m 60 Woensdag 9 December WUft 40e Jaargang In 's levens branding. TOiberf FEUILLETON. 1 Drukkers-Exploitanten: OOSTERBAAN LE COINTRE GOES Buri&ux: Lange Vorststraat 6870, Goes Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58 Postrekening No. 36000. Bijkantoor te Middelburg: Firlna F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259 *De Zeeuw VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG. Abonnementsprijs: Per 3 maanden, franco per post, f3. Losse nummersf0.05 Prijs der Advertentiën: 14 regels f 1.20, elke regel meer 30 ct. Bij abonnement belangrijke korting. DE ANTI REVOLUTIONAIRE PARTIJ. (Slot.) 4o. Onze verhouding tegen over Rome. In dit hoofdstuk beproeft de schrijver objectief de positie der twee groote volks groepen in ons land, de Prot. Christelijke en de Katholieke, te schetsen. Hij teekent eerst Wat voor het openbaar en 9taalkundig terrein een der grootste struikelblokken kan zijn voor een eventu- eele samenwerking tusschen de Roomsche partjj en de groepen der positief denkende Protestanten. „Aan den kant van Rome de macht van den clerus en bij ons de consciëntie, regelrecht te plaatsen voor God, geopenbaard in Zijn Woord". Wil aamenwerking tusschen de protestantsche dl de Katholieke partijen nu zeggen dat de eersten daardoor de macht van den clerus erkennen. Immers neen. De samen- Werking geschiedt slechts op een te vin den gemeenschappelijken basis. Zoodra nu de katholieken iets zouden gaan eischen wat hun clerus zou wenschen, maar waar de protestanten niet mee kunnen mee gaan, .gebeurt dit niet. Omgekeerd zou zich hetzelfde geval kunnen voordoen en hier is dus de te volgen Weg aange wezen. Bestaat hiertegen bezwaar, zoo zou, goed beschouwd, nergens samenwer king mogelijk zijn. Ook niet op het ge bied van het gewone maatschappijleven." „De practijk in ons land heeft geleerd, dat deze samenwerking goed is op staat kundig gebied. Vanaf 1901 werken nu vrij wel zonder onderbreking de drie Christe lijke partijen samen en de voordeelen hier van z$n wel zeer gemakkelijk aan te wij zen. Aan de onderdrukking, al of niet op zettelijk gewild, van vrijzinnigen kant, is voor een groot gedeelte een eind gekomen. Zoo nu en dan moge aan die zjjde nog dezelfde hautaine houding Wor den aangenomen, zoo erg als vroeger is het in geenen deele meer. Het gezag kon zelfs in de moeilijke oogeriblikken, als bijv .eind 1918, toen soldaten uit het Roomsche^zuiden en het Protestantsche Noorden elkaar in den zetel der regee ring ontmoetten, tegen eiken aanval van revolutie worden geschraagd. Vrijheid van onderwijs werd bevochten. En zoo zouden den wij door kunnen gaan. Op maatschap pelijk gebied zijn insgelijks de beide groe pen elkaar tot sterken steun geweest. „Dit erkennende, valt tegelijk niet te loochenen, dat de katholieken in ons land principiëeler optreden, dan in Wel licht één ander land ter wereld. Zonder hoovaardig te Willen worden, is dit toch wél een gevolg van het telkens in aan raking komen met de calvinistische volks groep. Op religieus gebied moet verweer Wordön geboden tegen onze grondbegin selen, en dit kan niet anders dan ten goede wérken. IJzer scherpt men met $zer." In verband hiermee, wijst de schrijver ook het anti-papisme af. „De leiders der kleine groepen, Welke •een zuiver anti-papistisch beeld vertoo- nen, staan buiten het volksleven", zegt hij. „Het zijn meerendeels predikanten. En hoeveel ons land ook te danken heeft aan stoere dominé's Prof. Mulder in zijn Gouden eeuw komt voor het bloei tijdperk onzer repaihliek tot dezelfde er kenning het gevaar valt ook niet te miskennen, Wanneer