pen per dag; (thans 250.000). Na eenige
afschrijvingen werd (lat jaar voor het
eerst winst gemaakt en wel f 14.000.
netto. lp 1899 ontviel onsonze Vader,
onze oudste firmant, helaas veel te vroeg
echter had hij toch nog de voldoening ge
had, dat, nadat het kapitaal, dat hij in de
zaak had gestoken, was terugbetaald, er
ook nog goede winsten waren uitgekeerd.
Dien grooten bloei heeft echter helaas
onze oudste oprichter niet mogen mee
maken.
In 1907 werd de metaaldraadlamp uit
gevonden en kort daarop was Ir G. L. F.
Philips in staat, ongeveer een zelfde lamp
op de markt te brengen; terwijl de vroe
gere kooldraadlamp 31/2 Watt per Kaars
verbruikte, was het verbruik van de
nieuwe metaaldraadlamp circa 114 Watt
per Kaars, dus een groote besparing.
In 1911 werd de getrokken-draad-lamp
in Amerika uitgevonden. Waar mijn broer,
Ir G. L. F. Philips, te druk bezet was,
met proefnemingen, was het m ij n taak
naar Amerika te gaan. Ik kwam na zes
weken met eenige machines terug. Een
maand nadat ik uit Amerika in Nederland
geland w.as, op St. Nicolaasavond, weer
in Moskou zijnde, vond ik een telegram
van mijn broer, Ir G. L. F. Philips, waarin
deze mij mededeelde, als St. Nicolaas-
surpdse dat zijn eerste ^getrokken-
draad-lamp in het laboratorium met suc
ces brandde. Een buitengewone prestatie,
die voor zich zelf spreekt.
Tot 1915 betrokken wij onze glazen
ballons uit Duitschland en Oostenrijk,
omdat deze in Nederland niet werden
gefabriceerd, toen plotseling begin 1915
de uitvoer naar Nederland werd verboden.
Op een gegeven opgenblik stonden daar
21/2 millioen hallons aan de Duitsch-Ne-
derlands'cïie grens het waren 25 groote
spoorwegwagons die niet naar Holland
mochten worden uitgevoerd. Gelukkig
werd, .dank zij de hulp van de Regeering
bewerkt, dat deze 25 wagons nog werden
vrijgelaten en onder groot enthousiasme
van ons personeel reed de glastrein vanuit
Venlo, met de Nederlandsche driekleur
in top, ons fabrieksemplacement binnen.
Wij besloten toen zelf een glasfabriek
te bouwen, en op dit oogenhlik wordt
door ons gewerkt in de glasfabriek met
12 ovens, die meer dan 300.000 glas-
ballons per dag te maken.
Voor de fabricage van de gasgevulde
lampen moesten wij het Argon uit Duitsch
land betrekken. Ook voor dit gas1 werd
een Duitsch uitvoerverbod uitgevaardigd.
Gevolg was, dat mijn broer met zijn uit
stekende helpers in 1916 volgens een
proces van eigen vinding, Argongas fabri
ceerde.
In 1919 bouwden wij onze eigen Car-
tonnaigefabriek, die het golfcarton voor
onze emballage levert en sinds 1926 door
onze eigen Papierfabriek van het hiervoor
benoodiigde papier wordt voorzien.
Daar onze artikelen een diepgaand we
tenschappelijk onderzoek eisohen, Werd
op initiatief van Ir G. L. F. Philips,
in 1917 benoemd door de Technische
Hoogeschool in Delft tot Doctor Honoris
Causa, in 1922 ons nieuw laboratorium
gesticht. De Regeering gaf blijk van waar
deering voor D-r G. L. F. Philips', door
hem te benoemen eerst tot Officier in
de 'Orde van Oranje Nassau, later tot
Ridder in de Orde >van den Ncderland-
sch-en Leeuw.
Naast electrische gloeilampen werd in
1918 de fabricage van radio-lampen ter
hand genomen. In dit artikel nemen wij
'thans de eerste plaats in Europa in.
