No. 119
Dinsdag 19 Februari 192f
43e Jaargang
Dagblad voor de Provincie Zeeland
HENORlKSE&Co's BANK-GOES
m
Aangesloten bij het Bureau voor Oplaag-contróle
Buitenland.
i
Binnenland
Belangrijkste Nieuws.
ALLE
IBANK-
EFFECTEN-
ASSURANTIEZAKEN
O Irecteur- Hoof dredacleur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post. f3.—
Losse nummersf 0.09
Prijs der AdvertentiSn:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 d
Bij abonnement belangrijke korting.
V Een herinnering uit 1851.
Daartoe gedrongen door wat de heer
D. Hans in „Da Vrijheid schreef ovar
het zondenrcglster der liberalen op on
derwijsgebied, hebben wij de vorige week
in het licht gesteld, dat het niet het
liberalisme was, dat de vrijheid verde
digde, maar dat het integendeel als een
dwingeland is opgetreden en een on
duldbare tirannie uitoefende.
In dit verband moge ook nog herinnerd
worden aan wat Mr Groen van Prinsto-
rer schreef in zjjn „Nederlandsche Ge
dachten" van 27 Sept. 1871 over het
optreden van het Gemeentebestuur van
Goes, dat in 1831 weigerde vergunning
te verleenen voor de stichting van een
Christelijke school.
li.
„Eenige huisvaders, aldus Groen, wien
de gemengde school niet gevalt, wensch-
tcn, op eigen kosten, hunne kinderen te
doen opvoeden, overeenkomstig het ge
loof der Hervormde gezindheid, in de
waarheden welke aan alle protestantsche
gezindheden vo'gens de aangenomen kerk
leer, gemeen zjjn. Dit was herhaaldelijk
geweigerd. De openbare school was, vol
gens burgemeester en wethouders, chris
telijk genoeg. In die ditgen waren deze
en de Gedeputoerde Staten de keurmees
ters der christelijkheid. Voor onze ge-
loofsgonooten te Goes kwam ik in de
Tweede Kamer op. Het wekte 'nilariteit.
Een uitstekend redenaar voerde mij tege
moet: „gij verstaat de kunst de faire
mousser les choses, dat is, om aan het
geen niets beduidt een schjjn van veel
beduidendheid to hechten".
„De geachte spreker vergeet", zeide ik,
„dat dikwijls in een schijnbaar kleine
zaak zich een geheel systema concen
treert. Zoo is het te Goes. Daar komt
het systeem van onverdraag
zaamheid, waarover ons beklag loopt,
aan hot volle licht. Niet alleen is en
b'ijft de wederpartij in het openbaar on-
dorwijs meesteres, ook in het bijzonder
onderwijl wordt, bij voortduring, een
waarborg zelfs tegen vexatoire toepas
sing van bestaande verordeningen ont
zegd; en na den strijd, jaren achtereen
gevoerd, na al hetgeen er, van gouver-
nementswege, en ook in deze Kamer,
omtrent vrijheid van onderwijs gezegd
is, zal in 1.831, het genoegzaam-christe-
lijke eener voor alle gezindheden zoo
het heet, ingerigte openbare school, bij
resolutie van Burgemeester en
Wethouders of van Gedeputeer
de Staten worden gedecre-
teer d".
Ij,
Waartoe deze herinnering?
Omdat in 1924, dus eenige jaren na
f de paeitica ia do woordvoers.or der libo-
I rale partij Mej. Westerman het systeem
I van onverdraagzaamheid in eere wensch-
I te te herstellen.
Zij diende, gesteund door niemand m'in-
I der dan Mr Dresselhuys bij de Tweede
I Kamer een voorstel in, volgens hetwelk
medewerking lot stichting van een bij-
zondere school geweigerd kan worden,
wanneer binnen 4 K.M. op een school
van „verwante richting" plaats is.
In zoodanig geval, zou zelf3 samen
voeging van bijzondere scholen, dus op-
hefting van een bijzondere school door
Ged. Slaten kunnen worden gelast.
En in de toelichting van dit voorstel
zeide Moj. Weslerman o.m.:
„Ik wil hieraan toevoegen, dat, wan
neer men spreekt van subtiele schakee
ringen, deze ook wel kunnen bestaan
tusschen een Christelijke school en een
openbare; dat zal van den geest der
openbare school afhangt. Is dat verschil
sub.iel, welnu, dan behoeft er naast de
openbare, ook geen Chris.elijke school
te worden opgericht."
Een herhaling dus van wat in 1851
gebeurde.
