No. 254
Woensdag 31 Juli 1929
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
1
1
STER-TABAK
Hsndrikse Go's Bank N.V. Goes
EERSTE BLAD-
ALS HET MISLOOPT.
Buitenland.
ill|lr
Beiangrijkste Nieuws.
COUPONS EN LOSSINGEN
Binnenland
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contröle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
De wet re r co her eischt
ALLE
per 1 Augustus vervallende
worden verzilverd door
I
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs-
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersf O.Oü
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 f
Bij abonnemeni belangrijke korting.
Het O ent rum' (R.R.) ■wijidt een be
schouwing aan de vraag wat er gebeuren
moet als 't eens misloopt met de forma
tie van een Kabinet, steunende oip de
Rechterzijde.
„Vooreerst is er dan de mogelijkheid
van een minderheidskabinet, enkel steu
nende oip de Anti-revolutionaire en Ka
tholieke Kamerfracties. Een mogelijkheid
in theorie. Maar geen waarschijnlijkheid.
De Katholieken 'zouden het wel kunnen
aandurven. Maar van de Anti-Revolutio
nairen valt, het moeilijk te vergen. An
dermaal zouden ziji er hun partij aan wa
gen. En dat alleen, o,m een uiteraard
zwak Parlementair Kabinet te kunnen
verkrijgen."
Dan is er het fameuze Roomsch-Rood'e
ministerie, steunend op R.-Katholieken,
Sociaal-Democraten en Vrijzinnig-Demo
craten, waaraan echter alleen gedacht
kan worden in een geval van uiterste
noodzaak, wanneer dus een groot, al
gemeen landsbelang een dergelijke samen
werking om nog erger te voorkomen,
noodzakelijk 'zou maken.
Maar als de zaken zoo staan, kan dan,
■vraagt 'het blad, geen Kabinet worden
gevormd steunende op de Katholieken,
Anti-Revolutionairen en Vrijzinnig-Demo^
cxaten?
„In de .Groene Amsterdammer
van Zaterdag 1.1. komt een opmerkelijk
artikel voor van den hoofdredacteur, mr
A. C JosephuS Jitta. Hij betoogt daarin
de mogelijkheid en zelfs de wenschelijk-
heid van een dergelijke Kabinetsforma
tie, al geeft hijl tevens, met prijzens
waardige openhartigheid, de moeilijkhe
den aan, welke daarbij te overwinnen zou
den zijn.
Men weet, hoe wijl hierover denken.
Meermalen, met name in 1926, hebben
wij betoogd, dat er door ons, als herstel
der Rechtsche samenwerking onmogelijk
blijkt, in die richting zou kunnen wor
den gedacht.
Zou het echter thans mogelijk zijn?
Mr Josephns Jitta wijst op de kolo
niale paragraaf van het olp te stellen
Regeeringsprogram. Wijl zien daarin niet
de grootste moeilijkheid. Ware deze hierin
wèl gelegen, dan zou zij! evenzeer een sa
mengaan tusschen katholieken en anti
revolutionairen beletten. Er valt hier, zon
der beginselverzaking, een middenweg te
bewandelen, waarop deze drie fracties
elkaar kunnen ontmoeten.
Veel meer bezwaar .zien wij in de
Vrijzinnig-democratische leuzen,: voor
Staatspensioen en vóór eenzijdige natio
nale ontwapening. Alleen wanneer de VrijL
zinnig-democraten ertoe zouden kunnen
besluiten, deze beide leuzen voor vier
jaren op te bergen, zou er aan samen
werking kunnen worden gedacht.
Het is opmerkelijk, dat juist deze twee
punten door mr. Josephus Jitta niet wor
den genoemd. Toch vormen zij op1 den
weg, dien hijl voorstelt in te slaan, de
meest ernstige struikelblokken. Maar
hij is wed in de gelegenheid, om' bij
zijn partijgenoot Marchant eens te jnfor-
meeren, of hij altemet bereid' is, deze
beide blokken tijdelijk naar den wegkant
te schuiven f
Blijkt ook deze combinatie onmogelijk
en, wij vreezen, dat ze thans nog on
mogelijk zal blijken dan schiet alleen
over: een vooruitstrevend extra-parlemen-
iair Kabinet, dat naar Rechts georiën
teerd is.
