No 16
Vftfoeri
40e Jaargang
F E y i L iTeTO M
\n 'stevens branding»
Maandag 19 October 111315
Buitenland.
PUROL
Drukkers-Exploitanten:
OOSTERBAAN LE C01MTRE GOES
Bureaux: Lange Vorstsiraat 6870, Goes
Tel.: Redactie na. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firnia F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
2'kZeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummersfö.05
Prijs der Advertentie n:
14 regels f1.20, elke regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting.
OPENBAAR OF BIJZONDER ONDER- 1
WIJS.
Tot de gereformeerde kerken is het ver
zoek gekomen om, met het oog op het 45-
jarig' bestaan dier school hetwelk op 20
October d.a.v. wordt herdacht, a.s. Zon
dag 18 Oct. de Vrije Universiteit in den
gebede te gedenken.
Niet om de kerken mede hiertoe op te
wekken dat ligt uiet op den weg van
een staatkundig blad maar om getui
genis af te leggen van onze ingenomen
heid met een dergelijken oproep en met
eventueel te vormen voornemens om er
aan gehoor te geven, nemen wij onder
staand artikel uit „De Rotterdammer"
over, nu eens niet uit dat blad zelf, maar
uit het democratische, dus liberale blad
„Democratie", orgaan van de Democrati
sche Partij, een partij, van welke een
hoogleeraar aan een onzer Rijks-universi
teiten prof. Heeres uit Leiden de
leider is. Het door „Democratie" uit „De
Rotterdammer" overgenomen, en van een
waardeerend onderschrift voorziene epis
tel luidt aldus:
„Sterker nog dan de historische aan
wijzing spreekt beider principieel gehalte
voor de wezens-gelijkheid van vrije Chris
telijke lagere school en universiteit. Beide
hebben denzelfden ontstaansgrond, in bei
de belichaamt zich hetzelfde beginsel;
beide zijn geboren uit den maatschappe-
lijken nood. De Christelijke school moest
komen, omdat het neutrale staatsonder
wijs niet bruikbaar was voor kinderen
eener gedoopte natie. De school, „waar
aan de natie gehecht was", bleek naar
Groen's pittig gezegde de school, waaraan
men de natie door allerhande kunstmid
delen zocht vast te hechten. Zoo ook raak
ten de academies in Nederland van groo-
te Christelijke volksgroepen vervreemd
om den geest bij haar heerschend. De
openbare universiteiten, die brandpunten
van het nationale leven moesten zijn, eens
opgericht om het calvinistisch karakter
van Nederland rijker te ontplooien, wer
den bolwerken tegen de Geref. levensbe
schouwing. Door het stelselmatig uitban
nen van de dragers dezer gedachte kwam
er een kloof tusschen de universiteit en
het Gereformeerde Volk, werd de band
met het volksleven verslapt. Uit dien nood,
de miskenning van liet leven, werd eerst
de Theologische School, straks de Vrije
Universiteit geboren. Zoo is dan de Vrije
Universiteit geen woekerplant, die leeft
ten koste van den gereformeerden stam,
waaraan zij zich hecht, maar geworteld in
het gereformeerde leven trekt zij daaruit
haar sappen, om bij breederen opwas dat
leven tot schut en zegen te zijn. In beide,
in den schoolstrijd en het opkomen voor
de Vrije Universiteit belichaamt zich het
zelfde beginsel. Twee gedachten beheer-
schen onzen schools:rijd: tegen de over-
heersching van den Staat, die de opvoe
ding van 't kind aan zich trok, werd ge
steld het recht der ouders, die zeiven be
slissen zullen op wat wijze de vorming
hunner zonen en dochteren zal plaats
hebben. Aan diezelfde gedachte houdt de
Vrije Universiteit vast, wanneer ook op
het gebied van het hooger onderwijs
tegen het staatsmonopolie voor de vrije
ontplooiing van de maatschappelijke
volkskracht partij wordt gekozen.
Het tweede beginsel in onzen school
strijd uitgedragen is de belijdenis dat de
vreeze des Heeren het beginsel van alle
wijsheid is. Op die belijdenis laat ook de
Vrije Universiteit haar credo liooren.
