No. 106
Vrijdag 24 Mei 1929
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
HENDRIKSE Cos BANK-GOES
Belgisch Geld
EERSTE BLAD.
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-controle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
—-SP* smaakt ah room
Buitenland.
Binnenland
Belangrijkste Nieuws.
tegen voordeelige koersen
bij
Directeur-Hoofdredacteur:
Ft. ZU1DEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkanfoor ie Middelburg:
Firma F. P. DHÜIJ, L. Burg. Tel. no. 259,
TieZeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG»
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f 3.—
Losse nummers f 0.0?
Prijs der Advertentiën:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ci
Bij abonnement belangrijke korting.
I
Negatieve leuzen.
Na de vele overwinningsbulletins die
van Sociaal-democtatische zijde met het
oog op de komende verkiezingen reeds
verspreid werden, doet eigenaardig aan de
uitspraak van een der kopstukken van de
partij Dr J. van den Tempel, dat de strijd
van de S. D. A. P. zwaar zal zijn en dat
rekening moet worden gehouden met de
lauwheid die althans in Amsterdam ge
constateerd kan worden.
De geestdrift is dus niet zóó groot als
men het tot nu toe heeft doen voorkomen.
Als oorzaak van deze lauwheid werd
genoemd: het ontbreken van een strijdleus
als „Weg met Golijn".
Hier werd dus toegegeven wat iedere
nuchtere toeschouwer reeds lang weet, dat
de kracht van de S. D. A. P. zit in het aan
heffen van negatieve leuzen.
Dat kan ook niet anders.
Want van de beginselen van de Soc.
Democratie spreekt men tot de kiezers
nooit.
Er is geen enkele propagandist die er
op uitgaat om aan de kiezers duidelijk te
maken wat de S. D. A. P. is, uit welke be
ginselen zij leeft, en waartoe de toepas
sing van die beginselen moet leiden.
Men zwijgt er van en zoekt zijn kracht
in het aanheffen van negatieve leuzen, het
schelden op het kapitalisme en het voeren
van een hetze tegen bepaalde personen,
zooals in 1925, toen" een allerschandelijk
ste actie tegen Golijn werd gevoerd. Wat
men toen dorst bestaan, ging alle perken
te buiten, met het. gevolg, dat ten slotte een
deel der kiezers in een toestand van op
winding geraakte en in allen ernst meende
dat Golijn toch wel de meest gevaarlijke
man in het land was.
Maar die prikkel mist men nu.
Met het gevolg dat ook de „geestdrift"
althans volgens Dr van den Tempel min
der groot is dan men wel zou wenschen.
Misschien valt 'het tenslotte toch nog
mee. Want in het aauheffen van pakken
de, zij het dan in hooge mate misleidende
leuzen, zijn de Socialisten altijd 'bolleboo-
zen geweest.
Maar 'tis toch wel een treurig teeken
als de kopstukken van de op een na groot
ste partij in ons land moeten erkennen dat
haar kracht zit in het aanheffen van ne
gatieve leuzen.
Aap wie de schuld?
In een vergadering van. de afdeeling
Amsterdam; van. den Vrijz. Demiocratischen
Bond heeft Mr Marohant speciaal de aan
dacht gevestigd op de gevaren van den
huidigen politieleen toestand, die voor de
verdere ontwikkeling van het parlemen
taire stelsel ver van gunstig is.
Wij hebben thans, zon zeide hij volgens
heit verslag in het Hbld, een extra
parlementair Kabinet, „dat al heel dicht
komt in de buurt van Mussqlini. Als dat
nog eenigen tijd zon duurt, dan is het
uit met da democratie in Nederland".
Deze voorstelling is van zekere over
drijving niet vrij ta pleiten. Maar iets
waars zit er toch wel in. De constitution
meel-parlementaire verhoudingen moeten
bijl een lang. voo,rtduren van den tegen-
woordigeni toestand wal gevaar loopen.
Wanneer dat echter zop is;, dan 'komt
de vraag: bij wie de schuld?
En liet antwoord mjoet luiden: bijl hen,
die in 1925 de groote lijnen uit het oog
verloren en terwille van een zeer onder
geschikte zaak een kahinets-crisis forceer
den. En zeer in "t bijzon der bij Mr Mar-
chant en zafnc volgelingen, die hoewel
ze togen, het gezantschap1 niet het minste
bezwaar hadden, er toch! tegen stem
den, in de hoo,p' dat ze, door de verwar
ring die van de verwerping het gevolg zou
zijn, achter de Ministerstafel een plaatsje
zouden 'krijgen.
