Ho @6
Zaterdag 23 Januari 1926 46e Jaargang
A. WILKIN©
Bank voor Zeeland I
EERSTE BLAD.
Buitenland.
HET ADRES
Binnenland.
Olt ftiHSfmer bestaat uit twee bladen
GOES HULST
GOES.
CREDIETEN
lerseke, Kapalle, 's-Heerenhoek
•rukkers-Exploitanten:
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Sureaiw: Lange Vorststraat 6870, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f Jt—t
Losse nummersf0.05
Prijs der Advertentie»»:
14 regels f 1.20, elke regel meer 30 cfc
Bij abonnement belangrijke korting.
Crisis in Frankrijk?
Z«s xiinisters van Financiën heeft
Frankrffc nu in een jaar tijds ver
sleten is het woord niet, want ze wer
den politiek vermoord voordat ze hun
werk hadden kunnen doen, maar dan
toch bezeten. En het zal een krachttoer
wezen, om nu ook-Doumer door de bran
ding der Kamerdebatten heen te loodsen.
Hoeveel weken, neen maanden heet
het *u reeds,, dat de franc moet gered
en de begrooting sluitend gemaakt, dat
daarmee geen dag kan worden gewacht
«n *oq is de oplossing der desbe-
treffe«de vraagstukken niet gevonden.
D'oumer heeft van de 43 leden der
fin. commissie bij geen enkel punt zij-
aer voorstellen meer dan vijf leden op
zijn hand kunnen krijgen; de anderen
stemde* tegen of onthielden zich.
Vooral Doumers plan om een belas
ting op alle betalingen, welke in handel
on «ijrerheid geschieden, heeft aan de
linkerzijde en dus ook bij de commissie
geweldigen tegenstand gevonden.
Doumer staat sterk doordat hij ver
klaart, dat de schatkist niet alleen geld
noodig heeft, doch ook onmiddellijk en
terstond noodig heeft, wil de franc niet
«en *icuwcn diepen val maken.
Daarom neemt hij geen genoegen met
de belofte der commissie, dat zij wel
500 milliard aan bezuiniging zal kunnen
aanwfzea. Want vooreerst Weet hij nog
niet op welke wijze die besparingen te
vindea zouden zijn, doch bovendien
zoude* ze eerst na langen tijd werkelijk
verwezenlijkt kunnen worden en de
minister verlangt dadelijk geld in het
laadje te zien.
Verder is er verschil doordat Doumer
veel verwacht van indirecte belastingen,
accijsae* enz., welke onmiddellijk baten
afwerp e*. terwijl men links moer gevoelt
toot varhooging der directe belastingen.
1 Korte berichten.
Be Etoiie Beige bericht, dat de Bel
gische koningin Elisabeth bij haar be
zoeken aan de overstroomde streken kou
heeft gevat. Zij houdt haar kamer, maar
haar toestand heeft niets ernstigs.
Gistermiddag hebben de bezoekers
va* de Parijsche Beurs bij wijze van
protest tegen de financiëele voorstellen
va* de regeering geweigerd zaken te doen.
Voor verschillende fondsen zijn geen mo-
fteeringen 'tot stand gekomen.
voor Manufacturen
Dames- en Kinderconfectie
Tapijten - Gordijnen
Bedden - Ledikanten en
aanverwante artikelen ia
Do Crisis.
- Br Bja Visser beeft aan H. 'M. de Ko-
itiagim ontheffing verzocht als kabinets
formaten i Do Koningin heeft aan Mr.
J. Limburg (vrfz. dem.), lid van Ged.
State* van Zuid-Holland, verzocht een
extra,-parlementair kabinet samen te stel
le*. Doze zal dit in beraad houden.