deze heeren hun stokpaardje gaan berijden, ontaardt hun actie zoo licht in een zelotische." Terecht schrijft de heer D. verder, dat wanneer de twee groote volksgroepen m -o- HOOFDSTUK XVIII- Opgelicht. Toen Douglas de fabriek naderde, streek hjj een lucifer af en keek op zijn horloge. Er ontbrak nog een kwartier aan den bepaalden tijd- „Des te beter", dacht hij. „Ik zal een doiiker hoekje, waar ik ongemerkt zal kuimen luisteren, zoeken. De wind blies klagend door de boomen; overigens was hier alles stil. Bijna een half uur weg glmaterden de lichten van Deeping, maar hier in de schaduw der heuvels en boo- men was de avond stikdonker. De oude fabriek stak tegen haar som- beren achtergrond af als het een of ander tandeloos monster. Hoe was haar heerlijkheid verdwenen! Eenmaal trilde zij onder het gedreun harer machines en weergalmde zij van jiet geluid van honderden menschelijke stemmen; nu stond zij zwijgend en verla ten; de woonplaats van motten en uilen- De weg, die er heen voerde, was be- ;groeifl met gras en onkruid, zoodat zijn (katholieken en protestanten) elkander niet verdragen, het leed in ons land met zijn gemengde bevolking hi et is te over zien. En ook verdient overweging, hetgeen hij op een volgende bladzijde zegt „In ons land, waar de godsdienststrijd nu eenmaal scherper is gevoerd gewor den, dan waar elders in Europa, zijn nog steeds veel eenvoudige Protestanten, die in de Roomschen gevaarlijke burgers zien om geen onaangenamer woord te gebrui ken, terwijl vele eenvoudige Roomschen beneden den Moerdijk in de Protestanten bijna zonder uitzondering vrijdenkers den ken te aanschouwen of heidenen. Ieder, die goed heeft rondgekeken boven en be neden den Moerdijk, zal dit kunnen be amen. Aan beide zijden is nog veel mis verstand en gebrek aan Waardeering op te ruimen." Thans is de kwestie over het gezant schap bij den Paus er 'bij gekomen. De houding der anti-revolutionairen tegenover het gezantschap bij den Paus wordt vanuit historie en beginsel belicht, „Onze mannen, heet het dan, hebben in de Tweede Kamer voor dezen post ge stemd, gelijk onze Ministers er zich niet tegen hebben verzet. Dit kan volkomen worden goedgekeurd door onze partij, of schoon zij overigens inderdaad gematigd' onverschillig 'tegenover het heele vraag stuk kan staan. Echter, de les valt er wel uit te trekken, dat Wanneer de beidei overige groepen zóó weinig over hebben voor de coalitie, en elkaar niet kunnen vinden, wij ons niet mogen opofferen door aldoor de moeilijkste posten op ons te nemen, met ondank van den Roomschen linkervleugel op den koop toe. De anti-revolutionaire partij zal zeker moeten weigeren alleen met de Roomsche een bondgenootschap aan te gaan en mede te werken tot de samenstelling van een Kabinet. Er zou geen slechter maatregel zijn. te treffen voor onze par tij. Rommige vrijzinnigen gaan met hun adviezen dezen kant uit, zij zouden Wel willen, dat op deze wijze voor hen de kastanjes uit 'tvuur werden gehaald. Maar het zou 't beste middel zijfn om alle anti-jpapistische elementen op de anti revolutionaire partij los te doen stormen. Moet er een nieuw Kabinet komen uit de Christelijke groepen, dan zal het moe ten kunnen steunen op alle drie en, Wat de Protestanten betreft, dus zeker op de heide groote groepen, opdat niet de een straks wordt uitgespeeld tegen den ander. Is dat niet mogelijk, dan: de antirevolutionaire partij zichzelf. Samenwerking van de Katholieken met de socialisten, acht de heer Diemer in ons land voorloopig onmogelijk. Anders zou de Roomsche actie in ons land gedu rende de laatste kWart eeuw één groote leugen zijn geweest. Vergelijking met Duitschland en België, Waar geen positief prot. chr.