En daar zou dan misschien op den
duur het perspectief in kunnen ontwaard
worden voor een parlementair Rechts
Kabinet'
Het „Gentrum" wjjst dus een samen
werking van Antirevolutionairen, R.-Ka-
tholieken en Vrijz. Democraten niet zon
der meer af.
Dit verbaast, ons eenigszins, daar het
toch duidelijk is, dat de A.-R. partij zich
m zulk een combinatie nooit zou kunnen
vinden, tenzij dan dat samenwerking voor
een bepaald, scherp omschreven doel noo-
dig zou zijn.
Maar dat is thans niet het geval.
Er is naar het ons voorkomt letterlijk
pleiten V°°r ZU^ 6611 op*ossinS 'kan
In bijna elk opzicht staan Antirevolutio
nairen en Vrijz. Democraten lijnrecht te
genover elkaar.
Het „Gentrum" zelf wijst reeds op de
leuzen: staatspensioen en eenzijdige natio
nale ontwapening, die de Vrijz. Democra
ten zonder hun politiek fatsoen te grabbel
te gooien niet kunnen verloochenen.
Dan is er het verschillend inzicht in de
financieele politiek.
Verder de huwelijkswetgeving, de Zon
dagsrust, enfin, alle vraagstukken die ook
maar eenigszins een principieelen kant
hebben.
De Antirevolutionaire partij wenscht de
Christelijke grondslagen van ons volks
leven te beschermen niet alleen, maar ook
te versterken, terwijl de Vrijz.Democraten
weigeren de Christelijke normen te erken
nen.
Het zou diep te betreuren zijn als het
misliep met de vorming van een Kabinet,
steunende op de Rechtsche partijen en als
de vorming van een parlementair Kabinet
niet mogelijk bleek.
Maar beter geen parlementair Kabinet,
dan een Ministerie als hier'ldoor het „Cen
trum" mogelijk geacht.
Als het misloopt, dan rust er op dege
nen die daarvoor de verantwoordelijkheid
dragen, een ontzaglijke verantwoordelijk
heid, en wij blijven dan ook hopen, dat zij
die hierin te beslissen hebben die verant
woordelijkheid zoo diep zullen gevoelen,
dat alles wat mogelijk is gedaan wordt om
ons land weer te geven een Kabinet, steu
nend op de Rechterzijde.
- StemtoV'scïjf ers.
„Nederland en Oranje" van Juli 1929
teekent in enkele statistische overzichten
de positie van de A.-R. partij door verge
lijking met haar stemmental bij vorige
verkiezingen behaald en door vergelijking
der stemmencijfers met die van andere
partijen.
Allereerst wordt een vergelijking ge
maakt van het A.-R. stemmental van 1925
en 1929, rekening houdend met den groei
van het getal kiezers.
Daarbij blijkt dat in 13 van de 18 kies
kringen verlies te boeken viel. Assen had
het kleinste verlies, n.l. 34 stemmen, ter
wijl Zeeland het grootste tekort bad, n.l.
3755 stemmen.
E'en vergelijking van het A.-R. stem
mental van 1925 en 1929, rekening hou
dend. met de vermeerdering van het aantal
uitgebrachte geldige stemmen, geeft voor
Zeeland iets gunstiger resultaat. Volgens
deze vergelijking heeft Assen -een verlies
van 94 stemmen, terwijl het tekort voor
Zeeland bedraagt 3490 stemmen.
Volgt een vergelijking van het percen
tage der geldige stemmen, uitgebracht op
de A.-R. lijsten bij de Kamer- en Staten
verkiezingen sedert de invoering der 'Even-
redigp Vertegenwoordiging.
Deze vergelijking valt voor Zeeland gun
stiger uit, of beter 'gezegd, zij is ongunsti
ger voor andere kieskringen.
Hieruit hlij'kt toch, dat het percentage
der A.-R. stemmen in 1918 in Zeeland 20
was, terwijl het thans 16,1 'bedraagt.
Daarentegen was er in Arnhem een te
ruggang van 18,9 op 13,8; in Leiden van
22,1 op 14,9, in Dordrecht van 28,5 op
21,9 en in Leeuwarden van 28,2 op 22,6
Wij wijzen hierop niet om daarmee te
zoggen dat het dus in Zeeland nogal mee
valt. Een achteruitgang als hier geschetst
is waarlijk erg genoeg.