I Niet de ouders, maar Gei. Staten zou
den over het genoegzaam Christelijke
van de openbare school hebben te oor-
deelcn.
Maar het ergste komt nog.
Aan dit ongrondwettige van onver
draagzaamheid ge uigende voors'el heeft
de gansche linkurzyde haar s.oun gege
ven.
Er is dus heusch geen aanleiding om
het voor te stollen alsof do vryhoiu van
het Christelijk onderwijs by de liberale
party veilig zou zjjn.
De vaart op Antwerpen.
Hel scheepvaartverkeer op de S"helde
was tot Zaterdag nog zoo geregeld, dat
slechts in één richting werd gevaren.
Naar Antwerpen kon gevaren worden tij
dens den vloed en naar zee tijdens de eb.
Aldus werd vermeden, dat de schepen
elkaar op de Schelde moesten voorbij
varen.
De toestand is nu echter slechter ge
worden; thans ligt het verkeer zoo goed
als geheel stil.
Zaterdagavond is het laatste schip, het
Duitsche s.s. „Alister" uit Antwerpen naar
zee vertrokken. Zondag heeft geen enkele
zeeboot het gewaagd, de rivier op of af te
varen. Verscheidene schepen, voor Ant
werpen bestemd, zuTen naar andere ha
vens gezonden worden.
De haven van Antwerpen biedt het
beeld van een troostelooze verlatenheid.
De werkloosheid neemt schrikbarend toe.
Gashouder te Berlijn ontploft.
Zondagochtend om halfdrie is een groo-
te gashouder van de Berljjnsche gemeente
lijke gasfabriek in het noorden der stad, in
de lucht gevlogen. Door de ontploffing
werd het dikke muurwerk van het gebouw
geheel verbrijzeld. De steenen werden hon
derden meters ver geslingerd. Het huis
stond onmiddellijk in brand. Hoewel zeer
spoedig talrijke wagens van de brandweer
ter plaatse waren, viel van het gebouw
niets meer te redden. Er bestond ook ge
vaar, dat een tweede gashouder zou ont
ploffen, zoodat de brandweer de grootste
moeite had om uitbreiding van den brand
te voorkomen. Door den luchtdruk zijn in
de omgeving van de gasfabriek honderdpn
vensters verbrijzeld. Zes personen werden
gewond, twee hunner zeer ernstig. De oor
zaak van de ramp kon nog niet worden
vastgesteld.
Ware de ontploffing overdag geschied,
dan zouden zeker vele menschenlevens te
betreuren zijn geweest.
De vernielde gebouwen bevatten niet
minder dan 29,000 kub. M. gas. De ont
ploffing heeft in de nabijgelegen volkrijke
buurt van Berlijn Wedding een geweldige
opschudding verwekt. In de omliggende
huizen vluchtten vele personen, die zich
haastig hadden aangekleed, de straat op.
Overal hoorde men hulpkreten. De politie
moest ten slotte de omliggende straten met
geweld ontruimen.
Weer spoedig een ontwapenings
conferentie?
Een-vertegenwoordiger van het Japan-
sche ministerie van Marine heeft ver
klaard, dat het te wenschen zou zijn de
volgende conferentie tot beperking der be
wapening ter zee reeds vóór 1931 bijeen te
roepen en betoogd, dat Japan bereid is zijn
toestemming te geven voor een verdere
vermindering van tonnemaat en geschut
op voorwaarde dat de overeenkomst op
wederkeerigheid berust.
Thans meldt men uit Tokio, dat de re
geering haar gezanten te Washington,
Londen, Parijs en Rome heeft opgedragen
stappen te doen, teneinde op 27 Mei te
Genève een conferentie voor de ontwape
ning ter zee bijeen te roepen. Japan zal
waarschijnlijk op deze conferentie verte
genwoordigd worden door zijn minister
van Marine, Okada, en den admiraal Kato.
Een telegram van Trotskl.
De voorzitter van den Duitschen Rijks
dag, Loebe, heeft een telegram van Trotski
te Pera ontvangen, waarin deze hem ver
zoekt zijn voorspraak te zijn om een ver-
blijfvergunning in het Duitsche rijk te-
verkrijgen.
Loebe heeft dit verzoek vergezeld van
enkele woorden van aanbeveling aan het
rijkskabinet doorgezonden.
In verband met de tegenstrijdige ge
ruchten over Trotski, zegt een belangwek
kend bericht uit Moskou, dat het Russi
sche publiek thans door de pers is inge
licht, dat „bij besluit van den specialen
Raad van State, Trotski uit de Sovjet
republiek verbannen is wegens anti-
sovjettistische bedrijvigheid.
