Woensdag 30 October 1929
44e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Co's Bank N.V. goes
Reformatie en Revolutie
EERSTE BLAD.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws.
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contröle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Binnenland
effecten
coupons
deposito's
assurantiën
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455,
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersf 0.05
Prijs der AdvertentiSn:
14 regels f1.20, elke regel meer 30 cf
Bij abonnement belangrijke korting.
In deze dagen van Reformatie-hendeni-
king, krijgt weer bijzondere actualiteit de
vraag "of er verband is tusschen de 'Refor
matie en de groote Fransche revolutie en
heel de revolutionaire beweging die daar
op gevolgd is.
Vah Roomsehe rijde beantwoordt men
deze vraag toestemmend. Men veroordeelt
van die zijde uit den aard der zaafc
de Reformatie en men aarzelt niet het uit
te spreken, dat zij de oorzaak, althans
een der oorzaken ia geweest^ van de
revolutie. r
Groen van, Prinsterer heeft in zijn „On
geloof en Revolutie" aan dit vraagstuk
een afzonderlijk hoofdstuk gewijd.
Hij wijst er op, dat de redeneering van
de Roomschen aan de onze nagenoeg ge
lijk is.
„Ook vrjor hen is de omwenteling niet
uit louter stoffelijke oorzaken verklaar-
-baar. Ook zij zoeken haar oorsprong in
da ontwikkeling van ideeën; ook zij be
weren dat de revolutionaire theorie niet
enkel aan verbastering van het staats
recht is te wgten. Ook zij betoogen dat de
politieke brandstof door het ongeloof
werd aangeblazen tot revolutionairen
gloed."
En van dit ongeloof draagt volgens
ben de Hervorming de schuld, daar zo-oals
een der Roomsehe schrijvers het uit
drukte, „de hervorming vanaf zijn por-
sprong niet anders (werd) dan een stel
sel van anarchistische wijsbegeerte en ee,n
monsterachtige aanslag tegen de alge
meen© macht, die de wereld der geesten
beheerscht. Zij dreef den meiischelijkea
geest tot het paganisme terug.".
Groen van. Prinsterer wijst er verder pp,
dat dezelfde stelling, doch in anderen zin,
verdedigd wordt door al wie zich op den
naam van liberaal verheft, en voor
wie de kracht ©n waarde der Hervorming
enkel in het protesteeffend element ligt.
„Volgens hen is de strekking: der re
volutie weldadig, al hebben misbruiken
en gruwelen haar afzichtelijk gemaakt;
bet zonnelicht is niet te miskennen al is
bet in de nevelen van den morgenstond
gehuld. De revolutiebeeft menige
verkeerdheid weggenomen, menige ver
betering bewerkt; zij zal het bij toe
neming doen, naarmate zij uitbreiding en
regeling ontvangt. Vandaar deze heil
zame richting? De memschelijke geest, van
boeien losgemaakt, overwon alle belets-b
Ion op den weg naar waarheid' en vrij
heid. En van wanneer dagteekent die
emancipatie? Van, den ge-zegenden tjjd der
Hervorming, toen da vrijheid van onder
hoek het eerste en gewichtigste geloofs
artikel werd."
Zoo komt dus van twee kanten ia den
grond dezelfde beschuldiging.
En een 'beschuldiging die zeer sterk
schijnt en logisch doordacht.
Terecht merkt Groen hierbij op: De
stelling is onwederlegbaar, indien de on
derstelling juist is. Dan zie ik ter verde
diging der Reformatie geen kans. Be
rust zij op terzijdestelling van .gezag en
op vrijheid van onderzoek, dan geldt het
gezegde: „Elk godsdienstig stelsel, rus
tend op de uitsluiting van het gezag
bevat in kiem het atheïsme en vroeg
of laat komt dit tot openbaring. De po
litieke anarchie is slechts een der vor
men van 'de godsdienstigie anarchie."
Als deze opvatting omtrent het karakter
der Hervorming juist is, dan is er in
derdaad onmiskenbare overeenkomst en
verwantschap tusschen het beginsel van
Luther en de leer door Voltaire en Rous
seau gepredikt en door Robespierre en,
Marat in practijk gebracht.
De vraag waarop het hier aankomt is
deze, of de hier geponeerde stelling, waar
door de Hervorming van zege» in vloek
der Christenheid zou verk-eereo, juist is.
Een vraag, die door Groen van Prin
sterer beslist ontkennend Wordt beant
woord. f r
Morgeini hierover meer.