Do radio-afdeelingen hebben zich de
laatst© jaren dusdanig uitgebreid, dait
reeds 40 pet. van ons geheele plersoineel
hierin is te werk gesteld.
De vloeroppervlakte van onze fabrieken
te Eindhoven en de laboratoria beslaat
147.000 vierk. M., terwijl in aanbouw
zijn een 6 verdiepingsgebouw, bestemd
voor mechanische werkplaats, met een
vloeroppervlakte van 8000 vierk. Meen
nieuwe, 5 verdiepingen beslaande, radio-
fabriek, vloeroppervlakte 16-000 vierk. M.
en ©en groot gebouw voor schaftlokalen,
ontspannings- en veirto-o-nimgszalen, terwijl
verder op het programma staan een'
school voor industrie-onderwijs, voortge
zet ambachtsonderwijte en technisch on
derwijs- In aanbouw is een administratief
gebouw voor 1000 personen; dit wordt
binïiienkort betrokken.
Eigen Philips Vennootschappen en kan
toren hebben wijl in: Sydney, .Shanghai,
Rio de Janeiro, Biu-enos Aires,, Madrid,
Barcelona, Parijs, Brussel, Londen, Milaan,
Z-urich, Genève, Kopenhagen, -Oslo, Hel-
singfors, Stockholm, Praag, Weenen, Bu
dapest, Berlijn en Warschau-
Tenslotte iets over de Sociaal-Ecranp-
mische zijde van het bedrijf:
R-ceds vóór de oprichting van oinze Ven.
nootschap hadden wijl een Ziekenfonds,
voor de uitkeering vani g-elde-lij-ken steun
bij ziekte. Voorts is er ©en goed peUsioenl
fonds voor beambten- en arbeiders, zoo
wel als voo-r weduwen en weezen.
Wij bouwden circa 1300 beambten1- en
arbeiderswoningen, hygiënisch ingericht
en tegen lage huur verkrijgbaar. Wegens
het groote gebrek aan werkkrachten be
staan bij onze Vennootschap plannen, omi
nog een vijf a zeshondordtal woningen te
bouwen, wanneer de Regeering ons hier
bij dc hand wil reiken, ter bestrijding
van de werkloosheid- Voorstellen hierom,
tr-ent werden reeds door -ons gedaan-
Tevens word ©en sportp'a.rk door ons
aangelegd. De heer en mevr. Dr G. L. F.
Philipsvan der Willigen stichtten een
studiefonds, waardoor bepaafde kinderen
van onze beambten en arbeiders in staat,
gesteld worden, hun'n© studiën voort te
zotten- Op hot oogenhlik zijn -er 156 pju-
pillen in dit fonds ingeschreven.
Hot Philips de Jonigh Wandelpark, be
staande uit 25 H-A. bosch, met mooi©
eiken dreven), werd de gamleente ter be.
schikking gesteld als publiek park, ter
wijl ©en Philips de Jongh Ontspannings
fonds werd opgericht, omi de menschen;
geregeld uitstapjes te doen maken onder
goede leiding.
Een uit 65 mlan bestaand© Philijps'
Harm'onie geeft geregeld concerten-
Nog werden door Mevr. Philips de
Jongh gesticht: Naa,i en verstelschoten,
kookscholen, wascli- en strijkcursussen,
zocdat jaarlijks ©einigë honderden mJeisjeSx
die den ge-heeilen dag in do fabriek wer
ken, tot flinke huisvrouwen, die ordei en
zuinigheid in hun toekomstig gezin bren
gen, worden opgeleid-
Niet onvermeld mag blijven, dat de
afdeeling 'Onderwijs, behalve een lagere
school niet 250 leerlingen en een Kleuter
school met 100 leerlingen, nog; avond- en
dagscholen verzorgt voor vervolgonder:
wijs, kantoo-ronderwijs, nijverheidsonder
wijs en cursussen voor technisch onder
wijs-
Tusschen Directie, ingenieurs, assisten
ten, opzichters, bazen en bet werkvolk
bestaat een groot w-ed-erzijidsch vertrou
wen. Dank zij de „Kern", een adviseerend
instituut, door de arbeiders en do directie
gekozen, worden geregeld eventueel©
klachten van het personeel onderzocht
en ten spoedigste uit den w-eg geruimd.