EW; Nteid. Carres p ondenticb ureau in Den
Haag weet nog te melden, dat de pogingen
door Ür Da Visser tot gisteren aange-
weed om aan de crisis een einde te ma
ke*, al is hij daarin dan door verschil-
ileoaófc omstandigheden niet mogen Slagen,
Ongetwijfeld van grooten invloed zijn ge;
"woest op het gaandeweg verder brengen
van de moeilijkheden tot oplossing van
de crisis, een invloed, welke zich ook
ia sterke mate moet hebben doen gel
de* bjj het nieuwe stadium; Waarin de
kabinetscrisis thans is komen te ver-
keere* door de opdracht tot formatie van
«e» extra-parlementair kabinet aan mr.
Limburg.
ör de Visser zal, nu hij op zijn verzoek
door de Koningin ontheven is van de
<V*lrncfet tot vorming van een kabinet,
buurenkort gevolg geven aan een reeds
door ham vóór de kabinetscrisis opgevat
wncwewietn om eenigea tijd met zijn echt-
m -QltlMi—B———Ml
genoote in het buitenland te gaan door
brengen.
Mr Limburg is ©en gematigd vrijzinnig-
democraat, die vooral in de laatste ja
ren', nu hij zitting heeft in de overwegend
rechtsche Gedep- Staten van Zuid-Hol
land, groote achting geniet bij de recht
sche partijen in de Staten. Het is be
kend, dat hij aan den gezantschapspost
te Rome groote waarde toekent, zoo
dat ook van hem1 zeker verwacht mag
worden, dat hij dezen in den een of
anderen vorm zal willen handhaven.
Reeds dadelijk na zijn bezoek aan H- M.
de Koningin is hij aan het werk gegaan
en reeds gisteravond heeft hij tal van be
sprekingen gevoerd.
In .parlementaire kringen is men van
meening, dat de nieuwe formateur wel
©enige kans van slagen heeft. Dit al
thans heeft mr Limburg al terstond op
dr de Visser voor, dat hij zelf bereid
is in ©en kabinet zitting te nomen.
Een les uit de mislukkingen.
Kan men al teleurstel ling voelen over
bet feit, dat.Dr Die Visser noch in zijn
©efste, noch in zijn tweed© poging ge
slaagd is, geheel zonder resultaat was
zijn onvermoeid pogen niet. meent do
Standaard.
In zooverre n.l., dat deze mislukkingen
duidelijk hebben aangetoond hoe onmo"
gelijk het was om op het punt van hel
gezantschap tot een bevredigend compro
mis te komen.
W© kunnen ons voorstellen, dat bij
menig onzer den lien November do vraag
is opgekomen had er opi dit punt in
Juli geen regeling getroffen kunnen wor
den, waardoor de crisis vermeden ware?
Jawel, dit had gekund.
Indien men in Juli reeds de samenwer
king der ïechtsche groepen had willen
prijsgeven.
De schikking der stukken op het schaak
bord was toen precies dezelfde als thans.
Was men in Juli niet met een Rechtsch
Kabinet in zee gegaan, Was toen reeds
de samenwerking 'beëindigd, dan zou or
vermoedelijk in November geen crisis zijn
ontstaan.
Dan had voor den heer Marc bant do
aanleiding ontbroken om de coalitie; to
doen springen. Immers was zo dan al ih
Juli vanzelf uiteengevallen.
Wat Dr de Visser niet kon tusschen
begin December en half Januari, kon ook
d© heer Colijn niet in Juli.
Had men de formatie van Juli dan
maar liever niet moeten laten afspringen
en die saamwerking op die wij'ze reeds
toen moeten beëindigen?
Neen. Een politieke constructie als de
rechtsche Samenwerking, die vele jaren
den toestand ten onzent heeft beheerscht;
een schepping van mannen als Schaep-
man, Kuyper en Lobman; moet in het
openbaar, in den parlementairen strijd
uiteenvallen, als ze dan verdwijnen moet.
Wat in hot parlement tegen opipositie
niet bestand blijkt, moet, naar goeden
parlementairen regel, door £©n ander©
combinatie vervangen worden.
En dat moet "in het openbaar geschie
den
Daarom mocht de samenwerking in Juli
niet worden beëindigd, ook al was toen
reeds bekend hoe het standpunt der R.