De Noord pooltocht van de Zeppelin.
De Zeppelinmaatachappij heeft besloten
de verzekeringen en de salarissen van de
bemanning van de Graf Zeppelin te ver-
hoogen. Ook zullen verbeteringen op hygi
ënisch gebied worden aangebracht. Hier
door worden de bezwaren van de beman
ning tegen den Noordpooltocht voor het
grootste deel ondervangen.
De Graf Zeppelin -zal waarschijnlijk eind
November een proeftocht maken, die o.a.
over Noorwegen en Zweden zou gaan, en
waarbij een nieuw instrument ter bepaling
van weersomstandigheden zou beproefd
worden. Met dit toestel zou men windrich
ting, -temperatuur, enz. tot op een hoogte
van. 10.000 meter kunnen afl'ezen.
Een hartig istulkje van Daudet.
Léon Daudet, de royalistische leider,
die dag aan dag uit "Brussel zijn arti
kelen aan de „Action Francais©" stuurt,
had zich tot 'dusver nog niet over de
ministeriëele crisis uitgelaten. Maar nu is
hij en lang niet malsch van wal
gestoken en wel naar aanleiding van
het bericht, dat president Doumergue den
heer Malvy, voorzitter der financiëele Ka
mercommissie geraadpleegd heeft. Men
herinnert rich, dat het Kamerlid Malvy
tijdens den oorlog wegens verstandhou
ding tot den vijand veroordeeld werd en
in Spanje in1 ballingschap toefde.
„Zoover rijn wij dus in "Frankrijk ge
komen" zegt Daudet „elf jaren
na den oorlog en misschien op enkele
maanden van een nieuwen oorlog ver
wijderd.
Een individu, door het Hooggerechts
hof wegens ambtelijk misdrijf gedurende
den oorlog veroordeeld, een individu,
door Clemenceau in den vollen Senaat
verweten de belangen van het vaderland
te verraden wordt geroepen om zijn ad
vies over de regeering van frankrijk te
geven." t
„Wat denkt giji ervan, oud-strijders
En giji, 1.700.000 do-oden, die voor de
heilige zaak zjjit gevallen, wat zoudt^gij,
indien ge tot het leven zoudt kunnen]
worden teruggeroepen, er van denken I
Welke naam moet er worden gegeven aan
een regime, dat een dergelijke schande
toestaat"
„Zwaarden tot ploegscharen".
De kanselier van de Engeïsche schat
kist Snowden heeft dezer dagen in ©en
red-e te Sheffield -aan de fabrikanten van
bewapening den raad gegeven hun aan
dacht op andere bedrijfsmogelijkheden te
richten.
De heer Douglas Vickers, president van
Vickers Ltd, heeft hem daarop van re
pliek gediend-
Wiji hebben het de laatste tien jaar
met meer of minder succes al geprobeerd,
zoo verklaarde Lijf, maar wij hebben er
varen, dat 'het spreekwoordelijke -omsme
den van zwaarden tot ploegscharen bui
tengewoon moeilijk is toe te passen, als
men draaibanken voor geweren en groote
machines voor pantseringen wil omzet
ten in iets 'dat geschikt is voor het ma
ken van bijv. kousen, bonbons of bier.
hetgeen tegenwoordig de eigenlijke goed-
gaande bedrijven schijnen te rijn.
Foehs opperbevel.
Dezer dagen is er de aandacht op
gevestigd, dat het -officiëel-e document,
waarop staat vermeld, dat maarschalk
Foch destijds in den oorlog tot opper
bevelhebber van alle geallieerde legers
werd verheven, zich in Engeland bevindt-
Het ligt in het Public Record Office te
Londen en Frankrijk bezit er geen eens
een copie van.
Dit historische en dus volstrekt e enige
document draagt de handteekeningen van
Lord Milner en Clemenceau- Nadat het
was önderteekend stopte Lord Milner het
bij zich en na z'jjia overlijden vond Lady
Milner het.
Zij bood Let het Public Record Of
fice, bet bfficiëei archief, ten geschenke
aan.
Aanvankelijk dacht Lady Milner, dat
het een copie was, doch tot haar Ver
bazing vernam zij' later van Clemenceau,
dat het het eenige en origineel© exem
plaar der historische overeenkomst was.