Te Hïemoreeren is, dat het op 1 Juli
van dit jaar oen groote gebeurtenis was,
dat ILM. de Koningin on H. K. H. Prinses
Juliana den wensch te kennen gaven,
door den Philips-zenider tot do Indische
Gewesten te spreken.
Nog enkele cijfers wil ik U nioeimen:
In 1891 werd begonnen m'et 30 arbeiders,
in 1895 bedroeg dit getal 42, in 1900
400, in 1915 3100, in 1925 8KX), en thans
is vo-o-r onze industrie het historische
moment gekomen, dat de lO-OOOste main
zijn- intrede gedaan he-eft in onze fabriek.
In al onze dochterondernemingen tezamen
ca- 7000, dat miaakt 17.000 beaimhteni
cn arbeiders ini totaal.
Alvorens te eindigen, kan ik niet na.
laten, het Nederlandsche Volk te danken
voor het vertro-uw-en, dat het heeft geu
toond in dë fabrieken van onze Vennoot
schap en voo-r den voortdurenden steun,
dien wij hebben miogen o-ntvangein; ter.
wijl hier tevens zeker op- zijn plaats is
een woord van hartelijken dank voor
-de groote toewijding, zoo-wel van liet
lioogere, als van het lag-ere personeel, dat
heeft geholpen, o-nz-e Vennootschap tot
den te-geniwoordigen blo-ei op te voeren-
Het cijfer van 10-000 be-almhten -en ar.
herders (-sters) in onize fabrieken in Eind
hoven] zal vo-o-r ranis allen een spoor
slag zijn, op den ingeisilalgieni weg voort
te gaan- en wij rekenen dan o-o-k voor
de toekom'st weer -op d-en steun) van o-ns
eigen Vaderland!"
Een spook- Het ging van mond
tot mond; het spookt langs den weg
Gronsveld—Eys-den, onder de gemeente
Mesch. Daar werd een' witte- gedaante ge
zien. die menig avondwandelaar of fiet
ser reeds den schrik om het hart had
doen slaan. De veldwachter van Mesch
had al pogingen aangewend, om liet spook
te naderen, maar dat wals niet gelukt-
Het spook bleef er to-t schrik vani d-e
vrouwc-n en kinderen vooral-
De rijksveldwachter van Gronsveld tro-k
er toen o-p uit, om de spookgedaante te
begroeten en pakte het spook stevig vast-
't Was donker. Eien wit. laken fladderde om
de spookgestalte.
Twee, drie helpers van het spook kwa
men van terzijde gestormd, om- de-n rijks
veldwachter men wist niet, dat hij-
het was van schrik op de vlucht
te doen slaan. Maar dat lukte niet. Het
spook werd ontmanteld. Hem werd het
laken van den kop getrokken. Het bleek
een dienstknecht, wonende te Mesch, tö
zijn.
Een mh rokersb-en do on
schadelijk gemaakt. Vrijdag w-erd
te Eise-nach uitspraak gedaan in een pro
ces tegen een uit 20 leden b-estaainde.
inbrekersbende, -die jarenlang do schrik
van Thurmgen is geweest. Die leider
T'hurm w-erd wegens roof en vele diefstal
len tot 15 jaar tuchthuis veroordeeld, een
ander, Hunstock, to-t 12 jaar tuchthuis,
de- anderen tot -gezamenlijk acht jaar
tuchthuis- en vijf jaar gevangenisstraf.
Een dievenbende op het
spoor. De gemoente-politie te Doetin-
chem is in samenwerking met die te Ter-
borg een uitgebreide dievenbende op het
spoor gekomen.
