No. 158
Dinsdag 3 April 1928
42e Jaargang
Hofherg Orgels
A. S. J. DEKKER - GOES.
EERSTE BLAD.
Dit nummer bestaat uit 2 bladen.
A.-R. PARTIJDAG TE GOES.
Een COSTUUM dat U wer
kelijk PAST en STAAT,
J. LAV00Y, Gortstr. 20, Middelburg.
Buitenland»
HET MOOISTE. 2
Binnenland.
Directeur-Hoofdredacteur:
R. ZU1DEMA.
Bureau: Lange Vorststraat 70, Goes.
Tel.: Redactie en Administratie no. 11
Postrekening No. 44455
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersf 0.05
Prijs der Advertentiën:
14 regels f1.20, eike regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting
Heden werd te Goes in de Prins van
Oranje de A.-R. Partijdag gehouden. De
opkomst in de morgenvergadering mag ge
roemd worden. Uit verschillende deelen
van ons gewest maar vooral uit Wal
cheren waren de afgevaardigden der
Kiesvereeni gingen en verdere trouwe,
meelevende broeders opgekomen.
Te 10 uur opende de voorzitter van het
Prov. Comité, de heer M r A. A. d e V e e r,
lid der Eerste Kamer, de vergadering, liet
zingen Ps. 68:10, las Ps. 103 en ging voor
in gebed.
Openingswoord.
Mr de Veer besprak daarna in zijn ope
ningswoord den uitslag der Statenverkie
zing in 1927. Spr. betreurt het, dat de uit
slag dezer verkiezing zóó was, dat we één
zetel verloren en wel dien van den heer J.
A. Dominicus. Spr. hoopt, dat dit non-
actief van den 'heer Dominicus slechts tij
delijk moge zijn (applaus). De oorzaak de
zer niet-herkiezing van den heer Domini
cus zit niet in den kieskring Goes, maar in
den achteruitgang in de kieskringen Zie-
rikzee en Tholen.
Waren alle lijsten verbonden geweest, of
was een andere combinatie tot stand ge
komen, dan was in Vlissingen slechts één
candidaat gekozen geweest, iets, wat ook
een onbevredigd gevoel zou hebben achter
gelaten. Eén candidatenlijst voor geheel de
provincie acht spr. niet gewenscht.. De
persoonlijke bekendheid van nr 1 der lijst,
is van groote waarde.
Spr. treedt nu nader in beschouwingen
over de verliezen in Zierikzee en Tholen.
In den eersten kieskring verloren wij aan
Chr. Hist, en Stk. Geref. en hier en daar
aan links. In Tholen verloor rechts in zijn
geheel en wonnen V. B., V.D. en S.D.A.P.
In Noord-Beveland wonnen weer de Chr.
Historisc'hen.
Voor een verlies aan de andere recht-
sche partijen zijn, aldus spr., factoren op
te noemen, die dat eenigermate verklaren.
Maar een verliezen ook door de Staatk.
Gereformeerden, aan links, zooals in Tho
len, geeft te denken. Het blijkt, dat er al
tijd nog kiezers zijn, die lijden aan politiek
maïphabetisme.
Men 'kan ook alles te veel van den prin-
■ipieelen kant bezien, getuige de split
ing tusschen de rechtsche groepen
waardoor de groote principieels verschil-
en uit het oog worden verloren. Door de
loomen ziet men het bosch niet meer. Spr.
vijst in dit verband op de verzekerdngs-
iwestie en het anti-Papdsme.
Het intermezzo-kabinet, dat niet
•echtsch, 'hoogstens rechts georiënteerd is,
verkt ook mee om de beginselen te ver-
loezelen. Toch blijkt wel, gezien de vacci-
ïatie-debatten en de Zondagskwestie, dat
le beginselen er nog zijn. De strijd is nog
lezelfde als 50 jaar geleden. Dat blijkt wel
iit de linksche pers. Propaganda voor
mze beginselen blijft noodig.
Het Centraal Comité wil daarom in den
i.s. winter de leiding nemen. Spr. hoopt,
lat ook dit samenzijn de liefde voor onze
beginselen moge versterken.