'Clhï neearih-Japanse he botsing.
lin het gebied van den Zuid-Mandsjoe-
rijachea spoorweg is het Zondag bij bet
station Tsj-antsjoen tusschen Japansche
en Chineesche troepen tot een botsing
gekomen ein wel bij gelegenheid van een
oefening, die de Japanners] ïn de buurt
van deze spoorlijn gehouden hebben. Zij
werden daarbij door Chiaaescho troepen
beschoten én met handgranaten bestookt
Het dadelijk gealarmeerde .dichtstbijzijnde
Japansche garnizoen trad zeer krachtig
tegen de Chineezen op, en ontwapende
hen. Bij- deze botsingen werden 6 Chi
neezen gedood en 7 gewond, terwijl aan
Japanscherijde 7 gewonden vielen. Naar
aanleiding van dit incident heeft de Ja
pansche consul-generaal onverwijld een
protest gericht tot de regeering van
Moefcden.
Hef toenemend aantal echtöcheiitfïn'gen.
In het jaar 1928 werden in Oosten
rijk 5703 huwelijken ontbonden, het hoog
ste tot dusver bereikte aantal- In 1890
bijv. bedroeg het aantal echtscheidingen
549. Tot 1918 liep hei nog .uetrekkelijk
goed. liet gemiddelde aantal echtschei
dingen tusschen 1914 en i" was 1337.
Het volgende jaar echter begon reeds de
snelle toeneming: het gemiddelde cijfer
voor '19 tot '23 was 5190. Voor de
jaren '26 en "27 is geen overzicht te-
geven-, daar het materiaal "daardoor op
15 Juli '27 in het paleis van justitie is
verbrand.
Vier procent van 3d ontbonden huwe
lijken duurden nog geen jaar; acht pro
cent kwam voor bij echtparen, die langer
dan 20 jaren getrouwd waren- De meeste
echtscheidingen vallen tusschen het 2e
en 10e- buw'dhjfej'aar. Voor de mannen
viel de scheiding gewoonlijk tusschen het
30e en 40e levensjaar, voor de vrouwen
tusschen het 2öe en 30e.
Tenslotte wordt vastgesteld, dat 15
mannen en acht vrouwen hunj huwelijk
ontbonden na hun 70e wensiaax.
De Weensche hcogeschcoi gesloten wegens
politieke réiletjes.
De "Weensche universiteit is -gistermor
gen gesloten in verhand met relletjes tus
schen tot de Heimwe-hr behoorende en
Socialistische studenten. De onmiddellijke
aanleiding tot dezen maatregel was een
bulletin, dat door de socialistische studen
ten voor de universiteit was aangeplakt,
en waarin geprotesteerd werd tegen „Fas-
zismus uitd Reaktion", en waarin de
Heimwehr bespottelijk werd gemaakt.
Hierdoor werd gistermorgen den s-ocialis-
tiséh-en studenten de toegang tot de -uni
versiteit geweigerd, wat aanleiding gaf tot
onregelmatigheden. Daar men ernstiger
onregelmatigheden vreesde, besloot men
de Hoogeschool te sluiten.
De Kabinetscrisis in Frankrijk,
Gisteravond werd gemeld:
Daladier heeft afgezien van de Kabi
netsformatie.
Later heette het:
Daladier heeft -zijn definitief antwoord
tot morgen uitgesteld.
En het laats-te bericht luidde:
Daladier heeft de onderhandelingen
hervat.
Schipbreuk op het Michigan meer.
Tijdens een hevigea storm is het s,s.
„Wisconsin" gistermorgen op het Michi-
ganmeer -gezonken. Passagiers en beman
ning, bij elkaar 60 personen, konden gered
worden.
Booten, volgeladen- met de opvaren
den van -de „Wisconsin", zijn te Milwau
kee aangekomen. Sommige passagiers wa
ren bewus teloos, -anderen gewond. Zij- wer
den naar het hospitaal vervoerd.
Er liepen -geruchten, dat -zeventien per
sonen van de „Wisconsin" vermist wor
den.
Het aantal is echter aanzienlijk vermin
derd door het vinden van een vlot met
vijftien overlevenden. Onder hen bevond
zic'h de gezagvoerder van het vergane
schi-p, die, toen hij aan land werd ge
bracht, ineenzakte en overleed.
De laatste berichten luiden, dat negen
personen bij de schipbreuk van de „Wis
consin" zijn omgekomen, niet medegere-
kend vier personen die worden vermist en
waarschijnlijk zijn verdronken. Een twin
tigtal van de geredden rijn in het zieken
huis opgenomen.
