No, 249
Donderdag 25 Juli 1929
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
Hendrikse Co's Bank N.V. Goes
EERSTE BLAD.
PUROL
Buitenland.
Zonnebrand
Binnenland
Belangrijkste Nieuws.
BELGISCH - FRANSCH
DUITSCH - ENGELSCH e. a.
BANKPAPIER
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contröle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
Verklezlnp uitstagen.
tegen voordeelige koersen.
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie No. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. No. 259.
ve Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummersf Ü.O'j
Prijs der AdvertentiSn:
14 regels f1.20, elke regel meer 30
Bij abonnement belangrijke korting.
Hoewel dit niet in onze (bedoeling lag,
moeten we toch nog met een enkel woord
op den verkiezingsuitslag terugkomen.
Vooreerst om een fout te herstellen die
ten opzichte van Wemelddnge werd
gemaakt, waar de achteruitgang niet 136
maar 56 stemmen bedraagt. De toestand is
daar dus heel wat gunstiger dan uit de
door ons genoemde cijfers bleek.
Verder wordt er ons op gewezen, dat wij
door alleen de cijfers te noemen en niet
het percentage te nemen, een minder juis-
ten indruk wekken en b.v. wat Goes betreft
den uitslag flatteeren, terwijl andere plaat
sen daardoor in een minder gunstig dag
licht worden geplaatst.
Natuurlijk kon dat niet onze bedoeling
zijn.
"Wü hebben geen behoefte om de eene
plaats meer in het lioht te zetten dan de
andere, maar we 'hebben alleen door een
voudig de cijfers van 1925 en 1929 naast
elkaar te plaatsen, even de werkelijkheid
willen laten zien, terwijl we tevens voor
verschillende plaatsen hebben aangegeven
in welke richting de cijfers zijn afgevloeid.
De uitslag was voor Goes ook niet gun
stig. Allerminst. Maar wanneer we reke
ning houden met de uitbreiding van de
laatste jaren waarvan de A.-R. partij- zoo
goed als niet profiteerde en dus percente-
lijfc al dadelijk achteruitging en met de
krachtige bestrijding die zij hier met na
me van Soc.-Dem. zijde had te verduren,
dan moet toch ook weer worden toegege
ven, dat de uitslag slechter had kunnen
zijn. Wanneer alle plaatsen zich op deze
wijze hadden kunnen handhaven, dan zou
de uitslag voor Zeeland nog niet gunstig
zijn geweest, maar dan waren we er toch
heel wat beter afgekomen dan thans het
geval is. 'v
Wij zeggen dit niet om verwijten te doen.
We zouden dat niet mogen doen omdat het
bekend is dat er plaatsen zijn waar flink
gewerkt werd en waar toch verlies viel te
boeken.
Anders staat de zaak natuurlijk in
plaatsen waar minder goed gewerkt is.
Vandaar onze opmerking dat de Centrale
Kiesvereenigingen goed zullen doen zoo
spoedig mogelijk het terrein te overzien en
een krachtige wintercampagne voor te be
reiden.
Door een onzer lezers werd ons dit iet
wat kwalijk genomen, omdat deze colleges
zelf wel weten wat hun taak en plicht is.
Wij zeggen: des te beter.
Want, laten wij dit niet vergeten, de po
sitie van de A.-R. partij in Zeeland is ver
van gunstig.
Als de uitslag in 1931 overeenstemming
vertoont met die van nu, dan gaat weer
een 'Statenzetel verloren.
En als dat het geval is, dan verspelen
we 59 punten voor de Eerste Kamerver
kiezingen, en begint ook onze Eerste Ka
mer-zetel te wankelen.
Waakzaamheid en activiteit is dus meer
dan óóit geboden.
NAAR BEPERKING VAN BEWAPENING?
(M&cDanaM over zifn vlo of politiek.
Gisteren heeft MacDonald in het Lager
huis .in. antwoord op een betreffende vraag
gezegd, dat besloten is, de werkzaam
heden stop te zetten aan twee kruisers
en den bouw van een depót-schip te
schrappen, evenals de contracten voor
twee duikbooten en do werkzaamheden
op de werven voor den bouw van andere
schepen te vertragen.