Bedanken D. Mulder.
Ingekomen is een hartelijk schrijven van
len heer D. Mulder, dat hij wegens ge-
rondheidsredenen niet aanwezig kan zijn.
Tevens neemt hij ontslag als lid van het
Prov. Comité.
De voorzitter zegt, dat dhr Mulder van-
ii de oprichting van het Prov. Comité
'laarvan deel heeft uitgemaakt. Hij was er
oog een van de oude garde. Hij was er een
uit den tijd,toen verguizing en miskenning
uet deel der Anti-Revolutionairen waa.
spr. bidt hem toe een geruimen tijd van
welverdiende rust. Hem zal een schrifte
lijke dankbetuiging worden, gezonden.
De voorzitter verwelkomt nu in het bij
zonder den heer J. H. Blum, oud-Kamer
lid.
Jaarverslagen.
Hierna bracht de secretaris, dhr P. G.
La er no es, het jaarverslag uit. Spr.
uermnerde allereerst aan het overlijden
van dhr Oosterbaan, in wien veel wordt
verloren. Zijn plaats in het Prov. Comité
werd vervuld door den 'heer N. J. Bast-
tneijer. Dhr P. A. Schwartz nam 'het pen
ningmeesterschap over.
Verder herinnerde spr. aan de Staten
verkiezingen in 1927. Spr. meent, dat we
over sommige Centrales tevreden zijin mo
gen. Andere daarentegen geven aanleiding
te zi&n ,wat ons daar te doen staalt.
Middelburg geeft geen reden tot bezorgd
heid. Wel ia hier wat in te halen. Vlis
singen geeft stijging ta zien. Goes hield
is het eerste, waarop ieders
oog valt in den lente-tijd.
Vakkundige bediening.
Jarenlange ervaring.
zich ook goed. Ook Hulst ging iets voor
uit. Zierikzee, Tholen en Sluis gingen
beduidend achteruit. De oorzaken van
dien achteruitgang moeten worden opge
spoord.
De Centrale Zierikzee zit dan ook niet
stil. Tholen blijlft altijd zeer moeilijk te
bewerken. Het Prov. Comité zal hier
aan en ook aan Noord-Bev eland, zijtn aan
dacht schenken.
De broeders in Sluis hebben een moei
lijke taak. De kring is klein en het terrein
moeilijk te bewerken.
In het algemeen zal er meer propa
ganda moeten worden gevoerd. Eir pioet
meer studie van onze beginselen worden
gemaakt. Eir is hier en daar onverschillig
heid en lusteloosheid. Do evenredige ver
tegenwoordiging heeft ook de "belangstel
ling voor onze beginselen verminderd.
Spr. dringt aan op het werven van nieuwe
leden, het afleggen van huisbezoek, het
vormen van een strijldkas en steun van
de Chr. pers en van de Chr. vakorganisa
tie. Onze jonge menschen, ook onze on
derwijzers, moeten meehelpen in den
strijd.
Dhr W. L. B. J. D e k k e r te Goes heeft
in dit verslag niet gehoord, wat, het Prov.
Comité biji de laatste Statenverkiezing
heeft' gedaan. Waar was de leiding der
hoogere colleges? De plaatselijke kiesver-
eenigingen willen wel graag meer doen,
maar zitten met de financiën.
De voorzitter antwoordt, dat in alle
kieskringen een verkiezingsnummer van
„de Zeeuw" is verspreid. Dit is eigenlijk
de eenige propaganda, die uitgegaan is
van het Prov. Comité. Vele kieskring
centrales hebben verder met lof gewerkt.
Andere echter niet. Maar de leiding der
actie kan vanwege de ligging der onder
scheidene deelen der provincie niet van
het Prov. Comité uitgaan. Het zal echter
doen, wat het kan.
Dhr P. Boon te St. Laurens wil de
Chr. pers vooral „De Zeeuw" meer bren
gen in de zwakke districten.
De voorzit te r zegt, dat dit reeds
vroeger is' geprobeerd, maar niet met
veel resultaat.
