No. 195
Donderdag 23 Mei 1929
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
s
Belgisch Geld
EERSTE BLAD.
Buitenland.
Belangrijkste Nieuws.
Aangesloten bij het Bureau voor Opiaag-contröle
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
W(j doen; da volgende aanhaling:
tegen voordeelige koersen
bij
D trecteup- H oof d redacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau:*Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor ie Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no.«259,
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKÖA&
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummersfO.Of
Prijs der AdvertentiSn:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 et
Bij abonnement belangrijke korting.
Onze candidaat
Dinsdag heeft 'door heel het land de
candidaatstelling voor de Tweede Kamer
plaats gevonden.
Daarbij is gebleken dat de A.-R. partij
ditmaal niet met eene landelijke lijst maar
met een twaalftal candidatenlijsten uit
komt.
Het gevolg daarvan is, dat we hier in
Zeeland nu hebben een eigen Zeeuwsche
lijst, waarop als No. 1 voorkomt de heer
J. J. G. van Dijk, oud-minister van Oor
log en lid van de Tweede Kamer.
Wie met dezen candidaat kennis maakte
en wie het nog niet deed krijgt daartoe
de gelegenheid, want de heer van Dijk
hoopt nog op tal van plaatsen op te tre
den zal het met ons eens zijn», dat de
A.-R. partij in Zeeland met de keuze van
haren lijstaanvoerder zeer gelukkig was.
De heer van Dijk is om te beginnen een
zeer bekwaam man. Iemand die in staat is
het geheel te overzien. Hij behoort tot dat
deel der volksvertegenwoordigers, die in
de Kamer nu eenmaal niet gemist kunnen
worden.
Verder is de heer Van Dijk een p r i n-
eipieel man, die de A.-R. beginselen
kent, ze liefheeft met heel zijn hart en die
niets liever doet dan de toepassing van die
beginselen te bevorderen.
En daarbij komt dan nog dat de beer
van Dijk, hoezeer ook een man van de
groote lijn, toch uitnemend in staat zal
blijken te zijn de speciaal Zeeuwsch©
belangen te behartigen.
Zeeland is voor hem geen onbekend ter
rein. En we kunnen er op rekenen, dat hij
straks als No .1 op de Zeeuwsche lijst ge
kozen, zich nog meer speciaal voor ons
gewest zal interesseeren en dat alles wat
kan strekken om den bloei en de welvaart
van Zeeland te bevorderen in hem een
warm pleitbezorger zal vinden.
We gaan dus èn nit principieele- èn nit
practische overwegingen, met geestdrift
voor dezen candidaat in het vuur.
De heer van Dijk is thans onze candi
daat.
Maar straks moet hij zijn en daartoe
behooren alle antirevolutionairen mee te
werken onze afgevaardigdein
de Tweede Kamer.
HET LAGER ONDERWIJS IN ZEELAND.
L
Verscheden is het Verslag van dein Staat
van het Lager Onderwijs over 1925
1926.
Beeds meermalen1 is ook in de Twee
de Kamer gevraagd, deze verslagen vroe
ger te doen verschijnen. Maar dat schijint
liiet mogelijk te zijn. De ambtelijke mo
len maaJt nu eenmaal uiterst langzaam.
Maar al is dit verslag da» niet geheel
„bij", wij willen eT toch een en ander
voorzoover het op Zeeland betrekking
heeft, uit overnemen.
Eerst echter enkele cijfers va» algemee-
Bifitt aard.
Het aantal lagere scholen bedroeg op
1 Januari 1925 in totaal 7352, welk ge
tal in den loop van dat jaar vermeer
derde niet 82. Het aantal openbare scho
len liep echter terug van 3751 tot 3694.
Het aantal bijzondere scholen daarentegen
vermeerderde van 3601 tot 3740.
Het aantal' schoolgaande kinderen be
droeg op 31 Dec. 1924 in totaal 1077.925,
welk getal op 31 Deo. 1925 gedaald
was tot 1076.832. Een vermindering dus
van 1120.
Het aantal leeriingen der openbare schot
len daalde in 1925 van 500.768 tot
484.264. Daarentegen steeg het aantal
leerlingen der bijzondere scholen van
577.184 tot 592.568. Een vooruitgang dus
van 15-384 leeriingen.
Uit het verslag blijkt verder, dat er
in' Zeeland 14 gemeenten zijh. waar geen
openbare school bestaat.
Op 41 scholen, verdeeld over 28 gelmieen-
tön werd gebruik gemaakt van de gelegen
heid tot het geven van godsdienstonder
wijs in de school.