In de laatste maanden was reeds drie
maal ingebroken in de goederenloods der
Geldersche stoomtram in Terborg, zonder
dat het mocht gelukken eenig spoor te
vinden. Vrijdag evenwel kreeg de politie
argwaan omtrent een kist appelen, die
door een expediteur met bestemming Am
sterdam aan het station was bezorgd.
Bij onderzoek -bleek deze kist 43 paar
schoenen te bevatten, afkomstig van den
laatsten diefstal.
Het voortgezet onderzoek leidde tot de
arrestatie van den 73-jarigen B. te Gaan
deren met zijn resp. 27 en 25-jarige zoons.
Ofschoon dit zeer ongunstig bekend
staand drietal ontkent iets met de inbra
ken uitstaande te hebben, hoopt het be
wijsmateriaal zich tegen hen op. O. m.
werden ten huize van B. de origineele
verpakkingen der schoenen gevonden.
Waar de schoenen bestemd waren voor
schoenwinkelier A. te Amsterdam, werd
de tusschenkomst der recherche aldaar in
geroepen. A. bleek echter volkomen te goe
der trouw te zijn. Dit bleek niet het geval
met den zich noemenden expediteur S. al
daar, die als de heler van het gestolene
wordt beschouwd.
Brandstichting? Te Nieuw-
Amsterdam brak Zondagmiddag brand uit
in de melksalon, toebehoorende aan den
heer B. Toen de brandweer arriveerde en
het huis binnenging', ontdekte zij daar
naast de kachel een petroleumbus en een
in petroleum gedrenkte schoorsteendoek.
De lieer B. werd, als verdacht van opzet
telijke 'brandstichting, door de politie ge
arresteerd.
Het drama in den auto. Naar
de „Zw. Crt." verneemt is mevrouw De
G., die zooals men weet op last van den
rechtercommissaris in het huis van bewa
ring te Zwolle was opgesloten, weder op
vrije voeten gesteld.
Goed afgeloopen. Een -dienst
meisje uit Made werd te Terheijden dooi'
de as-stang van de dorschmachine gegre
pen en eenige malen rondgeslingerd. Al
de kleeren werden haar van het lijf ge
rukt. De -zoon van -den landbouwer wist
haar uit haar netelige positie te bevrij
den. Het meisje heeft alleen ernstige been
blessuren bekomen, terwijl van een der
vingers de top werd afgeknepen.
STEMMEN VAN HET PLATTEL/
III.
„Voortaan al do dagen der aarde zig
zaaiïng en oogst niet ophouden". Dit ia
belofte van het verbond mot Noach enajjip
nakomelingschap gesloten. En deze belofte d-cjiu,
zoowel voor ieder mensch als voor hot gehtS
Indien er menschen zijn voor wie niet gozaJf
wordt en voor wie geen oogst rijpt dan lifï
dat niet aan God den Heere maar dan ligt
dat aan do menschen, die de goddelüke orde
in de menschelijke samenleving verstoren en
hun macht aanwenden ter onderdrukking van
wie zwakker is.
En dan denk ik in het bijzonder aan den
ouden arbeider en dan vooral aan den ouden
arbeider, zooals ik hem in mijn jeugd gekend
heb. Die man had van zijn prille jeugd ge
werkt en zelfs hard gewerkt; er was ook voor
hem gezaaid en hij had een zeer bescheiden
deel geoogst, maar 't werk begon hem zwaar
der te vallen; hij was 's avonds moede; vroe
ger merkte hij daar niets van, maar dat werd
anders; was er licht werk te doen dan ging
het goed, maar werd er wat veel van zijn
krachten gevergd dan ging het niet meer.
Zijn baas zag het ook on liep met plannen
om hem gedaan te geven en een jongero
man in zijn plaats nemen en het duurde niet
zoolang of dat had plaats. De oude arbeider
kon wegblijven. Er werd voor hom niet meer
gezaaid er kon door hem niet meer worden
geoogst.