In zijn verklaring over het vlootpro-
gram zeide MacDonald over de gedach-
tenwisseling tusschen hem en den Ame-
rikaanschen gezant Dawes, dat zij het
eens waren geworden pver het beginsel
van de pariteit en besloten hadden, niet
te dulden, dat technische bijzonderheden
de overhand zouden krijgen over 'de
groote openbare belangen, die bij' het tot
stand brengen van een regeling betrokken
zijn. Hij heeft zich voorgenomen al zijn
aandacht aan de zaak te wjjden, wanneer
het parlement verdaagd 'is en hoopt in
October een bezoek te kunnen brengen
aan Amerika.
Er is een commissie benoemd om het
onderling verband te verzekeren van de
drie betrokken diensten en het departe
ment van Buitenlandsche Zaken is daar
in vertegenwoordigd. Daardoor zal het
mogelijk zijn systematisch te werken.
De reeds medegedeelde schrappingen
in het program aankondigend, betoogde
MacDonald, dat zij een bewijs waren van
de eerlijke bedoelingen der regeering en
flen plicht dien zij zich heeft opgelegd,
betreffende de uitgave van het nationale
geld.
MacDonald bracht hulde aan de loyale
medewerking van de admiraliteit, betref
fende het technische inzicht omtrent het
minimum van bewapening, dat zij nood
zakelijk acht.
Hij zeide verder, dat het door alle
betrokken mogendheden erkend werd, dat
een voorafgaand accoori aangaande de
Engelsch-Amerikaansche meemngsver-
scMUen vereischte is voor een algemeens
overeenkomst aangaande den vlootbouw
en de mogendheden der Conferentie van
Washington zijn op de hoogte gehouden
van de besprekingen. 'Zoodra de wpg
openstaat,, zullen zij uitgenoodigd wor
den tot een voorbereidende conferentie
met het oogmerk om een algemeene over
eenkomst tot stand 'te brengen.
Daarna zal het accoord meegedeeld
worden aan de voorbereidende ontwa
peningscommissie van den Volkenbond
als een bijdrage tot haar arbeid. Indien
op deze wijze wordt voldaan aan het
verzoek van den voorzitterder voor
bereidende commissie, gedaan te Ge-
nève .op 15 Maart 1928, dat de mo
gendheden het eerst onderling eens wor
den, zullen wij in de gelegenheid zijn
met de commissie de moeilijke maar esi-
sentiëele taak te volvoeren om de andere
bewapeningen te beperken, in overeen
stemming met de belofte gegeven in het
Verdrag van Versailles, toen de ontwa
pening aan Duitschland werd opgelegd
en tot uitvoering van het Verdrag tegen
den Oorlog. Aan deze taak zal de Brit-
sche regeering haar krachten besteden
in samenwerking met de andere naties,
zoodra het meer dringende werk van
de vlootbeperking ten einde gebracht is.
Een Algemeene ontwapeningsconferentie
zal dan mogelijk zijn.
Ook Amerika gaat zich beperken.
President Hoover heeft laat op den
dag verklaard, dat aan den bouw van
drie kruisers, die opgenomen zijn in het
vlootbouwprogram van dit jaar, niet be
gonnen zal worden, vóór er gelegenheid
is geweest om den invloed ervan op een
definitieve overeenkomst nopens de pa
riteit ter zee ten volle na te gaan. Hij
zeide de totstandkoming van zulk ëen
overeenkomst tusschen Engeland en de
Vereenigde Staten te verwachten.
Groote veenbrand.
Een uitgebreide brand woedt in het ïp-
wegerveen ten Noorden van Oldenburg.
Het vuur breidt zich nog zeer snel uit.
Alle brandweren uit de omgeving zijn
uitgerukt om het vuur te bestrijden, ter
wijl voorts nog een afdeeling Schupo en
twee comganieën rijfcsweer aan het blus-
schingswerk meehelpen.
Het vuur heeft een groote fabriek van
turfstrooisel en acht arbeiderswoningen in
de asch gelegd.
De terugkeer van den ex-keizer.
De „Oeuvre" publiceert een interview
van zijn Berlijnschen correspondent met
rijksminister Severing over 't vraagstuk
van den terugkeer van Wilhelm II.
Severing verklaarde, dat de nieuwe wet
tot bescherming van de republiek op zijn
departement reeds is uitgewerkt. Het rijks-
kabinet heeft haar goedgekeurd en de wet
zal ook door den rijksdag worden aange
nomen.
In de nieuwe wet heeft men sommige
artikelen moeten laten vervallen, in het
bijzonder dat, betrekking hebbende op den
keiizer. Wettelijk staat er dus niets in den
weg aan een terugkeer van Wilhelm II.
