No. 126
Woensdag 27 Februari 1029
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
HENDRIKSE&Co's BANK-GOES
EERSTE BLAD.
Buitenland.
Binnenland
Belangrijkste Nieuws.
IBANK-
EFFECTEN-
ASSURANTIEZAKEN
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contröie
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
HET FRANSCH-BELGISCH MILITAIR
VERDRAG.
ALLE
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs*.
Per 3 maanden, franco per posL f3.—
Losse nummersf 0.09
Prijs der AdvertentiEn:
14 regels f1.20, elke regel meer 30 d
Bij abonnement belangrijke korting.
V Onbevredigend.
Wanneer men rustig kennis neemt van
den stroom van verklaringen en ontken
ningen van Belgische en Fransche zijde,
Omtrent het door het „Utr. Dagbl." gepu
bliceerde geheime militaire verdrag, dan
komt men tot geen andere conclusie dan
dezeonbevredigend.
Uit alle3 blijkt toch, dat er inderdaad
een geheim verdrag bestaat.
Want wel is van het totstandkomen
van 't verdrag mededeeling gedaan aan
den Volkenbond, maar de i n h o u d en de
hieromtrent gewisselde stukken het
meest belangrijke dus is geheim ge-
bloven.
Het bestaan van het verdrag wordt
toegegeven. Maar om de beteekenis te
vorkleinon wordt er aan toegevoegd da.t
hot speciaal togen Duitschland is gericht
en dat het een louter defensief karakter
draagt. Officieel en formeel zal dit wel
hot geval zijn. Maar daarmoe is, gezien de
praclijk, de gevaarlijke strekking niet wcg-
gonnmen of verminderd.
Van moor belang dan het verdrag zo'f
is echter nog da uitwerking door en de
intorprelatio van de generale slwen.
Door de Belgische regeering is alvast
toegegeven, dat de generale staven om
trent "deze zaak overleg hebben gepleegd
on dat zij, met het oog op zekere ge
beurtenissen, zekere plannen hebben ont
wikkeld.
Wolko plannon? Wij weten het niet.
Minister VanderVelde trachtte de zaak
al zeer onschuldig voor te stellen door
op te merken, dat het wel mogelijk is dat
officieren oen dergelijk papier als het
gepubliceerde vol hebben geschreven,
maar dat zmks de Regoering niet bindt.
Het is duideljjk, dat hier een pogen
is om langs de zaak heen te praten, 't
Zijn toch maar niet zekere of icieren, die
een stuk papier volkladden, maar het
zjjn de generale staven, die op
grond van het gesloten verdrag een plan
van aanval opmaken.
En nu moge het formeel juist zijn,
dat de Belgische Regeering door zulk
een interpretatie niet gebonden is, de
practijk is anders. In werkelijkheid is
't zoo, dat de generale staven, vooral
wanneer ze zooals hier door bepaalde
afspraken gebonden zijn, over een groo-
ten invloed beschikken en in dagen van
crisis en opwinding gemakkelijk een re
geering voor een voldongen feit kun
nen plaatsen.
Hoe men de zaak ook wendt of keert,
de gegeven verklaringen zijn onbevredi
gend.
Het is zooals het Belgische Kamerlid
Vos verklaarde: Men weet nog niet wat
zich achter de schermen afspeelde. Het
scherm gaat niet op.
Van veel belang is in dit verband de
juiste tekst van de gisteren door de Bel
gische Kamer aangenomen motie.
Als de Kamer inderdaad heeft uitge
sproken, dat een verdrag met interpre
tatie als het gepubliceerde geen contrac-
tueele kracht kan bezitten, dan zou dat
een stap in de goede richting beteekenen.
Is echter, zooals andere berichten mel
den, eenvoudig een motie van vertrou
wen, aangenomen, dan blijft de toestand
in hooge mate onbevredigend.
