
Te Nijmegen, waar hij de laatste jaren
woonde, is overleden, 57 jaar oud, Ir. J.
J. Beynes, lid der N. V. Koninklijke fa
briek van spoor- en andere wagens, voor
heen firma J. J. Beynes te Haarlem.
De heer Beynes was mede-oprichter,
commissaris en lid van den raad van toe
zicht van de Spaarnebank te Haarlem.
Voorts was hij nog buitengewoon lid
der tariefcommissie.
ook voor Radio-Centrales
en elk radio-loestel
Dubb.MAGHEETSVSTEEM ƒ30-
4polig ANKER5Y5TEEM/4Q-
Gv&Za/wtku/g&iaA.
NV Peters Prinsengracht 22Q/24
AMSTERDAM Tel. 48882.