Dit is de tweed© schipbreuk op het Mi-
chiganmeer in deze maand.
Kortö berichten.
Te Luxemburg heeft men op een ven
sterbank van -het paleis van justitie een
bom gevonden, gewikkeld in het blad „Hu-
manitó". Men geloof t, dat men hier te doen
heeft met oen manifestatie tegen het ge
recht, dat binnenkort den moordenaar
van den kanselier der ItaJiaansche legatie
zal moeten vonnissen.
In de Ardennen is een nogal flinke
hoeveelheid sneeuw gevallen, de eerste van
den aanstaanden winter, die nu met rasse
schreden in aantocht is.
In een 'bioscooptheater te San Lucal
de Barrameda in Spanje, riep een toe
schouwer, bij wijze van geestigheid, plot
seling: „bran-dl". Er ontstond een paniek,
de bezoekers trachtten in allerijl de zaal te
ontvluchten. Tien 'hunner werden ernstig
gewond en vele andere licht -gekwetst.
Men acht 't thans zoo goed als zeker,
dat de nieuwe wet voor de kolenmijnen in
Engeland, waarin o.a. de vaststelling van
een werkdag van 1% uur zal opgenomen
worden, binnen veertien dagen bij het par
lement zal worden ingediend.
Reuter meldt uit Jeruzalem, dat 11
Arabieren naar aanleiding van de ongere
geldheden tot 14 -dagen gevangenisstraf
veroordeeld zijn, twee andere tot 10 en 7
jaar. Alle met dwangarbeid.
Nederland en België.
Het standpunt van onze
Regeering.
In zijn houding ten opzichte van het
Belgische vraagstuk is het Kabinet, aldus
heet het in de Memorie van Antwoord,
homogeen. Zij a streven is gericht op de
totstandkoming, zoo spoedig als de om
standigheden toe-laten, van ©en aanne
melijke regeling met België. In den boe
zem van het Kabinet bestaat volkomen
overeenstemming omtrent de noodzakelijk
heid van voortdurende samenwerking tus
schen de departementen met name
tusschen die van Buitenlandsche Zaken
en Waterstaat opdat eenheid van be
leid aanwezig zjj.
In hoever de gedachtenwisseling, die
in het vorig zittingjaar tusschen Neder
land -en België plaats had, bevorderlijk
is geweest aan een juister begrip van de
wederzijdsche rechten en behoeften, zal
grootendeels no-g moeten Rljjken. De Re
geering wenscht, dat zoodra mogelijk ©en
wederzijds aannemelijke regeling met Bel
gië tot stand kome; doch juist opdat die
regeling tot stand kome e-n inderdaad
wederzijds aannemelijk zij, is betamelijke
omzichtigheid geboden. Te bedenken valt
daarbij dat Nederland die regeling niet
alleen heeft te maken; de omstandigheden
waaronder het overleg plaats heeft en de
gezindheid waarvan de wederpartij blijk
geeft, zijn mede beslissend voor het tem
po, waarin deze zaak vooruit kan wor
den gébracht. De kring waarin de voor
nemens ,die de Regeering ten deze heeft,
zich bewegen, werd getrokken in het aan
de Staten-Generaa! medegedeelde memo
randum, dat op 7 Mei j.l. aan de Bel
gische regeering is overhandigd; de Re
geering meent, dat in dat stuk mede de
elementen zjjn aangegeven, die ter zake
in het spel zijn. Voor het belang der
grensprovinciën ook bjj deze aangelegen
heid heeft zij een open oog. Een bewijs
daarvan zal worden gegeven door snellen
afbouw van het kanaal door het Bos-
scherveld, gepaard met daadwerkelijke op
lossing van het Maastrichtsehe brugvraag-
stuk,
D& onderbroken radio-redevoeringen.
Op de vragen van den heer Wijnkoop
inzake het verbreken van de radiorede
van een lid der .Vrijdenkersbeweging op
Zondag 29 September 1.1., heeft minister
Reym-er geantwoord, dat de voorwaarden
waren, dat het programma van hetgeen
zou worden uitgezonden, uiterlijk drie
dagen tevoren aan den Minister ter in
zage zou worden verstrekt en dat de
uitzending niet zou zijn in strijd met
de veiligheid van den Staat, de openbare
orde of de goede zeden.