Het „Ulrechtsch Dagblad"' schrijft onder
het hoofd „De regeerinesverkla-
ringen":
„Naar aanleiding van onze publicatie
van het geheime Fransch-Belgische ver
drag met de interpretatie van 19Z7 bcefl
onze Regeering aan de Nederlandsclie ge
zanten te Brussel en Parijs opgedragen,
aan de Regeeringen aldaar te vragen, of
de in het „Utrechtsch Dagblad" gepu
bliceerde tekst van een Belgisch-Fransche
militaire conventie authentiek is en of de
in dat blad weergegeven uittreksels uit de
interpretatie der artikelen van do conven
tie juist zyn- Deze stap is zoo correct,
en niemand had iets anders van onzo
Regeering verwacht. Intusschen behoefl
do Regeering zich niet te veel illusies
te maken omtrent de antwoorden. Het
geen met zekerheid vooraf kon worden
vastgesteld is geschied: De Belgische
Fransche en Britsche regeeringen hebben
een démenti gegeven, démenti, dat intus
schen niet alleen door ons, maar waar
aan door een groot aantal binnen- en
buitenlandsche pers-organen van betee
kenis bij voorbaat bewijskracht is ontzegd
En zeer terecht dringt de pers er aller
wegen op aan. dat men, indien er kritiek
is op de juistheid van onze publicaties,
thans gehouden is, om den sluier der
geheimzinnigheid over deze zaak op te
lichten en dan te zeggen, wat wèl juist is.
Afgezonderd nog van den inhoud der
publicatie is de verontwaardiging groot
over de wijze waarop, in strijd met den
geest van den Volkenbond, dergelijke ge
heime onderhandelingen plaats hebben.
Wie als wij', hef authentieke stuk met
eigen oogen gezien heeft haalt do fohou-
■ders op over eike mogelijke ontkenning.
Aangezien echter te verwachten valt.
dat ,onze Regeering zal worden ingelicht
in den geest der reeds gepubliceerde offi-
ciëele verklaringen, is het de moeite
waard die verklaringen eens even onder
do loupe te nemen.
Eerst dan de Belgische. Er worden
mededeelingen in gedaan, die ieder w'st.
Herinneringen aan verkla iugen. die Bel
gische ministers hebben gegevon. Omtrent
de interpretaties, waar do eigenl' ke be
dreigingen in voorkomen, wordt alleen ge
zegd, dat ze „uiteraard geheim z'jn". .Ta,
maar nu zijn ze niet meer geheim, geluk
kig voor Nederland. Een formeel démenti,
dat uiteraard in omstandigheden als deze
reeds wantrouwen wekt, kon niet wande
ler zijn geredigeerd dan hetgeen ons van
officiëele Belgische zijde bereikt.
In do Fransche verklaring wordt n:ot
van „valsche documenten" gesproken,
maar alleen vn.n documenten die „npo-
criof" zouden zijn, hetgeen de mcelijk-
heid van echtheid insluit. Het Fransche
démenti is niet eens katego-ri' eh, laat mo-
ge'ijkheden open. Verder wordt er in ge
zegd, dat het geheim militair verdrag
slechts voor het geval van een gaorovo
ceercten oorlog is gesloten, hetgeen na
tuurlijk niets zegt, want iedere oorlog
kan als geprovoceerd worden beschouwd.
Terwijl, tenslotte, verklaard wordt dat se
dert 920 geen andere geheime overeen
komst tusschen Frankrijk en Be'gië is
gosloten. Wij zouden haast zeggen: dat
moest er nog bij komen. Maar wij heb
ben alleen van de overeenkomst van '20
gesproken. De Fransche Regeering zegt
hetzelfde als wjj. Maar de Fransche Re
geering zwijgt overde zaak waar
het pp aan komt, de interpretaties.
Ten slotte: de Britsche regeering. Zij
laat officieel verklaren, d"t in het Ministe
rie niets bekend is van de aan Engeland
in de Nederlandsche publicaties toege
dichte overeenkomsten. Zooa's uit onze
publicatie b'ijfct, is er geen sprake van
overeenkomsten van Engeland, maar van
e e n e overeenkomst vermeld in a-t. I
en art. V van de interpretatie, die van
7 Juli 1927, die, naar wij weten, nog niet
door Engeland is geratificeerd. Klopt dus
de Britsche verklaring ©enerzijds niet met
onze publicatie, anderzijds is het slechts
zijdelings betrokken zijn van Engeland
in de quaestie aan ons bekend. Wij ko
men hier nader op terug.
De bovenstaande analyse is, gegeven
de stellige waarborgen die wij bezitten
omtrent de echtheid van het gepubli
ceerde document, eigenlijk overbodig.
Maar het is wel merkwaardig, clait cte
reeds door hun aard te wantrouwen dé
menti's zoo uiterst zwak en doorzichtig
zijn. Een gezaghebbende Mogendheid als
de Vereenigde Staten van Amerika ver
klaart dat zij hoopt, dat de publicatie
onjuist is. Helaas I die hoop bestaat niet,
en kan ook niet geiwekt worden door
het antwoord der betrokken mogendhe
den dat te verwachten is. Geen offici
eel démenti kan deze publicatie verlam
men."