Een ramp in Griekenland.
In geheel Griekenland zijn stroomrnde
regens gevallen, die de sneeuw snel hebben
doen smelten. Reeds hebben overstroomin
gen zooveel schade aangericht, dat een
buitengewone ministerraad bijeen is geko
men, welke besloot den minister voor so
ciale aangelegenheden en voor verkeers
wezen naar Macedonië te zenden, om daar
de leiding van het herstelwerk persoonlijk
ter hand te nemen.
De Stroema is buiten haar oevers getre
den en heeft groote stukken land onder
water gezet. Het district Djoema is vooral
zwaar getroffen. De meeste steden zijn van
alle verkeer afgesneden, daar een groote
brug is weggeslagen. In Cavalla stroomt
het water door de hoofdstraten. De Ma-
ritsa heeft de geheele vlakte van Hebrotis
overstroomd. Honderden stuks vee zijn
daar verdronken. Afdeelingen militairen
hebben veldkeukens opgesteld en trachten
de bevolking der geïsoleerde dorpen van
voedsel te voorzien, waarvoor de regeering
alle beschikbare motorbooten heeft gemo-
bliseerd. De gouverneur van Thracië -heeft
geseind, dat de geheele schade niet bij be
nadering valt aan te geven. Alleen al in
het gebied van Suffli, dat geheel ontruimd
is, beloopt zij minstens 5 millioen drach
men. Behalve dat een groot aantal dorpen
onder water is gezet, waarbij ook men
schenlevens verloren zijn gegaan, wordt
Herakleia bedreigd.
Korte berichten.
De politie te Lissabon schijnt een
nieuwe samenzwering tegen de dictatuur
te hebben ontdekt. Zij heeft een klein ar
senaal gevonden, waarin 9 bijzonder sterke
bommen, handgranaten en vuurwapens
werden bewaard. 5 personen zijn in ver
band met deze ontdekking in hechtenis
genomen.
Een militair vliegtuig is in een tuin
gevallen te South Godstone (Eng.) en in
brand gevlogen. De bestuurder werd ver
koold.
Naar uit Moskou gemeld wordt, is
de thermometer te Jakoetsk (Sib.) tot 70
graden onder nul gedaald. Volgens offi-
ciëele berichten zijn 25 personen dood
gevroren.
In geheel 7witseriand is het weer
aanmerkelyk zachter geworden.
Communisten hebben in de provin
cie Kwangtoeng, nab:j de stad Singan. een
munitiedepot in de lucht laten vliegen.
Honderd Chineesche officieren en sol
daten zjjn onder de puinhoopen bedolven.
Volgens een bericht uit Moekden,
moet in Mantsjoerije een communistische
samenzwering zijn ontdekt. Drie Russen
en vier Chineezen allen lid van commu
nistische vereenigingen, zijn in hechtenis
genomen.
Nederland en Belglü.
De correspondent van het „Hdbl." te
Brussel meldt:
Do „Ving iïmo Siècle" schrijft, dat
twee punten uit de memorie van ant.
woord inzake do BelgischNederland
sche onderhandelingen de aandacht trek
ken: lo. dat de wensch wordt uitge
drukt, dat de toekomstige regooring volle
aandacht aan de quaes lie zal wij don, waar
uit het blad opmaakt, dat de t genwoor-
dige regeering de zorg voor de oplos
sing van de quaeslie pp den rug der
regeering, die na de verkiezingen aan
het bewind zal komen, wil schuiven; 2o.
dat de quaestie opgelost moet worden
builen toezicht en inmenging van derden.
Dit slaat, meent do „Vingtiïme Siècle",
op de kabinetten te Londen en te Parijs,
die op de hoogte van den stand der
onderhandeling ;n worden gehouden en
die, al verklar en zij, dat do Sche'do-quaes-
tie vooral Nederland en Be'gii aangaat,
toch het internationale karakter van het
vraags'uk erkennen. Daarom hebben beide
regecringen, aldus schrijft het katho'iek-
fascislische blad, zeer beslist Den Haag
laten weten, dat het hun wensch is, dat
de onderhandelingen eerlang tot een aan
neembare oplossing zullen leiden.
Londen noch Parijs wensch' n druk uit
te oefenen op de Nederlandsche regee
ring, maar hebben zich zeer beslist uit
gesproken ton gunste van de eischen van
Be'g'ë, en Nederland zal he, moei ijk val
len, met dit feit geen rekening te hou
den.