Als ge dat indenkt, ach wat is er dan toch
een donkerheid geweest in den levensavond
van een ouden werkman. En nn wil ik niet
hard vallen de werkgevers dier tijden, want
ik weet zeer goed, dat er velen waren wier
inkomsten uit het bedrijf niet voldoende waren
om zichzelf een rustigen „ouden dag" te be
zorgen. Zelfs waren er, die hun persoonlijk
bezit bedenkelijk zagen verminderen, om het
bedrijf gaande te houden; maar dat alles
neemt niet weg, dat die oude arbeider althans
nog met wat schraler oogst moest tevreden zijn,
zoodat voor hem de mogelijkheid om iels over
te houden ten eenenmale ontbrak en de
gedachte aan den „ouden dag" hem' louter
vrees berokkende.
Nu wil ik trachten het leven van den land
arbeider van voor 40, 50 jaar te schetsen. Hij
•was geboren onder zorgelijke omstandigheden
en veelal opgegroeid zonder voldoende leiding.
Vaders verdiensten brachten niet veel meer
dan f 5 per week binnen, en zoodra het kind
er „tegen kon" werd hot bij een buurvrouw
gebracht en moeder toog ook naar den akker
om zoo de inkomsten te vermeerderen. Veel
was dat niet, want ze bracht het niet verder
dan 40 cent por dag, en des Zaterdags bleet
ze thuis, want ze mocht dan al weinig heb
ben, wat ze had moest schoon zijn. Haar
werkweek was er dus eene van 5 dagen,
haar weekloon bereikte juist 5 maal 40
f2; maar buurvrouw moest een dubbeltje
per dag hebben „om op het kind te passen".
Van die f 2 ging dus 50 cent af en bleef
dus f 1.50, dit gevoegd bij het loon des
mans; zoo was het gezamenlijk inkomen iets
meer dan f G.
Werd nu een kind een jaar of 9 dan kwam
er eenige verruiming. Zoodra Maart in liet
land kwam gingen de jongens en meisjes
„inleggen" boonen, erwten, gerst enz. Want
zaaimacliines werden niet te werk gesteld en
de wet verplichtte toen niet naar school.
Door dien arbeid konden de jongens en meis
jes ongeveer een rijksdaalder per week bin
nen brengen, en dat hielp nogal aardig wal.
Op 13 a 14-jarigen leeftijd gingen de kin
deren „de deur uit". Ze ontvingen dan wei
nig meer dan niets maar ze waren „uit den
kost" en hadden in den regel betere voeding
dan vader en moeder konden verstrekken.
Dan kwam de tijd, dat de jongens en meis
jes moesten gaan zorgen, dat ze voldoende
van kleeding voorzien werden. Bleven ze
„dienen" tot ze b.v. 25 jaar waren, dan
ging dat wel. Vrije dagen hadden ze bijna
niet, zoodat ze bijna nooit verteringen maak
ten en de kleeding was nogal niet duur.
Maar, gelijk ten allen tijde, de jongens en
meisjes hielden van elkaar, en het gods
dienstig leven, dat de beste rem is tegen
zinnelijkheid, bloeide niet en zoo gebeurde
het niet zoo zelden, dat ze huwden vóór
ze zelf van het noodige voorzien waren, en
moesten dan direct gaan zorgen voor een
derde, die weldra verschijnen zou.
J a a n s m a.
w-enschl te komen- In de vacature A.
Blok als lid der Gascomimissie wordt be
noemd dlir J. Deurioo, voorheen plaats
vervangend lid, terwijl als zoodanig thans
wordt aangewezen) de heer J. van de
Sande- Als afgevaardigden naar de ver
gaderingen der Waterleidingmaatschappij
Zuid-Beveland worden herbenoemd de
heereln J. Deurioo en P. A- v. Bio-ven(.
Tot lid van het burg- armbestuur wordt
berbeno-emd de heer J. v. d. Sande.