DE MILITAIRE CLAUSULEN VAN HET
SCHANDSTUK.
Onder dit opschrift bevat de N. R. C r t.
een zeer scherp gesteld artikel van haar
militairen medewerker, waaraan wij het
volgende ontleenen:
„Wanneer in 1920 België en Frankrijk
'blijkens de clausulen van toenmaals, zich
hebben verbonden, om van uit Belgisch ge
bied te oporeeron met 1.800.000 man, op
dea grondslag van snobiliseeraa, concen-
treeren en 'bliksemsnel openen van de vij
andelijkheden tegenover Duitschland, dan
moet reeds toen de schending van ons
Limhurgsch gebied een onfeilbaar gevolg
zijn geweest van den gedachten strategi-
schen opzet. Hoewel dit niet bepaaldelijk
in het verdrag tot uiting is gekomen, zoo
blijkt -toch, dat aan het verdrag is toege
voegd een project van verbetering van het
Belgische spoorwegnet, om redenen van
strategischen aard, -die, van Esschen uit
over Harnont tot ter hoogte van Maas
tricht, het geheele Kern-penland c. s. tot
opmarschterrein doet herkennen. Men trilt
van verontwaardiging na alles wat aan
Duitschland is verweten over den op-
marsch -door België; na de vieze verdacht
makingen, waaraan wij sedert 1914 heb
ben blootgestaan, over zulk een verachte
lijk plan.
Wat- echter het ergste is van alles, is
wel in mijn oog, dat -dit vieze plan ter jaar-
lijksche overweging is gegeven in handen
van de wederzijdsche -generale staven, die
zich bij zulk een opzet gedwongen hebben
gevoeld, niet om het verdrag, zooals men-
schenplicht was geweest, langzaam te doen
wegsterven, doch het van jaar tot jaar
hebben aangeblazen tot steeds hoogere po
tentiaal. Men lette wel op, dat wat in den
vóóroorlogschen tijd zelfs in Duitschland
en Oostenrijk niet mogelijk was, hier „mir
nichts, dir nichts" gebeurde, alsof er nooit
een wereldoorlog was geweest en alsof de
Volkenbond onder curateelo werd gesteld
van den Franschen-Belgischen generalen
staf".
„Frankrijk en België, zoo eindigt hij,
zitten -dus door het sluiten van het verdrag
van 1920 ongetwijfeld tegenover heel do
beschaafde wereld op de bank -der beschul
digden.
En Engeland?
Het zou de rol spelen van een advocaat
in kwade zaken. Ik kan het niet anders
zeggen.
Het verdrag is toch zoo geformuleerd,
dat aan België van uur tot uur de gelegen
heid is gegeven, aan Nederland den oor
log te verklaren. Zelfs de meest correcte,
overtuigend vredelievende houding kan
niet meer baten.
Er zijn -twee kenmerken noodig om den
vijand van België te worden.
Men moet daartoe agressie plegen en
men moet steun van Duitschland ontvan
gen.
Welnu, een aantal stafofficieren heeft
zich niet ontzien om te verklaren, dat -de
onderhandelingen over de waterwegen
vanwege Nederland hebben uitgelokt en
zullen nog uitlokken maatregelen, die zelfs
als agressief kunnen worden be
schouwd. Voorts is „diplomatieke" hulp
van Duitschland voldoende om als steun
in den zin van het verdrag van 1920 te
worden opgevat.
Denkt men dan, -dat België dadelijk van
zelf mobiliseert, dus ook concen
treert, dus ook aanvalt, zoodra een
andere mogendheid, die op -de een of an
dere wijze, hoe dan ook door Duitschland
ondersteund wordt, zou gaan mobilisee-
ren; denkt men aan de treurige ervaringen
te dezen opzichte opgedaan in 1914, zoodat
b.v. een zending van vier paarden uit het
paardendepót Tilburg naar een der korp
sen valschelijk als „zou gaanmobilisee-
ren" van Nederland kan worden verstaan,
dan staan wij hier voor een verdrag, dat
in laagheid zijn wederga niet heeft.
HET IJS.
Geruchten volgens welke het ijs op den
Rijn by de Loreley losgebroken zou zijn,
missen allen grond. Het ijs op den Rijn
zit nog vast en morgen, doch waarschijn
lijk eerst overmorgen, kan het afdrijven
worden Verwacht.