Opbrengst Rijksmiddelen.
De opbrengst der Rijksmiddelen be
droeg: o-vor de maand Januari ruim f45
millioen of ruim f2 millioen moer dan
ia dezsl'tde maand van hat vorige jaar.
Het nieuwe jaar zet du3 nicit kwaal in.
Natuurljjk mag; aan deze cijfers niet te
veel waarde worden toegekend. Het trekt
toch de aandacht, dat de gewone belas
tingopbrengst niet, of 3.I hans niet bedui
dend hooger is dan het vorig jaar, maar
dat deze vooruitgang, in hoofdzaak te
danken is aan de Registratierechten,
waarvan de opbrengst een kleine f3 mil
lioen hooger wa.s dan het vorige jaa.r
Ten bate van het „Leeningfonds 1914"
werd ontvangen f7.7 millioen. De op
brengst der wegenbelasting] bedroeg
f414.601.71.
Sohoolgelden L. O.
In verband met het wetsontwerp tot
wijziging van de bepalingen der Lager
Onderwijswet 1920 be rebende het school
geld (O. B. 4 Aug. 1927 en 23 Mei 1928)
heeft de min. van Onderwijs, K. en W
een staat overgelegd betreffende de fi-
nancieele gevolgen, welke het ontwerp
voor de gemeenten zal hebben. De door
de gezamenlijke gemeenten de3 Rijks te
verwachten mindere ontvangst aan school
geld L.O. en U.L.O. is f 1.564.701.321/2-
Aangezien de verzamelde gegevens hem
geen aanleiding geven tot wijziging van
het wetsontwerp, h-eeït de minister ver
zocht het weder op de agenda te plaat
sen.
De S. D. A. P. bereid in een Kabinet zitting
te nemen.
In het Zaterdag en Zondag gehouden
congres van de S.D.A.P. is ook aan dc
orde gekomen de bereidverklaring om in
een eventueel Kabinet zitting te nemen.
Het partijbestuur st.lie voor deze vraag
onder zekere voorwaarden toestemmend
te beantwoorden.
De heor F. van derGoes verklaar
de zich absoluut niet te kunnen ver
eenigen met het uitgesproken standpunt,
n.l. dat onder bepaaldo omstandigheden
de S.D.A.P. bereid zal zijn mode te wer
ken tot het tot stand komen van een
socia'istisch burgerlijke regoering. De ver
houding is ongeveer der.ig tot zeventig
en zo g deze verhouding zoo is, kan
er dc eon parlementaire combinatie
nooit ie.s bereikt worden; dit kan eerst
het geval zjjn, als aan do werkelijke
machtsverhoudingen in hot land eon ein
de is gemaakt. Daarom zou spr. willen
zeggen „Wacht nog wat, tot dat werke
lijk de meerderheid is bereikt."
Want wanneer wij blijven doorageeren
op het totstandkomen van oen socialis-
tisch-burgerljjke rceeering, dan zou het
kunnen gebeuren, dat de stroom, die ons
nu onophoudelijk toestroomt, ophield.
(Applaus.) „Versper don weg naar het
verderfelijke minis eria'isme; dit heeft in
meer dan één land ellende gobracht."
Want het groote nadeel vanhetminisle-
riaüsme is, dat op het eind het ontzag
voor de partijleiding verloren gaat en dat
de leden der party maling krijgen aan
het parlementarisme, er afkeerig van wor
den. Daarom herhaalt spr.: Schrap de
betreffende alinea's uit hot verkiezings
program en blijf don weg versperren tot
net verderfelijk ministerialisme." (Luid
applaus.) v
De heer Franken uit Amsterdam
voert aan, dat er geen enkele reden is
zich telkens op het standpunt te plaatsen
van bereidheid tot mede regeering. Te
meer daar er steels van katholieke zijde
een botte afwijzing komt. Dit is de fier
heid van de pariij te kort gedaan.
De heer De Vries, Amsterdam, ge
looft niet, dat de R.K. Staatspartij ooit
van plan zal zijn samen te gaan in een
rood zwarte coa.i ie. Hot is verkeerd, de
partijleden langzamerhand rijp te maken
voor de idee van samenwerking.
Ook de heer Van der Kieft uit
Bussum vindt dat de rijpheid tot samen
werking niet in overeenstemming is met
de trotsche houding van de S.D.A.P. in
het politieke leven. Zij moot afwachten
tot zij sterk genoeg is om voor te schrij
ven.