-partijen worden gevonden, gaat niet op. 5o. "A f b r o k k e 1 i n g. In dit hoofdstuk wordt vooral gehan deld over de Staatkundig Gereformeerde Partij. Om des beginsels wille, staat de schrijver synthetisch tegenover vele aan hangers dezer partij, waarvan helaas de leiding, geen verantwoordelijkheid behoeft te 'dragen. In enkele opzichten wil schrij ver hier zien het geweten der a.r. partij. Onze partij moet beproeven de gemoeds stemming van vele dezer menschen te be grijpen en vooral het persoonlijke weg laten uit den strijd, maar veeleer den voetstappen geen echo's wakker riepen. De groote deur, die voerde, naar wat vroeger de machine-kamer was, stond wijd open. Hij liep de stoep voorzichtig op. De samenzweerders zouden door deze deur binnenkomen. Een oogenhlik stond hij stil op den drempel en staarde in de duisternis. Het was geen aanlokkelijke plaats- Het rook ei benauwd, alsof het stof en spinrag van jaren over alles lag- Hij deed een stap voorwaarts in de oude machinekamer, en bleef toen weder staan- „Misschien moest ik maar liever buiten blijven, totdat ik zie ,waar zij hun plaats nemen", peinsde hij, en hij keerde zich om, als om op zijn schreden terug te keeren. Maar snel als de bliksem en zwijgend als de dood, drongen drie mannen op hem aan, bonden hem, pakten hem op, en lieten hem vallen door het valluik van een 'kelder, en deden het luik boven hem dicht, eer hij wist, wat er gebeurd was. Hij was versuft eii pijnlijk van den val, want de vluer was een twaalf voet onder het valluik. Het kostte hem verscheidene minuten om geheel tot zichzelf te komen en zijn handen vrij te maken; toert kwam hij overeind en tastte rond in de duis ternis- politiek-ongeschoolden juiste begrippen bijbrengen. „Nooit moet vergeten worden,' dat .wijl per slot van rekening van huis uit één zijn in den strijd tegen gewetensoverheer- sching. In diepen levensernst, in de pië teit, waarmede beproefd wordt overgeërf de panden uit ,het verleden te bewaren, staat men ons zeer na. De politiek is in staat zoo licht het goede uit het oog te verliezen. Zij en wij worden langs den- zeliden weg geleid naar het hemelsch Koninkrijk. Dit is niet gering te achten. En daarom dient niet in de eerste en de laatste plaats de aandacht gevestigd op de leiding en cfe verrichtingen van deze, maar op "de volgelingen, die ons in wat het voornaamste is, om te zoeken in het leven, zeer nabij komen." Ro. De Antirevolutionaire Part ij zichzelf. Allereerst wordt uiteengezet, dat onze partij niet kan deelnemen aan een min- derheidsregeering, welke ook. Niet met de Roomsch-Katholieken alléén. De anti papistische golven zouden daarbij nog hooger rijzen. Evenmin mei ae Christe- telijk-Historischen alleen. De grondslag zou nog wankeler zijn en de scheiding voltrokken tusschen de protestantsche groepen en 'de Katholieken. „Gelukkig de partij" zoo wordt Prof. Buys uit 1891 geciteerd „die niet ge roepen wordt in zulk een tijdperk het roer van Staat 'in handen te houden." Loopt het dus zoo, dat de drie partijen ter rechterzijde elkander niet voldoende ver trouwen kunnen inboezemen, om samen opnieuw in zee te gaan, dan mag onze partij gelukkig worden genoemd, wijl zij meteen zonder &ch iets 'te verwijten te hebben, het isolement kan aanvaarden. En dan kan geschieden wat door een groo tgedeelte der anti-revolutionairen van harte gewenscht wordthet besliste begin sel uitdragen en alom bevorderen. 