No. 230
Zaterdag 30 Juni 1928
42e Jaargang
Hendrlkse H Co's Bank
EERSTE BLAD.
BEEST IJ EFFECTEN?
Alle Bank-, [Effecten- en Assuranflezaken
buitenland.
Binnenland,
Belangrijkste Nieuws,
Uit de Provincie.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
CALVINISME EN KAPITALISME.
'EN
Beestenmarkt 8 - GOES - Telefoon 249 (2 lijnen).
Spaarbank a 4 pCf. rentevergoeding.
BANK VOOR ZEELAND
SPAARBOEKJES
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZUIDEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11.
Postrekening No. 44455.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259.
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersf0.05
Prijs der AdvertentiBn:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 et
Bij abonnement belangrijke korting.
I.
In het mooie boek waarmede Mr Ger-
brandy onze sociale literatuur heeft ver
rijkt, is ook een hoofdstuk gewijd aan het
onderwerp hierboven genoemd.
Er wordt soms tusschen Calvinisme
en kapitalisme een nauw verband gelegd.
Er zijn er, die onze huidige maatschappij
beschouwen als het product der Calvi
nistische zede.
Het loont daarom wel de moeite een
oogenblik naar een zoo bevoegd beoor
deel aar als Mr Gerbrandy is, een oogen
blik te luisteren.
Dat enkele schrijvers tot, een zeer nauw
verband tusschen kapitaal en Calvinisme
gekomen zijn, acht Mr G., gezien de histo
rie, niet geheel onbegrijpelijk.
Historisch staat vast, dat vooral in
Frankrijk het optreden van Calvijn een
machtigen invloed heeft geoefend. Toen
in 1685 het edikt van Nantes herroe
pen werd zijn duizenden arbeidzame, be
kwame industriealen uit Frankrijk uitge
weken. Meer dan een half millioen in
woners emigreerde nalar den vreemde,
maar zij namen met zich hun geestelijke
en zedelijke energie, hun opvattingen van
burgerlijke vrijheid, hun industrieel ver
mogen en zij verbreidden hun geeste
lijke beschaving in de landen, waar zij
met open armen werden ontvangen.
Zoo heeft men in Engeland 70.000 koop
lieden en industrieelen van Gereformeer
de belijdenis geteld, die na de herroe
ping van het edikt van Nantes daarheen
waren gevlucht.
Een geheele industrie is in Engeland
door uitgeweken Hugenoten gesticht. En
nu is het juist dit land geweest waar de
schrijnende euvelen der kapitalistische
maatschappij zich het eerst hebben ver
toond, het diepst hebben ingevreten en
de gemoederen het diepst hebben be
roerd.
Gansch en al onbegrijpelijk is 't dus
niet, zegt Mr G., dat enkele schrijvers,
wanneer zij althans van de geschiedenis
oppervlakkig kennis namen, tusschen Cal
vinisme en kapitalisme (dit laatste in
slechten zin verstaan) een al te nauw
verband legden.
In werkelijkheid bestaat dit nauwe ver
band echter niet. Immers, „toen het ka
pitalisme in Engeland zijn met duizenden
slachtoffers vergezelden zegetocht aanving
en voleinde, was helaas in Engeland het
Calvinisme van zijn kracht en invloed
beroofd en de geestelijke leiding des volks,
de leiding vooral op sociaal-economisch
gebied, goeddeels in handen geraakt van
hen die met volle overtuiging zich aan
het radicale individualisme hadden over
gegeven".
Van veel meer belang echter is in dit
verband, dat het wezen van het Calvi
nisme allerminst in overeenstemming,
veeleer in flagranten strijd is met die
eigenaardige trekken der kapitalistische
samenleving, welke niet ten onrechte de
aanvalspunten van de socialisten tegen
de bestaande orde hebben gevormd.