De penningmeester, dhr P. A. Schwartz
brengt hierna financiëel verslag uit. De
ontvangsten bedroegen fl824.0SVa, de uit
gaven f 1319.351/2, alzoo een batig slot
van f504.73.
De voorzitter zegt, dat het mode-
ramen wel eens gedacht heeft over da
aanstelling van een propagandist. Maar
den geschikten persoon heeft men daar
voor nog niet kunnen vinden. Zou men hier
in slagen, dan zouden de financiën daar
voor ook nog gevonden moeten worden.
Rede over „Schoolartsen".
Vervolgens hield de heer Mr J. \V. N o-
t e b o o m te Den Haag, een f ede over
„de Schoolartsen".
Spr. ving aan met de opmerking, dat het
schoolartseninstituut op het oogehblik
staat in het centrum der belangstelling.
Het vraagstuk ligt niet in de sfeer die men
de neutrale zone noemt.
Daarom leent het onderwerp zich voor
een politieke beschouwing, die beide: theo
rie en practijk, beginsel en de toepassing
daarvan, met elkander in verhand brengt.
Een dergelijke beschouwing wil spr. ter
inleiding van eene gedachtenwisseling
trachten te geven. En daarbij dan eerst
iets zeggen omtrent den tegenwoordigen
stand van het vraagstuk der schoolartsen;
vervolgens de roeping der Overheid naar
het A.-R. beginsel met name ten aanzien
van de volksgezondheid onder het oog
zien; om dan tenslotte na te gaan voor
welke consequenties deze roeping der
Overheid ons ten aanzien van het school-
artsenvraagstuk plaatst.
Na een historisch overzicht te hebben
gegeven, wees spr. op een tweetal facto
ren, die èn bij dit vraagstuk èn trouwens
niet minder ook, bij het beoordeelen van
zoo menig anderen tak van Overheidsbe
moeiing duidelijk voor oogen moeten
staan. Spr. bedoelt den sterk rationalis-
tisdhen karaktertrek, die de Overheibsbe-
moeiïng met name op het gebied van de
volksgezondheid kenmerkt, en het gevaar
voor verzwakking van het verantwoorde
lijkheidsgevoel der ouders en van de maat
schappelijke beteekenis van het gezin.
Het is niet te ontkennen, dat men in vele
kringen meer oog heeft voor geestelijke
factoren dan een dertigtal jaren geleden
het geval was.
Maar men vergist zich, wanneer men
meent, dat eerbiediging van de souverei-
niteit der menschelijke rede is prijs gege
ven. De snel voortschrijdende wetenschap,
de geweldige ontwikkeling der techniek,
hebben ook in de laatste jaren geleid tot
een zoodanige overschatting van het men
schelijk denken en het menschelijk kun
nen, dat er voor hoogere ordinantiën dan
die welke het menschelijk verstand dic
teert, in wetenschap noch in practijk
plaats is.
En daarbij komt dan nog de tweede
factor.
Het schoolartsentoezicht is een zaak, die
in het hijzonder in socialistischen kring
waardeering vindt. En dat valt gemakke
lijk te verklaren.
Stap voor stap wordt er naar gestreefd
om de ouders van hun verantwoordelijk
heid van de kinderen te ontlasten en ge
leidelijk de zorg te brengen aan de ge
meenschap, terwijl naast den vader ook
aan de moeder hare plaats in fabriek, bu
reau of werkplaats aangewezen wordt.
En bet beginpunt van dien geleidelijken
weg ligt in de school. Men kan dat zien in
den drang naar Overheidsonderwijs, bij
voorkeur zonder schoolgeldheffing; in de
propaganda voor verstrekking van voedsel
en kleeding rechtstreeks van Overheids
wege aan de schoolgaande jeugd. En ook
het schoolartsenwezen kan als middel
worden aangegrepen om den band tus
schen ouders en 'kinderen uiteen te ruk
ken, wanneer het zich niet beperkt tot
controle en toezicht, doch de hygiënische
en medische verzorging zelf ter hand
neemt.
Doch moet het daarom in beginsel wor
den veroordeeld?