Het is tengevolge van dit politieke
spel, dat de tegenwoordige m'oeilijthet-
deni ontstaan zijh.
Als men dan oo|k! betoogt, zooals Mr
Marchant het deed, dat de democratie
gevaar loopt, dan moet men daara'an
toevoegen dat de schuld daarvan gezocht
moet worden hij de Vrijzinnig-Democraten'
iri de eerste plaats.
Communistische stakingen te Gent.
In de belangrijke vlasspinnerij La Lieve
te Gent, waar door de vertegenwoordi
gers der katholieke en socialistische vak-
vereen igingen, met de directie, over ze
kere verlangens der arbeiders werd on
derhandeld, hebben een aantal spinners,
door de communisten daartoe bewogen,
het werk verlaten. Het wordt waarschijn
lijk geacht, dat de stakingsbeweging, die
zich ook tot een andere groote vlasspin
nerij Lumière Saint-Sauveur heeft uit
gebreid, nog zal toenemen. In politieke
kringen brengt men deze communistische
agitatie in verband met de verkiezingen,
welke Zondag a.s. plaats hebben. Het aan
tal stakers bedraagt ongeveer 2500 a 3000.
De Duitsche herstelbetalingen.
Op het te Osnabrück gehouden congres
van Windhorstbonden. heeft rijksminister
dr Wirth het woord gevoerd over het
vraagstuk Van het herstel. Bij de Parij-
sche onderhandelingen, zeide dr Wirth,
geven ten. slotte overwegingen van poli-
tieken aard den doorslag; het probleem
van het prestatievermogen van Duitsch-
land is er nauwelijks behandeld. Het Duit
sche volk weet echter, dat dit zal ge
schieden.
Spoorwegongeluk bij Fulda.
Gistermiddag is in de buurt van Fulda
de locomotief van een zich in volle vaart
bevindende D-trein ontspoord. Twee wa
gens werden in elkaar geschoven. Vier
menschen, waaronder de machinist en
de stoker, zijn ernstig gewond. Omtrent
de oorzaak was nog niets bekend.
Met betrekking tot de ontsporing van
den D-trein Frankfort a. d. M.Berlijn
wordt nog gemeld, dat de gewonden allen
in het ziekenhuis te Fulda zijn opgeno
men, terwijl één persoon nog vermist
wordt. Om kwart voor .zeven is een
nieuwe trein samengesteld, die de reis
naar Berlijn heeft voortgezet.
De Zeppelin naar Frïedrichshafen ver
trokken.
De Zeppelin is om 20.25 u. van Cuers
naar Friedrichshafen vertrokken.
Het vertrek had een vlot verloop. De
aankomst te Friedrichshafen werd van
morgen tusschen 6 en 7 uur verwacht.
Aan de terugreis namen 57 personen
deel, n.l. de uit 30 koppen bestaande
bemanning, 13 passagiers, die de heen
reis hebben meegemaakt, de door dr
Eckener uit genoodigde 11 Fransche ma
rine-officieren en marine ingenieurs en.
drie ingenieurs uit Friedrichshafen.
Bosch- en heidebrand in Duitschiand.
Een geweldige bosch- ,en 'heidebrand
is Woensdagmiddag in de heide tusschen
de gemeenten Krempel. en Midlun uitge
broken. Ongeveer 1500 H.A. heide en
ongeveer 60 H.A. „bosch werden door het
vuur vernield. Ongeveer '600 inwoners
van de naburige dorpen vermochten den
brand niet te blusschen, zoodat de Schu-
po van Lehe opgeroepen moeêt worden.
Ondertusschen dreef do hevige wind het
vuur in het omvangrijke boschgebied,
waarna de Rijksweer van Cuxhaven .en
de technische noodhulp opgeroepen wer
den. Door tegenbranden werd\men ten
slotte den brand meester, en kon tegeL
lijkertijd een bedreigd perceel in het moe
ras gered woideu. Zeer veel wild, v.n.l.
hazen en reeën, zijn in de vlammen
omgekomen. Donderdagmorgen vroeg
was de brand nog niet gebluseht. Er
is echter geen gevaar .meer. De man
schappen konden na achterlating van een
sterke brandwacht, weer weggaan. De
oorzaak van den brand is waarschijnlijk
aan onoplettendheid te wijten.
Korte berichten.
Het voorstel van een groot aantal
Tuiteche afgevaardigden om in navolging
van Italië ben vrijgezellenbelasting in Tur
kije in te voeren, is jftoor de financieele
commissie der grqo.ta nationale vergade
ring definitief verworpen.