Christelijk lager en hooger onderwijs heb
ben om die belijdenis denzelfden weer-
9.) _o-
HOOFDlSTUK IV.
Liefde's Dageraad.
Douglas sloot zijn oogen, nadat zij ver
trokken was, om de laatste tien minuten
nog eens te kunnen overleven.
Het was lang geleden, sedert hij had
gesproken tot iemand, die half zoo mooi
of zoo interessant was.
Zij was noch oudachtig, noch leelijk,
noch onvriendelijk. Om de waarheid te
zeggen zij was precies het tegenover
gestelde. Zij was jong en frisch en zoo
zonnig als men zich een jong meisje
slechts wenschen kon,
Indien men Douglas op dat oogenblik
gevraagd had een beschrijving van haar
te willen geveii, zou hij het in veel sterker
bewoordingen hebben gedaan dan wij de
den.
Maar hij was jong en zeer vatbaar voor
indrukken en juist nu, zeer gevoelig voor
iedere kleine daad van vriendelijkheid,
die hem bewezen werd, zoodat Floss Gres
ham in zijn oogen ver verheven scheen
boven de andere leden van haar geslacht.
Later op den dag, toen de lamp was
stand ontmoet. Óver Christelijk handwer
ken en Christelijk rekenen heeft zeker
slag van verlichte Nederlanders gespot.
De zelfde hoon heeft bet academisch on
derwijs, in den eisch van Gods Woord
zijn uitgangspunt vindend, getroffen. Het
is dezelfde weerstand tegen hetzelfde po
gen om de kinderen van ons volk op te
leiden tot sierlijke leden van Christus'
gemeente. Waar de dingen alzoo staan,
kan moeilijk worden berust in de schrille
wanverhouding die vergelijking van de
positie in onze staatsorde van bijzonder
lager en universitair onderwijs oplevert.
De vraag moet rijzen of in de heroïsche
worsteling voor de vrijmaking onzer la
gere school de laatste 20 jaar niet -te
flauwelijk weerklonk de eisch dat op uni
versitair gebied recht zou worden gedaan.
De schoolstrijd, gelijk die in Nederland is
gevoerd, en bekroond, maakt handhaving
van 't monopolie der openbare universi
teit moeilijk; de wettelijke positie onzer
bijzondere lagere school is het welspre
kend protest tegen de overheidsbejegening
welke de Vrije Universiteit ondervindt.
Ten volle hebben wij ons bewust te zijn
van verschilpunten, die een tot in alle
finesses gelijke bemoeiing der Overheid
met universiteit en lagere school uitslui
ten. De fmancieele gelijkstelling van open
baar 'en bijzonder onderwijs bij het lager
onderwijs niet zonder bedenking, zou hier
nog grooter bezwaren opleveren. Al wordt
dit alles erkend, toch is niet wel in te
zien, waarom ons bezielend ideaal „de
vrije school voor heel de natie" voor het
universitaire erf contrabande zou zijn.
Dit blijft het einddoel, maar aanstonds
laten wij daarop volgen: kan voor de la
gere school dit ideaal niet ten volle wor
den bereikt, voor het bijzondere univer
sitaire onderwijs blijft het èn om de kost
baarheid van het onderricht èn om de
geringe weerkracht waarmee tot hiertoe
het. particuliere initiatief werd ontwik
keld, slechts in zeer ver verwijderd per
spectief wenken. Veel dichter voor de
hand ligt de vraag of in afwachting van
de wijziging der positie van de openbare
universiteit, door de voorstanders der
Vrije Universiteit op de Overheid een be
roep mag worden gedaan om bijdrage in
de kosten die zij voor haar uitbreiding
behoeft en waarin zij door eigen kracht
niet kan voorzien. Evenmin als bij het
lager onderwijs mag hier de staatskas
slechts voor de openbare school worden
opengesteld. Tal van argumenten kunnen
voor de doorzetting van dien eisch wor
den bijgebracht. Gewezen kan worden op
den plicht der Overheid om ook voor haar
deel te schragen dat in de stichting der
V. U. tot uiting komt. Eveneens ligt de
rechtvaardiging in de reeks verplichtin
gen, door de Överheid aan de bijzondere
universiteit opgelegd. Zij noodzaakt haar
tot gestadige uitbreiding; het zou een be
lemmering der vrijheid wezen, die zij zel
ve zegt te eerbiedigen, indien zij daar
tegenover aan die Universiteit de midde
len -onthield, welke voor hare ontwikke
ling levensvoorwaarde zijn".