'tls te hopen en te verwachten ook, dat dij zal beteekenen een verjongen; een zich tijdelijk terugtrekken om nieuwe krachten te verzamelen. Het licht der beginselen kan dan eens weder ongehin derd vallen op belangrijke vragen van den dag. Twee belangrijke vraagstukken haalt de beer Diemer dan aan, welke allereerst opnieuw onder bet liebt onzer beginselen moeten worden bezien. Het Onderwijs vraagstuk en dat van het Sociale leven, Aan beiden worden breedere beschouwin gen gewijd. Wordt op deze wijze, als het isolement door onze partij is aanvaard, de taak begrepen, zoo zal uit het terugvallen op ortze" beginselen niet anders dan veel goeds kunnen voortkomen. De anti-rev. partij telt nu eenmaal veel intellectueelen, en daarnaast geschoolden door de prac tijk des levens. Er kan dus Worden ge studeerd en aan de practijk getoetst, en als dat gebeurt, volgt bet distribueeren vanzelf. Het verband blij t dan meteen be- staan tusschen de onderscheiden stan den, Waaruit de anti-revolutionairen hun leden recrutéeren. Aan "het slot van zijn beschouwingen, zegt 'de heer Diemer, kan worden opge merkt, dat een synthetische draad er door heen loopt. Gew'iswordt hierop geantwoord. De liefde tot het beginsel en tot de samenleving, waarin God ons heeft geplaatst, heeft ons te dringen den cirkel, waarbinnen wij onze geestverwan ten hebben te zoeken, steeds wijder te trekken Maar toch, charité bien ordonnée com mence par soi ihême, de beste liefdadig- Daarop bedacht hij zich, dat bij een doos met lucifers in zijn zak had, en hij streek er dadelijk een af, en terwijl hij dit deed, uitte hij een kreet van ont zetting. Aan alle zijden was hij inge sloten door stevige gemetselde muren, ter wijl zich boven hem een gewelfd stee- nen dak bevond- Een vierkante opening in het midden was bedekt door een val luik. Daar was de ecnige weg, waarlangs hij kon ontkomen, en die bevond zich twaalf voet boven zijn hoofd- Zijn lucifer was spoedig uitgebrand, en hij streek een nieuwe af, en nog een en nog een, en bij het flauwe licht dat zij afstraalden, bekeek hij, zoo zorgvuldig hij slechts kon, de muren van zijn gevan genis- Maar het onderzoek gaf hem hoop noch moed. De muren waren zoo stevig en sterk als muren slechts zijn kunnnen. Er was zelfs, zoo ver hij kon zien, geen afgebrokkelden steen- Hij ging voort met het afstrijken van lucifers, tot zijn voorraad half was uit geput, toen wierp hij zich neder in een hoek, met zijn rug tegen den muur en trachtte te denken. Wat een dwaas was hij geweest! Van een dozijn dingen had hij het domste ge kozen, om te doen. Hij verdiende bijna zijn lot, voor zijn meer dan idiote dom heid- Had zijn gezond verstand hem ge beid begint bijl zichzelf. Juist de echte liet'de voor onze beginselen zal er ons wei toe moeten nopen, onze partij meer aan de laatste jaren het geval kon zijn, zichzelf Ie doen zijn. Het weinige, dat wij hier overnamen, zal wel voldoende zijn om te doen zien welk een belangrijk geschrift dit is. Laten onze A.-R. kiesvereenigingen en kiezers er een ruim gebruik van maken. Wtabtetfen. «oor zangera De Wegwijzer. Reeds lang ligt op onze leestafel een boek te Wachten, hetwelk bovenge- noemden titel draagt, en aangeboden wordt door de Naamlooze Vennootschap „Dagblad De Rotterdammer" te Rotter dam. Het is een Jaarboek ten dienste der Christelijke Actie in Nederland voor 1926. Het is een boek van bijna, 300 blad zijden, met zeer duidelijke, maar kleine letter gedrukt en waar men nu letterl'ijjk van alles in vindt, wat de Chr. actie en vooral onze politieke actie aangaat. Van zijn rijken inhoud geven wij het volgende beknopt overzicht Uitgebreide kalenderbijzonderhedemi: Eeuwigdurende