Bij de bespreking van dit punt wordt
er door den schrijver op gewezen, dat niet
juist is de voorstelling dat het kapita
lisme zulk een abnormale vorm van voort
brenging zou zijn, dat aan dien vorm
allo jammer op sociaal-economisch gebied
geweten mag worden, welke beschouwing
er tevens toe leidt de socialisatie, bet
brengen der productiemiddelen aan de
gemeenschap, als panacee van al dien
jammer te aanvaarden.
s steil 11 een °PP6rT^a'c^§ei voor"
„Achter heel onze voortbrenging en
achter heel onze samenleving schuilt een
historisch groeiproces van eeuwen, dat
met en door de verdorvenheid van ons
menschengeslacht, telkens tot gruwelijke
'enatureermg leidt, maar dat om Chris-
i_,--u^ ^oor bestel een levens
ki ».cntige en gezonde kern bevat, die re-
xormeering immer mogelijk maakt."
JJe schrijver wijst er vervolgens op', dat
er een ontwikkelingstendenz vooral in
de 19e eeuw tot openbaring is gekomen,
die met het wezen van het Calvinisme
m onverzoenlijker! strijd is.
Daar is vooreerst het anti-sociale, het
Kamachtige, dat ook onze tegenwoordige
voortbrenging nog aankleeft dat voor
al in den ontwikkelingstijd van het kapi
talisme met ongemeene schrijning aan
■den dag trad.
Verder is er het euvel waarop Dr Kuy-
per in 1891 reeds de aandacht vestigde:
het alles afmeten naar geld. „Wat iets
in geld waard was, dat was beslissend;
er heeft een mammonistische draad door
ons gemeenschapsleven geloopen, waar
door eischen van menschelijkheid zijn
verwaarloosd, schatten van schoonheid,
monumenten van de natuur, historische
waarden van eeuwen zijn opgeofferd, om
dat ze bij het streven van het geslacht
der 19e eeuw geen voldoende plaats van
waarde meer hadden in het gedachten-
leven der menschen."
En dan is er nog het geweldig machts
overwicht van de zeer weinigen. „Men
realiseere zich toch, zegt Mr G., hoe
in de moderne samenleving, vooral in
de 19e eeuw, is gegroeid een machts
positie van grootindustrieelen en groot
handelaren, die een economische en gees
telijke diktatuur mogelijk maakt, welke
niet, als in vroeger dagen, gedekt en
min of meer gerechtvaardigd wordt door
een tegenwicht van publieke en alge
meen erkende plichten."
Mr Gerbrandy eindigt dit gedeelte van
zijn betoog, met er op te wijzen, dat het
wezen van het Calvinisme strijdt met
de eenzijdige ontwikkelingstendens, die
vooral in de 19e eeuw, in de maatschap-
pj tot openbaring is gekomen.
En wanneer men dan zegt hij, het
Calvinisme voor de voeten werpt „dat het
door zijn losmaking van de banden waar
in het Middeneeuwsch Katholicisme han
del en bedrijf nog had gebonden, door
zijn renteleer, door zijn spaarzin, door zijn
verheffing van allen arbeid tot princi
pieel dezelfde waardij, den weg baande
tot uitbuiting, dan past maar één ant
woord en één houding: die dat zegt be
grijpt het Calvinisme niet."
Dit wordt nader aangetoond.
Friesch Dagblad.
Het „Friesch Dagblad", ons anti-revo
lutionaire orgaan in Friesland, herdenkt
op 1 Juli zijn 25-jarig bestaan.
Van een grootsche feestviering als on
langs in Rotterdam, kan hier g.een sprake
zijn. Daar zijn de omstandigheden niet
naar.
Zeker, er is reden om té gedenken
en vooral ook om te danken, maar voor
uitbundige feestvreugde is vhier geen
plaats. f
Men spreekt vaak van dé „stoere Frie
zen", die van geen schipperen weten,
die de voren Hiep en recht weten te
trekken en die met beslistheid partij kie
zen, vóór of tegen.
En wij erkennen gaarne, dat deze eigen
schappen bij de Friezen worden gevonden.
Er is meer dan in andere streken beslist
heid en beginselvastheid, een krachtig
partijkiezen, zoowel naar links als haar
rechts. - 1 j
„Middenmenschen" tvallen daar niet in
den smaak.
De Friezen hebben mooie eigenschap
pen. Dat is gebleken op hef gebied van
de kerk en de school, en de staatkunde.
Maar ten opzichte van de pers is- daf
niet altijd gebleken.