Het zijn sprekende cijfers die „Neder
land en Oranje" hier geeft.
Worde deze sprake verstaan en
behartigd.
De uitsluiting in Engeland.
Uit een onderzoek in de kringen der
vakvereenigingen in Lancashire blijkt, dat
het gemiddelde loon van volwassen man
nelijke arbeiders in de katoenindustrie tot
dusver 47 shilling per week bedroeg. De
patroons eischen een vermindering van
ongeveer 6 shilling, zoodat 41 shilling zou
overblijven, waarvan dan nog de aftrek
voor de verzekering afgaat.
De vrouwelijke wevers hebben een ge
middeld loon van 30 shilling 3 stuivers,
waarvan 3 shilling 9 stuivers zou afgaan,
als de nieuwe loonschaal werd aanvaard.
De vakbonden hebben genoeg geld om de
uitsluiting verscheidene weken te dekken.
Gisteren werkten naar schatting onge
veer 100 fabrieken tegen het oude loon.
üchteQeurkse
ROOKTABAK
ROOKSTER
theodorus
niemeij er
groningen
Alles was rustig in Lancashire, behalve
te Preston, waar enkele wanordelijkheden
voorkwamen.
De eigenaars der fabrieken zien voor
zich de toekomst niet zoo somher in. Som
migen werkten toch al met verlies en slo
ten hun fabrieken liever, dan verder te
werken. Andere zitten nog met groote
voorraden, die zij nu van de hand hopen
te doen tegen n'iet al te onvoordeelige prij
zen.
De arbeiders zijn ook vol vertrouwen. De
kassen zijn goed gevuld en de geest schijnt
weinig te wenschen over te laten.
De mijnramp in Silezië.
Eén van de twaalf gekwetste mijnwer
kers van de Friedens-Hoffnung-mijn te
Waldenberg is aan zijn verwondingen
overleden. Het aantal slachtoffers be
draagt thans 24:
De gansche streek rondom Waldenberg
is in rouw gehuld om het tragische lot
van de mijnwerkers, die op zoo vreeselijke
wijze om het leven zijn gekomen. Toen het
bericht van jle ramp bekend werd, verza
melden zich honderden familieleden van
de in de mijn werkzame arbeiders en an
deren voor de hebben om het resultaat van
het bergingswerk af te wachten. Toen de
namen der gedoode en gewonde mijnwer
kers bekend werden gemaakt, speelden
zich vreeselijke tooneelen af. Bijna alle om
het leven gekomen mijnwerkers zijn vaders
van gezinnen.
Naar uit Waldenhurg wordt gemeld,
heeft het grootste gedeelte der' mijnwer
kers, die zich in de nabijheid van de
plaats der explosie bevonden, vreeselijke
brandwonden opgeloopen, welke in de
meeste gevallen onmiddellijk den do-od
ten gevolge hadden. Verscheidene ande
ren, die zich ijlings naar buiten tracht
ten te begeven, .werden door de gifgassen
achterhaald en stierven den verstikkings
dood. Van alle 35 arbeiders, die zich
in die buurt van 'de noodlottige plek
ophielden, kon geen enkele zich met
eigen kracht in veiligheid stellen.
De catastrofe vond .plaats op 405 M.
diepte en werd door opzichters waar
genomen, doordat de lucht in heftige
beweging kwam. Merkwaardigerwijze is
bij' deze ontploffing de mijn zelf niet
ingestort, hetgeen anders gewoonlijk ge
beurt.
Een nieuw {Ongeluk in het petroleumgebied
van Moreni.
Twee maanden geleden is brand uitge
broken in een van de putten van het pe
troleumgebied van Moreni. Tot dusver is
men er nog niet in geslaagd om bet vuur
te dooven. Om hiertoe te geraken was men
bezig rond den brandenden pu't een gracht
te graven. Eergisteren was men zoover
gekomen, dat men kon beginnen het uit-
stroomende gas af te leiden. Toen men dat
wilde doen stortten de wanden van de
gracht echter in tengevolge van een gas
ontploffing, die met een donderend 'ge
weld gepaard ging. Vijf van de arbeiders
ter plaatse werden onder de aardmassa
bedolven en verscheidene anderen zwaar
gewond. Een van de arbeiders krseg een
zenuwtoeval. Te -Moreni brak een paniek
uit, die tot het aanbreken van den dag
voortduurde.
