KEES HELDER
lenstbode.
No IS 4
Woensdag 25 Februari 1025
39e Jaargang
rkneisje.
il
VERVOLGD ER GERED.
Fotografische Opmen
voor Handel en Industrie
Heht gij kinderen
Buitenland.
S. Fabriek
B. o. Z.
staat zijnde
libanden
ie
gevraagd,
(nechi
jevraagd,
n of een
ht gevraagd,
FEUILLETON.
FOTOGRAAF 1
Langedelft i 34 - Middelburg
?F te Koude-
^P:
Schutting»
n Mestput»
Seheldestrant
cpaard, keur
8 jaar, waar-
bd, bij ABR.
iolder
adzand (Z. V.)
P:
Jarolinenburg,
latte Wagen,
en Mangei-
200 roeden
(e huur.
Grijpskerke.
ta H00 Liter
SRSE, Visoweg,
N DER HOEK,
3 GE, Souburg.
Souburg.
Bloemendaal"
gevraagd een
ij be beginselen,
f450 per jaar,
ite storting van
getuigschriften
kkiagen en at-
int en genees-
acht bij den
DIRECTEUR.
VAN BURG,
met Mei
jevraagd,
Öostkapelle,
jpskerkscheweg.
irukkers-Expltitentcn
ÖOSTEBBAAN LE COINTRE GOES
Bureaux: Lange Vorsfs'raat 6870, Gaes
Tel.: Redaetie no. 11; Administratie no. 58
Postrekening No. 36000.
Bijkantoor te Middelburg:
Firma F. P. DHUIJ, L. Burg. Tel. no. 259
De Zeeuw
VERSCHIJNT ELKEN WERKDAG.
Abonnementsprijs:
Per 3 maanden, franco per post, f3.
Losse nummers fft.06
Prijs der Advertentien:
1—4 regels f 1.20, eike regel meer 30 ct.
Bij abonnement belangrijke korting.
KERK EN STAAT.
I:
Bij de uitvoering van art. 171 dei-
Grondwet (te voren art. 168) heeft 'bij de
opvolgende ministers van financiën nooit
groote eenstemmigheid gehéerscht. Min.
Godin de Beaufort (1888—1891) bepaal
de, dat bij vacaturen in de kleinere kerk
genootschappen de vacatuur-gelden niet
meer zouden worden uitbetaald. En in
enkele gereformeerde kerken die de or
ganisatie hadden ingeruild tegen do ker
kenordening van 1619 staakte hij de uit
betaling der vacatuurgelden aan den ring
van het Hervormd Kerkgenootschap.
Twee besluiten, die naar twee zijden
kwaad bloed zetten.
En minister de Vides in 1919 diende
een wetsontwerp in, strekkende om tot een
totaalbedrag vati 2 mitlioen, een bijlslag
toe te kennen op de Rijkstractomenten
van alle predikanten, rabbijnen en geeste
lijken der kerkgenootschappen, die in 1814
bestonden; waartegen mr Schokking zich
verzette, die tegelijk een ander© regeling
der verhouding van Staat en Kerk be
pleitte
Hoofdstuk VI der Grondwet: „Van den
Godsdienst" regelt deze verhouding, welke
vari 1848 dagteek ent en bij de herziening
van 1887 en 1918 ongewijzigd is ge
bleven. Het artikel, waar het hier oan
gaat, art. 171, is onveranderd ontleend
aan de Grondwet van 1815-
Bij de herzieningsdebatten in '1886 en
'87 heeft de toenmalige Goesche afge
vaardigde, nu wijlen jhr mr A. F. de
Savornin Lohman een bread historisch
betoog te dier zake geleverd, waarop
echter niemand der in de Kamer aanwe
zigen heeft gereageerd. Zulks in hoofd
zaak, omdat men geen weg wist te vinden
door al de verschillende denkbeelden en
meeningen aangaande deze verhouding.
En hij de herziening van 1918 kon men
al niet anders doen, dewijl overeengeko
men was dat alleen Onderwijs en Kies
recht op de helling moesten.
Te voren hadden minister Heemskerk
en de professoren de Louter en Buys
hun licht over dit vraagstuk doen schij
nen; doch zonder resultaat
Dit ter inleiding op het historisch over
zicht, dat wij hieronder laten volgen.