Op dat gebied is er in 'Christelijke krin
gen altijd teveel slapheid geweest. Ter
wijl geofferd werd en gestreden voor'Êerfc
en school, liet men He Christelijke pers
teveel aan haar lot over. Tnplafits dat
men het eigen blad las en het steunde
door abonnement en advertentiën, had
men zijn liefde verpand aan de „Leeuwar
der" aan „Hepkema" en hoe de z g. neu
trale bladen nog meer mpgen heet en.
In Hezen prijzen wij de Friezen niet.
Maar aan den anderen kant stemt het
ook temeeT tot dankbaarheid en blijd
schap, dat er toch altijd noig geweest
is een kern, die de groote beteekenis
van een eigen dagblad heeft ingezien ietn
die ondanks alles heeft doorgezet en vast
gehouden en volgehouden, toen alles
scheen tegen te loopen.
En nu is de eerste kwart-eeuw achter
den rug en tegelijkertijd naar het zich
laat aanzien ook het tijidperk van zorg
en moeite.
Er begint ontwakïnjg te komen. De har
ten beginnen warmer te kloppen en alles
wijst er op, dat voor ons Friesche or
gaan betere dagen zullen aanbreken.
Aan onze jubileerende collega onze har
telijke gelukwenschen.
Worde het „Friesch Dagblad" in staat
gesteld nog lang en veel te arbeiden voor
de verbreiding van de A. R. beginselen,
Gods Naam ter ©ere en tot heil van
land en volk.
"PrtjTjÓ m60Apoïfcuen Drogutaa
De debatten in de Franscfie Kamer.
Gisteren heeft Poincaré wederom een
groote rede uitgesproken, over de alge-
meene politiek van het kabinet.
De Kamer bleek sterk onder den indruk
Van de rede, vooral van de verklaring
van Poincaré, dat hij van de meerderheid
der Kamer niet slechts een schoorvoe
tend-gegeven eenvoudig votum van ver
trouwen verwachtte, doch volledige in
stemming met het regeeringsprogram.
De Kamer nam dan ook met 455126
stemmen een votum van vertrouwen aan,
waarbij goedkeuring wordt gehecht aan
de verklaringen der regeering.
Ontstemming in Noorwegen tegen Nobi'e.
In Noorwegen maakt men zich ernstig
ongerust over het lot van Amundsen en
met het uitblijven van berichten omtrent
het vliegtuig „Batbam", neemt de verbit
tering tegen Nobile toe. De bladen wij
zen ex op, dat de poolvlucht van Nobile
reeds vele slachtoffers gemaakt heeft en
waarschijnlijk nog meer menschenlevens
zal kosten.
De staking te Antwerpen.
Aan de kaden en in' de dokken te Ant
werpen blijft de toestand ongewijzigd. Op
een vijftigtal schepen wordt gewerkt door
enkele werkwilligen, door cle bemanning
of door gelegenheidsdokkers.
De schepen verlaten de een na de ander
de haven en zij die op weg zijn, krijgen!
bevel om zich naar een andere haven te
begeven.
De Red Star Line „Pennl'anld" heeft
zijn passagiers en hun reisgoed aan wal
gezet en zal nu naar Southampton! varen,
pm daar gelost te worden.
Velen vragen zich 'af, of de stakinig
der havenarbeiders de graanvoorzieninlg
van het land niet in gevaar zou kunnen
brengen. Uit van officieele zijde verstrekte
mededeelingen blijkt, dat zestien van de
negentien stadsgraanelevators werken.
Daar ieder van die toestellen per dag
duizend ton graan verwerkt en 3600 ton
per dag voldoende is om in de graanbe-
voorrading der bevolking te voorzien1,
dreigt van dien kant geen gevaar.
De Landru van Marseille.
Uit Marseille wordt g,eme'.d, dat de po
litie heeft vastgesteld dat Jerome Prat
minstens vijftien slachtoffers heeft ge
maakt.
Tot nu toe is Prat nog niet opgespoord.
De politie heeft in een der villa's van
Frat vijfhonderd brieven gevonden' op hu
welijksadvertenties, die Pra.t in de plaat
selijke bladen had geplaatst.
Korte berichten.
De echtgenoot© van majoor Von
Hindenburg heeft het leven geschonken
aan een zoon. Deze is het eerste klein
kind van den Rijkspresident dat dein naam
von Hindenburg draagt.