kalender; eenige bijzon derheden over de tijdrekening, maanden en dagen. Jaarkalender in 26 pagina's, met feestdagen, ruimte voor aanteekenin- gen, Paaschregel, Zon en Maan; en, niet te vergeten, een rooster voor het da- gelijksch Bijbellezen. Dan volgen PosttarievenIn den uitge- hreidsten ,zin. Evenzoo voor Telegraaf. Meerdere bladzijden om allerlei wetens- Waardigheden ten eigen behoeve in te vullen. Eveneens om rapportencijifers voor de kinderen in te vullen; notities voor geleende en uitgeleende boeken. Dan komt een beredeneerd overzicht van de inrichting van den NederlandSchen Staat, vol van allerlei wetenswaardighe den. De samenstelling der Ministeries sinds 1888; Commissarissen der Konin gin; leden der Eerste en Twteede Kamer, samenstelling der Provinciale Staten en van de Colleges van Gedeputeerde Sta ten van alle elf provinciën. Nu komt de beurt aan de politieke partijen. Van alle komen gegevens voor, waarna in den breede bizondere aan- dacht wordt gewijd aan de organisatie der anti-rev. en chr.-historische partij. Mede gedeeld wordt, dat in een ander jaar beproefd zal Xvorden dergelijke gegevens ook te verschaffen van andere Protes- tantsch-Christelijke partijen, als van Staat kundig-Gereformeerden, Hervormd-Gere formeerden enz. Van de anti-revolutionai ren en christelijk-historichen zijn in vele bladzijden talrijke gegevens opgenomen. Kerkelijk leven. Achtereenvolgens vindt men vele mededeelingen omtrent de Ned. Herv. Kerk, Geref. Kerken, Christ. Geref. Kerken, Geref. Gemeenten, enz. enz. Op betrekkelijke volledigheid kan hierbij aanspraak worden gemaakt. Dan: Sociaal Leven; sociale verkie zingsprograms: gegevens omtrent Nijver- lieidsraad, Middenstandsraad, Hoogen Raad van Arbeid; Raden van Arbeid, enz. Patrimonium, Chr. Nat. Vakverbond; met de onderscheidene daarbij) aangeslo ten vakbonden; Chr. Nat. Werkmansbond; heel begeven? Hadden zijn hersens ge leden onder hetgeen hij den laatstsn tijd had ondervonden? Het scheen waarlijk zoo te zijn, want thans nu hij de gebeur- tenissen van den dag overdacht, kon hg geen dommer handelwijze bedenken, dan die hij had gevolgd. Thans, nn het te laat was, zag Douglas een menigte dingen in. of verbeeldde zich, dat hij ze inzag, die hij van te voren had moeten inzien. Hij trachtte niet, weder op te staan en sloot zijne oogen- „Ik moet mijn krachten liever voor mor gen bewaren", peinsde hij- „Als er scheu ren in de muren of het gewelf zijn, zal ik ze bij daglicht zien, en er moeten hier en daar openingen zijn, want de lucht schijnt mij volkomen zuiver. Neen, ik wil nog niet wanhopen; met geduld en een vasten wil kan nog veel gedaan worden." Het bleek echter een pijnlijke taak, dat wachten op het daglicht- Daarenboven,! naarmate de uren voortkropen, werd hij verkleumd van koude zijn gevangenis was droog genoeg maar naar alle waarschijnlijk heid was er nooit een zonnestraal in doorgedrongen, sedert zij gebouwd was, en de koude drong hem ten laatste door merg en been- Het duurde niet lang, of hij had een reden ontdekt voor de poets, die hem' Chr. patroonsorganisaties, lijst van Chr. Besturenbonden, enz. OnderwijsHooger Onderwijs; Vereen, voor Hooger onderwijs op Geref. grond slag (Vrije Universiteit te Amsterdam); Theologische School te Kampen; Theof. school der Chr. Geref. Kerk te Apeldoorn Evangelisch-Luthersch Seminarium. Hier na volgt een overzicht van de openbare Universiteiten, dan de Chr. Gymnasia, Lycea en Hoogere Burger Scholen. Het Lager Onderwijs, met de hiervoor wer kende Christelijke Kweekscholen, Nor maalscholen en Normaallessen. Vanai 1879 de