Wij staan aldus „Democratie"
voor vele vragen op liet gebied van ons
onderwijs; het lijkt haast alsof er nooit
zooveel onvoldaanheid is geweest als
juist nu.
Mogelijk heeft dit voor een gedeelte zijn
oorzaak in de onvoldaanheid op ieder
gebied, die wij nog als een verschijnsel
van de na-oorlogsstemming overal waar
nemen. Maar wij kunnen een artikel als
dit niet aan deze oorzaken toeschrijven;
het is zuiver principieel gesteld het da-
BWP—MMWKMWH—WOW1I iH M BMMM—aj
opgestoken, en do zuster zat te knikkebol
len in haar stoel voor het vuur, en Dou
glas in zeer romantische gepeinzen was
verdiept, waarin zijn bezoekster van dien
middag een voorname rol speelde, opende
Floss de piano weder en begon een stuk
van Mendelssohn te spelen; toen ging zij
over in een van Beethoven's sonate's en
eindigde met de vertolking van een oud
minnelied met variaties.
Gedempt door de zoldering en muren,
was de muziek zacht en kalmeerend.
Douglas luisterde in vervoering.
Niet alleen hield hij" hartstochtelijk veel
van muziek, maar in het tegenwoordig
geval werd zijn genot verhoogd door de
wetenschap, dat zij werd voorgedragen
voor zijn bijzonder genoegen en in zijn
toestand van ovei'groole zwakte zou hij
hebben kunnen schreien van pure dank
baarheid en genot.
Hij leefde den geheelen volgenden dag
in de hoop, en ook den dag daarop, dat
de verpleegster weder oen liarer lange
wandelingen zou gaan maken, en dat
Floss Gresman weder zou komen, om
naar zijn vuur të zien en hem zijn drankje
te geven.
Maar zijn hoop werd niet vervuld.
De oude dokter kwam hem verschei
dene malen bezoeken en was bijzonder
vriendelijk en beleefd tegen hem.
teert van den tijd van „Groen" daarin
ligt zijn beteokenis die we niet moeten
onderschatten.
(Dit artikel moest de vorige week we
gens plaatsgebrek blijven liggen.)
WTabtetfen.
voor rookers
Aangenomen.
De Bioscoopwet is met 57 tegen 41
stemmen Rechts tegen Linies aan
genomen. Alleeu de heer Pius Arts, een
katholieke democraat, stemde tegen.
Waarom, zal wel niemand begrepen heb
ben. Ook de heer Kersten .stemde voor,
wat ook onbegrijpelijk is na zijn philip-
pica tegen de bioscopen en tegen het
wetsontwerp met „zijn ongenoegzame re
geling" en na de verwerping" zijner mo
tie tot algemeen „verbod van openbare
bioscoopvoorstellingen".
Dit echter daar latende cpnstateeren we
mot genoegen dat gansch Rechts gestemd
heeft voor het ontwerp. Een mooie inzet
ten aanschouwe van heel de natie die met
belangstelling uitzag of het cement dat
do drie van zelf niet in alles homogeene
reclitsche groepen bijeenhoudt, hecht ge
noeg zal zijn om er verwachtingen op te
mogen bouwen.
Maar bovenal verblijdt ons de aanne
ming, omdat nu do middelen om paal
en perk te stellen aan de -afdraaiing van
slechte films zijn of althans kunnen wor
den gesanctioneerd.
Thans staat zoo goed als vast de
Eerste Kamer moet het ontwerp nog
aannemen, en de Jvoningin moet het nog
door het plaatsen van haar handteekening
tot wet maken!