Deze terugkeer is wel mogelijk, echter
nauwelijks waarschijnlijk. De terugkeer
van Wilhelm II zou wel ongewenscht en
pijnlijk zijn, doch geen gevaar voor de re
publiek vormen, daar het bestaan van de
republiek verzekerd is.
Severing besloot zijn verklaring met er
op te wijzen, dat de Duitsche republiek
door de geallieerden niet bijzonder is ver
wend. Men had in Duitschland geloofd,
dat Frankrijk in 1918 rekening zou hou
den met de invoering van de republiek,
doch dit is niet geschied en thans, na tien
jaar, is de toestand nog niet veel veran
derd. De vredesvoorwaarden en de lange
duur der bezetting hebben er toe bijgedra
gen, de aan de republiek vijandelijke pro
paganda te versterken. Een voor Duitsch
land gunstige houding der geallieerden
zou aan de verbreiding der republikein-
sche gedachte zeer ten goede zijn geko
men.
Het Kellogigpajcit van kracht.
President Hoover hoeft gisteren het
Kelloggpact plechtig van kracht verklaard.
Veertig staten zijn toegetreden.
De president van de Vereenigde Staten
ontving vele gelukwenschen 'e r... van pre
sident Hindenburg en rijksminister Stre-
semann.
Vliegongevallen.
Bij: Reims is gisteren een militair vlieg
tuig van het eerste vliegerregiment neer
gestort en in brand 'geraakt, doordien de
benzinetank, die ongeveer 300 liter benzine
bevatte, ontplofte. De inzittenden, twee on
derofficieren, zijn in de vlammen omgeko
men.
Twee uur later had in het vliegkamp te
Ghalon sur Marne een tweede ongeluk
plaats. Een tweedekker van hetzelfde regi
ment 'kwam bij de landing in botsing met
een ander vliegtuig, dat door den bestuur
der niet was gezien. De inzittenden, twee
onder-officieren en een soldaat, zijn ern
stig gewond in het lazaret opgenomen.
Engeland en de Sowjet-Unie.
In het Lagerhuis vroeg de conservatieve
afgevaardigde Smithers, den minister van
buitenlandsche zaken of de belangen van
de Britsche houders van Russische effec
ten en de eigenaars van de bezittingen in
Rusland, die door de Sowjetregeering in
beslag waren genomen, bij de onderhande
lingen met de Russische regeering niet
zouden worden vergeten.
Minister Henderson stelde hem op dat
punt gerust, waarop de afgevaardigde ver
der vroeg of >de minister de verzekering
kon geven dat de. erkenning van die schul
den als een conditie zou worden gesteld
voor de hernieuwing van de diplomatieke
betrekkingen.
Dit beantwoordde de minister ontken
nend.
In antwoord op een verdere vraag van
commander Kentwortky zeide Henderson,
dat, toen het vorige verdrag met Rusland
werd opgesteld, volledige voorziening voor
de af doening van die schulden was getrof
fen.
Het conflict tusschen China en Rusland.
Volgens een bericht uit Nanking heeft
de Chineesche gezant te Berlijn medege
deeld, dat de Sovjetgezant te Berlijn hem
er van in kennis heeft gesteld, dat de Rus-
sche regeei-ing niet geneigd is de bemidde
ling van de mogendheden, die het Kellogg
pact hebben onderteekend, te aanvaarden.
De Sovjetregeering geeft er de voorkeur
aan in rechtstreeksche onderhandelingen
te treden tot oplossing van het conflict
over den Oosterspoorweg.
Met dat doel is een gevolmachtigde der
Sovjetregeering te Charbin aangekomen,
waar de Ghineesch-Russische onderhan
delingen binnenkort zullen aanvangen.
De ontploffing bij Berlijn.
Een onbeschrijfelijke paniek.
Omtrent de ontploffing te Berlijn, waar
van wij gisteren onder telegrammen mel
ding maakten, wordt nader gemeld:
De door de ontploffing verwoeste fa
briek te Borsigwalde is de grootste zuur-
stoffabriek van Duitschland. Zij leverde
zuurstof, stikstof, samengeperste lucht,
alsmede argon- en helium-gas, terwijl in
een nevenfabriek o.m. vloeibare acetfhyleen
werd vervaardigd.
Een arbeider, die zich met moeite uit de
fabriek redden kon verklaart, dat het on
geluk is geheurd bij het overladen van ace
tyleen, waarbij een cylinder met acetyleen-
gas is ontploft. Daardoor explodeerden
ook de andere gascylinders.