In de dagen der Reformatie had men
drie soorten van kerkelijke goederen, te
weten: kloostergoederen, geestelijke goe
deren, en kerkelijke goederen. Da kloos
tergoederen behoorden aan de kloosters;
de aeestelijke goederen werden met deze
op één lijn gesteld, voorzoover alleen de
kerkelijke goederen bestemd waren ter
bekostiging van den Christel ijken ©ere
dienst. I 1
Nu zijn in den loop der jaren de kloos
tergoederen aan hunne bestemming ont
trokken. In Holland verkocht men ze
om do oorlogskosten te betalen. In Fries
land deed men deels hetzelfde, deels wer
den de opbrengsten der kloostergoederen
aangewend voor armengeld, suppletie,
onder anderen tot de bezoldiging der
predikanten, enz.
Do kerkelijke goederen evenwel, goe
deren ten bate der kerk en van den ©ere
dienst, werden in Holland vervormd tot
de zoogenaamde „geestelijke kantoren",
fondsen ten behoeve onder anderen dei-
bedoelde predikantstractennenten. Immers
zelfs de kloostergoederen brachten niet
voldoende op om er de predikantstracte-
44) o
De inspecteur volgde den raad van
Lergman op en inderdaad deed de cognac
al spoedig zijn goede werking bemerken.
Het gelukte den politieambtenaar over
eind te komen en enkele schreden te
doen.
„Dat is in orde", zei hij, verschillende
lichaamsbewegingen makende. „Niets
stuk, gelukkig. Wiel, wel! Diat was me
een ondervinding! Ik dacht gerust, dat die
vent me vermorzelde. Ben jullie hem
baas geworden? Hoe is dat in zijn werk
gegaan?"
Lergman deed een omstandig verhaal
van het gevecht en toen Wandelde het
drietal naar de plaats, waar Die Kat lag.
Deze richtte het hoofd op, toen hij
zijn overwinnaars zag naderen.
„N'avez vous pas uil peu d'eau pour
tnoi?" vroeg hij „J'ai soif."
„"Wat zegt ie?' 'vroeg Lergman, met
een blik op den inspecteur.
„Hij zegt, dat hij dorst heeft en vraagt
om water", legde deze uit. „Ja, water,
waar "halen we dat vandaan?"
„Honderd pas van hier loopt een heel
klein beekje, dat van de heuvels komt.
Het water daarvan is goed drinkbaar en
friscl». Als de Wachtmeester mij zijn fla-
menien uit t,e kunnen betalen. Er moesten
derhalve nog belastingen voor geheven
worden. En deze inkomsten nu werden
van Overheidswege beheerd door de
straks, genoemde kantoren.
Al -die inkomsten zijn publiekrechtelijk
door do overheid ten bate der kerken
besteed, doch de kerken hadden er geen
recht op. 1)
Iets anders is het met de inkomsten
der pastorijen; deze behoorden den kerken
wc-1 toe, doch zij werden onder één©
administratie gebracht. Niet cm aan do
kerken te ontnemen, wat haar toekwam,
mam- cm „op doelmatiger wijze aan allen
een inkomen te verzekeren, vermits die
inkomsten onvoldoende waren en uit de
publieke kas moest worden bijgepast."
Zoolang nu de Hervormde Kerk Staats
kerk was, baarde dit geen moeilijkheden.
Maar de Revolutie brak door, do Kerk
hield op Staatskerk te zijn, en de Over
heid onttrok zich aan hare verplichting.
Alle geestelijke 'goederen (art. 4 der
Staatsregeling van 1798) en fondsen,
waaruit te voren de traktementen van
leeraren werden betaald, werden natio
naal verklaard c,m daaruit de traktemen
ten te betalen, en er de nationale op
voeding uit te bekos!igen.
Nu lag in dit laatste op zichzelf niets
onbillijks, omdat de kloostergoed-eren toch
oorspronkelijk bestemd waren voor op
voeding en onderwijs, waarmee de kerk
zich belastte. Maar wel onbillijk was dat
de inkomsten, die afkomstig waren uit
a,an een. bepaalde kerk behoorende pasto
ralia door nationaliseering in den gemeen-
schappelijken pot gedaan werden, en daar
door aan hunne bestemming, niettegen
staande de gemeenten, waarvoor zij moes
ten dienen, no-g bestonden, werden ont
trokken.
Ook was het grovelijk onbillijk kerken,
die gedurende twee eeuwen uit de- pu
blieke -kas waren betaald geworden, ten-
gevolg© waarvan de particuliere vrij
gevigheid niet tol ontwikkeling Wad kun
nen komen, plotseling van dien steun
geheel te bero'oven.
Die regeering moest er dan in de Staats
regeling van 1801 wel o-p terugkomen
en bepalen: „Ieder kerkgenootschap blijft
in bet bezit van hetgeen in het begin
dezer eeuw door hetzelve wierd bezeten".
Doch de onbillijkheid bleef bestaan, dat
„ofschoon de overheid verplicht was aan
alle kerken gelijke bestemming te ver
leen en, de eene kerk alles ontving, wat zij
krachtens geheel andere staatsrechtelijke
beginselen had genoten, zonder daarop
thans nog rechtsaanspraak te kunnen doen
gelden, en de ander© niets." Dit gevoelde
dan ook Koning Lodewijk, toen hij ver
klaarde: „ik moet en wil onder mijn be
scherming nemen de bedienaars van alle
'godsdiensten. Allen hebben gelijke aan
spraak -o-p dezelfde aanmoediging, op- den
zelfden onderstand"; en bij decreet van
'2 Aug. 1908 bepaalde, „dat de geestelijken
van die gezindheden, welker ©eredienst
tot nog toe ten koste- van den Staat niet
werd "Onderhouden, bij vervolg betaald
(zouden) worden naarmate de staat der
schatkist hiet (zou) zal toelaten."
Van ditzelfde beginsel gaan ook de
grondwetten van 1814, 1815 en 1848 uit,
en ook het tegenwoordige artikel 171-
Maar is dit juist?
1.) Zie Lobman, Onze Constitutie, blad
zijde 326, e.v.
con wil leenen, kan ik daarin wat water
uit dit beekje gaan halen", zei de jonge
Beijers.
„Er is nog een scheutje cognac in 't
fleschje, maar dat zal ik gebruiken om
er mijn hoofd mee te Wasschen; een puik
middel tegen verhitting, weetje", ant
woordde Lergman. „Ziezoo", ging hij
voort, na het restje cognac in 't holle van
zijn handgegoten te hebben, „spoel nu
oen flacon maar om en breng hem gevuld
mee. Eigenlijk heeft de vent niet verdiend,
dat we hem een weldaad bewijzen: maar
afijn, toe maar!"
Willem was al weg en de inspecteur
begon, in afwachting van zijn terugkomst,
den gebonden© in het Fransch een ver
hoor af te nemen.
In 'teerst had de reus weinig lust
om op de hem gestelde vragen te ant
woorden; maar toen de inspecteur hem
aan het verstand brachit, dat het spreken
van de volle waarheid en niets dan de
waarheid als een aanleiding tot het op
leggen van ©en mildere straf zo-u kunnen
golden, toen kwain in de eerste plaats
los, dat hij inderdaad Ludovicus de Kat
was, dat hij in „Alhambra" te Antwerpen
handlangersdiensten had gedaan voor S-,
en dat hij in opdracht had, een kistje
met papieren, waarvan hij overigens den
inhoud niet kende, onder den rooden beuk
bij 'tOttergat uit den grond te halen en
bij S- te bezorgen.
Zelfinkeer gewenscht.
De soc.-democratische bladen hebben
steeds onze partij en onzen leider met
slijk geworpen, onder het verwijt dat het
kapitalisme van dezen laatste riekte naar
petroleum.
„Petroleum" doet nog steeds in verga
deringen opgeld.
Mr Troelstra verweet in de Kamer aan
den minister dat hij „in dienst van Mars
en Mercurius" rijk géwordén was.
Terecht teekent „De Rotterdammer"
die farizeers, zich slaande op de ruige
proletariërsborst, omdat elke gemeen
schap met de kapitalistenklasse Werd ge
meden.
Maar wat nu bij het onderzoek in de
Barmat-zalc los kwam, getuigt van groote
kapitalen, elk van meer dan een halve
ton, welke door dezen kapitalist -en
dan welken waren geschonken aan
het Rotterdamsche sociaal-democrati
sche dagblad „Voorwaarts".
Het geval is thans reeds Weer grooten-
deels in den doofpot gepraat. En dat is
maar goed' ook voor de sociaal-demo
craten. Men lichte liet deksel toch vooral
niet op, men zou er de atmosfeer al
te zeer door verpesten.
En men brengt er „Het Volk", c.s.
toch niet mee tot zelfinkeer, al ware
die gewenscht.
Cijfers en Feiten.
De ontwapenaars en hunne vooruitvlie-
gende en achteraankomende geestverwan
ten zeggen u in hunne kiezersvergaderin
gen, dat de oorlogsuitgavon met ieder
jaar onhoudbaar hooger wérden.
Is die klacht juist?
Zie hier als antwoord een sprekend
staatje
1914 109 miljoen
1918 37§
1919 170
1920 87
1921 74
1922 64
1923 64
1924 !61
Van 1920 tut 1924 gingen Wij 36 mil
joen naar beneden. En aan Marine daal
den wij van 1920 tot 1924 van 41 tot
op 36 miljoen.
Vergeet hierbij twee dingen niet.
lo Dat onder liberale kabinetten veel
is nagelaten, w'at, zoo 'tlcon, moest wor
den ingehaald.
2o Diat een groot deel van 't bedrag
dat Oorlog en Marine kosten weggaat
aan pensioenen en wachtgelden.
3o Diat het een eigenschap is vooral
van sociaal-democraten, om, als 't over
de Landsverdediging gaat, cijfers te noe
men die kant noch wal raken.
Denk maar aan de vergissing van den
Of hij den graaf van S- ook kende?
„Monsieur le comte de S„ mais oui!
Comment se porte il?" riep De Kat uit.
(Mijnheer de graaf van S„ wel zeker!
Hoe maakt hij 't
1 „Hij maakt het niet best", gaf de in
specteur terug; „maar dat is iets wat o-p
dit oogenblik niet ter zake doet. Kijk,
daar koimt water voor je. Maar keer
je eerst een weinig op je rechterzij, (lat
ik je ontlast van de zorg voor die dier
bare documenten van je chefs. Daar zal
wel heel wat moois in staan."
Miet een onverschillig gebaar liet De
Kat toe, dat de inspecteur het taschije met
de papieren, cm wier bezit nog een oogen
blik te voren zulk een hevig gevecht was
geleverd uit zijn borstzak haalde. Even
eens zonder verzet liet hij zijn andere
zakken navoelen. Behalve eenige onschul
dige dingen zooals een portemonnaie, een
knipmes, een kammetje en een zakje,
waarin een broodje met worst, kwam er
niets uit to voorschijn. Gewapend was
de reus dus niet geweest. Blijkbaar had
hij op zijn enorm© lichaamskracht ver
trouwd, voor het geval, dat iemand Wem
in den weg mocht treden.
Maar revolverkogels zijn dingen, waar
tegen sterke spieren niet helpen.
Dat had de overwonnene nu onder
vonden. Hij was niet meer in staat, iets
uit te richten en probeerde zelfs vruchte
loos, op te staan, toen Willem Beijers op
beer Schaper in de Tweede Kamer, die
zich maar eventjes 50 miljoen vergiste;
gelukkig dat do heer Duymaer van Twist
hem corrigeerde; doch de soc.-dem.
Kleerekoper zag nog kans om de ver
gissing goed te praten.
Dergelijke feiten moet men onthouden,
tegen dat 't "te pas komt, om er dan ge
bruik van te maken.
„Cijfers en Feiten".
Zoo heet 't vlugschrift dat zich iedere
maand eenmaal op onze leestafel presen
teert als de verzamelaar van bouwstof
en strijdmateriaal voor ,1e komende ver
kiezingscampagne, o ja I maar ook voor
later.
Het Januari-nommer bevat weer veler
lei dat niet alleen als zoodanig dienst
kan doen, doch ook meer dan een artikel
dat bestudeering waard is, en in de ver
gaderingen van Clubs en Kiesvereenigin-
gen behoort te worden besproken.
Wij vestigen op deze uitnemende uit
gaaf van de N. V. de Graafschap te Aalten
nog eens de aandacht.
In twaalf nommers biedt dit tijdschrift
zeer veel wetens- en onthoudenswaardigs
„voor het politieke en sociale leven". En
dat Zijn arbeid gewaardeerd wordt, zegt
u bet feit dat het zijn vijfden jaargang
al is ingetreden.
BEaiibuwf-w tascaSSai
heb dan ook altijd Akker's Kloosterbalsem
in huis, want snelle hulp is dubbele hulp
als zij zich bezeeren. Koop vandaag een pot.
De franc daalt.
Twee kleine zinnetjes, heelemaal niet
uit een Rechts blad, maar uit de Fran-
sche Kroniek in „De Telegraaf"
De franc daalt; de koersen van obli
gaties en aandeelen dalen; de prij
zen s t ij gen; de rentevoet
stijgt; het publiek w.'ordt we
derom onrustig.
Een beetje inflatie is niet zoo erg;
dat was verleden jaar de wijsheid der
S. Dj. A. P. Ja, dan zou 'thier nu ook
geweest zijn:
Die gulden daalt; de prijzen
stijgen....
En nog anders dan nu.
Reken alleen maar eens uit, nu de
koers van den gulden bij den dollar
slechts 2.49 is, wat thans ons koren
kosten zou, als de koers nog 2.68 Was,
gelijk in 1923!
(Friesch D'agbl.)
Aardbeving in België.
Eergisteravond om 9 uur 35 min. heeft
men in Belgisch Limburg 'n vrij hevigen
aardschok waargenomen, die heel Wat
onrust onder de bevolking heeft veroor
zaakt. Men dacht aanvankelijk aan een
ernstige ontploffing in één der Limburg-
sche mijnen, doch alles Was er kalm.
De ondergrondwerkers hadden eveneens
den schok gevoeld en het Was met een
verlicht hart, dat zij na eenigen tijd
konden constateeren, dat zich gelukkig
bevel van den inspecteur zijn beenen van
den riem bevrijd had.
„Weet je wat?" zei wachtmeester Lerg
man; „laat 'Beijers teruggaan naar de
plaats, waar- we de 'fietsen geborgen heb
ben, naar huis rijden en met de pleeg
zuster terugkomen. Die kan een voor-
loopig verband leggen. Daarna fiets ik
naar de marechausséekazerne en zend
één van mijn mannen om een rijtuig,
waarmee we den gewonde naar de stad
vervoeren. Ten minste, als mijnheer de
inspecteur daarmee accoord gaat."
„Ja, maar met een Jdeine wijziging",
zei deze. „Ik zou u willen vragen, wacht
meester, niet de terugkomst van Beijers
af te wachten, maar tegelijk met hiem te
vertrekken. Don hebben we geen tijdver
lies. Ik blijf bij den gevangene. De be
waking van den gewonden man levert
niet het minste gevaar meer op, zoodat
er geen twee man voor noodig zijn. Loopt
alles me© dan kan hij over een paar
uren in 't ziekenhuis zijn."
Het plan van den chef der recherche
werd. goedgevonden en ruim een uur later
werd De Kat, wiens heup en arm door
de vaardige hand van zuster van Haperen
verbonden waren, in een rijtuig, waarin
de inspecteur en Lergman naast hem
plaats namen, stadwaarts gevoerd.
Willem keerde in gezelschap der zuster
naar huis terug.
„Ik hoop niet", zei hét meisje, naast
nergens een instorting had voorgedaan,
zooals aanvankelijk werd gevreesd.
Te Eigenbilsen, waar de schok bijzon
der sterk werd waargenomen, ontstond
een kleine paniek onder de bevolking.
De weduwe van den gewezen burgemees
ter dezer plaats stierf van schrik, terwijl
bij den pastoor een zware spiegel van
den wand werd gerukt.
Op het observatorium van Ukkel (Brus
sel) heeft men den schok geregistreerd
om j) uur 33 min. 15 sec. Men verklaart,
dat dit de sterkste aardbeving is, die
in België werd waargenomen, sedert hier
een seismografisch station is ingericht,
n.l. in 1904.
Op het oogenblik veronderstelt men
nog ,dat de schok werd veroorzaakt door
het inzinken van ongeëxploiteerde mijn
gangen of van ondergrondsche steen
lagen.
In sommige dorpen werden meubels en
andere voorwerpen sterk in beweging
gebracht of omver geworpen. Te La-
naeken, waar de schokken bijzonder -he
vig waren, vertoonden verscheidene bui
zen scheuren. (Msb.)
Sneeuw en hagel.
Sneeuw en hagel zijn Maandag in ver
schillende deelen van Schotland en
Oost-Engeland gevallen. Een hevige
sneeuwstorm woedde in 't Peak-district
en in West-Schotland Was de weersge
steldheid zoodanig dat het verkeer langs
de wegen in de hooger gelegen streken
gestaakt moest Worden.
Gisteren heeft den geheelen dag on
stuimig Weer boven Engeland gewoed.
Hevige stormen staken af en toe op en
gingen vergezeld' van sneeuw' en hagel.
Vooral het Engelsche Kanaal was bloot
gesteld aan de volle kracht van den
Zuidelijken stormwind. De overtocht over
het Kanaal Was zeer moeilijk en de
visschersbooten moesten haastig een toe
vlucht in de havens zoeken. Verschrikke
lijke zeeën beukten de kustverdedigings-
werken te Folkestone en te D|over.
De ex-kroo,nprins.
De gewezen kroonprins heeft na zijn
terugkeer in Duitschland' bij de rijks
bank aangeklopt om het huwelijkscadeau
ter waarde van meer dan een half mil-
lioen goudmark, 'twelk nog altijd in de
kluis van de bank wordt bewaard, uitge
leverd te krijgen. Het geschenk, verpakt
in 40 groote kisten, is afkomstig van
4000 Pruisische steden en bestaat uit een
prachtig bewerkt zilveren servies. Het
werd twintig jaar geleden bij bet huwe
lijk van den kroonprins besteld, doch
de zilversmeden hebben er zoo lang aan
gewerkt, dat het bij 't uitbreken van den
grooten oorlog neg niet klaar was. Daar
na is er geen gelegenheid meer geweest
het te overhandigen en thans weigert
de rijksbank het af te geven vóórdat is
uitgemaakt of het inderdaad aan den
kroonprins behoort^ dan w'el nog eigen
dom is van de steden, die het hebben
besteld. Op dit punt zijn de wettelijke
bepalingen niet duidelijk, vooral omdat
in de positie van hem, voor wien het
bestemd was, een zoo groote verandering
is gekomen. Naar verluidt zullen, om
den knoop door te hakken, de schenkers
(dat zijn dus de 4000 Pruisische steden)
beslissen en wel bij volksstemming. De
uitslag daarvan zal belangwekkend zijn,
omdat er uit "kan blijken hoe de 'stem
ming in Pruisen ten aanzien van den
gewezen kroonprins is.
Willem rijdend, „dat de dokters tijdens
mijn afwezigheid bij den graaf geweest
zijn. Dat ztki me erg spijten, want uit
de handelingen van een chirurg valt altijd
wat te leeren."
„Wat denkt u van den graaf?" vroeg-
Willem; „acht u zijn toestand ©rg g©;
vaarlijk?"
„Eerlijk gezegd, geloof ik niet, dat hg
liet er op haalt. De long schijnt leelijk
geraakt te zijn. Een half uur na uw ver
trek hoestte de patiënt en toen kwam er
bloed."
„Zou hij nog bij kennis komen?"
„Hij was zooeven bij kennis en dat
kan hij nog wel eenige dagen zijn."
„Gelukkig! Ik zou zoo gaarne nog eens
met hem spreken."
„Over zijn toestand voor de eeuwigheid,
denk ik?"
De groote, blauwe oogen van zuster
van Haperen richtten zich' .vragend op
den jongen man aan haar zijde.
Deze keek op zijn beurt onderzoekend
de zuster aan. 1
„Zuster", zei hij, met eenige spanning
in zijn stem, „is u een Christin?"
„Ik heb den Heere Jezus lief, omdat Hij
mij eerst heeft liefgehad", was het op
zachten toon gegeven antwoord.
(Wordt vervolgd.)