K. en C.H. fracties in de zaak van het
gezantschap was. Van dit standpunt moest
in het openbaar professie worden gedaan.
Tenzij men, vóór het critïeke Öogein-
blik, nog tot betere gedachten kwam.
De „Woningzorg"-affaire te
Maastricht-
Naar „Het Volk" verneemt, zal de heer
Grossier te Maastricht tegen wien in da
Woningzorg-affaire ©en motie is aange
nomen, waarschijnlijk niet alleen als wet
houder, maar ook als raadslid bedan
ken.
Wat „Het Volk" verzwijgt.
Wij; lezen in „De Tijd":
De Brusselsche correspondent van „Het
Volk" bericht:
Zooals voorzien heeft generaal Kestens
ontslag genomen als minister van Lands
verdediging. Hij zal vervangen worden
of door den heer do Liederkerken óf
door Vandevijvere, die met zijn tegenwoor
dige portefeuille dan ook landsverdediging
zou waarnemen. Het ontslag van Kestens
zal op de samenstelling van de regeering
en haar program niet den minsten invloed
hebben. De „Peuple" van Vrijdagmorgen
schrijft: de democratische regeering blijft
bestaan en met haar het militair program.
Dit laatste klinkt erg mooi. Maar wat
dit „militair program" van. „de demo
cratische regeering" bevat, mogen de le
zers van „Het Volk" niet weten.
Deze democratische regeering heeft, met
instemming van alle socialistische minis
ters, het militair contingent voor 1926
op 77.000 man en den diensttijd van
1925 af op 10 maanden voor de infan
terie, 12 voor de artillerie en 13 voor
de cavalerie vastgesteld. Ondanks het feit,
dat bij de verkiezingen een vermindering
van den diensttijd tot zes maanden is
beloofd.
Ziedaar wat „Het Volk" met geestdrift
noemt een militair program van een de
mocratische regeering.
In Nederland is het contingent door
een Christelijk bewind zonder sociaal-de
mocraten vastgesteld op 19.500 man, de
diensttijd op 5 Ta maand.
Maar bier is de regeering natuurlijk
niet „democratisch".
Het verkeer met Duitschland.
De Minister van Buitenlandsche Zaken
brengt ter algemeene kennis, dat op 1
Februari a.s. in werking treedt een met
de Duitscbe regeering getroffen regeling,
waarbij in het verkeer tusschen Nederland
en Duitschland de wederzijdsche onder
danen voor het vervolg worden vrijgesteld
van het verplichte bezit vg.n een pas
visum.
Allerlei.
In den Utrechtschen gemeenteraad werd
met 20 tegen 18 stemmen aangenomen
net voorstel van B en W., om ontslag
te verleenen aaan de ambtenares bij-hu
welijk en tevens met 19 tegen 18 stem
men ©en voorstel-Zuidam om een over
gangsbepaling te treffen voor de thans
in dienst zijnde gehuwde ambtenaressen
Voor den voorgenomen bouw van het
kantoor der Heldringgestichten te Zet
ten heeft Dr J. Lammert: van Bueren van
iemand, die onbekend wenscht te blij
ven, de toezegging' der ontbrekende f 3500
ontvangen.
In Limburg werd in 1925 ruim 7 mil-
lioen ton steenkool gedolven, di. 15 pet
moer dan in 1924-
Het verlies der Ned. Spoorwegen ovei
192-3 bedroeg in totaal bijna 23 millioen
gulden.
In 1924 werd te Amsterdam 83 millioen
kub. meter gas verbruikt en in 1925
ruim 88 millioen.
Direct*Mr. AKT. VAN BERCKEl, JOS VELTHBIJSE.
Kantoor Groots Markt 21. Telefoon 74 (2 lijnen). S
voor
Correspondentschappen
Kamer van Koophandel en Fabrieken te
Middelburg.
In de gisterenavond gehouden vergadering
van de Kamer van Koophandel werd na
installatie der herkozen en het nieuw ge
kozen lid, door den voorzitter, den heer C.