Toen in het verloop der redevoering
van den heer Hoving bleek, dat de git-
gesproken woorden in hun onderling ver
band krenkend waren voo-r den eersten
Minister van een bevriende Mogendheid,
zelfs in een mate, dat zjj aanstootelijk
konden worden geacht voor groote groe
pen, zoowel in binnen- als buitenland
werd de uitzending, als in strijd met de
openbare orde en de goede zeden, wem
broken.
Op de ragen van den heer F. Vos
inzake het verbreken van de radiorede
van den heer W. Vogt, directeur van het
Omroepbedrijf van den AVRO, op Maan
dag 21 October j.l., heeft minister Rey-
Binnenland.
De Memorie van Antwoord dier regee
ring (het karakter van het kabinet).
D-e verhouding NederlandBelgië.
Moordaanslag te Den Haag.
Wetsontwerp tot verlaging der crisis-be
lasting en.
De onderbroken radio-redevoeringen.
Ontslagaanvrage van notaris Pilaar te
Goeis. i t
Buitenland.
Da Kabinetscrisis in Frankrijk'.
De Weensche Tiotogeschool gesloten.
Schipbreuk op het Michigan-meer.
Een ChineeschJapansche botsing.
a-ae© .whwimlu
mer geantwoord, dat aan 'den heer W.
Vogt, directeur van het Omroepbedrijf van
den A.V.R.O. ambtshalve is verzocht niet
voort te gaan met de rede, welke hij op
Maandag 21 October j.l., des avonds,
uitsprak. Toen aan dit verzoek niet werd
voldaan, is hem opdracht gegeven de
rede te eindigen, aan welke opdracht
door hem gevolg werd gegeven.
De bedoelde handeling strekte ter uit
voering van het beginsel, in artikel 3ter
der Telegraaf- en Telefoonwet 1904
(Staatsblad no. 7) neergelegd.
Het verzoek en later de opdracht is
tot den .heer Vogt gericht niet op grond
van bewoordingen of uitdrukkingen, maar
omdat diens voortgezette bespreking voor
da microfoon van hetgeen de Radio-raad
onder geheimhouding aan de omroep
organisaties had medegedeeld, moest wor
den geacht een niet geoorloofde inbreuk
te zijn op de behandeling van deze aan
gelegenheid zoo-als het bij de wet daar
voor ingestelde orgaan dez© wenschte te
zien geschieden.
Verlichting druk crisisheffingen.
Bij de Tweede Kamer is ingediend e-en
wetsontwerp tot verlichting van den druk
der crisisheffingen. Het in het leeningb
fonds aanwezige saldo wordt daartoe, ge
lijk uit bij de Memorie van Toelichting
gevoegde staten bljjkt, tot het jaar 1943
gebruikt ter gedeeltelijke dekking van de
jaarlgksche lasten van het 'fonds. Af
geschaft worden de Opcenten
op <^e n suikeraoeqns en ver
laagd met ruim een derde
wordt de Verdedigingsbelas
ting II. Het overblijvende gedeelte van
da Verdedigingsbelasting II wordt samen
gesmolten met de inkomstenbelasting in
dier voege, dat deze in hoofdsom even
veel blijft opbrengen als tot dusver en
op .de hoofdsom 20 opcenten worden
gelegd ten hate van het Leeaingsfonds.
Blijkens de Memorie van Toelichting
zal dit een groote administratieve ver
eenvoudiging geven.
Volgens het ontwerp zal de afschaffing
van de opcenten op den suikeraccijns in
werking treden op 1 Januari 1930 en het
overige deel van de herziening op 1
Mei 1930.
Eerste Kamer.
Gisterenavond vergaderde fle Berrie
Kamer.
De voorzitter deelt medé, dat de Cen
trale afdeeeling heeft besloten op Doader-
dag 31 October des v.m. te 11 uur j»
de afdeelingen te doen onderzoeken het
voorstel van de heeren Sliageaberg en
Mendels, tot wijziging van art. R va»
het reglement van ^rde der Kamer, én
voorts een aantal Idieine wetsontwerpen.
De vergadering wordt daarop verdaagd
tót heden Woensdagochtend elf ttur.
Ir J. A. KaJff.
Een dezer dagen heeft de Personeelraad
aan ir. J. A. Kalff, den afgetreden direc
teur der Nederlanidsche Spoorwegen, het
hem bij zijn .-afscheid toegezegde geschil
derd portret aangeboden.
Deze plechtigheid geschiedde in den
familiekring van den heer Kalff te zijnen
huize ie Hilversum. De heer P, Moltmaber,