Het folusschingswerk is voorïoopig ge
staakt,
De Zeppelintocht om de wereld.
Alhoewel het weer uiterst ongunstig is
geworden hoopt dr Eckener toëh Donder-
dagmcrgen het sein tot het vertrek van de
Graf Zeppelin te kunnen geven. Het mee-
rendeel der passagiers aan boord van het
luöhtschip zal weer uit Amerikanen be
staan.
Op den tocht om de wereld zullen onge-
veer 42.000 kilometer worden afgelegd.
Het luchtschip begeeft zich eerst naar La-
kehurst. daarna achtereenvolgens naar
Los Angeles en Tokio, om tegen 29 Augus
tus weer naar Lakehurst terug te keere.n
en dan de terugreis naar Friedrichshafen
te aanvaarden.
De ramp van de Devonshire.
Uit het eerste onderzoek naar de ramp
op den Engelschen kruiser de Devonshire
is 'gebleken, dat het gesprongen kanon te
gelijk met een aantal andere kanonnen
schietoefeningen deed. Terwijl alle andere
kanonnen hun lading afschoten is deze
door een technische fout in het betrokken
kanon blijven zitten en toen het teeken
voor het volgende schot gegeven werd,
deed de nu dubbel zoo groote lading den
mond en loop van het kanon volkomen uit
elkaar springen. Er wordt nu nog nage
gaan hoe de sergeant, -die het kanon be
diende, noch een der manschappen, niet
hebben kunnen 'zien dat het eerste schot
niet was afgevuurd. De manschappen, die
het kanon bedienden, zijn allen gedood
Gespannen toestand op den Balkan.
Naar de correspondent van de Times
te Belgrado aan zijn blad meld, heeft de
Servische regeering .aan Nestjitsj, haar
gezant te Sofia, opdracht gegeven, de
Bulgaarsche regeering mede te deelen,
dat Servië het nog steeds niet geratifi
ceerde verdrag van Pirot opzegt.
Zooals men weet, diende de overeen
komst tot het treffen van maatregelen,
die de veelvuldige pers-incidenten, welke
telkens den vrede in gevaar dreigen te
brengen, voortaan zouden voorkomen.
Van den beginne af hebben de Serviërs
meer willen hebben, dan zij te Pirot
konden verkrijgen.
Thans heeft de Servische regeering
klaarblijkelijk de amnestie' aan de- politie
ke veroordeelden uit den oorlogstijd aan
gegrepen als motief, om. de overeenkomst
voorgoed te wraken. Waarschijnlijk heeft
dit land thans hoop, dat het steun bij de
groote mogendheden zal vinden om zijn
eischen, die- het te Pirot verworpen zag,
alsnog vervuld te krijgen.
Intusschen is de toestand aan de Bul-
gaarsch-Servische grens ten zeerste ver
scherpt.
Korte berichten.
Om het verkeer van de haven van
Antwerpen met het Rijngebied te bevorde
ren, heeft de Belgische regeering besloten
alle schepen, die met een lading de haven
van Antwerpen uitvaren, vanaf den len
September een premie uit te betalen van
2Y> frank per betaalde ton en lYa frank
voor iedere andere ton waren.
Volgens een bericht van den Engel
schen consul op het eiland Tongataboe, is
door een uitbarsting van een vulkaan op
het tot de Tonga-eilanden behoorende
eiland Nduefou, het dorp Tutu verwoest.
Menschenlevens zijn niet te betreuren.
Blijkens een Bericht aan de „Voss.
Z-eitung" uit Zurich hebben eenige hon
derden Duitsche communisten geprobeerd
over de Rijnbrug bij Rheinfelden Zwitser
land binnen te dringen. "Met gummistok
ken en sabels bereidde de Zwitsersche
grenspolitie den indringers .een warme
ontvangst. Er werden '25 personen ge
wond, o.w. de communistische landdag
afgevaardigde Bock.
Te Graz, de hoofdstad van Stiermar
ken, zijn de aangekondigde 'betoogingen
van de communistische Stalin-groep op 1
Augustus verboden.