Boudewijnse, een rede gehouden, waarin hij
allereerst aan herinnerde, dat de heer Van
Raalte zich niet meer herkiesbaar stelde als
lid der Kamer. In het openbaar brengt spr.
den heer van Raalte nogmaals dank voor
de wijze waarop hij de belangen van handel
en nijverheid heeft behartigd. Spr. heet den
heer Wesseling van harte welkom.
Ook wenschte spr. de herkozen leden geluk.
Overgaande tot een terugblik op 1925, zeide
spr. dat dit voor landbouw en veeteelt door-
eengenomen, geen ongunstig jaar was. In vele
takken van den handel was het merkbaar,
dat de koopkracht van velen is afgenomen
genomen behoeften binnen bescheidener gren
zen zijn teruggebracht. In de klein-industrie
zen zijn teruggebracht. I nde klein-industrie
was de toestand in het algemeen genomen niet
ongunstig. In de bouwvakken was niet veel
werk, de kosten 'hiervan zijn te hoog. Van
de in het district der Kamer niet talrijke
groot-industrieën had de Mij. „de Schelde"
te Vlissingen voor een groot personeel em
plooi, terwijl o.a. de opdracht van den bouw
van de Sibajak voor de Rotterdamsche Lloyd,,
weer vooruitzichten opende. De Vitrite Works
te Middelburg zag haar afzet in het afge-
loopen jaar belangrijk toenemen, doch in het
laatste van het jaar verminderde de drukte.
Vervolgens herinnerde spr. aan het belang
rijke besluit der Prov. Staten inzake de ferry
boot. Aan den aanleg van het locaalspoor
op Zuid-Beveland werd met groote kracht
gewerkt. Het vervoer van de Stoomvaart-Mij.
„Zeeland" nam in 1925 weer toe. Spr. ver
heugt zich, dat de uitbreidingsplannen van
de Vlissingsche haven in het beginstadium van
uitvoering zijn gekomen en een belangrijk
deel dier werken reeds is aanbesteed.
Spr. hield daarna een pleidooi voor ver
laging der posttarieveti.
BMWMW*MM»WWb»A*a»Wa»W^MMCTr»»*W*»TOI_l* I—ill mHWWMHIHTHilWB—
Het Handelsregister bleef aan zijn bestem-
ming beantwoorden, het aantal verstrekte in- j
lichtingen bedroeg 1384 tegen 1353 in 1924.
Het aantal ingeschrevenen bedroeg 2084 op
31 'December togen 2060 op 1 Januari van
dat jaar. Het aantal nieuwe inschrijvingen
in 1925 Was kleiner dan in het jaar te
voren, maar ook het aantal opgeheven zaken
was geringer, slechts 48 zaken werden op
geheven tegen 76 in '1924. Opgevallen is
het spr, dat in .1925 slechts 306 certifi
caten van oorsprong en andere verklaringen
werden afgegeven tegen 375 in het vooraf
gegane jaar.
Spr. wijst ook op het op 4 April gesloten,
maar nog niet bekrachtigde verdrag tusschen
Nederland en België en hij schroomt niet, dit
verdrag te betitelen als niet vatbaar voor
bekrachtiging door de volksvertegenwoordiging,
als het niet ingrijpend wordt gewijzigd. Er
zou reden zijn, om halfstoks te vlaggen, in
dien dit verdrag ongewijzigd bekrachtigd
mocht worden.
Spr .denkt ook aan do zoo zwaar door
het water getroffen deelen van ons land en
hoopt ,dat de bevolking van die streken zich
gedragen moge voelen door de deelneming
en den steun uit gelukkiger gewesten.
Spr. wenscht alle leden toe, dat 1926 voor
hen en hunne gezinnen een gelukkig jaar
moge zijn en dat het hen in zaken voor
spoedig moge gaan.