Met de 'kleine schooltje® schijnt het
ook in Zeeland nog al los te loepen. De
hoofdinspecteur van de derde Inspectie
meldt althans:
Voorzoover bekend, bestaan in mjjn
ambtsgebied slechts 2 scholen met minder
dan 40 leerlingen; deze zijn in de inspec
tie G.oes gelegen.
Omtrent de werking van de bepaling
betreffende het aanwijzen van tijdvakken
binnen welke de verloven voor veldar
beid moeten vallen, merkt de inspecteur
te Goes op; dat misbruiken, die ontstaan,
door een geweigerd verlof toch te nemen
of een toegestaan verlof eigendunk'elijfk te
verlengen, niet voldoende zullen zijn te
Keeren, zoolang de opgelegde straffen zoo
laag blijven.
Op een andere plaats O'Ordeelt deze in
specteur echter gunstiger ovefr de opge
legde straffen.
Wij lezen n.l. in het verslag:
„De inspecteur in de inspectie Neu
zen schrijft hierover (schoolverzuim en
Straffen): „De vermindering van het
schoolverzuim was van gunstige» in
vloed. Het aantal geoorloofde verzuimen
daalde van 448.4 per 10.000 (schooltijden)
tot 400.5 en dat der ongeoorloofde van
34.6 tot 10.2. De rechterlijke macht heeft
tot dit resultaat veel bijgedragen door de
werkgevers, die leerplichtige leerlingen te
werk hadden gesteld, tot boeten van zelfs
f25 te veroordeel en, waardoor, naar ik
hoop, tijdens het erwtentrekkan h,et onge
oorloofde verzuim niet meer zoo groot zal
zijn", terwijl de- inspecteur in de inspectie
Goes zijh tevredenheid uit in de vol
gende bewoordingen„Het ongeoorloofde
schoolverzuim werd in het afgeloopen
jaar belangrijk! beperkt, hetgeen, vooral
te danken is aan de strengere en zwaar
dere straffen, welke zoowel aan ouders
als werkgevers werden opgelegd. Zulks
wordt door het -onderwijzend personeel,
dat krachtig medewerkt, om bet onge
oorloofde schoolverzuim tegen te gaan,
ten zeerste op prijs gesteld."
Inzake het bewaarschool onder
wijs wordt het volgende opgemerkt:
lui de provincie Zeeland valt op het
gebied van het voorbereidend onderwij's
nog steeds veel Werk te verrichten.
De meeste verbeteringen kwamen tot
stand in de inspectie Goes. In de ge
meente van dien naam sloegen de be
sturen van twee bestaande Christelijke
scholen de handen ineen; zij konden zoo
doende geraken tot de stichting van één
flinke school.
Het ruime, frissche schoolgebouw, dat
geplaatst .werd, kan, tot voorbeeld dienen
van die besturen, welke met bescheiden
middelen iets goeds tot stand willen bren
gen. Aan het volledig gediplomeerd hoofd
van ééne der vroegere scholen werd de
leiding der nieuwe schooi opgedragen.
Van het overige personeel bezoekt een
drietal onderwijlzeressen den opleidings
cursus te Vlissingen, zoodat aangenomen
kan worden, dat binnen enkele jaren
hier een gezonde toestand voor bet voor
bereidend onderwijs zal aanbreiden.
Te Dr eis char stelde de gemeente
de gelegenheid voor bewaarschoolonder-
wjfs open. De gegevens, waarover ik tot
heden beschik, vestigen den indruk, dat eï
bij de 'stichting meer gedacht is aan
een bewaarplaats, dan aan ©en inrichting
waai' de lichamelijke en geestelijke ver
mogens der kleinen tof ontwikkeling wor
den gebracht. Te K a p e 11 e kwam een
tweede Chr. school tot stand. Er werd
een vriendelijk nieuw gebouwtje geplaatst.
Het hoofd, hoewel onbevoegd, maakt den
indruk niet van natuurlijken aanleg ont
bloot te zijn. Zij zal den opleidingscursus
te Vlissingen gaan volgen en het is te
verwachten, dat deze school dan een
goede toekomst tegemoet gaat.
Te I e r s e k e werd een tweede neutrale
school, de derde bewaarschool in de ge
meente, géopend. Ofschoon da stichting
van deze school het bestuur niet de
o-ogein heeft do-en sluiten voor de belan
gen van die, welke een vorig jaar werd
gesticht, k!an versnippering van krachten,
zooals hier geschiedt, de goede ontwik
keling v.an het voorbereidend onderwijs
niet bevorderen.