Onmiddellijk klonk de kreet: „Gasont
ploffing! ontruimen, alles ontruimen!" en
met koortsachtige haast verlieten mannen
en vrouwen, arbeiders en beddenden hun
localen, waarin ongeveer honderd perso
nen te werk zijn gesteld.
Achter de vluchtenden stegen geweldige
vuurzuilen en rookwolken, onder geweldig
geraas op, waarmee zich de knallen der
ontploffingen mengden, terwijl van alle
kanten geroep en gejammer en hulpgeroep
klonk.
Een door de zon verbrande Huid,
Stukgeloopen Voeten, Schrijnen en
Smetten verzacht en geneest men
met
Doos 30, 60,Tube 80 ct.
Het gevaar, dat het vuur nog verder om
zich heen grijpt is nog niet bezworen.
De door de ontploffing vernielde fabriek
is de grootste zuurstoffabriek van Duitsch
land. Zij levert zuurstof met samenge
perste en vloeibare lucht, argon- en he-
liumgas. In de bijbehoorende fabrieken
werden samengestelde gassen geprodu
ceerd, terwijl een der aangesloten fabrie
ken de 'grootste acetyleenfahriek van
Duitschland is.
Na bijna twee uur langen ingespannen
en soms levensgevaarlijken arbeid is de
brandweer erin geslaagd, het vuur tot zijn
eigenlijken haard terug te dringen.
De fabriek 'biedt een troosteloozen aan
blik. De aangerichte verwoesting is ontzet
tend en aldoor slaan opnieuw de vlammen
uit de puinhoopen omhoog.
Drie honderd meter in den omtrek der
fabriek ligt de grond bezaaid met steenen
en stukken ijzer, die door het geweld van
den luchtdruk waren weggeslingerd.
De ontploffingen hebben tot 's namid
dags half 6 geduurd. Door de ontploffin
gen ontstond reeds aanstonds een brand,
die van 'het magazijn, waar de vulling
plaats heeft, op de andere gebouwen over
sloeg. Ondanks het groote gevaar, dat er
bestond, schijnt het verlies aan menschen-
levens niet zoo groot te zijn, als de eerste
geruchten deden vermoeden, zoodat waar
schijnlijk slechts weinig dooden te betreu
ren zijn. Tot dusver wordt melding 'ge
maakt van 4 -zwaar gewonden.
Volgens de laatste berichten begonnen
tegen zes uur de ontploffingen opnieuw.
Stukken van stalen cylinders vlogen door
de lucht, zoo-dat er onder de toeschouwers,
die op een afstand stonden, een paniek
ontstond. De politie en de brandweer na
men daarop weer scherpe afzettingsmaat
regelen,. daar het gevaar klaarblijkelijk
nog niet voorbij was.
Over de oorzaak der ontploffingen ver
keert men nog in het onzekere en deze zal
eerst bij het verdere onderzoek, als de 'ge
tuigen verhoord worden, kunnen worden
vastgesteld.
Naar verluidt, is een veiligheidsventiel
gesprongen, waarop terstond een hoogo
steekvlam opschoot, waardoor 2 andere
cylinders, met acetyleengas gevuld, ont
ploften. Het locaal, waar de vulling der
cylinders plaats had en waar de eerste
ontploffing geschiedde, stond door een
buisleiding in verbinding met een ander
gebouw, waar acetyleengas werd geprodu
ceerd. Ook dit gebouw is gedeeltelijk uitge
brand.
Een der arbeiders, die aanvankelijk ver
mist werd, is enkele uren later, toen de
ontploffingen en de brand hun hoogtepunt
reeds hadden bereikt, in een ander gedeel
te van de fabriek, dat minder scbade heeft
geloopen, gevonden. Hij had zich daar in
zijn angst terstond na de eerste ontplof
fing verborgen en had later, daar de ont
ploffingen voortduurden, het niet gewaagd
naar buiten te komen.
Schiepen» gestrand In 'de Schelde.
Uit Brussel wordt het volgende gemeld:
De avondbladen melden weer stran
dingen bij yiissingen van Engelscbe en
Duitsche scheden; er zou hierover vol
gens deze bladen in Antwerpsche haven-
kringen groote verontwaardiging bestaan
waar men de Nederlandsche regeering
gebrek aan onderhoud van 'de bevaar
baarheid van de Schelde verwijt. Op
nieuw wordt betoogd, boe noodig het
is, dat België recht van oontróle krijgt
op deze werken, voor Antwerpen van zoo
groote beteekenis.