In de vacatures M- B'ooniman, en J. Dan
sen werden tot leden der Co-mlmissie van
Toezicht op het Lager onderwijs benoemd
do heere-n M- Wiss-e en F- Blok. Aan.
de orde is de behandeling der begro-ra.
ting v 0 0- r 1928- De heer v. d. - Sanlde
nte-ent dat het wel gewenscht zou zijn een
e-n ander beschikbaar te hebben ter ver
vanging van de oude brands-puit, die uit
d-en aard der zaak weinig gebruikt wordt,
maar acht het niet hoodig, dat de betref
fende post verho-o-gd wordt, daar het mate.
ri-e-el voo-r de waterleiding in goeden staat
is. Bij d-e begrootinjg is gevoegd een af
zonderlijke no-ta betreffende gedeeltelijke
reorganisatie der rioleering. De voorzit
ter licht de betreffende voorstellen toe.
D-e hee-r v- d. Sande meent, dat op- een!
tweetal onderdeden eenige besparing, zon
kunnen worden verkregen. Wetho-uder
Deurioo meent, dat de planke-n onder
de rioo-Ibuize-n geheel zo-n-deni kunnen ver.
vallen. D-e heer v. d. Sand-o zou deze
bij de uitmonding willen be-ho-uden. Wet
houder v. Bioven is van ö-ordeel, dat.
daardoor de soliditeit wordt aangetast
en houdt vast aan de-n eisch va pi den
gemeenteopzichter. De wijjziging', do-or dhr
v. d-*Sande voorgesteld, wordt aanvaard;
teigen weth. v. Biovemj. Aan P. Geiers en
J. J. Willemteen wordt gedeeltelijke onthef
fing verleend van hun' aanslag in het
schoolgeld-
Krabbendijke. Als vertegenwoordiger
voor den Raad van' Arbeid is benoemd
dhr Hubr. v. d. Vrede alhier.
DE ONTWIKKELING VAN DE PHILIPS'
FABRIEKEN.
Ter gelegenheid van het heuglijke feit,
-dat het aantal beambten .en arbeiders
bij de Philips Fabrieken de 10.000 heeft
bereikt, heeft -de heer A. F. Philips, gis
teravond voor de microfoon van den Phi-
lips-zender een rede gehouden, die ook
door Hilversum werd uitgezonden. Wij
ontleenen hieraan de volgende interes
sante bijzo-nid-erheden over de ontwikke
ling d-er Philips Fabrieken-
„In 1891, aldus gpr., werd de firma Phi
lips C-o opgericht door mijn Vader,
Frederik Philips te Zalt-Bo-mmel en door
mijn broer, Ir G. L. F. Philips; Eindhoven
'werd uitgekozen, omdat hier een kleine
bukskinfabriek, die was stopgezet, billijk
gekocht Icon worden -en de arbeiders
bevolking hier b-ekend was als' .goed en
intelligent.
Mijn vader, die in Zalt-Bommel kassier
en commissionair in effecten was en tevens
een tabakskerverij en een koffiebranderij
had, trad op als geldgever, zijn zoon,
Ir G. L. F. Philips, als werkend vennoot.
Laatstgen-o-em-clie had eenige jaren tevoren
reeds proeven genomen voor de vervaar
diging van kooldraadlampen, welke, naar
men meende een groot artikel voor
de toekomst zouden worden.
De zaken gingen de eerste dri-e jaren
lang niet rooskleurig en veroorzaakten
zorgwekkende dagen,. Bijna was men er
toe overgegaan, de fabriek te sluiten;
wederom werd beraamd en men! besloot
het bedrijf nog één jaar als proef voort
te zetten. Dit jaar, 1894, gelukte het,
zonder verlies te werken.
Waar het bezwaarlijk was', dat één per
soon zoowel de technische als de koop
mansleiding op zich nam, werd -een com-
m-erciëel medewerker gezocht en besloot
ik, in 1895 van Londen naar hier te komen
om gedurende zes maanden behulpzaam
te zijn, opdat in dien tijd naar een ander
kon worden uitgezien. Wij werkten toen
m-et 42 arbeiders (-sters).