Het geschil tusschen de Weensohe
dokters en de staatsziekenfondsen is bij
gelegd. De artsen hebben hun „werksta
king" opgeheven. v
De Mini ster van Buitenland-
s che zaken,
De Minister van Buitenlandsche Zaken,
Jhr Mr Bealaerts van Blokland, heeft zich
gisterenavond met verlof eein maand bui
tenslands begeven.
Burgemeester De M uralt.
Uit Borculo wordt gemeld, dat de burg©-
meester van die gemeente, jhr ir R. L.
de Muralt, lid der Eerste Kamer, aan
den raad heeft meegedeeld, dat hij het
voornemen heeft binnenkort zijn ambt Van
burgemeester neer te leggen.
GOES
Houders van
worden verzocht de boekjes ter
bijschrijving der rente te willen
inleveren.
Het invoerrecht op klompen.
Verschenen is het voorloopig verslag
der Eerste Kamer over het wetsvoorstel
tot zoodanige wijziging der Tariefwet, dat
ten aanzien van de heffing van invoer
recht op klompen, dit gelijk wordt gesteld'
met schoenen, laarzen en klompschaenen.
Verschillende leden - brachten de wijze
van tot standkoming van dit wetsvoor
stel in de Tweede Kamer ter sprake, wel
ke zij allerminst konden toejuichen. Zij
wezen er op, dat de Eerste Kamer thans
te beslissen heeft over een geheel ander
.voorstel, dan hetgeen He heeren Ftes-
kens en Smeenk bij de- Tweede Kamer
hebben ingediend. Het amendement van
dr de Visser c.s. heeft de strekking daar
van geheel veranderd. De voorstellers
hadden het ontwerp behoorem in. te trek
ken in plaats van het amendement over
te nemen.
Een der leden vroeg zich af, of de
amendeering van het oorspronkelijk© voor
stel niet zou zijn ingegeven door de zucf/
om de verbroken coalitie te heelen.
Verscheidene leden hadden tegen den
zakelijken inhoud van het wetsvoorstel
overwegende bezwaren. Zij betoogden, dat
men daarin tweeërlei doel kan zien, n.l.
óf het treffen van een fiscalen maatregel,
óf bescherming van een bepaalden tak
van nijverheid. Wat het eerste betreft,
achtten zij het van uiterst geringe betee-
kenis en bet staat volgens hen wef_vast,
dat wij hier te doen hebben met" een
verkapten protectionistisehen maatregel,
die om zijn gevolgen naar hun oordeel be
slist moet worden afgewezen. Het artikel
klompen is in 1924 bij de behandeling
van de Tariefwet juist gebee-I onbelast
gebleven, omdat men van het heffen van
invoerrechten, ook wanneer het slechts
als fiscale maatregel is bedoeld, in ©Ik
geval een prijsverhooging verwachtte, die
men toen wilde voorkomen, omdat 'klom
pen vooral door de allerarmsten worden
gedragen.
Ook thans geldt dit -nog; vandaar daf
deze leden zich verplicht achtten hiunne
medewerking ten deze, niet te mogen
vexleenen. Dat toch prijsverhooging: bet
onafwijsbaar gevolg zal zijn, blijkt genoeg
zaam uit de prijsstijging der schoenen na
de aanneming van het z g. Schoenen-
wetje. De schoenen .zijn sedert dien veel
duurder geworden en kosten thans zeker
de helft meer dan vóór den oorlog.
Bovendien meenden de tegenstanders
van dit wetsvoorstel, dat het nog de
vraag is, of het doel, namelijk steun
te verleenen aan de klompenindustrie,
De BANK-ASSOCIAYIE, Karspoor GOES, geeft U gaarne
adviezen inzake solide belegging, en verzilvert ai Uw coupons en
dividenden. Buitenlandsche coupons worden tegen hooge koersen
afgerekend.
Bergt Uwe stukken op in een SAFE-LOKET van de BANK.
ASSOhEATIE: dat doet U, vooral In Uw vacantietijd, gerust zijn.
Binnenland.
Voorloopig Verslag Eerste Kamer over
het Klompenwetje.
De brand te Doetinchexn.