De Russische ijsbrekers, die door het
Duitsche verkeersministerie gecharterd
zijn voor hulp, bevonden zich gisteren on
derweg van Gotland naar Bornholm. Zij
zullen op de reis van Bornholm naar Kiel
de in het ijs vastzittende schepen bevrij
den en naar Kiel begeleiden. Daar zal
worden beslist, welk verder gebruik van
de ijsbrekers zal worden gemaakt..
De toestand in de Doensche wateren is
door het aanhouden van do vorst nog
verergerd. Tusschen Seeland en Falsterdo
zitten ongeveer 35 stoomschepen m hel
ij-s vast. Te Kopenhagen heeft hot Dins
dagnacht 15 gradea gevroren.
Orkaan in Zuld-Amerlka.
De stad Duncan (Mississippi) is, zoo-
ais reeds gemeld, door een orkaan ge
teisterd. Er zijn 20 personen gedood en
ten minste 109 gewond van de 600 in
woners der plaats. De helft van het aan
tal huizen is vernield.
Tal van p'aatsen zijn door den tornado
getroffen. Het aantal gewonden moeteeni-
ge hor rrden bedragen. In de dorpen
zijn u -re de hu'pmaatrogelen genomen.
De aado heeft merkwaardige kuren
vertoon Een boer zag hoe zijn huis
door den storm werd meegevoerd, terwijl
zijn dochter ongedeerd uit de open stal
deur naar buiten vloog. Een ander werd
uit zijn bed heelhuids over het erf mee
gevoerd.
De storm hoeft groote petroloumtanks
als papier in elkaar gedrukt en heeft
in de heele omgeving een petroleum-
regen veroorzaakt.
Uit tal van plaatsen, welke geteisterd
werden door den orkaan, die boven do
Zuidelijke staten Tennessee, Mississippi,
Louisiana en Texas woedde, komen be
richten over dooden en gewonden. Speci
ale treinen met artsen en verpleegsters
sne'len naar de goteisterde streken. Over
al worden barakken opgericht.
Volgens berichten uit New-York zijn
bij den storm ruim 40 personen om het
leven geknmc-n. Het aan!al gewonden is
nog niet bekend, moot echtor zeer hoog
zijn.
Uit Memphis wordt gcme'd, dat in den
staat Mississ:ppi tot nu toe 33 lijken
geborgen zjjn. Zeven personen worden
noq vermi t. Het aantal gewonden in fl't
gebied bedraagt alleen reeds ruim 100.
De schade in dit district wordt op ruim
een miüiocn do'Iar geraamd. Het geteis
terde gcb'ed wordt ook door groote over
stroomingen bedreigd.
Becohcrming van tien Landbouw,
De Voorzitter van het Amerikaansche
Huis van Afgevaardigden Nicholas Long-
worth had gisteren een langdurig onder
houd met Ho-over, na afloop waarvan
hij de verklaring aflegde, dal hij met den
a.s. president was overeengekomen zoo
mogelijk een extra zitting van het Congres
te doen houden tusschen 10 en 20 April
waarbij zal worden getracht, de bespre
kingen te beperken tot de ondersteuning
der boeren en. in verband daarmede, een
revisie der douane-tarieven.
Men is niet voornemens het tarief door
een nieuw te vervangen, maar het zal
slechts zoodanig worden gewijzigd, dat
den boeren dezelfde bescherming wordt
verleend, als aan do industriëelen.
Lenfsweer in Zwitserland.
Op het oogenblik heerscht in Zwitser
land vrijwel lenteweer en een algemeene
dooi is ingezet, die zich uitstrekt tot een
hoogte van ongeveer duizend meter. Hier
van is het gevolg, dat het peil van alle
rivieren snel stijgt. Het ijs in de meren
is eveneens aan het dooien en op het
meer van Zürich, waar gisteren nog
20.000 personen hebben schaats gereden
staan vandaag groote plassen water. De
gemiddelde temperatuur overdag in de
laagvlakte is sedert Vrijdag gestegen van
25 gr. Fahrenheit tot 43 gr. Vandaag is
tot duizend meter hoogte regen en in
de bergen sneeuw gevallen.
Hef conflict bif „De Nederlander".