Het reizen en verkoopen beviel mij
echter zóó goed, dat ik besloot hier te
blijven.
In het jaar 1895 maakten wijl 500 lam-
FBLnLLETQN
DE G0ESSCHE OORLOG.
(do-or A. M. Wes-sels.)
In liet jaar 1734 had dit ook plaats,
dus moest er iets biz-o-nders gebeuren,
dat kon niet uitblijven.
Het gerucht ging door het land, dat. de
II. Maagd aan ©enige priesters bekend had
gemaakt, dat als <Je H. Sacramentsdag
op St. Jan viel, het Geuzenbloed met
wortel en tak zou worden uitgeroeid.
De een deed er dit, de andeir dat bij,
en jiet eind was-, dat men vast geloofde,
dat op dien rjag all-e Roomschen als één
man z-ond-en -opstaan, orn het Geuzenbloed
met stroomen te doen vloeien. Geheele
Kettersche Steden, w.o. ook Goes, zouden
worden omgekeerd.
Dit gerucht v-er-oorzaakte onder de Her
vormde Go-essenaars een geweldige pa
niek. TMen vertelde, dat er in talrijke
huiz-en van Roomsche Burgers vaten met
b-uskruit warien verborgen. De Roomschen
hadden reeds een afspraak met honderd-en
Brabanders -en Vlamingen gemaakt, die
alr-eede op weg waren, om het geheele
eiland, voorzoover het de Hervormden
betrof, uit te moorden.
Een geweldige angst beving de licht-
geloovige Goessenaars en naarmate de
21ste Juni naderde, vermeerderde de ze
nuwachtigheid van onze voorzaten.
Eindelijk brak de bewuste Maandag aan.
Die Roomschen hadden op dezen Hei
ligendag vrijaf, waaronder ook een tim
mermansknecht. Deze ging zijn centen
opmaken en bezocht de ëene herberg
na de andere, to-tdat hij tus-s-che-n die
twee poorten in een herberg terechtkwam.
D,aar hij natuurlijk ook wel iets wist
van het gerucht, dat zooveel angst in
Goes verspreidde, begon hij m-et zijn dron
ken tronie, -op de Hervormden af te geven
en te schelden, zoodat hij huiten gegooid
werd.
Nu was -de klucht aan "den gang. On
middellijk was -er een hoop volk van be
lang bij.
S-o-mnnige-n wilden h-e-m in de haven
een koud bad geven, maar de dienaren
van den Baljuw, pakten hem vast en
brachten hem gebonden naar het Stad
huis.
Een geweldige volksoploop ontstond,
ram-en en deuren werden angstig geopend
en op d-e vraag „Wat gaat er om", klonk
het antwoord „dat de Brabanders en de
Vlamingen vo-or de Oostpoort stonden om
d-e Hervormden te verdelgen".
Men greep de wapenen en stroomde
naar d-e Oostpoort.
Er was echter niets te zien.
Nu raakte men de kluts kwijt. De een
liep naar de 'sHeer Hendrikskinderen-,
de ander naar de Ganzenpoort. Op het
Stadhuis deelde men reeds de wapenen
uit, om m-et den vermeenden vijand, als
liet er op aan kwam, te strijden.
D-e Goessche Raad kwam snel bijeen en
hiiel-d een korte vergadering, waarin men
-bes-loot de poorten te- sluiten. De niet-
"Roomsiche schutte-rs moestem onder de wa
penen komen om de zes poorten te be
waken.
Juist kwam -de Pastoor van de Velde
kalm aanwandelen, maar zo-odra had
deze geen stap binnen de poort gedaan,
of hij werd bij de kraag gepakt en naar
het Stadhuis gebracht.
Onder het lo-o-p-en w-erd hij' door het
Goessche volk bedreigd, want men
meende, dat de Pastoor naar buiten was
-geweest, o-m met de Brabanders het uur
van aanval af te spreken. De Burgemees
ter onderwierp hem aan een streng ver
hoor, natuurlijk zond-er resultaat.