Wij krijgen nu:
le. een centrale keuring (door de
Rijkscommissie), die elke film welke in
het openbaar wordt vertoond, moet toe
laten als niet in strijd met de goedei
zeden of openbare orde;
2e. een dito keuring voor de toelating'
van films voor jongelieden van 14 tot
18 jaar;
3e. een dito keuring voor de toelating
van films voor kinderen beneden 14
jaar en
4e. (niet verplichte) gemeentelijke na
keuring van films en reclameafbeeldingen
zonder eenige beperking van leeftijd; be
nevens andere gemeentelijke voorschriften
(bijV .verbod van bioscoopbezoek door
kinderen), welke voorschriften echter niet
mogen betreffen voorstellingen, die uit
sluitend voor volwassenen toegankelijk
zijn.
Wij' begroeten dezen uitslag ook met in
genomenheid omdat, niettegenstaande wijl
weten dat wetten den volksgeest niet
vermogen te verbeteren, wij overtuigd zijn
dat do overheid geroepen is bet kwaad
van de bioscoop te beteugelen. En dat in
do eerste plaats in het belang van het
kind.
Prikkelfilms hebben nu eenmaal een
slechten invloed, evenals prikkellectuur.
Zijl'brengen kleefstof-in de ziel. Kleefstof
die er niet van los te maken is, tot
schade van het zieleleven. Ook en in
zonderheid van 'het kind, voornamelijk
in de puberteitsjaren.
Voortaan zullen derhalve geen films
meer vertoond worden, tenzij voorzien,
van het goedkeurend teeken, eener Cen
trale Commissie, terwijl de Gemeentebe
sturen gemachtigd blijven aanvullende be-
Maar Floss had niets in de ziekenka
mer te doen, en wat meer was, had waar
schijnlijk geen verlangen om te komen.
Hij wist, dat zij in huis was, want zij
speelde af en toe voor hem maar mis
schien vergiste hij zich hierin.
Zeer waarschijnlijk- speelde zij alleen
om zichzelf plezier te doen. Zij hield
klaarblijkelijk veel van muziek, en dus
was het niet meer dan natuurlijk, dat zij
af en toe voor baar eigen genoegen
speelde.
Naarmate de dagen voorbijgingen, be
gon hij vreeselijk ongeduldig te worden
over zijn lange opsluiting, vooral daar de
dagen zoo kort en zonder zon waren.
Sedert den dag waarop de verpleegster
zoo lang gewandeld had, had de zonne
schijn geen enkelen keer op de muren van
de kamer geschenen. Het was hem echter
toegestaan in bed op te zitten, wat eenige
vergoeding was, en de dokter stond hem
zelfs toe, de couranten te lezen.
Hij voelde nu iederen dag, dat hij snel
in krachten toenam, en hij begon met
groot verlangen den dag tegemoet te zien,
waarop het hem zon worden toegestaan
naar beneden te gaan.
Toch besefte hij nooit volkomen hoe
zwak hij was, totdat hij verlof kreeg bij
het vuur te zitten.
Hij dacht, dat hij in staat zou zijn, ten
palingen in hunne verordeningen te ma
ken tot wering van voor de geestelijke ge
zondheid schadelijke films.
Links heeft zich weer met met het
ontwerp kunnen vereenigen, dank zijl de
politiek.
Wij zullen zien of ïn de Eerste Kamer
Links even verpolitiekt of kopschuw zal
blijken als in de Tweede Kamer.
Gelukkig 'dat ook daar een i;echtsche
meerderheid is.
De onlusten in China.
Te Tsingtao is nieuwe onrust veroor
zaakt door de aankomst van nog drie
Chineesche oorlogsschepen. De militaire
autoriteiten hebben onderhandelingen ge
voerd met de aanvoerders van het eska
der, zonder dat men tot een resultaat
kwam.
Uit het Verre Oosten komen te Londen
berichten over ernstige troebelen van zeer
verschillenden aard, waarin melding'
wordt gemaakt van gevechten die zeer
aanstaande heeten te zijin. De Daily Te
legraph verneemt uit Peking, dat in of
ficieel© kringen aldaar berichten zijin
ingekomen, over zeer spoedig te ver
wachten n'ieuwe en ernstige onlusten in
het zuiden. Overal in het land neemt de
Russische invloed toe.