Met het plaatsen van de noodige
lichtbakens op het traject Brussel-Londen
wordt thans, tusschen de Belgische hoofd
stad en Ostende, ijverig voortgang ge
maakt. Volgens een verklaring van minis
ter Lippens zal alles in liet werk worden
gesteld opdat, met ingang van 1 Septem
ber, de nachtelijke luchtlijn Brussel—Lon
den, in gebruik kan worden genomen.
Slaagt deze proef, dan: zal de nachtdienst
worden uitgebreid tot de lijb.en Brussel
Keulen en BrusselParijs.
De jongste burgemeester in Frankrijk
is Charles Maloy, een jongmensch van
vijf-en-twintig jaar en één maand. Zijn ge
meente is Cazillac in het Lot-departement.
De vader van dezen jeugdigen burger
vader is Louis Maloy, de bekende staats
man. Deze is indertijd van dezelfde ge
meente burgemeester geweest.
Er wordt gemeld, dat de Fransche
kabinetsraad heeft besloten de invoer
rechten op graan van 35 tot 50 francs per
centenaar te verhoogen. Deze verordening
wordt gemotiveerd met een verwijzing
naar de verlaging der prijzen van builen-
landsch graan, die bescherming van den
Framschen "landbouw vereischt.
Nabij het station Tecfclenburg is gis
teravond een uit Osnabrück komende
autobus van de posterijen, waarin zich
twintig personen bevonden, tegen een te
legraafpaal gereden. Een persoon is ge
dood, tien werden zwaar gewond.
Naar de draadlooze dienst te Ber
lijn meldt, hebben de deskundigen, die de
defect geraakte motoren van de Zeppelin
hebben onderzocht, met bijna volstrekte ze
kerheid uitgemaakt, dat „motorvermoeid
heid" de oorzaak is geweest van het
euvel.
Volgens een bericht uit Mexico
zou de opstand, die thans als onderdrukt
beschouwd wordt. 5000 dooden en 11.000
gewonden hebben gekost, benevens aan
uitgaven en verliezen een bedrag van
ongeveer 125 millioen gulden.
Een reek's hevige aardschokken heeft
verschillende gebouwen in Mendoza (Arj
gentinië) beschadigd. 8 personen zijh ge
wond. De inwoners zijn hevig geschrok
ken.
Gisteren is te Londen een hittegolf
opgetreden. De temperatuur in de scha
duw bedroeg meer dan 27 centigraad.
Aman Oellah is gistermiddag on
verwachts, vergezeld van zijn echtge-
noote Soeraja en zijh oudsten broeder
Inajat Oellali (te wiens behoeve Aman
Oellah indertij'jd afstand deed van den
trocin), te Cliaman in Beloedsjistan aan
gekomen.
Het Fransche parlement is heropend.
Een motie van vertrouwen in de regee
ring is aangenomen.
De Fransche ministerraad besloot de
waardigheid van „Maarschalk van Frank
rijk" dooir uitsterving te doen verdwijnen.
Reuter meeat te weten dat er bin
nenkort een proclamatie zal worden ge
publiceerd, mededeelemd dat de dag van
i6 Juni over het geheel e Britsche Rijk
zal zijh gewijd aan uitingen van dankbaar
heid voor het herstel des koning».
Verhuizingen van kiezers.
Het Bureau C. C. verzoekt ons het vol
gende te melden:
Een secretaris van een onzer kiesver-
eenigingen vraagt in verhand met het
stemmen in een andere gemeente dan
die, op welker kiezerslijst de kiezer voor
komt
„Welke datum, 15' Mei 19*28 of Fe
bruari 1929, vormt de grens tusschen
oud ei en nieuwe kiezerslijst? Ik zou nog
.-gaarne in de pers deze zin vermeid
zien*. Wie vertrokken is uit zekere ge
meente nakomt daar nog op de
kiezerslijst voor."
De datum, die de vrager wenscht inge
vuld te zien 'is „1 Januari"; ditmaal dus
„1 Januari 1929".
De kiezerslijst wordt, krachtens art. 10
Kieswet, door het gemeentebestuur telken-
jare vastgesteld op den '22sten Fe
bruari. Art. 7, aiinea 2, bepaalt: „Do
lijst wijst de inwoners 'a'an, die de voor
de kiesbevoegdheid gevorderde vereisoh-
ten bezitten op den lsten Januari, voor
zoover niet deze wet met betrekking tot
eeniig evreischte een anderen dag aan
geeft."