De Overheid, regeeren'd bij de gratie
Gods doch om der zonde wil, heeft ook
naar A.-R. beginsel den plicht, te waken
tegen benadeeling der volksgezondheid,
onverschillig of die benadeeling door een
daad, een moedwillig ingrijpen dan wel
door nalatigheid, onkunde of gebrek aan
verantwoordelijkheidsgevoel veroorzaakt
wordt.
Doch letten we er wel op: Die plicht
dwingt de Overheid niet om zonder eenige
beperking maatregelen ter 'bevordering
van de volksgezondheid te nemen. Want
bedenk, dat niet in eerste instantie de
Overheid de verantwoordelijkheid draagt
voor de gezondheid van hare onderdanen,
doch die onderdanen zelf. Wie is meer
verantwoordelijk voor de hygiëne in het
bedrijf, op het kantoor, in de werkplaats,
de school en het gezin dan de patroon, bet
schoolhoofd of de ouders? De roeping der
Overheid is slechts van secundairen aard.
Zij treedt op waar zondige nalatigheid, ge
brekkige organisatie, of welke andere ont
bindende invloed als gevolg van de zonde
zulk optreden noodzakelijk maakt. Maar
dan sta op den voorgrond de eisch, dat de
Overheidsbemoeiing zoodanig worde inge
richt, dat het verantwoordelijkheidsgevoel
van de natuurlijke verzorgers niet verlamt;
dat zij niet instrumenten worden, die wil
loos zwichten voor Overheidsdwang; doch
dat de prikkel tot eigen activiteit blijft be
staan en de stuwkracht van het particulier
plichtsbesef in gezin en school, in werk
plaats en fabriek niet geschaad, doch aan
gewakkerd worde.
Dit Overheidstoezicht beperkt zich ech
ter tot gebouwen rcn meubilair; tot het
materieel, zij het ook, dat .daarbij het
belang van de schoolbevolking op den
voorgrond staat. Bestaat er nu echter
aanleiding om dit toezicht uit te breiden
tot bet personeel, tot leerlingen en onder
wijzers?
Het is spreker's overtuiging, dat men
deze uitbreiding niet met beroep op 't A.R.
beginsel inzake de roeping der Overheid
met betrekking tot de Volksgezondheid zal
kunnen afwijzen. We hebben rekening te
houden met het feit, dat de leeftijd der
schoolkinderen hen bijzonder vatbaar
maakt voor allerlei ziektekiemen; dat het
schoolmilieu, waarin kinderen, vaak uit
de meest uiteenloopende kringen bijeen
komen en langdurig bijeen blijven, hen
aan bijzonder gevaar voor benadeeling
der gezondheid blootstelt; dat onder in
vloed van de voortschrijdende wetenschap
het inzicht omtrent de'beteekenis van een
goede hygiënische verzorging is verruimd;
dat daardoor de verantwoordelijkheid der
ouders en der Overheid is verscherpt;
in het bjjzonder ook die van de Over
heid, nu zij zelve onderwijs geeft en indi
rect tot het bezoeken van scholen voor
lager onderwijs dwingt; en dat door het
tijdig volgen van medische en hygiëni
sche wenken in vele gevallen levens kun
nen worden gered of veel lichamelijke
en geestelijke rampspoed lean worden
voorkomen.
Hier spreken de cijfers.
In een gemeente als Amsterdam be
droeg het sterftecijfer van de school
gaande jeugd tusschen 5 en 14 jaar in
1916 265; in 1925 was dit cijfer, in
weerwil van de uitbreiding der bevolking,
gedaald tot 185. In Rotterdam verminder
de het sterftecijfer der schooljeugd in
den zelfden Tijd van 390 tot 171. En
dergelijke gegevens treft men ook in de
statistieken van andere gemeenten.
Ook in het buitenland merkt men deze
verschijnselen op naar spr. nader illu
streerde.