P IIIW—M—M—i
DE EERSTE KAMER VERKIEZINGEN.
De techniek der stemming.
Nu Vrijdag de verkiezing van de le
den der 'Eerste Kamer plaats heeft, geeft
de.Ms.ash. nog eens een uiteenzetting
van d.e techniek der .'stemming.
De loden der Eerste Kam,er worden, ge-
lijik! bekend, sliet direct 'doior de kiezetr»
Binnenland.
Raadsvergadering te Middelburg.
Vreeselijke ontploffing te Ommeland.ar-
wijk.
Vergadering van de Prov. Staten.
De verkiezing van leden der Eerste
Kamer.
Buitenland.
Naar beperking van bewapening?
De ontploffing bij Berlijn.
Het conflict tusschen China en Rusland.
gekozen, zooais dat voor de Tweede Kal
mer het geval is, doch door de Provin
ciale Staten op 'den grondslag van even
redige vertegenwoordiging.
Ze worden aangewezen voor een zit
tingsduur van 6 jaar, de helft treedt om
de 3 jaar af. De eene helft bestaat uit
leden, gekozen door de provinciën N.
Brabant, Zeeland, Utrecht, Limburg
(Groep I) en N.-Holland en Friesland
(Groep III); de andere helft wordt geko
zen door de provincies Gelderland, Over-
ijssel, 'Groningen, Drenthe (Groep II) en
Z.-Holland (Groep IV).
Op 27 Juli 1923 had de eerste verkie
zing op grondslag van de evenredige
vertegenwoordiging plaats en wel voor
de Eerste Kamer in haar geheel. Op
30 Juli 1926 traden de leden voor de
Groepen II en IV af en thans is dit
het geval ïg©t de leden, gekozen door
de groepen I en III.
Elke Groep staat op zichzelf, elke pro
vincie wordt als een kieskring beschouwd.
De stemmen .in de diverse kieskringen
uitgebracht hebben verschillende waarde.
Naar gelang de provincie, waarin de stem
is uitgebracht geldt elk voor het vol
gend aantal stemmen:
Noord-Brabant 117, Gelderland 120, Z.-
Hclland 208, N.-Holland 171, Zeeland 59,
Utrecht 86, Friesland .77, Overijssel 95,
Groningen 82, Drenthe 61 en Limburg
100.
Deze getallen worden telkens na de be
kendmaking der uitkomsten eener open
bare volkstelling herzien.
Voor de verdeeling van de zetels over
de candidatenlijlsten wordt dezelfde bere
kening gevolgd als dit bij! de Tweede
Kamerverkiezingen het geval is.
Bij de vorige Eerste Kamerverkiezingen
gebeurde het meermalen, dat de poli
tieke partijien die elk op zich onmachtig
waren om een zetel te verwerven, bij de
stemming in de Prov. Staten elkaar
steunden. Zoo waren in 1923 in Groep
I de ljjisten der vrijz. dem. en soc.-d.emo-
craten zelfs verbonden, hetgeen tot gevolg
had dat er "2 zetels aan werden toege
wezen, waarmede de S.D.A.P. alleen ging
strijken. Als tegenprestatie krggen de
vrijz. dem. in andere provincies enkele
stemmen der socialisten. Zoo ontvingen
in 1926 in de Provincie Zuid-Holland de
anti-revolutionairen met 2 stemmen hulp
van de R. Katholieken, welke dezen toch
missen konden. Doordat een der Statenle
den afwezig bleef door ziekte, kwam die
medewerking niet tot haar recht en ver
loor de a.r. partijl een Eerste-Kamerzetel.
Hieruit en dit is in meerdere gevallen
aan den dag getreden blijkt van hoe
groot belang het is dat alle leden van
Prov. Staten aanwezig zijn bij de stem
ming; zoo ergens dan komt het bij' de
Eerste Kamerverkiezing opéén stem aan.
We willen nu van beide groepen (wij
nemeaï alleen over wat betrekking heeft
op de le.,groep, Red. Z.) eens nagaan,
hoe da stemming kan verloopen op a.s.
Vrijdag, waarbij we veronderstellen dat
elk lia der Staten een geldige stem' uit
brengt en wel op de candidatenlijst van
zijln eigen politieke fractie en dat de
communisten zich oudergewoonte van
stemmen onthouden of bianco stemmen.
Vooraleer echter tot cijfers over te
gaan geven we een overzicht van de
sterkte <jer fracties in da betrokken pro
vincies.