De heer M. Laernoes bracht als oudste lid
in jaren den voorzitter hartelijk dank voor
zijne woorden. Spr. meent, dat men jen op
zichte van de wegenverbetering een twintig
jaar te laat is. Had men dit bijtijds gedaan,
dan was waarschijnlijk zelfs geen spoorweg
op Zuid-Reveland noodig geweest want dan
hadden dè landbouwers wel gezorgd voor
goede vrachtauto's om hun producten te ver
voeren. Spr. wijst op den weg Vlissingen
Middelburg, die nabij Vlissingen nu goed in
orde is gebracht, hij hoopt, dat de gemeente
Middelburg nu ook eens vlug haar deel in
orde brengt.
In de vergadering waren afwezig de hee*
ren ICielstra, Enzlin, Witkam, de Vos, Bos
man en Oosterbaan.
Tot voorzitter werd herkozen de heer Bou
dewijnse, tot voorzitter van de afdeeling groot
bedrijf dhr M. Laernoes en van de afdeeling
klein-bedryf de heer Stof koper.
De leden van de verschillende commissies
werden alle herkozen, behalve dat de heer
M. Laernoes, omdat hij in het bureau is
gekomen, als voorzitter van de commissie
voor het verkoerswezen werd vervangen door
den heer van Niftrik en deze als fid dier
commissie door dhr WesSeling, terwijl deze
laatste ook voorzitter werd van de commissie
voor de Nijverheidsbelangen, in plaats van
dhr van Niftrik, die nu gewoon lid was.
Dhr M- Laernoes trad ook uit deze com
missie.
De Noordweg.
Van de Walchersche wegen is de Noord-
weg zeker wel de belangrijkste. Het bestuur
van den Polder Walcheren zorgt er dan
ook voor, dat die weg zoo goed mogelijk
is. In de laatste vergadering is besloten
de gevaarlijke bocht bij Serooskerke af te
snijden door den weg te verleggen, terwijl
vroeger dergelijke verbeteringen zijn aan
gebracht bij den Leliëndaalscben weg en
bij 't dorp St. Laurens.
De Noordweg is in den loop der tijden
zoodanig veranderd, dat wij door de vol
gende aanteekeningen den lezers voor
oogen willen stellen, boe vroeger de weg
en zijne Omgeving er uitzag.
Voor de 17de eeuw kende men in ons
land nog geen straatwegen, 't Waren al
slijkwegen, waarvan de voornaamste met
zand beter berijdbaar werden gemaakt. Bij
langdurige regens en vooral in den winter
waren de over 't algemeen lage wegen van
Walcheren moeilijk te berijden. De com
municatie tusschen Middelburg en de dor
pen of boerenhofsteden geschiedde dan
ook met schuiten langs de vele watergan
gen, die meest alle te Middelburg samen
kwamen.
Te Middelburg en te-Domburg spreekt
men nog van „het schuitvlot". Maar op
de meeste Walchersche dorpen was er
een. Men voer met poonschuiten en pavil
joenschuiten. De eerste waren platte ka-
naalschuifen, voornamelijk gebruikt voor
vrachten; de laatste waren mooier van
vorm, soms met een tent overspannen en
werden voornamelijk door rijke personen
gebruikt.
Wij menschen van het moderne verkeer,
kunnen ons moeilijk voorstellen, dat er
vóór 300 jaren nog geen straatwegen wa
ren. Alleen in de steden en dan nog op de
voornaamste wegen was er bestrating. En
hoe kregen sommige steden, zooals Vlis
singen b.v., voor een groot deel haar be
strating! Een veroordeelde moest eenige
roeden oppervlakte voor zijn rekening ne
men. Ontbrak het hem aan voldoende mid
delen, dan moest hij een bepaalden tijd
met een grooten kei om den bals loopen.
Door het steeds toenemend verkeer tus
schen de steden Vlissingen, Middelburg en
Vere, die door den ontluikenden handel tot
bloei begonnen te komen, werd de behoefte
aan een goede wegverbinding tusschen
genoemde steden steeds grooter.