De conferentie van Locarno.
De Fransche bladen zijn eenstemmig
vol geestdrift 'over hetgeen, te Locarno
werd tot stand gebracht. Zij wijzen er
op, dat een nieuw tijdperk thans is
ingeluid, een tijdperk van algemeenen:
vrede in Europa. Zij brengen voorts hui-
do aan de afgevaardigden, die ter confe
rentie blijk gaven van goeden wil en
breed© gedachten. Den dag van gisteren
noemden zijl „Europa's grootsten dag"
sinds den wapenstilstand.
De Duitsche bladen zijn minder opti
mistisch. Vooral de Duitsch-nationale zijin
lang niet bevredigd door de besluite^
der conferentie en zijn nog min of meer
wantrouwend tegenover den inhoud dei-
vastgestelde pacten.
Zaterdag begonnen do delegaties reeds
weder Locarno te verlaten.
Dien middag vond nog een feestmaal
plaats door het gemeentebestuur van Lo
carno den delegaties en het bestuur dei-
internationale vereeniging van volken
bondsjournalisten aangeboden. Behalve de
reeds vertrokken Italianen en Belgen wa
ren allen aanwezig.
Be feestredenaars waren Luther en
Briand, die op een dergelijke wijze hun
uitstekende toenaderingsgezindheid1 en
hun vasten wil tot. voortzetting van de
Locarnopolitiek toonden, dat men inder
daad met vertrouwen dè toekomst mag
tegemoet zien.
Des middags vond een boottocht over
het Lago Maggiore plaats, door Briand
den journalisten aangeboden. Tal van
D'uitsche journalisten behoorden tot de
Fransche gasten. Ook Chamberlain was
aanwezig.
Wat de conferentie betreft, die op 1
December te Londen zal worden gehou
den, om het verdrag van Locarno te on
derteekenen, wordt nog vernomen, dat dit
geen eenvoudige bijeenkomst van gezan
ten zal zijn, doch een conferentie der
ministers van buitenlandscbe zaken.
Er verluidde, dat van Engelsche zijde
in de slotzitting aangedrongen is op een
vroegeren termijn van onderteekening,
minste den ganschen middag in den stoel
door te brengen, maai' na een paai' uur
was liij geheel uitgeput, en hij was blij,
naar bed te kunnen gaan.
Maar den volgenden dag hield hij het
vier uur uit.
En den dag daarop kwam het winter
zonnetje weder voor den dag, en de ver
pleegster ging weder een harer lange
wandelingen maken.
„Nu," dacht hij bij zichzelf, „zal z ij
weder hij mij komen." Die z ij was natuur
lijk Floss Gresham.
Hij hield zijn oogen onafgebroken en
vol ongeduld gevestigd op de wijzerplaat
der klok, waarop de wijzer langzaam zijn
weg vervolgde.
Een half uur ging voorbij drie kwar
tier toen werd er zacht op de deur ge
tikt en een lieve muzikale stem vroeg:
„Mag ik binnen?" „Zeer gaarne. Ik snak
naar iemand om mee te praten."
„Ik daclit wel, dat u u wat eenzaam
zoudt voelen", antwoordde Fletss, terwijl
zij bevallig de kamer binnengleed, „daar
om ben ik gekomen om u een poosje ge
zelschap te houden als u mij namelijk
hebben wilt."
„Of ik u hebben wil! ik heb dagen lang
gehoopt dat u zoudt komen. U weet niet,
wat het is dag op dag in een kamer op
gesloten te zitten, en niemand te hebben
Ruwe en Schrale Huid
DOOS 30, 60,90 Cent.
Bij Apoth. en Drogisten.
Pharm.Fabi". A.Miinliardt
Zeist
doch dat op voorstel van Stresemann, d©
datum tenslotte op 1 December is vast
gesteld.
Korte Berichten.
-De Commissie van herstel heeft het
aandeel in de herstelkosten, hetwelk ten
laste van Hongarije valt, voor het begroo-
tingsjaar .1925'26 bepaald op 800 ton
steenkool per werkdag.