Dit laatste geldt b.v. ten aanzien van
den leeftijd van 25 jaar, daar art. 2 Kies
wet bc-paa.lt: „Onder hen, die den leeftijd
van 25 jaren hebben bereikt, verstaat deze
wet hen, die dien leeftijd bereikt heb
ben vóór of op den löden Mei".
Wie dus vóór of op den 15den Mei
1929 vijf en twintig jaar oud werd, komt
op de kiezerslijst van 1929.
Deze datum van 15 Mei heeft evenwel
niets te maken met de woonplaats van
den kiezer. Te dien opzichte geldt de
datum van 1 Januari, dus evenmin „Fe
bruari 1929".
Wie op 1 Januari 1929 fel do gemeente
X. in het bevolkingsregister ingeschreven
was, wordt in die gemeente X. kiezer en
blijft dat daar, zoohuig de kiezerslijst van
dat jaar van kracht is.
Nu kan men zich echter het geval in
denken, dat iemand omstreeks 1 Januari
verhuist. Hij heeft vóór 1 Januari zijn
verhuisbilje-t in zijn vorige woonplaats op
gevraagd. Aangezien hij voor de inleve
ring 30 dagen tijd heeft, dient hij he-t in de
nieuwe woonplaats eerst na 1 Januari in.
Dan wordt hij in die nieuwe gemeente
ingeschreven met ingang van den datum,
waarop hij in de vorige- gemeente afge
schreven was, dus vóór 1 Januari en
komt daarom in de nieuwe gemeente op
de kiezerslijst.
De kiezerslijst is va'n kracht van 1 April
tot 1 April van 'het volgend jaar. Wan
neer een stemming dus vóór 1 April plaats
heeft, geschiedt deze volgens de kiezers
lijst van het vorig jaar; na 1 April geldt
de nieuwe lijst.
Met de volgende gevallen meenen wij nu
den toestand duidelijk te kunnen aange
ven:
le. Een kiezer is op 2 Januari 1928
uit de gemeente X. verhuisd naar de ge
meente Y. Hij is dan op de kiezerslijst
1928 van de gemeente X. vermeld en
bleef daar kiesgerechtigd tot 31 Maart
1929.
2e. Een kiezer, die na' Januari 1929
verhuisde uit X. naar Y, Wordt vermeld
op de kiezerslijst 1929 vain de gemeente
X. e-n moet 3 Juli a.s. en bij elke stem
ming, die vóór 31 Maart 1930 zal plaats
hebben, daar stemmen, tenzij hij uiterlijk
14 dagen vóór de stemming ergens op een
secretarie vermeldt, dat hij elders stem
men wil.
3ei. Een kiezer, die op 31 Deo. '28
zijn verhuisbiljet opvroeg in de gemeente
X. voor vertrek naar Y., wordt 22 Februari
1929 op de kiezerslijst 1929 van de ge
meente Y. geplaatst en is daér van 1 April
1929 tot 31 Maart 1930 kiesgerechtigd.
Schoolstrijd in de 20sfe eeuw.
Men schrijft aan de „Standaard":
Te P-esse bij Hoogeveen (gem. Ruinen),
in welke gemeente zeven openbare en geen
enkele 'bijzondere school bestaat, is 'begin
April 1929 besloten tot oprichting eener
Chr. Nat. School.
Als gevolg hiervan ontstond een actie
der voorstanders van Volksonderwijs. Er
werd een strijdmiddel gezocht en -gevon
den op de volgende wijze:- In dit gehucht
heeft zich reeds voor jaren een smid ge
vestigd, n.l. de heer L. Kamphof, die zich
deed kennen als voorstander van het Ghr.
onderwijs. Deze wordt nu, als direct gevolg
van den schoolstrijd, op alle mogelijke ma
nieren gedwarsboomd, en indien moge
lijk, uit zijn brood gestooten, zoo zelfs, dat
de tegenstanders gezamenlijk in 'n verga
dering in de openbare school op 30 April
j.l. besloten, een tweeden smid zich te la
ten vestigen, wien, op verbinding van boe
te, vast werk gegarandeerd wordt. Inmid
dels is een advertentie in de „Meppeler
Courant" geplaatst, om oproep van -gega
digden en op pl. m. 500 M. van de be
staande smederij is grond aangekocht
voor vestiging der nieuwe zaak, en een
overeenkomst met gegadigde aangegaan.
Waar in een plaatsje als Pesse hoog
stens voldoende werk is voor één smederij,
moet deze strijd -op vernietiging van één
der partijen uitloopen.
De rijkswerkverschaffingen.