Het departement van openbare wer
ken in België beeft de noodige kredieten
bekomen ten einde tot bet uitvoeren van
hoogdringende baggerwerken, langsheen
de Gchelde'kaden, te Antwerpen, te kunnen
overgaan. Op sommige plaatsen, o.m. tus
schen de loodsen 1 en 4 aan de d'Herbou-
villekade, is de verzanding zoo sterk toege
nomen, dat de diepte van het vaarwater
er nog slechts' 3 M. /0 bedraagt, terwijl de
minimum-diepte, bij laag water, aldaar 6
M. 50 moot bereiken.
De politie te M'iincjxen heeft de aa.n-
Binnenland.
De internationale herstel-conferentie te
's-Gravenhage.
Geen communistische actie te Eindhoven?
Autobusconcessie Goes-Wolfaartsdijksche
veer.
De staking in Groningen duurt voort.
Buitenland.
De mijnramp in Silezië.
Vertrekt morgen de Zeppelin?
Gespannen toestand op den Balkan.
De Amerikaansche vliegers zijn 420 uur in
de lucht geweest.
gekondigde communistische betoogingen
op 1 Augustus verboden.
'De Russische expeditie naar Frans
Jozefsland heeft daar de sowjetvlag ge-
heschen, waarmee gevolg is gegeven aan
het besluit van den raad van volkscommis
sarissen van 15 April 1926, dat deze eilan
dengroep aan de sowjetunie behoort. Voor
den oorlog liet Oostenrijk rechten op dit
Poolland gelden.
De krijgsraad te Schaulen in Litauen
heeft de deelnemers aan de samenzwering
tegen den staat ter dood veroordeeld. De
veroordeelden hebben daarop den presi
dent om gratie verzocht. Deze heeft daar
op het vonnis van 15 hunner, allen soci
aal-democraten, o. w. ook de partijleider
Kalinis, veranderd in levenslange gevan
genisstraf. Slechts één doodvonnis, dat
van den 'grenswacht Petrauskas, is ge
handhaafd. Het Vonnis is reeds voltrok
ken.
Gedurende het afgeloopen week-end
was het aantal verkeersongevallen met
doodelijken afloop, vermoedelijk tengevoL
ge van het mooie weer, dat een druk ver
keer uitlokte, in Engeland weer zeer groot,
en 18 personen kwamen gedurende den
Zaterdag en Zondag om 't leven, terwijl
een groot aantal personen bij verkeerson
gevallen werd gewond.
De afgetreden minister-president
Poincaré zal Donderdag a.s. geopereerd
worden.
DE INTERNATIONALE HERSTEL
CONFERENTIE TE 'S-GRAVENHAGE.
Van de Engelsche en Duitsche regeering
is gisteren eindelijk een officieel verzoek
ontvangen om de diplomatieke conferen
tie in Den Haag te mogen houden. Dit
is de eerste formeele kennisgeving welke
in Den Haag over deze uiterst belang
rijke internationale, aangelegenheid is ont
vangen.
De Nederlandsche rageering heeft aan
de betrokken gezanten in antwoord op
hun stappen doen weten, dat het haar
aangenaam zial zijn de conferentie no*
pens de reparaties te 's-Gravenhage te
ontvangen.
Zij heeft daarbij den wensch uitgespro
ken, dat de korte termijn van voorberei
ding, die haar wordt gelaten, haar in staat
zal stellen alle maatregelen te nemen,
die nuttig kunnen zijn om den gang van
zaken der conferentie te bevorderen.
Naar gemeld wordt, staat het vast, dat
de a.s. Herstelcommissie gehouden zal
worden in de vergaderzaal der Tweede
Kamer, terwijl de commissievergaderin
gen zullen plaats hebben in de aangren
zende lO'Caliteiten.
De vergaderzaal der Tweede Kamer is
wel is waar niet ingericht op een bijzon
der groot persbezoek (men spreekt van
400 journalisten), doch door allo beschik
bare ruimte daarvoor te res ervoeren, de
pers- en publieke tribune, de diplomaten
loges, enz., meent men, dat des© aange
legenheid goed geregeld kan worden,
evenals trouwens in 1922 het geval was,
toon de pers zeer tevreden ra over