Nu volgt hieruit volstrekt niet, dat op
iedere schooi een bijzonder hygiënisch
toezicht door schoolartsen noodzakelijk of
gewenscht is. Kleine dorpsschooltjes, met
een jeugd, die het grootste deel van haar
leven in open lucht doorbrengt, hebben
minder behoefte aan schooltoezicht dan
groote stadsscholen, waar kinderen uit
de benedenste lagen der maatschappij bij
eenkomen. Daarom gevoelt spr. weinig
voor een algemeene landsregeling voof
deze zaak. Het geldt hier een terrein,
waar niet het inzicht van de centrale
Overheid, doch dat der plaatselijke auto
riteiten beslissend moet zijn; waar met
eerbiediging van Groen van Prinsterer's
adagium: „variis modis bene fit" aan
een gevarieerde plaatselijke regeling bo
ven een streven naar uniforme volmaakt
heid de voorkeur moet worden gegeven.
Doch besluit een gemeente tot invoe
ring van hygiënisch toezicht op de school
jeugd, dan dient drieërlei in het oog
te worden gehouden.
Vooreerst dat de taak van den school
arts of van den particulieren geneesheer,
die met het toezicht is belast, bij' regle
ment en instructie beperkt wordt tot toe
zicht.
In de tweede plaats zal moeten zorg
gedragen, dat geen onderzoek aan den
lijve geschiedt, buiten .voorkennis en da
goedkeuring van de ouders. Is in het
belang der andere kinderen een dergelijk
onderzoek gewenscht, dan kan een attest
van den huisarts worden verlangd. Ook
ten deze moet de verantwoordelijkheid
der ouders worden geëerbiedigd.
En tenslotte dient ook bij het instellen
van een hygiënisch schooltoezicht van
Overheidswege aan de bijzondere scholen
de gelegenheid te worden geboden daaï
van gebruik te maken.
Spr. wil niet verdedigen de noodzake
lijkheid of zelfs de gewenschtheid, dat
elke bijzondere school toetreedt tot een
gemeentelijken sclioolartsendienst.
Anderzijds eischt het beginsel, „de
school aan de ouders", dat- aan de school
besturen vrijheid wordt gelaten om te
beslissen of de school, het personeel en
de leerlingen aan het toezicht van een
schoolarts zullen worden onderworpen.
Zoo zal dan, naar spr. méening, de
A.-R. houding "tegenover het schoolart
sen-instituut moeten zijngereserveerd,
doch niet onvoorwaardelijk afwijzend.
Gereserveerd, wanneer wij zien, of de
invloeden, die achter dit instituut schuilen
vijandig tegenover onze levensovertuiging
staan. Doch niet onvoorwaardelijk afwij
zend, omdat, de middelen, welke God geeft
om leven en gezondheid der kinderen te
redden niet mogen veronachtzaamd en
omdat juist door het stellen vgin voor
waarden kunnen worden voorkomen, de
aanslagen, die via den schoolartsendienst
op het gezin als grondslag van staat en
maatschappij zouden kunnen worden ge
richt.
Dit referaat werd door een breed e> be
spreking gevolgd, waaraan een elftal afge
vaardigden deelnam. Nadat Mr Noteboom
den verschillende sprekers beantwoord
had en de voorzitter hem dank'had ge
bracht voor zijn zeer leerzaam referaat,
werd de morgenvergadering gesloten.
In de middagvergadering, die druk be
zocht was, trad als spreker op de heer J.
Schouten van Rotterdam.
DE AARDBEVING TE SMYRNA.
Een vierde deel der stad verwoest.
Omtrent de aardbeving te Smyrna wordt
uit Berlijn nog het volgende gemeld:
Ongeveer een vierde gedeelte van
Smyrna schijnt bij de aardbeving van Za
terdag te zijn verwoest. Te Smyrna zelf
kwamen 55 personen om het leven, terwijl
een paar honderd zwaar weTdan gewond.
In de omstreken der stad is het aantal
slachtoffers nog veel grooter, in alle fa
brieken moest de arbeid worden neerge
legd, daar de inrichtingen zwaar werden
beschadigd, vele schoorsteenen der fabrie
ken zijn omgevallen.
Die eerste schok werd om half drie
'9 ochtends waargenomen, een half uur la
ter volgde de tweede, terwijl de derde
schok om zes uur 's avonds gevoeld werd.