Aan de openbare bewaarschool te M i d-
d el burg en de Nutsbewaarschool te
Vlissingen werden op> beperkte school
pro-even met vrijen arbeid genomen.
leverden bevredigende resultaten op.
In de inspectie Neuzen, waar nog veel
primitieve toestanden bestaan, werd te
Biervliet, door het bestuur der Chris
telijke school, een aardig nieuw gebouw
tje geplaatst voor de bewaarschool; het
werd van keurige meubels voorzien."
Ook over de toepassing van het Dal
ton-systeem bevat het verslag enkele
mededeel ingen.
De inspecteur in de inspectie Middel
burg had bij de onder zijh toezicht
lstaan.de scholen er -ook één, waar een
proef werd genomen met het Dalton
stelsel.
Het betrof hier een school, die tijdens
de proef 120 leeriingen telde met 4
leerkrachten voor 7 leerjaren in 3 lokalen.
De leerjaren 6, 6 en 7 (samien 48 leer
lingen) waren ondergebracht in één lo
kaal, waar onderwijs werd gegeven dooi
het hoofd en een onderwijzer. In de
leerjaren 6 en' 7 (resp. 18 en 8 leeriingen)
werden alleen de vakken taal, rekenen en
aardrijkskunde gedaltoniseerd, daar het
hoofd meende, -dat onder deze omstandig
heden slechts een getemperde en met
voorzichtigheid samengestelde Dalton-
proef genomen kon worden.
De inspecteur beschrijft de proef dan
als volgt: „Aanvankelijk was de bedoe
ling de taken in individueel tempo achter
elkander door de leerlingen te la.tem afwer
ken (richting Lynch), doch reeds na
enkele weken lie'pon de vorderingen zóó
uiteen, dat na verloop' van tijd ongetwij
feld de klassikale lessen in het gedrang
zouden komen, waardoor dit gro-ote voor
deel van het klassikale stelsel te loor zou
gaan.
Derhalve werd deze wijziging aange
bracht: alle leerlingen in een wede! dezelf
de taak. Daarnaast neventaken, welker ex
tra-werk wèl in individueel tempo kan
worden doorgewerkt (Richting Miss Rose).
De taken waren zeer eenvo-udig sa
mengesteld. En wel, omdat volledig uitge
werkte taliën zéér veel voiorarbeid ve-r-
eischen, terwijl bet hoofd meende, dat
een mondelinge toelichting en be
spreking der taak te allen tijde te' ver
kiezen is boven een „papieren mees
ter".
„Deze eenvoudige weektaken voldeden
in de practijfc ten volle.
De resultaten waren aanvankelijk niet
ongunstig, De proef kon echter, wegens
vertrek van een der leerkrachten, niet
worden doorgezet, wat de Inspecteur ten
zeerste betreurt.
Het Zeppelin-fiasco en de Franseh-
Duitsche toenadering?
De Londensche correspondent van de
Msb. schrjjft:
Dat de Zeppelin heeft moeten landen
op Fransch gebied, van Franscbe zijde
hierbij hulp verleend is op zoodanige
wijze, dat dr Eckener '(een man uit één
stuk, die zeker niet er op uit is zijn
gastheeren te vleien) er vol lof over i$,
maakt ,in Engeland een zeer aangenamen
indruk.
De houding, door de Fransche auto
riteiten aangenomen, toen de Zepeplin
in nood verkeerde en om hulp vroeg,
is zoo van zelf sprekend, dat niemand
te Londen er «enigen ophef van maakt.
Dit belet niet, 'dat van „de geestdriftige
dankbaarheid van den fDuitschen gezag
voerder" met buitengewone voldoening
kennis .genomen is, en nog meer van
den weerklank, welken die dankbaarheid
zoowel in Frankrijk als in Duitschland
gevonden heeft. Zou dit eindelijk, 'het
begin zjjn van een betere verstandhou
ding ,van meer waardeering tusschen de
beide volken?
Het lijkt zeer overdreven-optimistisch,
hierop bevestigend te antwoorden. Een
oogenblikkelijke sentimenteele toenade
ring, tengevolge van één bepaald inci
dent heeft zoo weinig beteekenis tegen
over de realiteit der internationale .po
litiek. En toch zou1 men misschien mo
gen beweren, dat de plotseling zoo vrien
delijk geworden stemming aan weerszij
den van den Rijn iets meer is dan een
op zichzelf staand verschijnsel. Zou het
niet mogelijk zijn, dat Franschen en Duit-
schers, hoe vaak zij ook op elkaar schet
teren, méér dan genoeg hebben van bet
voortdurende „kankeren", en blij zijn, nu
de gelegenheid zich voordoet omel
kaar als verstandige menschen te be
handelen?