Met het krieken van den volgenden
dag was -er weder groote verslagenheid
in (Je stad. Een der schutters, die op
de wal d-e wacht hield, hoorde geraas,
-en meende dat de vijand, op de manier
van Mondragon, door het water der stads
grachten heen, de stad bestormde.
Hij schreeuwde -alarm! De geheele stad
raakte in beweging. Men ijlde naar de be
dreigde plaats -en wat zagen ze? Een
hond die zich het water afschudde en
d-e gracht was overgezwommen.
Het dwaze bijgeloof had echter diep
wortel geschoten in de harten der Goes
senaars. D-e Raad durfde- de poorten met
te op-enen. Het was Dinsdag. Van alle
kanten kwam men, de landlieden met
hunne waren, naar de door Jacoba van
Beieren ingestelde markt, maar men vond
de poorten gesloten.
Er kwam buiten de verschillende Poor
ten een reeks van wagens te staan. De
Goessenaars zagen de witte huiven der
wagens vo-or veldtent-en aan, en weldra
v-ervuld-e de droev-e mare de verslagen
burgerij, „re-edte zijn wij ingesloten ©11
li-ebben de Vlamingen en Brabanders' hun
tenten rondom de stad opgeslagen."
M-en ijlde naar d-e wallen maar men
m-o-est eindelijk toch bekennen misgezi-en
ta hebben.
Maar nog was het niet genoeg 1
Men vertelde eerst bij geruchte, even
later vo-or vaste waarheid, dat in het
Slot Ostende en in de Room-sche Kerk,
vaten en vaten buskruit waren verborgen,
benevens talrijke wapens, zo-odat de Raad
met de Schutterij, op aandrang der op
gewonden bevolking, daar een onderzoek
instelde.
N-atuurlijk tevergeefs! Er werd niets
gevonden 1
N-o-g had men niet geleerd. Het dwaze
bijgeloof bleek hardnekkig te zijn in onze
stad.
Op 17 Juni was èr een juffrouw in de
Groote Kerk begraven. Dat was al ruim
©en maand geleden.
Wie het verzon, is onbekend, maar
met ongelooflijke snelheid verspreidde
zich h-et gerucht, dat vo-or vaste waarheid
w-erd geloofd, dat in -die lijkkist een groote
ho-ev-eelheid buskruit was gevoegd, met
een klokje, dat den 23-sten, onder de
avondgodsdienstoefening af zou loopen,
en d-e geheele Maria Magdalenakerk
met een gedeelte van Go-es in de lucht
zou doen vliegen, de kerkgangers onder
het puin bedelvende.
W-eer nieuwe spanning! In gedachten
zag men deze schrikkelijke ramp al ge
beuren. Men tro-k naar de Groote Kerk,
haalde de kist uit den Grafkelder; ernaar
-er werd niets bij het lijk gevonden,
zo-odat men den 23sten des avonds gerust
godsdienstoefening kon houden.
Gelukkig ging St. Jan voorbij', en nadat
men 'n volle week verder was-, vermin
derde het bijgeloof en het gezonde ver
stand keerde weer terug.
Het was dus geen wonder,"dat er een
speciaal gedicht over deze wonderlijke
voorvalle-n verscheen.
Gelukkig is deze tijd van Godsdienst
strijd in Go-es lang voorbij. De vrijh-eid
van G 0 d s d i e n s t is wel een der heer
lijkste goederen, die de 80-jarige Oorlog
bracht.
Moge dan bij het Herdenken der Hervor
ming, ons nimmer haat bezielen tegen
andersdenkenden, maar steeds be
ginsel tegenover beginsel ge
steld worden.
Daaruit kan alle-en vrucht geboren wor
den, want
Gods Woord houdt stand in Eeuwigheid,
En zal geen duim-breed wijken.
26 October 1927.