De eerste zou niet minder dan een mi
nuut hebben geduurd, de bevolking vlucht
te uit de huizen, een hav'enmuur ta
Smyrna is gebarsten, een klokketoren is
ingestort. Alle ziekenhuizen liggen vol
gewonden. Het ergste heeft het dorp Tor-
bali op ongeveer 50 K.M. afstand van
Smyrna te lijlden gehad, daar zijn bijna;
200 huizen ingestort, in een ander dorp
nabij Smyrna zijn 50 dooden te betreuren,
Hen ander bericht meldt, dat in twaalf
uur tijiris twintig schokken gevoeld zjjn,
gelukkig geen een zéér ernstig. De hesle
streek, waardoor de spoorweg ligt, 'is
ernstig getroffen. Volgens de laatste ra
ming zijn er 40 dooden, 00 zwaar- en
vele .lichtgewonden. In Smyrna zelf zijn
40 gebouwen ingestort en meer dan vier
honderd beschadigd. In Toerbale en Teper
kuy is nauwelijks een huis staande ge
bleven.
De aardbeving, welke Smyrna geteisterd
heeft, is oioik gevoeld op Samos, Naxos en
Cerigo. f 1
Noodweer en overstroomingen te Venetië.
In een zwaran storm sloeg, naar de
bladen berichten, bij' Venetië een zeil-
bark om. De inzittenden verdronken. De
lagergelegen stadsgedeelten zijn ooaderge-
loopen. Door de hooge zeeën en den
storm wordt het motorverkeer in de kar
nalen ook zeer bemoeilijkt.
Een staking te Berlijn.
Te Berlijn hebben de transportarbeiders
het werk neergelegd. Bijl een langen duur
van deze staking zou de voedselvoor
ziening van de hoofdstad in gevaar ko
men. De staking is vrijwel algemeen. In
rond duizend bedrijven staken ruim
30.000 man.
Naar Amerika.
De Duitsche vliegers die een Oceaan-
vlucht met de j,Bremen'" willen onder
nemen en nabiji Dublin op een gunstige
weersgesteldheid hebben gewacht, hebben
thans besloten vandaag te starten.
Korte berichten.
De Hongaarsche regeering heeft het
aanbod van Roemenië .aanvaard om een
gemengde commissie te benoemen om het
jongste grensincident te regelen.
Volgens een officieele mededeeling
zijn in de Vereenigde Staten gedurende
het jaar 1927 164 vliegers verongelukt.
Uit Miami wordt gemeld, dat de
47-j'arige Motiie Moore uit New-York onaf
gebroken gedurende 32 uur gezwommen
heeft. Hiermede heeft zij; een nieuw re-
kord op haar naam gevestigd.
In de Krim heeft een orkaan ge
woed. Er werden tal van huizen ver
nield en aan korenakkers en tuinen werd
aanzienlijke schade toegebracht.
Do Rijkspresident Hindenburg is tot
na Paschen voor eenige dagen met ver
lof gegaan. Hij zal deze dagen in Hannoi-
ver doorbrengen.
Gisterochtend werd te Salamanca,
op het plein voor de kerk 'San Isidoro,
onder het luiden der kerkklokken een
processie saamgesteld. Plotseling schoot
een der klokken uit zijn hangers en viel
boven uit den toren op een groep jonge
meisjes die aan de processie zouden deel
nemen. Drie meisjes werden op slag ge
dooid. Twintig anderen zijn min of meer
ernstig gewond.
Voor de derde maal binnen een
maand is er te Singapore een rubber
fabriek afgebrand. De schade beliep nu
een kwart millioen Straitsche dollars.
Christelijk-Hisiorische Unie.
Het hoofdbestuur der Unie vergaderde
te Amsterdam, 1.1. Vrijdag des avonds
en 1,1. Zaterdag des voor middags.
De Vrijdagavond was, naar de „Ned."
meldt, geheel gewijd aan de voortzetting
van de bespreking van den po-
litieken toestand, welke bespre
king in de vergadering van 2 Januari
was aangevangen, maar niet ten einde ge
bracht.