Wij hopen het, maar wjj! weten bet
niet. De 'Engelsche pers evenwel schijnt
het heel gaarne aan te nemen.
De „Daily Telegraph" schrijft:
„De wind, die de „Graf Zeppelin" van
haar beweegkracht 'beroofde, heeft veel
goeds aangewaaid, voor de Fransch-Duit-
sche betrekkingen. Men zou1 bijna gaan
donken, dat de succesvolle strjjd van het
luchtschip met den mistral, en bet gast
vrije toevlucht, geboden door het lucht
station van Toulon, zullen blijken de
Europeesche na-oorlogspolitiek op een de
finitief keerpunt te hebben gebracht."
En de Berlijnsche correspondent van
de „Morning Post" zegt, dat „de senti
menteele zijde van het Zeppelin-fiasco
in Frankrijk heel wat belooft te beteeke-
nen voor de bevordering van vriend-
scbappelijker gevoelens in Duitschland je
gens zijn westelijken buurman".
Verkiezingsrelletjes te Brugge.
Te Brugge> waar dr Borms in don tuin
van het Vlaamscbe Huis, Dinsdagavond
voor verscheidene honderden Vlamingen
een Vlaamsch nationale propagandarode
hield, hebben groepjes leden van de plaat
selijke afdeeling der Jeunesses Nationale®
van Pierre Nothomb, versterkt met leden
van de Brusselsche en Gentsche afdeelin-
gen, .getracht een tegehbetooging in de
stad te organ iseeren, welke evenwel geen
weerklank vond bij de bevolking. Toen de
fascistische jongelieden het al te bont be
gonnen te maken, is door de politie inge-
grepen en. zijn de tegenbetoogers met den
gummistok uit plkaar gedreven. Ook is
een vlag in beslag genomen. Tijdens het
reLletje is een der fascisten gewond.
Brand in een Stadhuis.
Te Greifenberg is gisterenmiddag brand
uitgebroken in den toren van bet stadhuis,
die uit de 16e eeuw stamt en 40 M.
hoog is.
Qm kwart over zeven stortte de toren
in, en kwam op het vrijliggend gedeelte
van 'het marktplein terecht, zoodat geen
belangrijke schade werd aangericht.
Slechts een fontein op het marktplein
werd vernield.
Donk zij deze gunstige omstandigheid
bleven de buizen aan beide zijden van
het stadhuis, die door den Oostelijker)
wind groot gevaar liepeu, ongedeerd. Men
hoopt bet grootste gedeelte val» bet stad
huis, waarvan de dakverdieping door de
vlammen reeds was aangetast te kunnen
behouden. Alle brandweren uit de omlig
gende plaatsen verleenen hulp.
Om acht uur scheien het gevaar voor
uitbreiding geweken.
Overstroomingen van Euphraat en Tigris.
Het gebied van de Euphraat en Tigris
moet door ontzettende overstroomingen
getroffen zijn, waarbij duizenden perso
nen om het leven moeten Zijn gekomen.
Vliegers, die het beteisterde gebied ba-
zochten, melden, dat het heele land in
een zee is veranderd, waar nog slechts
de huizen en moskeeën als eilanden bo
ven het water opsteken.
De Hoofdingenieur van den waterstaat
in het Irakgebied verklaarde, dat iedere
poging om de overstrooming te bestrij
den, nutteloos is. Men moet zicb be
palen Jot hulpverleening aan de slacht
offers.
De Duiische herstelbetalingen.
Volgens den correspondent van de Ti
mes te Parijs, bestaat "daar vrees, dat
de voorwaarden der geallieerden voor
Duitschland onaannemelijk zouden blij
ken, vooral doordat .deze Duitschland's
eisch om in bepaalde omstandigheden
schorsing van betaling te kunnen krijgen,
niet aanvaard (hebben.
In het algemeen ziet men in Engelsche
kringen in het overwinnen van het doode
punt-in de besprekingen der deskundigen
te Parijs door de overeenstemming tus
schen de sehuldeischers opderling geens
zins als onmiddellijk gevolg daarvan het
slagen der conferentie. Maar in ieder
geval is men van meening, dat door
de overeenstemming tusschen de gealli
eerden. de mogelijkheid tot slaigen weer
veel grooter is geworden.
Niettemin ziet de „Times" met eenige
zorg de bespreking met dr Schacht over
het rapport van Sir Stamp tegemoet, wijl
het blad een afwijzing van dit rapport
door dr Schacht niet uitgesloten acht.