De heer De Roode ontkende ten
sterkste, dat het partijprogram een coa-
liiieprogram zou zijn. De S.D.A.P. wil
met de Christenen regeeren als ze maar
ten volle de macht over de conservatie
ven in handen hoeft. Dat het ooit tot
samenwerking met de katho leken komen
zal, gelooft spr. zoo gauw maar niet.
De heor D u y s namens hot partijbe
stuur het woord voerende, vinlt er niot3
togen om te zijner tijd zitting te nemen
in een socialistisch burgorlyko rogeering
en wel ondor de leuze „waar ik zit,
zit geen anior".
Mea dient steeds .drie sakea ia het
Binnenland.
Zorg voor de werkloozen, o.m. op Zuid-
Beveland.
De rijksmiddelen in Januari.
De S.D.A.P. en de kabinefsvorming,
IJs- en scheepvaartberichten.
De boofdienst NeuzenHoedekenskerka
stopgezet.
Buitenland.
De vaart op Antwerpen.
Gashouder te Borijjn ontploft.
Spoedig een ontwapeningsconferentie?
Wil Trolzky naar Duitschland?
Overstrooming in Griekenland.
oog te houden, en wel in de eerste
plaats dat het een verouderd principe
is, dat een kabinet steeds homogeen
moet zijn. Bovendien zullen door zilJng
te nemen socia'istische mini ters ook in
den ministerraad invloed kunnen uit-
oelenen. In de tweede plaats is de vrees
dat de vertegenwoordigers der partijen,
eenmaal zitting genomen hebbende, steeds
zouden blijven zitting houden, volkomen
ongegrond. Elk volk heeft de regeering
die het verdient en wanneer de ver egen-
woordigors dus niet meer zouden vol
doen, dan ligt het maar aan de partij
om zo van hun plaatsen te verwijderen.
Wanneer bovendien, in de derde plaats,
de arbeiderspers nog krachtiger wordt, is
geen invloed van de verkesrd voorlich
tende burgerlyke pets te vreezen. "Voor
een groot deel, zoo betoogt spr, hangt
verder alles a.f van de personen, die door
de partij gekozen zijn. Dit zu len moeten
zijn, flinke, krachtige persoon ijkhedon.
De heer W. H. Vliegen voerde als
tweede spreker namens het'partijbestuur
het woerd over de coalitie-quaestie.
Reeds meermalen is het besluit genomen
dat de S. D. A. P. zich bereid zou
verklaren om aan de regeering deel te
nemen, indien de omstandigheden daar
toe aanleiding zouden geven. Waar blijft,
vroeg spr., wanneer het congres thans
een andere houding aanrieemt, de vast®
l(jn?
Onder de gegeven omstandigheden is
het .plicht "de reactionaire regeering weg
te jagen en te vervangen door een de
mocratische regeering- Een party, die een-
vierde van het volk vertegenwoordigt,
eon doel van de arbeidersklasse vormt,
heeft de verantwoording te dragen, 'die de
begeerten van deze klasse vordert. Zjji
hooft deze rechten en "begeerten op te
eischen. Spr. hoopt, dat het congres de
bereidverklaring met groote meerde:heid
zal' willen aanvaarden. (Langdurig ap
plaus).
Bij handopsteken worden de betreffen
de paragraven, nadat daarin enkele wij
zigingen zijn aangebracht, met groote
meerderheid aangenomen. Slechts 2.i afge
vaardigden verklaarden zich ertegen.
Deze paragraven luiden:
Indien na afloop der verkiezingen en op
grond van haren uitslag in de nieuwe
Kamer een meerderheid aanwezig mocht
fcijn, bereid en in staat om met een
parlementair kabinet de wetge ing en het
bestuur des lands te leiden in democra
tische banen, dan verklaart de S. D. A. P.
zich in beginsel bereid tot samenwerking
op duidelijk te omschrijven voorwaarden
met andere democratische e'ementen.
De vraag of de omstandigheden, de
vooruitzichten en de voorwaarden van
dien aard zijn dat de partij aan zulk
een kabinetsvorming kan dee-'nenen, zal
alvorens een definitieve stap daartoe
wordt gedaan na overleg met de vakbe
weging ter bes'issing worden voorgelegd
aan een buitengewoon congres der partij.
Wijziging Invaliditeitswet.
De heor Sn o eek Henkemans heeft een
amendement ingediend op het we'sont-
worp tot wijziging van de Invaliditeits
wet. Dit amendement strekt o n een
nieuw artikel XVIII a ia te roegen, lui
dende als volgt: