m
Woensdag September i9$5
S©e Jaargang
EEK DOORK1G PAD.
Buitenland.
Binnenland.
FEUILLETON.
Drukkers-Exploitanten
OOSTERBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorststraat 68—70, Goes
Tel.: Redactie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
veZeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
A b o n ne me n ts p rije:
Per 3 maanden, franco per post, f3.—
Losse nummersf0.05
Prijs der Ad vertent iën:
1—4 regels f 1.20, elke regel meer 30 cL
Bij abonnement belangrijke korting.
RELIGIE VOOR NEGOTIE.
II. (Slot.)
Wat destijds gold, geldt ook in nog
hoogere mate van „Patrimonium" van
onzen tijd. Die kinderen wandelen in het
spoor hunner vaderen.
Let ge nu op Patrimonium, dan vindt
go ook daar nog altoos dezelfde, heilige
leuze in eere gehouden.
Ook bij Patrimonium was het van meet
af: Religie vóór Negotie. De geestelijke
volksbelangen vóór de stoffelijke wol
vaart.
Aan het vasthouden van die leuze
dankt Patrimonium zijn kracht. Daarin
schuilt het geheim van zijn machtigen
groei. En juist daardoor vormt het in
het midden der natie een groep, die ge
roepen is, om zegenend op de vorming
van het nationaal karakter in te werken.
We overdrijven hierin niet.
Gul toch erkennen we, dat ook in Pa
trimonium wel eens stemmen gehoord-
zijn, om de Negotie vóór de Religie te
drijven.
Hoe kan hot anders zijn, in zoo uitge
breide vereeniging?
Maar dit neemt niet weg, dat deze
booze gedachte Patrimonium nooit één
enkel oogenblik heeft kunnen moesleepen,
en altoos terstond stuitte op den onver
zettelijke!) wil, o-m het idéëele karakter
van ons Calvinistisch werkvolk lioog in
eere te houden.
Treedt, waar ge wilt, een kring van
deze werklieden binnen, en zeker, als go
hun sociale belangen van stoffelijkon aard
bespreekt, zullen ze toeluisteren, zult ge
hun belangstelling prikkelen, en zullen ze
pogen in uw gedachten in te leven.
Maar wilt ge in deze kringen geestdrift
zien gloeien, het oog zien schitteren^
warmte in do gemoederen zien op-waken,
dan moet go niet met de Negotie, maar
met de Religie komen. Komen op de
eere Clods, op de eere van zijn Woord-,
op het Christelijk schoolwezen, en op
aller geestelijken nood.
Juist daarom is de vreeze, alsof deze
kringen zich met de socialisten zouden
vermengen, zoo denkbeeldig.
In het Algem. Ned. Werkliedenverbond^
dat in het laatste kwart der vorige eeuwl
zijn bloeitijd doormaakte, zag men den
vooruitstrevender) voorzitter Heldt
tot een gewone liberale mijnheer verkleu
ren, doch de overige bestuursleden, o.a.
Nolting en v. d. Voorde, steeds meer met
hun denkbeelden die der socialisten na
deren, en bet Verbond volgde hen op dit
voetspoor. Het schoof op, en was al spoe-'
dig meer socialistisch dan de socialisten
zelf bij hun opkomst waren. Eenvoudig
wijl men daar even materieel, even w'einig
ideëel leefde. Nooit aan Religie, enkel
aan Negotie dacht. En dus feitelijk niets
anders vormde dan de steeds slinkende
phalanx van het Co-nservatistisch socialis
tisch element.
Maar met onze kringen, stond en staat
het heel anders.
Tusschen de kringen onzer werklieden
en de overige elementen bestaat een
principieel verschil.
Bij ons gelooft men niet aan lotsver
betering zonder den zegen van God Al
machtig. Men kent en eert er het woerd
van den Christus nog„Zoek eerst het
Koninkrijk Gods en zijn gerechtigheid, en
al deze dingen zullen u toegeworpen
worden". In deze kringen wordt gebeden,
Men leest er het Wioord en leeft er bijl
En dat, gevoegd bij- de warme belangstel
ling in het Christelijk gezinsleven, in
het kerkelijk leven, in het vaderland, in
ons Oranjehuis, in de Christelijke school
en zooveel meer, verzilvert er heel liet
J leven met een rand van hooggespannen
idealisme.
Ook in die kringen brengt men offers.
Zware geldelijke offers zelfs. Offers, die
pondspondsgewijze genomen, juist in die
kringen veel grooter zijn dan bij onze
gegoede burgerij.
En het resultaat is, dat men in deze
kringen zelfs minder dan in andere krin
gen met sociale ellende te worstelen
heeft. Er gaat geen geld weg aan drank.
Er gaat geen geld weg aan vermaak en
genot. Geen geld aan de loterij. Men
werkt er met lust-
Moge het daarom aan Patrimonium ge
lukken, om dat schoone leven van onze
Calvinistische arbeiders te organiseoren,
in verband te zetten, en in dienzelfden
heerlijken toon te blijven voorgaan,
dan is er geen quaestie van, of het gaat
een schoone toekomst tegemoet, zal eer
bied en achting afdwingen, en nog in
verre toekomst van rijken, ongemeen
rijken zegen zijn voor heel onze nationale
ontwikkeling.
Onder leiding van Talma, v. d. Molen,
van Vliet in de vorige, Smeenk, Ame-
linlc en Kruithof in deze eeuw heeft Pa
trimonium zich trouw in deze lijn voort
bewogen. Van zijin loden behooren velen
tot de vooraanstaanden in de actie voor
Kerk en School en P'hilantropie, Arbeid;,
Politiek en Samenleving, Raden, Sta
ten en Vakbeweging- Stille, stoere wer
kers, die niet eerst vragen naar Succes,
maar naar Beginsel, niet eerst naar Ne
gotie maar naar "Religie. De geestelijke
dingen voorop.
Zijn onze Christen arbeiders in Zeeland
al aangesloten bij Patrimonium?
Zoo ja, steunen zij haar actie dan
met hun ganschen persoon?
Zoo neen, haasten- zij zich dan toe te
treden, en de handen van dezen Bond
te sterken tegenover de machten, die
zich tegen hem stellen, en den Christen-
arbeider trachten af te leiden van het
Christelijke spoor naar het. zuiver mate
rialistische, waarop alleen de Negotie in
eere is, en voor de Religie is er geen
plaats.
füit het Engelsch.)
21) __0—
Maai- wat deden zij nu? waar woonden
rij? Als de schetpe Oostenwind in Maart
langs haar zoldervenster floot, ais de
ijzel de daken bedekte en zelfs jn ieder
reetje wist door te dringen, waar de
huiverende musschen zich verscholen
luidden en als de nacht met zijn sluier
den verwarden doolhof der groote stad
bedekte, vraagde zij zich met een brakend
kart af, waar het grij'ze hoofd van baren
vader en het teedero lichaam van haar
kind een schuilplaats zouden gevonden
hebben? O! als zij zulke nachten eens
moesten doorbrengen op straat, wegge*
kropen onder eon poort of inéén gedoken
o-p een stoep 1liever zon zij maar
weten, dat zij go-ed en wel in hun graf
lagen.
Maar niet de geheel© maand Maart
Was zoo koud en guur; de week, die
juffrouw Clack buiten doorbracht, was
moei en zonnig, afgewisseld ooor een
paar voorbarige April-buitjes. De groene
knopjes in do heggen ontplooiden hunne
De controle op Oostenrijk.
Het financieel© volkenbondsciomité
bleek gisteren over het alg-emeen bereid
te zijn aan het verzoek van Oostenrijk
tot spoedige algeheele opheffing van het
volkenbon dstoezicht over Oostenrijks fi
nanciën te voldoen. Van Engelscho zijde
wérden echter ernstige bezwaren geuit
tegen een algleheele beëindiging van mr
Zimmermans w'erk.
Ten slotte wercl van verschillende zij
den een compromis voorgesteld van deze
strekking, dat de volkenbondsoontrole
weliswaar zal ophouden te bestaan, doch
dat de Oostenrijksche regeering zich
plechtig verbinden zal een herstel van
het toezicht te dulden, wanneer de vol
kenbondsraad dit noodzakelijk oordeelt in
het belang van do terugbetaling der vol-
konhondsleening aan de geldschieters. De
Oostenrijksclie regeering maakte nog ern
stige bedenkingen tegen dit denkbeeld,
doch men gelooft, dat ten slotte iets
in. deze richting zal worden overeen
gekomen.
De strijd in Marokko.
De Engelsclie bladen bevatten alle uit
voerige berichten omtrent den toestand-
in Marokko, waaruit blijkt, dat er hevig
gevochten wordt.
Uit de Fransche zone wordt gemeld,
jjwii'.i,njy»jaü—ki— niirn—wm,
fijne jonge blaadjes, en op plaatsen waar
ycor weinige dagen nog sneeuw lag, sta*
ken nu reeds een paar madeliefjes het
witte kopje omhoog. Alle beekjes glin
sterden en bruisten, en de vogeltjes had
den het zoo druk en vlogen van boom tot
boom, om uit to zien naar ©en geschikte
plek voor hun nestje. Juffrouw Clack
was zoolang in Londen geweest, dat zijl
zich in een geheel nieuwe wereld bevond.
Zij had geen lammeren in het veld zien
spc-len, sedert zij een schoolmeisje was;
en bijna deed het haar pijnlijk aan, toen
;Jij ze in het oog kreeg. Voor een van
natuurschoon gebla-zeerden toeschouwer
zou deze eenvoudige landstreek niets biji-
zonders opleveren maar zelfs (te gewoon
ste dingen waren voor haar een bron
van genot; en haast kon zij zich niet voor
stellen, dat zij dezelfde vrouw was, die
gewoonlijk zoo vermoeid de eindelooze
straten dcor en de keukentrappen op en
af zwoegde, gebukt onder haar zak met
oude kleuren.
Maar de week liep ten einde; en hoe
wel vrouw Watson nog wat langer zou
blijven, gevoelde juffrouw Clack zich ver
plicht tot hare zaken terug to koeren en
weer naar Dotje en haar eigen huis te
gaan. Zij kieeig een vrij zwaar mandje'
met landelijke producten mede; versche
dat leden van de Tlioelstaminen weer tot
Abd el Krim zijn overgeloop-en.
Aan de „Daily Mail" wordt uit Hen-
day aan de FranschSpaansche grens
gemeld, dat gisteren 40,000 Spanjaarden
uit hun garnizoenen zijn vertrokken om
aan het groote offensief in het Riffgebied
deel te nemen. Spanje brengt daarmede
zijn laatste onder de wapens staande lich
tingen in het veld, zoodat de handhaving
van de orde voortaan alleen door de
politie en de gendarmerie .moet worden
verzorgd.
Volgens den correspondent van dit blad
is de landing te Alhucemas tengevolge
van de krachtige verdediging door de
troepen van Abd. el Krim tot nu toe on
mogelijk geworden. Volgens een ander be
richt schijnen de Riffijnen hier het verde-
digingsstelsel, indertijd door de Turken op
Gallipoli toegepast te hebben nagevolgd.
Er loopen veldsporen langs de kust, waar
langs do kanonnen snel verplaatst kunnen
worden. De verdediging is uitstekend in
gericht, en van de plaatselijke gesteld?
beid is goed gebruik gemaakt. Zoo is
b.v. van natuurlijke holen profijt getrok
ken om daar kanonnen op te stellen,
die dus tegen vijandelijke vliegaanvallen
beveiligd zijn. Wat de uitrusting der Rif-
fijinen met wapenen belreft, is gebleken!,
dat o.a. Wapenen gesmokkeld werden met
tw'ee vliegluigen, die aan een particuliere
maatschappij toebehoorden en op de kust
van Italië opstegen. Eerst voor enkele
dagen is het een Fransche torpedoboot
gelukt oen dezer vliegtuigen te vangen.
De correspondent van de Times te
Tandzjer heeft een brief gekregen van
Abd-el-Krim persoonlijk. De brief is van
29 Augustus gedagteekend en Krim
schrijft daarin, dat de bewering, dat hij
vredesvoorwaarden zou hebben ontvan
gen, onwaar is en slechts met een poli
tiek oogmerk verspreid om de openbare
meening in Frankrijk en België op een
dwaalspoor te voeren en voor voortzet
ting van den oorlog te winnen.
Nieuwe opstootjes in Shanghai.
Na een bijeenkomst in de Chineesche
wijk van 500 koelies, die als agitators op
treden, ter herdenking der slachtoffers
van vroegere onlusten en om te protes
teeren tegen die -„onrechtvaardige over
eenkomsten", kwam het 's avonds op
nieuw tot opstootjes- De waanzinnig op
gewonden menigte trok naar de interna
tionale nederzettingen en .deed daar met
straatsteenen, stokken, enz. een aanval
op de politie- Twee btiitenlandsche po
litiebeambten werden neergeslagen- De
toestand werd zoo kritiek, dat de politie
genoodzaakt was van hun vuurwapens
gebruik te maken. Zij mikte hoog en
wondde drie personen, waarvan een ern
stig. Thans is alles weer rustig.
De lichten aan den hemel.
De gewezen Fransche minister-presi
dent Viviani is, zooals we meldden, over
leden.
Hij was minister-president, toen de oor
log uilbrak, en had als zoodanig een
uiterst moeilijke taak tc vervullen, welke
hij later aan andere handen overgaf. Toe
gerust met een groote welsprekendheid
speelde hij langen tijd een voorname rol
in de politieke leidende kringen- En hij
had daarbij den steun van het machtige
anti-clericalisme, in welks dienst hij zich
had gesteld en dat hij ijverig propa
geerde.
Van hem is het befaamde woord, zoo
als wij ook reeds opmerkten, afkomstig,
dat door het anti-clericalisme de lichten'
aan den hemel zouden worden gedoofd.
De feiten hebben spoedig het vonnis
'ii..w n> n ii- U'iii» i i» i 'am rrnn- ip'niii i
eieren, die zij zelve uit het nest gehaald
had, pas gekarnde boter, en wat vroege
groente, die zij anders haast nooit te
proeven kreeg. Zij was hartelijk blij, toen
zij te Reading oip het perron door Abbott
word toegewuifd, want zij had wel op
gepast, dat zij met den trein terugkeerde;
en hij wees haar oen plaats en beurde
haar mandje voor haar in een wagon
„net alsof zij een (lam© was", zeide zij'
bij zich zelve. Het was geen lange reis,
want de trein hield maar ééns op, om
de kaartjes te laten nazien; maar in het
gewoel ©n de drukte aan het Paddington-
station zocht Abbott he.t beschroomde
oude vrouwtje weder op, dat doodelijk
beangst bet gedrang stond aan te zien.
„Ik dacht wel, dat ge bang zoudt zijn",
zeide hij, haar mandje uit den waggon
krijgc-nd. „Mijne moeder wasóók altijd
in de war aan dit station. Daarom, heb
ik maar een oogenblikje op u gewacht,
want gewoonlijk vlieg ik weg als een pijl
uit den boog. Weikon kant moet u op?
en hoe denkt u te gaan?"
„Ik woon in 'Chelsea, mijnheer", ant
woordde juffrouw Clack, „en ik kan heel
goed te voet gaan door Kensingtonpark."
„Dat is gedeeltelijk in mijn weg, ten
minste tot aan hot park", zeide Abbott^
„Dan kan ik uw mandje dragen, zoover
gestreken over deze even opstandige als
vermetele profetic. En de strijd van de
zen Franschen bewindsman tegen geloof
en Kerk is even machteloos en onvrucht
baar gebleken als die van zoovele ande
ren, die eenzelfde doel nastreefden-
De lichten aan den hemel blijven stra
len en zij, die ze willen dooven gaart
)voorbij, over 'hoeveel macht, invloed
en welsprekendheid zij ook voor een wijle
mochten beschikken, merkt het Cen
trum op.
Hoogwater en Dijkbreuken.
Uit Hamburg wordt gemeld: De sterke
N.W. storm der laatste dagen en de aan
houdende stortregens veroorzaakten hoog
water op de Elbe en de AlsIer. Bij Bro-
bergen is de voor eenige jaren aange
legde Ostedijk doorgebroken. Het vee kon
slechts met groote moeite worden ge
red- Ook uit Bremcrvördc wordt melding
gemaakt van dijkbreuken. Als er niet spoe
dig verandering intreedt, dreigt een ca
tastrofe.
Frankrijk stelt de vriendschap met
Engeland boven die met Rusland.
In de Fransche haven Bizerta ligt nog
steeds het overschot van Wrangels vloot,
eenige slagschepen, kruisers enz. Die Sov-
jetregeering maakte er, naar men wteet,
aanspraak op. Eonigen tijd geleden Wor
den nu door Moskou voorstellen gedaan
om de vloot weer terug te krijgen. Moskou
Wilde als tegenprestatie een regeling der
oude Russische schuld aanvaarden.
Die Fransche regeering heeft nu dit aan
bod afgewezen. Die aangeboden regeling
leek haar niet erg betrouwbaar. Het voor
naamste bezwaar tegen het accoord met
Rusland zal wel van politieken aard ge
weest zijin. De teruggave van de Wirangel-
scliopen (die ten deele in Frankrijk her
steld zouden worden") zou bij verschei
den© van Frankrijlks vrienden (Roeme
nië) in slechte aarde vallen: Vooral echter
Engeland zou dc teruggave als een on
vriendelijke daad hebben beschouwd.
De afwijzing van het Russische voorstel
op dit oogenblik bevestigt nog eens de
reeds duidelijk waarneembare tendenz
naar een Eransch-Engelsche toenadering.
Korte berichten.
Het proces over de bezittingen
van de Hohenzollcrn, dat thans 7 jaar
heeft geduurd, is geëindigd met een ver
gelijk, waarbij de rechtbank aan den ex-
keizer een bedrag van '600 millioen gul
den heeft toegekend voor do paleizen,
kasteelen en andere eigendommen, die
de Pruisische staat in beslag heeft geno
men .Het vonnis moet echter nog door het
Pruisische parlement worden goedge
keurd.
Uit New York wordt gemeld, dat de
opvolger van Scopes, de leeraar te Day
ton, die wegens het doceeren der evo
lutieleer vervolgd is, toevalligerwijze Dar
win heet. De lieer Darwin verklaarde in
een interview, dat hij weliswaar aan de
evolutie-theorie gelooft, doch dat hij de
ze niet zal doceeren.
Als de gemoederen ge kalmeer d
z ij n.
Daar was een tijd, zoo vertelt het Cen
trum, dat Dr de Visser schier dagelijks
de schandelijkste brieven ontving: een
maal zond men hem zelfs een eindje
touw, met de vriendelijke invitatie, zich
daaraan op te hangen. Hij was wel „de
meest gehate man" bij de onderwijzers-,
als we samen gaan; 'tis veel te zwaar
voor u."
„Als ge dan daarvoor maar een paar
eieren voor wilt aannemen", zeide juf
frouw Clack, heel van streek door zijn
vriendelijkheid. „Het zijn echte buiten-
eieren en door buitenkippen gelegd. Ik
weet zeker, dat uw vrouw er blij mee
zal zijn."
Ik ben nieit getrouwd", zeide Abbott,
met een glimlach op haar blozend oud
gezicht ncderziendo.
„Wel, dat is jammer!" riep juffrouw
Clack uit.
Zij waren nu in een drukke straat;
het geratel van de wielen en getrappel
van de paarden rondom hen gaf haar een
gevoel, alsof haar nieuwe vriend haar
zwak stemmetje toch niet zou kunnen
hooien. 'Daarom keek zij hem maar in
stille bewondering aan, knikte en lachte
wanneer zij z'n oogen ontmoette en deed
haar uiterste best om hem bij te blijven.
Wat een wonder, dat zóó'n man niet
getrouwd was 1
Toen zij aan Kensington-park kwamen,
weifelde Abbott een oogenblik, woog het
mandje eens in zjjn sterke hand, en be
keek juffrouw Clack's klein mager per
soontje.
„Bijna zoo klein als mijn moeder",
welke in die dagen al bijzonder vreemde
opvoedkundige talenten toonden te be
zitten.
En wat schreef nu dezer dagen De
Bode, het orgaan van den Bond van Ned.
Onderwijzers? Dit:
Zonder eenige restrikti© kunnen wij
loven de opvatting van deze bewinds
man ,pver het verkeer met de vakver
eniging. Wij mogen zeggen dat hij ook
hier de nodige breedheid van opvat
ting had, die in de tegenwoordige tijd
van een autoriteit vereist wordt. Hij
was steeds voor onze vertegenwoordi
gers te spreken, en was van over
tuiging, dat in deze vaak zo moelike,
netelige vorm van samenwerking tus
sen de overheid en haar dienaren goe
de mogelikhcden zaten voor de dienst.
In tal van kwesties konden wij ver
trouwen op sukses bij bespreking op
's ministers departement of in 's mi
nisters werkkamer.
Vooral deze laatste eigenschap vani
de afgetreden minister zal bij ons, die
door principes van hem waren ge
scheiden en die genoodzaakt waren
hem te bekampen om de daden die
bij politiek nodig of onvermijdbaar
achtte, in dankbare herinnering blijven.
En „Het Volk" nam dit. met instem
ming over! Dat is wel iets anders dan'
een „enveloppe met, inhoud" een
eindje touw.
Wij hebben er dus wel eenigen moed
op dat bet met die opperste gehaatheid
van Colijn daarom, als de rust wat is
teruggekeerd, ook wel los zal loopen',
imeent onze R.-K. Perszuster.
Wijs beleid.
Een jaar geleden stonden we aan het
begin van de militaire relletjes, tijdens
de herhalingsoefeningen. Dit, jaar waren
uitgebreide maatregelen getroffen om on
geregeldheden te voorkomen; alleen de
voornaamste oorzaak van het gebeurde
ten vorigen jare bad men niet wegge
nomen, n.l. de legering in tentenkampen.
Het jaargetijde is niet van dien aard, dat
men de manschappen en officieren kan
legeren in tenten. Het getuigt daarom'
van wijs beleid, dal thans een order is
uitgevaardigd, dat met het oog op de
zeer ongunstige weersomstandigheden van
liet gebruik van tentenkampen voor de
legering van manschappen voor herha
lingsoefeningen moei: worden afgezien-
Jammer alleen, dat dit niet eerder gelast
is. Heel wat arbeid en kosten zouden
bespaard zijn. Als dit jaar de herhalings
oefeningen goed verloopen, dan zal dat
voor het grootste deel te danken zijn
aan dezen wel wat laat, maar toch nog
juist op tijd genomen maatregel- (Msh.)
Het bindend tarief der - boek-
drukkers-
De oproep voor de tweede, 10 dezer
te Utrecht, 'te houden vergadering van
boekdrukkerspatroons tegen het bindend
minimumtarief, is onderteekend door een
60-tal drukkerijen- De oproep voor de
eerste vergadering droeg slechts de on-
derteekening van twaalf drukkerijen-
Aanslagen der land bouwe rs in
d e R ij lc s i n k o m s t e n h e 1 a s t i n g.
De heer Westerdijk, lid van de Eerste
Kamer, heeft aan den minister van biu-
nenlandsche zaken en landbouw de vol
gende vragen gesteld betreffendé het ge
bruik maken van opgaven voor de land-
bóuwstatistiek bij de vaststelling van de
aanslagen der landbouwers in de rijks-
inkomstenbelasting
dacht hij. „Ik zal het park maar met u
doorgaan", voegde hij er overluid bij.
„Ik ben er in geen maanden geweest, en
het zal ©en waar genoegen voor mij zijn.
Ik placht hier soms met mijn moeder te
komen."
„En is zij dood?" vraagde juffrouw
Clack beschroomd en meewarig.
„Ja", antwoordde hij.
„Ocli, och", zeide zij', „Wat zal dat
haar hard gevallen zijd, zulk een zoon
te verlaten. Ik heb nooit anders dan heel
oppervlakkig met mannen te doen ge
had, behalve in den laatsten tijd; en die
ik nu leer kennen, zijn allen zoo goed
als goud. Ik heb daar juist bij zulk een
goed man buiten gelogeerd; en dat alles
komt, doordat Don bier in dit zelfde park
een ouden blinden" man en ©en klein
meisje gevonden heeft en ze mij1 in huis
bracht. Ik zeide, dat ik liever tien hon
den dan één man wou hebben; maar ik
wist niet, welk een zegen een man kan
aanbrengen."
„Een oude blindeman en ©en klein
meisje?" riep Abbott uit. „Toch niet de
oude John Lister en Djotje?"
(Wordt vervolgd.)