Dinsdag, zoo meldt „Het Volk" waren
een 70-tal arbeiders uit Amsterdam' te
Wierden gekomen om aldaar bij de Rijks
werkverschaffing te worden geplaatst. Een
gedeelte der arbeiders allen ongeorga
niseerden ging evenwel niet aan het
werk, doch zette het Pinksterfeest voort.
Toen 17 hunner Woensdagmorgen op
nieuw in plaats te gaan werken, naar ca-
Binnenland.
De veenbranden in Drente.
De Gemeenteraad van Axel en de Z,-
VLaamsch-e Waterleiding.
Het onderwijs in Zeeland.
Buitenland.
De Zeppelin te Friedrichshafen aange
komen.
Contra-revolutionaire complotten in Rus
land ontdekt.
Staking in Gent.
Spoorwegongeluk in Duitschland.
fé's gingen, zijn ze op den trein gezet
en naar Amsterdam teruggezonden. Mi
nister Kan moet thans beslissen hoe lang
deze 17 man niet meer geplaatst mogen
worden.
Eenzelfde beslissing, moet ook afko
men voor 5 Amsterdammers, geplaatst
in de nabijheid van Ommen, die niet aan
het werk gingen, doch Pinkster-drie vier
den. Ook zij zijn huiswaarts gezonden.
Tegen een achttal arbeiders uit .Den
Haag is proces-verbaal opgemaakt over
het volgende. Op 6 Mei waren zij te
werk gesteld achter Steenwijk. Den dag
later deelden ze aan den 'leider van het
werk mede, liever naar Den Jlaag terug
te willen. Den arbeiders werden daarop
bons verstrekt om deze op het station
Peperga tegen kaartjes in te wisselen. In
het dorp Peperga werd een café bezocht.
Bij deze gelegenheid moeten een of meer
arbeiders op een moment, dat de café
houder afwezig was, acht „gulden ont
vreemd hebben uit de toonbanklade. Toen
de caféhouder de vermissing bespeurde,
is hij naar het station gehold en wist
nog f 3 terug te krijgen. De zaak is in
handen der politie gesteld. Ook deze ar
beiders zijn voorloopig uitgesloten.
Bij de overige arbeiders, thans reeds
ongeveer 1800, doen zich ge-erl moeilijk
heden van beteekenis voor.
Bezoek van Prins Hendrik aan
V e e n d a m.
Gistermorgen 11 uur is Prins Hendrik,
begeleid door zijn Adjudant jlir Laraan
Trip en den commissaris der Koningin
in de provincie Groningen, te Veendam
aangekomen.
Op het kantoor van de firma Duintjer,
Wilkens, Meihuizen Co. werd de "Prins
ontvangen door de directie, de heeren
E. J. Duintjer Ezn, E. J. Duintjer Hzn
en N J. Meihuizen. De oudste firmant
gaf den Prins uitleg van het groote be
drijf. Daarna werd een bezoek gebracht
aan de Aardappelmeel-, siroop- en glu-
cosefabriek Pboenix, waar ter ontvangst
aanwezig waren de heeren V. J. A. Wil
kens en A. Pouli Wilkens. Z. K. H. nam
met veel belangstelling kennis van 'deze
belangwekkende industrie.
Daarop werd in de raadzaal ten ge
meentehuize het noenmaal gebruikt.
Na de lunch werd een bezoek gebracht
aan de burgemeesterskamer, waar zoo
veel mogelijk alle producten der Veen-
damsche nijverheid waren tentoongesteld.
Hierna werd bezocht de Rijkslandbouw-
wintersckoól, waar de directeur, de heer
Kok, aan de hand van enkele bodempro
fielen een overzicht gaf van 'de vertur-
ving van deze streek. Een model, voor
stellend den aanleg van een nieuwe veen
kolonie, werd toegelicht, waarbij er op
werd gewezen, dat alleen in de provin
cie Groningen ongeveer 30.000 H.A.
wildernis in vruchtbaar bouwland werd
herschapen, waarop 70.000 menschen te
genwoordig 'een behoorlijk bestaan vin
den. Terloops werd ook nog gewezen op
het belang van de „scheepvaart bij de in
dustrieën, en ten slotte werden enkele
factoren genoemd, die tot den bloei der
Veenkoloniën hebben medegewerkt: de
geschiktheid van den bodem, de energie
der bevolking, kunstmest, coöperatie, land
bouwonderwijs en organisatie.
Hierna heeft de burgemeester den Prins
uitgeleide gedaan tot de gemeente Mun
tendam.