De oudste straatweg van Walcheren en
ook van geheel Nederland is de weg van
Vlissingen naar Middelburg over Oost-
Souburg en den Abeele. Hij is bij gedeel
ten gelegd, te weten in 1466, 1493, 1515
(Archief Polder Walcheren). Sommige
kroniekschrijvers spreken van 1649, doch
in dit jaar is de weg verbeterd en zelfs
een groot gedeelte ervan verlegd. Ook is
m 1649 de weg van Middelburg naar Vere
bestraat.
Bij de Walchersche plattelandsbevolking
is de meening, dat Napoleon den ouden
Vlissingscben weg en den Veerschen weg
heeft doen aanleggen. Maar dan zouden
bet geen oude wegen zijn.
Wij willen echter ons meer tot den
Noordweg bepalen, doch vooraf nog een
opmerking.
In schoolboeken over Vaderlandsche ge
schiedenis lezen wij vaak, dat de Zeestraat
(den HaagScheveningen) de oudste
straatweg is van ons land (Geschiedenis
des Vaderlands Wouters en Hoogwerf
Deel II bid. 26). Als wij weten, dat deze
straatweg eerst in 1665 tot stand is ge
komen door bet ijveren van Gonst. Huy-
gens, die er een bekend gedicht beeft over
gemaakt, dan is1 dat veel later dan de ge
noemde Walchersche wegen, want met de
bestrating van den Noordweg is ook voor
1665 begonnen.
Maar zoo zijn er meer voorbeelden, dat
feiten en gebeurtenissen uit Holland tot in
bijzonderheden worden vermeld, terwijl
die uit Zeeland nauwelijks of in 't geheel
niet worden vermeld.
Onder den Noordweg verstaat men
thans den weg van Middelburg naar Se
rooskerke. Vroeger werd alleen 't begin
van den weg met dien naam aangeduid.
Ook de Noordweg was, zooals Gargon, eer
tijds predikant te Serooskerke (W.) in zijn
Walchersche Arkadia schrijft, vooral bij
winterdag of regenachtig weer, zeer moei
lijk te berijden. Voor voetgangers lag er
een hoog voetpad naast.
Zagen wij reeds, dat de weg Vlissingen-
Middelburg in 3 gedeelten werd gelegd, de
geheele Noordweg kwam in nog meer ge
deelten tot stand. De oorzaak hiervan is
voornamelijk, dat de kosten der bestrating
voornamelijk door particulieren werden
betaald.
In 't jaar 1610 is begonnen met den weg
met „calcijen" te bestraten vanaf de
Noordpoort tot 162 roeden benoorden
Brigdamme, of zooals in de rekening staat
(Inventaris 1018 Polder Walcheren) „tot
jegens Cuytenburchsen boogaert". Blijk
baar was Guytenburch toenmaals een bui
tenplaats.
Twee jaar later, dus in 1612, was dit
eerste gedeelte van den Noordweg klaar
en lag de bestrating zooals wij reeds meld
den, 162 roeden d i. 583,2 M. benoorden
Brigdamme, dit is even voorbij den Leliën
daalscben weg dicht bij 't zoogenaamde
Spaansch putje.
De ontvangsten bestonden in een soin
van 439 pond 10 schelling (f 2637) als bij
dragen van verschillende personen en een
som van 133 pond 6 schellingen 8 grooten
(f 800) van opgenomen d. i. geleende pen
ningen.
Ruim 30 jaar later werd het werk voort
gezet. Met medewerking van den am
bachtsheer van Popkensburg (St.Lau
rens) en van den bewoner-eigenaar van de
buitenplaats 't Huis OM (dhr Johannes de
Knuyt, burgemeester van Middelburg)
werd de weg bestraat tot aan de prachtige
arduinsteenen poort van 't Huis OM. Het
werk geschiedde in gedeelten, n.l. in de
jaren 1645, 1649 en 1653. De ambachts
heer van Popkensburg heeft toen een
vluchtheuvel, die hem toebehoorde en
dicht bij den molen van St. Laurens lag
(niet de tegenwoordige molen, want die is
gebouwd in 1721) laten afgraven en met
den aldus verkregen grond werden eerst
de laagste gedeelten van den weg opge
hoogd.
Door deze krachtdadige medewerking