Biji de gisteren door ons gepubliceerde
verklaring van de heeren Dr de Visser
en bar De Vos van Steenwijk werd
door heer J. R. Snoeck Henkemans
het vc. nde bijlschrift geplaatst:
„Bovenstaande mededeeling van de
heoren De Visser en De Vos van Steen-
wijk werd ontvangen, nadat het hier vol
gende hoofdartikel reeds was geschre
ven en gezet.
Hoe diep door den ondergeteekende o-ok
wordt betreurd het besluit dezer beide
mannen en hun bepaald verlangen, dit
besluit heden en in dezen vorm te p-ubli-
ceeren, zoo meent hij toch na ernstig
beraad, dat dit hem geen aanleiding mag
geven een woord uit zijn artikel van
gisteren terug te nemen, noch iets in zijn
artikel van Leden te veranderen.
Gisteravond sprak de heer J. R. Snoeck
Henkemans vo-or do Christ. Hi t. Jonge
rengroep 's Gravenhage orer: Vrijheid en
eenheid. i
Binnenland.
Het conflict bij „De Nederlander".
Het „Utr. Dagblad" handhaaft de echt
heid van het gepubliceerde verdrag.
Het sterftecijfer in 1928.
De gaskwestie op Zuid-Beveland.
Buitenland.
De Belgische Kamer over dei Verdrag
kwestie.
Lenteweer in Zwitserland.
Een orkaan in Zuid-Amerika. Vele dooden
en gewonden.
Bescherming van den landbouw in Ame
rika? ii i |i
Korle berichten.
Het aantal werkloozen in Engeland
steeg in de afgeloopen week met 115.496.
Volgens een bericht uit Peking zijn
in de provincie Shantoeng zo3 steden
door rooversbenden geheel uitgeroofd en
verwoest. 1 i
De referendaris in de opperste Pool-
sche staatscontrole-kamer, N^wicki, is in
verband met bedrog bij leveringen aan
de grenswacht, gearresteerd.
Aan het slot van zijn rede merkte de
hoer Snoeck Henkemans op, dat zich
overal wel eens verschil van meening
voordoet, zoo cok in de Chr. Hist. Unie,
bijv, over het publiceeren van een zeker
verdrag, maar, zoo voegde hij hieraan
toe, a.les zal wel weer terechtkomen.
Beveiliging van het bevolkingsregister.
De Minister van Binnenlandsche Za
ken en Landbouw heeft aan de gemeen
tebesturen de volgende circulaire toege
zonden: i i I
Ik heb de eer u mede te deelen, dat
de vernieling van het stadhuis der ge
meente Leiden door brand e.a. het op
maken van een nieuw bevolkingsregister
noodig maakt. Hiervoor wordt een te ling
van de bevolking gehouden. Bij' de orga
nisatie hiervan is op een moeilijkheid
gestuit, welke zonder hulp van a'.le ge
meentebesturen niet kan worden opge
lost. Het betreft hier het tellen van en
verzamelen van gegevens omtrent de
schippers en woonwagenbevolking als
mede het voorkomen van dubbel-telling
bjj inschrijving van personen.
Eerstgenoemde moeilijkheid zou kunnen
worden opgelost, indien de besturen der
gemeenten waar zich schippers en/of
woonwagenbewoners bevinden, deze per
sonen do*® vragen of zij tot de werke
lijke bevolking der gemeente Leiden be-
hooren, en zoo dit het geval is, de gege
vens van de personen en hunne gezinsl-
leden (en alle verdere inwonende perso
nen) te verzamelen en aan het gemeente
bestuur van Leiden op te zenden.
Ik zou het zeer waardeeren, indien uw
bestuur, als in uw gemeente schippers
of woonwagenbewoners zijn, zoo ©enigs
zins mogelijk die gegevens wilde doen
verzamelen en ten spoedig de doen opzen
den naar Leiden. Daarnaast moge ik u
uitnoodigen in verband met de tweede
moeilijkheid van ieder die van 1 Januari
1929 af, is afgeschreven met bestemming
naar Leiden, eveneens mededeeling te
te willen doen aan het gemeentebestuur
van Leiden.
Tenslotte grijp ik deze gelegenheid aan
u te verzoeken:
le. Een organisatie te treffen, waardoor
in geval van brand in het perceel, waar
in "zich het bevolkingsregister bevindt,
zoo spoedig mogelijk daarvan kennis
wordt gegeven aan den chef en de ove
rige ambtenaren van het bevolkingsre
gister, opdat deze ambtenaren in de eerste
plaats voor hot redden van de registers!
kunnen zorgdragen;