opbrengsten der Unie-collectes: Hierna komt aan de beurt een hoogst belangrijk hoofdstuk over de Directe e* Indirecte Belastingen, waarin bijna ieder voor zich belangrijke gegevens vindt. Vereenigingen, Stichtingen - en Inrich tingen op Christelijk terrein van allerlei aard. De honden van Jongelings- e* Meisjesvereenigingen, organisaties die on der de jeugd werken of studenten-organi saties, organsiaties van Christelijke onds- wijzers. Musea, Bibliotheken, bezienswaardig heden, Christelijke dagbladen en tjjdschril- ten. Varia: Erfrecht; Koersen van aandett- len; Regels voor den weg; Koninklijke goedkeuring van statuten, Reecepten, Wenken voor de Huisvrouw. En eindelijk een zeer volledig alphabetisch register» waarin men alles vindt aangegeven, waar over in dit hoek gehandeld wordt. Da ti tels of opschriften van het verhandeld» alleen beslaan klein en compres gedrukt vier en een halve kolom. Neem maar wél ke letter ge wilt, en ge vindt er zooveel onder opgenoemd. Men kan haast niet» meer opnoemen of deze W eg wijzer breng! 'tter sprake, op elk gebied. 'Het zal ons niet verwonderen of dit nuttige boek, dat eigenlijk iedereen moest bezitten, gaat er in. Er in voor jaren.. Het tweede bed rijf. Dr De Visser heeft de opdracht aan vaard om een ministerie saam te stellen dat steunen moet op een meerderheid. 'Hoe hij hierin zal moeten slagen, zal wel voor velen een raadsel zijn. Een parlementair kabinet kan nu niet an ders steunen dan op groepen, die prin cipieel gesproken, elkanders tegenvoe ters zijn. Maar misschien gelukt aan Dr De Visser, een bemind man b.iji alle, inzon derheid bij de reclitsche partijen, wat tot nog toe niemand vermocht of be proefde, om de Roomsche Staatspartij en de Chr.-Historische Unie tot elkander te brengen. Gelukt dit dan staat niets de komst van een Rechtsch kabinet meer in den weg, en kunnen zelfs nog meer aspiranten dan nu uit de Chr.-Historische Kamerclub tot het ministerschap geraken. Een kabinetsformateur uit de Chr.- Historische Unie biedt allicht meer kans op wélslagen dan een uit den Vrijzinnig- Democratischen Bond. De Anti-Revolutionaire partij kan in middels blijven toezien. Zij staat buiten de quaestie. Niet zij heeft de Coalitie verbroken of tot deze verbreking aan leiding gegeven. - Zij kan derhalve rustig den loop van bet bedrijf afwachten. Zwak beroep. De socialisten houden vol dat saam- Werking tusschen de Roomsche partij! en de S. D. A. P. best kan, omdat 'took gespeeld was. Zijn eerste veronderstel ling was juist geweest. Het was Davldj Sutcliffe, dien hij had beluisterd in het' kantoor van den geldschieter, en het was David, dien hij Ie Tuxbury had gezien' en gehoord, David, de fatsoenlijke en de deugdzame David, die Donderdagmorgen met de onschuldige Floss Gresham trou wen zou. Nu, in ieder geval, was David hem, te slim af geweest. Hij was ook vlug geweest met het maken en 'ten uitvoer brengen zijner plannen- De weg was nu vrij voor hem- Hij zou Floss kunnen trou wen, zonder yrees,. dat iemand op hef laatst tusschenbeiden zou komen met een' beschuldiging togen hem. „O, wat een dwaas ben ik geweest U' steunde Douglas, en klemde zijn handen ineen- „Ik had kunnen nagaan, dat hij snel en afdoend zou handelen in zijn wanhoop. 'Maar ik geloofde die oude vrouw, gek, dien ik was, en was zoo doende niet op mijn hoede. Wat zal de brave David grinniken over mijn dom heid, wat zal hij van nacht rustig en heerlijk slapen, terwijl ik, arme dwaas, die ik ben, van de kon kan omkomeit of verhongeren, in dit ellendige bol." (Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1925 | | pagina 1