In verband met de stijging der prij
zen van talrijke artikelen in de laatste
maanden heeft de Duitsche minister van
justitie het noodig geacht de aandacht dor
betrokken staatsoverheden te vestigen op
de nog van kracht zijnde noodverordenin-'
gen en hen aangespoord om van de
door deze verordeningen ter beschikking
staande middelen gebruik te maken.
- Aan de New-York Herald wordt uit
Cairo geseind, dat, volgens ontvangen
berichten uit Damascus, in verschillende
deelen van Syrië de staat van beleg afge
kondigd is. Do opstandelingen hebben1
Maarra en Chansjaikoen in brand gesto
ken. Senegaleensche versterkingen zijin te
Aleppo aangekomen, en te Beiroet zijn
versterkingen uit Frankrijk geland.
Te Kieff is een anti-bolsjewistisch©
organisatie ontdekt, waaraan, naar ver
luidt, ooft een aantaf fecfen der Kieffsche
militie deel heeft genomen. Het volkscom
missariaat heeft op grond hiervan een
streng onderzoek bijl de militie in alle
gröote steden van de Oekraine gelast.
Thans is officeel besloten dat de
tentoonstelling te Wembley het volgend
jaar niet zal worden heropend. Terstond
na de sluiting zal de liquidatie beginnen.
Ofiicieus wordt erkend, dat het tekort
ongeveer 2 millioen p.st. zal bedragen.
De sluiting op 31 Oct. zal op1 plechtige
wijze plaats hebben, in tegenwoordigheid'
van den hertog en de hertogin van York.
De vooi'hereidselen voor het tot
stand brengen van een telefonische ver
binding tsuschen Londen en New-York
zijin thans reeds zeer ver gevorderd. Men
Eerwacht, dat een gesprek van 3 minuten
een pond sterling zal kosten.
In het proces ter zake van de Preus-
sische Landespfandbriefanstalt wordt 't
zeer vervelende getuigenverhoor nog
steeds voortgezet. Vrijdag viel de beklaag
de von Carlowitz bijl dit verhoor in slaap..
Een paar dagen geleden was dit ook reeds
geschied. De voorzitter vond dit hoogst
ongepast en dreigde maatregelen tegen
dezen vermoeiden beklaagde te zullen
nemen.
Hans Granz, cle medeplichtige van
den moordenaar Haarmann, die evenals
deze ter dood is veroordeeld, maar in
hooger beroep is gegaan, zal op 19 Nov.
opnieuw voor de rechtbank te Hannover
verschijnen. Het proces zal, naar men
vermoedt, drie dagen duren. Er zijn on
geveer twintig getuigen gedagvaard.
Maarschalk Lyauty, de afgetreden
ï'esideint-generaal van Marokko is te Pa
rijs teruggekeerd. Geen enkel officieel
persoon was er aan het station om
hem te begroeten. Slechts waren daar
drie persoonlijke vrienden van den ouden
om mee te praten."
„O ja, dat weet ik wel", antwoordde zij
met een welluidend lachje.
„Dan kunt u voor mij voelen", zeide hij.
Dat doe ik werkelijk", was het oprechte
en gereede antwoord.
„Dat is heel Vriendelijk van u."
„Volstrekt niet. Waarom zou het vrien
delijk van mij zijn?"
Hij wachtte een oogenblik, eer hij ant
woordde. Toen keek hij op en zeide: „In
dien u uw geheele leven weinig of geen
sympathie van iemand zoudt ontvangen,
dan geloof ik, dat u er over zoudt den
ken, zooals ik."
„Maar waarom heeft u van niemand
sympathie ontvangen?"
„Ja, dat is een moeilijke vraag, te moei
lijk, vrees ik voor mij om te beantwoor
den. Maar, in liet algemeen gesproken
omdat ik ze niet verdiende, denk ik."
„Niet verdiende?" vroeg ze langzaam
„Ik vermoed, dat het zoo is. Ten min
ste ik denk, dat de meeste menschen dat
zouden zeggen."
„O neen, zeide zij na eenig stilzwijgen,
met een uitdrukking van verslagenheid
in haar lieve bruine oogen. „Ik geloof
niet, dat u uzelf volkomen recht laat we
dervaren."
(Wordt vervolgd.)