Buitenland.
De Fransche Kamer keurt het beleid
van Poincaré goed.
Ontstemming in Noorwegen) fegen No
bile.
De toestand te Antwerpen.
OP AANVRAGE WORDT U GRATIS TOEGE
ZONDEN DE BROCHURE OVER GRANULINE,
HET MIDDEL VAN DR. J. H. VAN GRAFHORST,
ARTS, TEGEN TUBERCULOSE EN KLIER.
ZIEKTE. Middelburgschestr.Pl7, Sehevenlngen.
door dezen maatregel' wel zou worden
bereikt. Ook is daarvan geen werkverrui
ming te verwachten, daar slechts een
betrekkelijk gering aantal personen werk
zaam is bij de klompenindustrie, terwijl
voorts vaststaat, dat werkvermindering ia
andere opzichten, .onafwendbaar het ge
volg zou zijn.
Andere leden verklaarden huh'ne in
genomenheid, zoowel met de indien'inlg
van het voorstel als met de aanneming
daarvan, na de reeds besproken amenf*
deering. Zij achtten den voorgesteldenl
maatregel billijk, aangezien die strekt om
door een beffing van 8 pet. het verschil
tusschen de lagere buitenlandsche en' de
hoogero Nederlanxlsche loonen op te hef
fen. i
Dat de schoenen nu duurder zijn dan
vóór den oorlog, is niet het gevolg vaü
het Schoenenwetje, doch heeft geheel an
dere oorzaken'. I
Bovendien verkeert de klompenindu
strie door de buitenlandsche concurrentie
voornamelijk van Bielgië in een)
noodtoestand. Dit opn'emebi der klompen
in de Tariefwet zal tengevolge hebben
dat de werkloosheid in dezen tak van
nijverheid ongetwijfeld eenigermate zal
worden getemperd. Dit is een klein offer
alleszins waard en oordeelt men daar
anders over, dan moet men er toe komen
uit de opbrengst der belastingen te put
ten ter ondersteuning van de werkloozen,
hetgeen zeker nog minder aanbeveling zou
verdienen.
Vijssingen. B. en W. van Vli^singen leg
gen aan den raad een verzoek over van
den ontvanger der Registratie en Domei
nen te Middelburg om een gedeelte van
den aanslag van den Staat, departement
Marine, in de straatbelasting voor 1928
te vernietigen. Adressant meent namelijk,
dat voor een schuur op het luchtvaart
terrein geen belasting verschuldigd is.
Burg. en Weth. achten den daarvoor aan-
gevoerden grond niejt juist, omdat de
verordening ook spreekt van gebouwde
eigendommen, in de onmiddellijke nabijt-
heid van openbare land- of waterwegen
gelegen. Waar deze schuur echter op
180 M. afstand van den weg ligt, stellen
Burg. en Weth. toch voor d© belasting
te verminderen met fl.20, zijnde 3 pet.
der belastbare opbrengst van f40 en den
aanslag nader te bepalen op f9.70.
Na met den ontvanger der registratie
te Middelburg gevoerde langdurige onder
handelingen stellen B. en W. voor het
strand nabij het Grand-Hotel opnieuw
van den Staat te huren en weer tegen
f 150 per jaar.
Overeenkomstig het verzoek der Wo-
ningbouwvereeniging „Goed Wonen" stel
len Burg. en 'Weth. voor in eigendom, be
heer en onderhoud over te nemen de,
straten en de rioleering in haar woning
complex gelegen ten Noorden van den
Singelweg.
Voorgesteld wordt aan B. J. N. Schmel-
zer q.q. te verkoopen 125 M2. bouwgrond
aan de Lannoystraat voor totaal f 1732.50.
Teneinde de beplanting op het terrein
van het voormalige fort de Nolle in 1929
te kunnen voortzetten, stellen Burg. en
Weth. voor ingaande 25 Nov. a.s. de
pacht op te zeggen van een terrein, groot
14820 M2., dat in pacht is bij J. van
Peenen voor f315 per jaar.
Daar reeds geruimen tijd de behoefte
wordt gevoeld aan een laboratorium in
de ziekenafdeeling van het Gasthuis stel
len Burg. en Weth. voor aan het Collega