H a v a s publiceert nog eenige gegevens
uit bet geallieerde memorandum, waaruit
blijkt dat het totale bedrag van de van
Duitschland over een periode van 59 jaren
geëischte 'annuïteiten met een rente van
51/2 pot. rond 37 milliard mark bedraagt.
Dit bedrag is in twee deelen verdeeld:
lo. De vordering gedurende de eerste 37
jaren bedraagt 32.900 millioen mark met
«een gemiddelde annuïteit van 1.988.OOO.O0Ö
mark. Van d© 82.00 millioen mark zijn-
20.600.000,000 mark bestemd voor de oor-
logsBchuldan. der geallieerden cn
Binnenland.
Vergadering van de afd. Zeeland ran den
Ghr. Boeren- en Tuindersbond.
De Suikerfabriek „Sas van Gent" stop
gezet.
Vergadering gemeenteraad Middelburg.
Het onderwijs in Zeeland.
Prins Hendrik te Groningen.
Weer veenbranden in Drente.
Buitenland.
De Duitsche herstelbetalingen.
De „Graf Zeppelin" zal Vrijdagmorgen
starten.
1
12.300.000.000 voor "de schadevergoeding
in den feiteljjfcen zin. Het mobilis eerbare
deel zal in kapitaalswaarde uitgedrukt 11
milliard bedragen, terwijl in Owen Youngs
memorandum 15 milliard werd vastge
steld.
2o„ Voor de periode der laatste 22
jaren wordt de Duitsche schuld
op 2.900.000.000 matk (tegenwoordige
wa'arde) vastgesteld, mot toevoeging van
1.100.000.000 mark voor den rentedienst
van het plan-Dawes. De annuïteit van
dit deel zal met 1.700.000.000 mark be
ginnen en in de laatste drie jaren tot
900 millioen teruggaan.
De „Graf Zeppelin" startklaar.
De luchtschiepenwerf te Friedricbslhltóem
heeft gisteren van het bureau der Ham-
burg-Amerika Lijn te Berlijn bericht ont
vangen, dat bij het filiaal te New-York
geen enkele inteekening voor den terug
tocht Amerika-Europa der ,,Graf Zeppe
lin" is teruggetrokken, doch dat zich in
tegendeel gisteren twee nieuwe Ameri-
kaansche passagiers voor den tocht had
den opgegeven, waaruit wel blijkt, dat
bet vertrouwen in de betrouwbaarheid van
het luchtschip niet is geschokt.
Niettemin zal het luchtschip na aan
komst te Friedrichsihafen niet eerder voor
zijn reis naar Amerika starten dan nadat
de luchtschepenwerf de motoren nauwkeu
rig onderzocht heeft.
Ha.vas verneemt uit Toulon, dat het
proefdraaien van de tweede nieuwe Zep
pelin-motoren bevredigend verliep. De dter-
de motor zou later beproefd worden. Het
luchtschip zal vermoedelijk Vrijdagmorgen
met drie nieuwe en de twee oude motoren
naiar Friedrichshafien terugvliegen.
Frontera In een sloot
Zondag begaf de bekende activist dr
Borms- zich per auto naar het grensplaats-
je Esschen, om er een frontersmeeting
te leiden.
Waar sedert eenigen tijd de vergade
ringen der fronters verstoord worden
door wat opgeschoten annexionnistjes, uit
Bruissel en andere steden, wordt Borms
vergezeld door een lijfwacht, die in een
autocamion zijn auto volgt.
Zondag wilde bet ongeluk, dat deze
wagen, op weg naar Esschen, in een sloot
terecht .kwam, met het gevolg, dat ver
schillende fronters vrij ernstige "kwetsuren
opliepen.
Korten tijd na het ongeluk vertrok, op
telephonisch verzoek uit Antwerpen, een
nieuwe afdeeling 'fronters, die 'hun ge
wonde makkers te hulp snelden en ver
der dezer wachtdienst rond Borms over
namen.
Eeitt afdoende methode.
In Polen was aan generaal Skadkows-
ki, den minister van binnenlandsche za
ken, ter oore gekomen, dat de starost
(burgemeester) van Bojarow zeer onbe
mind was en door hoogmoed en willekeur
de bevolking tot last was. Hij besloot
zichzelf ongemerkt op de hoogte te gaan
stellen en reed met zijn auto in burger
naar Bojarow. Daar raakte hij op een
weg, welken de starost zonder eenige
wettige reden voor het verkeer had af
gesloten. Pe Minister werd aangehouden
gen wou nu ook de gevangenis wel eens
uit eigen ervaring ieeren kennen. Hij
bewaarde du® ziyn incognito, tot den vol-
